14 Dywizjon Artylerii Konnej
| ||
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1921 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Tradycje | ||
| Święto | 12 lipca[1] | |
| Nadanie sztandaru | 1938 | |
| Rodowód | 9 dak 8 dak | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | ppłk Czesław Tabortowski | |
| Ostatni | ppłk dypl. Tadeusz Żyborski | |
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Białystok | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria | |
| Podległość | 2 pak VIII BJ 1 DK BK „Białystok” Podlaska BK | |
14 Dywizjon Artylerii Konnej (14 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W 1921 roku 8 dywizjon artylerii konnej funkcjonował w strukturze 2 pułku artylerii konnej[2].
W czerwcu 1921 roku 8 dywizjon artylerii konnej przemianowany został na 9 dywizjon artylerii konnej, a na początku lipca tego roku przeniesiony z I do IX Brygady Jazdy. Równocześnie, na wniosek pułkownika Gustawa Orlicz-Dreszera, dotychczasowy 9 dywizjon artylerii konnej został przemianowany na 8 dywizjon artylerii konnej.
27 kwietnia 1922 jego 1 bateria została przekazana do 10 dak, a w jej miejsce utworzona została w Białymstoku nowa bateria. Podobny los spotkał 2 baterię, która w 1924 roku przekazana została do 12 dak. W tym samym roku rozwiązano 3 baterię. Odtworzono ją dopiero w 1937 w Ostrołęce na bazie 2 baterii 12 dak[3].
W 1927 roku 8 dak został przemianowany na 14 dywizjon artylerii konnej.
Jednostka stacjonowała na terenie Okręgu Korpusu Nr I[4] w garnizonie Białystok w koszarach po 4 Mariampolskim pułku huzarów przy ulicy Bema 100[5].
Pod względem wyszkolenia fachowego dywizjon podporządkowany był dowódcy 3 Grupy Artylerii.
Dywizjon w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]
Mobilizację w dywizjonie rozpoczęto 24 sierpnia 1939 roku. Nocą z 25 na 26 sierpnia dywizjon w składzie trzech baterii przeszedł do rejonu koncentracji Wilamowo – Stawiski – Poryte – Jurzec, na północ od Łomży i wspólnie z pozostałymi oddziałami brygady wszedł w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew[6].
W kampanii wrześniowej 1939 roku dywizjon, liczący trzy baterie, walczył w składzie Podlaskiej Brygady Kawalerii.
W dniu 28 sierpnia dywizjon zajął zakryte stanowiska ogniowe. Tam opracowano ognie typowe dla prowadzenia obrony stałej. W czasie prac przygotowawczych do przyszłych działań określono dokładnie cele, wstrzelano nastawy do wybranych charakterystycznych punktów terenowych, umożliwiających już w czasie działań bojowych szybkie poprawianie ogni oraz stawianie zapór ogniowych na odcinkach zagrożenia. Były to niezbędne czynności, zwłaszcza w przewidywaniu walki z bronią pancerną[7].
28 września 1939 roku z żołnierzy 14 dak pod dowództwem kapitana Tomasza Skarzyńskiego zorganizowany został 4 szwadron 2 pułku Ułanów Grochowskich.
Żołnierze dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
Kadra dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy dywizjonu
- ppłk art. Czesław Tabortowski (15 VII ? 14 X 1920[8] – 25 IV 1921[9])
- mjr art. Stefan Czesław Ludwik Ludomir Dowbor (do IV 1922[10])
- ppłk art. tyt. płk Witold Majewski (IV 1922 – 31 V 1924)
- ppłk art. Adam Sielicki (do 27 III 1926[11])
- mjr art. Ludwik Kiok (27 III 1926[12] – 23 V 1927)
- ppłk art. Brunon Romiszewski (23 V 1927 – 28 I 1931)
- ppłk art. Włodzimierz Arwaniti (I 1931 – XI 1935)
- ppłk art. Jan Kijowski (1935 – 1939)
- ppłk dypl. art. Tadeusz Żyborski (VIII – IX 1939)
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. art. Sergiusz Połoński (p.o. 1923[13])
- mjr art. Michał Borek (do 1939)
Obrońcy Westerplatte[edytuj | edytuj kod]
W lipcu 1939 roku dywizjon wydzielił jeden działon, który wszedł w skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Obsługę armaty stanowili:
- kpr. Eugeniusz Grabowski[14] – działonowy,
- kpr. Wincenty Kłys – celowniczy,
- kan. Władysław Jakubiak – zamkowy († 2 IX 1939),
- kan. Józef Spiżarny – ładowniczy,
- kan. Franciszek Żołnik[14] – kierowniczy,
- kan. Czesław Filipkowski – amunicyjny[15].
