10 Pułk Ułanów Litewskich
Odznaka pamiątkowa 10 puł. | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1918 |
Rozformowanie |
1939 (1944) |
Tradycje | |
Święto |
8 maja[a] |
Nadanie sztandaru |
4 listopada 1920 |
Dowódcy | |
Pierwszy |
płk Władysław Obuch-Woszczatyński |
Ostatni |
ppłk Kazimierz Busler (1939) |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Nowogródkiem (18 IV 1919) bitwa pod Gawinowiczami (8 III 1920) kampania wrześniowa bitwa pod Kockiem (2–6 X 1939) | |
Organizacja | |
Dyslokacja |
ul. Kawaleryjska 70 |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
2 BJ (1919-1920) |
10 Pułk Ułanów Litewskich (10 p.uł.) – oddział kawalerii Samoobrony Litwy i Białorusi, Wojska Litwy Środkowej i Wojska Polskiego II RP.
Pułk stacjonował w garnizonie Białystok.
Wchodził kolejno w skład wielkich jednostek kawalerii (do 1924 – jazdy): VIII BJ → VIII BK → XVIII BK → BK „Białystok” → Podlaskiej BK.
Święto pułkowe obchodzono 8 maja, w rocznicę dojścia pułku do Dniepru w 1920[2].
Formowanie pułku
[edytuj | edytuj kod]9 grudnia 1918, w Pietkowie koło Łap, w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej przystąpiono do formowania pułku ułanów Nr 12. 28 grudnia 1918 wydany został pierwszy rozkaz dzienny. 30 grudnia 1918 oddział przemianowany został na 10 pułk ułanów.
Większość oficerów i szeregowych pochodziła z terenu dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dało to zresztą powód do powstania żurawiejki:
to dziesiąty pułk ułanów.
Umundurowanie pochodziło głównie ze zdobytych niemieckich składnic wojskowych. To jednak nie w pełni zaspokajało potrzeby rosnącego w siłę pułku. Stąd różnorodność w ubiorze była wyjątkowo duża. Uzbrojenie również nie było jednolite: ckm niemieckie i rosyjskie, karabinki przeważnie austriackie, trochę francuskich i niemieckich, z szablami było podobnie. Jednak największym problemem pułku był brak koni, starano się je sukcesywnie zdobywać. Na tym tle powstała następna przyśpiewka:
wyją psy na widok jego.
Pułk w walce o granice
[edytuj | edytuj kod]W miarę osiągania gotowości bojowej poszczególne szwadrony zaczęły odchodzić na front wzmacniając Dywizję Litewsko-Białoruską oraz szereg innych związków piechoty działających na kierunkach: Baranowicze, Mińsk, Bobrujsk. Boje pułku w pełnym składzie zaczęły się dopiero we wrześniu 1919 w ramach 2 Brygady Jazdy. W ciągu całej jesieni pułk utrzymywał łączność między związkami piechoty, niepokojąc jednocześnie przeciwnika częstymi wypadami, przynoszącymi znaczne korzyści taktyczne i pewną ilość zdobycznej broni. Podczas ofensywy polskiej Grupy Poleskiej na Mozyrz i Kalenkowicze jej lewe skrzydło ubezpieczała 2 Brygada Jazdy. Wchodzący w jej skład 10 pułk ułanów wysłał 8 marca 1920 na rozpoznanie w kierunku Horwala i Rzeczycy 3 szwadron rtm. Jerzego Jastrzębskiego[3]. Następnego dnia szwadron doszedł do Rudnik, a wzięci tam do niewoli sowieccy jeńcy zeznali, że w pobliskich Gawinowiczach zatrzymał się sztab brygady wchodzącej w skład 57 Dywizji Strzelców[4]. Dowódca 3 szwadronu rtm. Jastrzębski zebrał czternastu ułanów i z tak szczupłym oddziałkiem ruszył na Gawinowicze.Jeszcze przed miejscowością napotkano kolumnę sztabu, która maszerowała na Krasne. Niespodziewana szarża ułanów kompletnie zaskoczyła ochronę sztabu, która nie podjęła walki i rzuciła się do ucieczki[3]. Zaskoczenie i brawurowe działanie stało się podstawą polskiego zwycięstwa. Do niewoli wzięto 72 jeńców, zdobyto 7 ckm-ów, tabory i dużą ilość sprzętu telefonicznego[3][5].