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[16][a]:
- dowódca dywizjonu – ppłk Tadeusz Żyborski
- I zastępca dowódcy – mjr Michał Borek
- adiutant – kpt. Adam Włodzimierz Gątkiewicz
- lekarz medycyny – kpt. lek. Wojciech Zawłocki
- lekarz weterynarii – kpt. Józef Wiechowski
- oficer zwiadowczy – por. Leon Hyży
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. Szczęsny Rawicz
- oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (art.) Leonidas Jarnowiecki[18]
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Wiktor Eustazy Zahorski
- oficer gospodarczy – kpt. int. Henryk Witold Kuehn
- oficer żywnościowy – p.o. chor. Zdzisław Grodzicki
- dowódca plutonu łączności – kpt. Andrzej Roman Tadeusz Paulo
- dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. Bronisław Przyłuski
- zastępca dowódcy – por. Zygmunt Julian Tazbir
- dowódca plutonu – ppor. Ryszard Konieczko
- dowódca plutonu – ppor. Edmund Mieczysław Zieliński
- dowódca 1 baterii – p.o. ppor. Tomasz Bernard Ignacy Lerchenfeld
- dowódca 2 baterii – por. Bolesław Domysławski
- dowódca 3 baterii – kpt. Tomasz Skarżyński
- dowódca plutonu – por. Adam Jan Czerniak
- na kursie – por. Witold Korbel
- Obsada personalna we wrześniu 1939 roku
- Dowództwo
- dowódca dywizjonu – ppłk dypl. art. Tadeusz Żyborski
- adiutant – kpt. Andrzej Roman Tadeusz Paulo de Silva
- oficer zwiadowczy – kpt. Wiktor Eustahy Zahorski (od 14 IX dowódca 2 baterii)
- oficer obserwacyjny – por. rez. Władysław Włodzimierz Mackiewicz († 13 IX 1939)
- lekarz – kpt. lek. Wojciech Zabłocki
- lekarz weterynarii – kpt. lek. wet. Józef Wiechowski
- 1 bateria
- dowódca baterii – kpt. Bronisław Przyłuski
- oficer zwiadowczy – ppor. Tomasz Lerchenfeld
- oficer ogniowy – por. Witold Korbel
- dowódca I plutonu – por. rez. Stanisław Plakowicz
- dowódca II plutonu – ppor. rez. Jan Zaremba
- szef baterii – ogn. Kazimierz Sobieszczak
- 2 bateria
- dowódca baterii – kpt. Adam Włodzimierz Gątkiewicz († 4 IX 1939)
- oficer zwiadowczy – ppor. Dionizy Wojciechowicz († 4 IX 1939)
- oficer ogniowy – por. Bolesław Domysławski
- dowódca I plutonu – ppor. rez. Jerzy Jacimirski († 14 IX 1939)
- dowódca II plutonu – ppor. rez. mgr Zygmunt Czerwiński († 13 IX 1939)
- szef baterii – ogn. Józef Borowski
- 3 bateria
- dowódca baterii – kpt. Tomasz Skarzyński
- oficer zwiadowczy – ppor. Zygmunt Tazbir
- oficer ogniowy – por. Adam Czerniak
- dowódca I plutonu – ppor. rez. Tykwiński
- dowódca II plutonu – ppor. rez. Franciszek Dmowski
- szef baterii – ogn. Antoni Chojecki
- kolumna amunicyjna
- dowódca kolumny – ppor. Edmund Zieliński
- szef kolumny – ogn. Bolesław Ogrodnik
bateria marszowa 14 dak
- dowódca – por. rez. Stanisław Załęski
Barwy i symbole[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
24 listopada 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 14 Dywizjonu Artylerii Konnej. Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach. Na lewej stronie płatu sztandarowego umieszczono:
- w prawym górnym rogu na tarczy – wizerunek Matki Boskiej Kodeńskiej,
- w lewym górnym rogu na tarczy – wizerunek Świętej Barbary,
- w prawym dolnym rogu na tarczy – godło Ziemi Podlaskiej,
- w lewym dolnym rogu na tarczy – odznakę pamiątkową artylerii konnej,
- na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego – napis „Warszawa 12.VII.1920”[19].
3 lipca 1938 roku, w Wilnie, marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył jednostce sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wilna i ziem północno-wschodnich Rzeczypospolitej[20].
- Odznaka pamiątkowa
Od 20 maja 1922 roku oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.
- Barwy
- Otok na czapkach – czarny (oficerowie aksamitny, szeregowi sukienny)[21],
- Proporczyk na kołnierzu kurtki i płaszcza – czarno-amarantowy (od 14 lipca 1920 roku[22]) i tymczasowo czarno-szkarłatne (od 4 sierpnia 1927 roku[23]),
- Naramiennik – numer porządkowy dywizjonu „14”
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 95.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Szczepański 2004 ↓, s. 7-8.
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ Michał Sprudin: Kompleks koszarowy przy Bema. gazeta.pl, 2011-05-20. [dostęp 2012-03-08].
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 270.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 205–206.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 3 listopada 1920 roku, s. 1136.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 7 maja 1921 roku, s. 819.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 808, 816, 1525.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 27 marca 1926 roku, s. 103.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 27 marca 1926 roku, s. 102.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 808.
- ↑ a b W 1989 roku Eugeniusz Grabowski, Czesław Filipkowski i Franciszek Żołnik mianowani zostali do stopnia podporucznika.
- ↑ Witkowski 1977 ↓, s. 51.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 765 –766.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 7 sierpnia 1924 roku, s. 437, rozporządzeniem L. 6893.24 z 6 czerwca 1924 roku województwo lwowskie zezwoliło por. Leonidasowi Iwanow z 5 dak na zmianę nazwiska rodowego „Iwanow” na nazwisko „Jarnowiecki”.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 16 z 14 grudnia 1937 roku, poz. 201 i Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 324.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz. 636.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz. 268.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kajetan Szczepański: Wspomnienia o 14 Dywizjonie Artylerii Konnej. Białystok: Muzeum Wojska w Białymstoku, 2004.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Rafał Witkowski: Westerplatte. Historia i dzień dzisiejszy. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||