Osobny artykuł:W związku z wyprawą kijowską 2 Brygada Jazdy otrzymała zadanie osiągnięcia linii Dniepru. Po zaciętych walkach w rejonie Horlawu, Chromatycz i Łojowa 8 maja 1920 pułk doszedł do Dniepru i obsadził zachodni brzeg. Gwałtowna ofensywa wojsk radzieckich na froncie ukraińskim zmusiła polskie wojsko do opuszczenia Kijowa i linii Dniepru. Od tego momentu pułk w ciągu kilku tygodni osłaniał wycofującą się piechotę i toczył zażarte boje narzucone przez przeciwnika (pod Lunią, Skrybałowem, Filipowiczami i Nowosiółkami). Eszelonem ze stacji Żytkowicze, drogą okrężna przez Brześć, pułk dojechał do stacji Nowojelnia, a tam napadnięty poniósł poważne straty w broni maszynowej. Tocząc walki odwrotowe na Podlasiu dotarł 6 sierpnia do Siedlec, aby transportem kolejowym udać się za Wisłę, do Grodziska i tam otrzymać uzupełnienie. Powrót na front zbiegł się z kontrofensywą polską i już 18 i 19 sierpnia pułk stoczył boje pod Górą i Starożrebami. Począwszy od połowy września w składzie odtworzonej 2 Brygady Jazdy, z niezwykłą szybkością i wytrwałością wkroczył do bitwy nad Niemnem, po czym dokonując długiego rajdu, w ciągłej bojowej styczności z przeciwnikiem dotarł do Dołhinowa i Krywicz, gdzie 19 października 1920 otrzymał wiadomość o zawieszeniu broni.
Dnia 4 listopada 1920 w kościele w Parafianowie poświęcono i wręczono sztandar ofiarowany przez hrabinę Julię Potocką. Rozkaz wydany w przeddzień wręczenia sztandaru brzmiał: W dniu jutrzejszym za zezwoleniem Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego pułk otrzymuje sztandar. Akt ten w życiu pułku jest najdonioślejszym, gdyż przezeń Ojczyzna obdarza pułk symbolem zaufania, pokładanego w swym żołnierzu, dając mu godło, pod którem żołnierz polski walczy, zwycięża lub w imię honoru Jej umiera. Walcząc w ciągu dwóch niemal lat nigdy pułk 10 ułanów nie zawiódł pokładanej w nim nadziei, wierzę, iż nadal każdy z nas, wierny tradycjom naszych dziadów da swą krew i życie w obronie Ojczyzny, sztandaru i honoru pułku[6]. Z rejonu bracławskiego (pułk wchodził wówczas w skład wojsk Litwy Środkowej) pułk został przesunięty na granicę litewską. Tam pozostawał do jesieni 1922. Straty pułku w latach 1918–1920 były nieznaczne. Poległo: 1 oficer i 19 szeregowych. Liczba rannych nie jest znana. Poważne straty w broni maszynowej i koniach poniósł pułk w trakcie transportu kolejowego w czerwcu 1920. Zdobycze wojenne i straty zadane nieprzyjacielowi w latach 1918–1920 były duże. Pułk wziął do niewoli około 800 jeńców, jeden sztab brygady, kilka sztabów pułkowych. Zdobyto kilkaset koni, przeszło 1000 karabinów, kilka lokomotyw, 150 wagonów z prowiantem i amunicją, liczny sprzęt łączności oraz kasę dywizyjną.
Kawalerowie Virtuti Militari
[edytuj | edytuj kod]Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[7]: | ||
---|---|---|
por. Wiktor Arnoldt-Russocki | por. Henryk Buszyński | kpr. Jan Bołdowski |
chor. Tadeusz Biedrzycki | plut. Kazimierz Bryłko | kpr. Stefan Cogiel |
st. uł. Stefan Czarnecki | rtm. Mieczysław Dąbrowski | wchm. Antoni Jabłoński nr 3521 |
kpr. Bonifacy Jasiński | rtm. Jerzy Jastrzębski | st. uł. Stanisław Kajtel |
por. Aleksander Kulikowski | uł. Jan Lanc | plut. Ludwik Landzberg |
wchm. Andrzej Matyszczyk | por. Marian Okulicz-Kozaryn | wchm. Franciszek Roszkowski |
ppor. Antoni Skarżyński | wchm. Aleksy Strauch | plut. Zygmunt Tetera-Szkutelski |
por. Andrzej Węcławowicz | rtm. Stanisław Wodziński | kpr. Antoni Zarański |
Za działania wojenne 1918-1920 odznaczono Krzyżem Virtuti Militari 5 oficerów oraz 9 podoficerów i szeregowych. Krzyżami Walecznych odznaczono 21 oficerów i szeregowych.
Lata pokoju
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 1922 pułk został przeniesiony do Białegostoku[b]. Ułani byli bardzo ciepło przyjęci przez społeczność miasta, a szczególnie przez kobiety. W pułku staż odbywali kandydaci na oficerów i podoficerów zawodowych. Pułk Ułanów Litewskich był na tyle atrakcyjny, że w latach dwudziestych i trzydziestych przybywali na staż oficerowie z Finlandii i Szwecji. Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 r. przy pułku stacjonował 1 Szwadron Samochodów Pancernych. Staraniem pułku w 1932 w powiecie Wysokie Mazowieckie powstał Szwadron Krakusów.
Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[8] | ||
---|---|---|
Nazwa pododdziału | Termin | Miejsce mobilizacji |
dowódca pułku z drużyną | alarm | Białystok |
pluton łączności | ||
1÷4 szwadrony | ||
szwadron karabinów maszynowych | ||
szwadron pionierów nr 111 | ||
szwadron kawalerii nr 59 | 8 | |
pluton ckm nr 59 | 8 | |
szwadron samochodów pancernych nr 111 | 5 | |
szwadron samochodów pancernych nr 116 | 5 | |
Kwatera Główna nr 111 (I eszelon) | alarm | |
Kwatera Głowna nr 111 (II eszelon) | 4 | |
poczta polowa nr 56 | 4 | |
sąd polowy nr 111 | 4 | |
kolumna taborowa nr 365 | 7 | |
kolumna taborowa nr 367 | 9 | |
uzupełnienie do czasu „W” | 6 | |
uzupełnienie szw. pionierów nr 111 | 5 | |
szwadron marszowy 1/10 puł | 18 | |
pluton marszowy 1/111 | 25 | |
pluton marszowy 1/59 | 30 | |
dowódca brygady kawalerii nr 18 | alarm | |
szwadron zapasowy | do 15 | |
oficer placu Białystok | 2 |
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
---|---|
dowódca pułku | ppłk Kazimierz Busler |
I zastępca dowódcy | ppłk Józef Tacjan Plackowski |
adiutant | rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski[d] |
naczelny lekarz medycyny | kpt. lek Adam Mokrzycki |
lekarz weterynarii | kpt. dr Józef Gabriel Wysokiński |
komendant rejonu PW Konnego | rtm. Antoni II Paszkowski[e] |
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Włodzimierz Łączyński |
oficer mobilizacyjny | rtm. Napoleon Kostanecki |
zastępca oficera mobilizacyjnego | por. Teodor Piotr Kopeć |
oficer administracyjno-materiałowy | rtm. adm. (kaw.) Adam Kozubowski |
dowódca szwadronu gospodarczego | rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski |
oficer gospodarczy | kpt. int. Marceli Midor |
oficer Żywnościowy | ppor. Marian Aleksander Jurecki |
dowódca plutonu łączności | por. Czesław Klimowicz |
dowódca plutonu kolarzy | ppor. Jan Mączka |
dowódca plutonu ppanc. | vacat |
dowódca 1 szwadronu | rtm. Władysław Abramowicz |
dowódca plutonu | ppor. Bolesław Rostocki |
dowódca 2 szwadronu | por. Czesław Szadkowski |
dowódca plutonu | ppor. Stefan Kazimierz Majewski |
dowódca 3 szwadronu | rtm. Ludwik Napoleon Mościcki |
dowódca plutonu | por. Zbigniew Antoni Chamski |
dowódca 4 szwadronu | rtm. Eugeniusz Zygmunt Majewski |
dowódca plutonu | por. Władysław Michał Radzymiński |
dowódca plutonu | ppor. Stanisław Kurpiewski |
dowódca szwadronu km | por. Zbigniew Antoni Wroczyński |
dowódca plutonu | ppor. Zdzisław Mikołaj Budyń |
dowódca plutonu | chor. Marian Trochimiak |
dowódca szwadronu zapasowego | rtm. Antoni II Paszkowski |
zastępca dowódcy | chor. Tadeusz Biedrzycki |
odkomenderowany | por. Stanisław Lucjan Zdanowicz |
na kursie | rtm. Tomasz Dworzecki-Bohdanowicz |
na kursie | rtm. Konstanty Kalinowski |
na kursie | por. Kazimierz Julian Domański |
na kursie | por. Jerzy Sarnecki |
Kampania wrześniowa 1939
[edytuj | edytuj kod]25 sierpnia 1939 10 puł opuścił koszary i nocnym marszem osiągnął rejon m. Zawady. Następne dni wypełniła osłona mobilizacji Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. W dniu 27 sierpnia zajął pozycje w rejonie wzgórz wokół m. Olszowa Góra, gdzie przygotowywał umocnienia. 1 września odprawę pułku przeprowadzono o godz. 8:00 w m. Orlikowo. W dniach 2–4 września pułk wziął udział w wypadzie na teren Prus Wschodnich w rejonie m. Milewo, Brzózki Wielkie, Kożuchy. Następnie wziął udział w potyczce w rejonie wsi Glinki. Pułk następnie wycofał się w rejon Bory Czarneckie, które osiągnął 6 września i rejon Andrzejki – Koskowo w dniu 8 września. Natarcie na zajęty przez Niemców Brok (9 września) wykazało jego pełną gotowość. 10 września operował w rejonie m. Łetownica, a 11 września m. Krzeczkowo. Przed południem 12 września w rejonie wsi Bieńki zaatakowany przez czołgi. W nocy 13 września pułk przesunął się walcząc w rejon wsi Mień, gdzie doszło do poważnego starcia z nieprzyjacielem. Łącznie 12–13 września zniszczył 11 niemieckich wozów bojowych i jeden samolot. 14 września pułk osiągnął m. Koryciny. W tym dniu nieprzyjaciel zdołał rozbić Podlaską BK, co odcięło pułk od brygady. 15 września pułk operował w rejonie Speszyn – Puchały. 17 września pułk znalazł się w rejonie Panasiuk i skierował się na Omelianiec. Pułk przesunął się 18 września do Puszczy Białowieskiej do m. Budy i Rudni i 19 września dołączył do Suwalskiej Brygady Kawalerii. W wyniku reorganizacji pułk wszedł w skład Brygady „Plis” (Dywizji Kawalerii „Zaza”). 20 września przebywał w Białowieży, a w dniu następnym przeszedł do m. Mszanka, a 22 września do m. Nurzec i Augustynka. Wieczorem 23 września 4 szwadron zniszczył na południe od stacji kolejowej Nurzec sowiecki pociąg wojskowy (parowóz i 5 lor obsadzonych żołnierzami). 24 września zniszczył 2 czołgi w Radziwiłłówce. W nocy pułk przeszedł bród na rzece Bug między Mielnikiem i Serpelicami. 26 września dotarł do wsi Jaźwiny. 29 września pułk dotarł do Wólki Zawieprzyckiej. W Zawieprzycach dochodzi do walki z nieprzyjacielem. 30 września postój we wsi Niedźwiada i Czemiernikach, gdzie pułk atakują radzieckie samoloty. 2 października całonocne walki o Serokomlę. Pułk w łączności z 2 i 5 pułkiem ułanów wziąć udział w bitwie pod Kockiem. W boju pod Serokomlą 3 szwadron zdołał jeszcze unieruchomić 3 czołgi niemieckie.
Ostatnie zacięte walki pułk prowadził w rejonie Woli Gułowskiej. Pułk skapitulował 6 października o godz. 14. Broń złożono o godz. 21 koło Adamowa.
W kampanii 1939 poległo i zmarło w wyniku poniesionych ran: 7 oficerów i 19 szeregowych. Przypuszczalne straty w rannych wyniosły: 15 oficerów i 60 szeregowych. Straty zadane nieprzyjacielowi w 1939 to: zniszczone 18 czołgów, 19 samochodów pancernych, 12 motocykli, jedna radiostacja i zestrzelony samolot.
dowódca pułku | ppłk Kazimierz Busler |
zastępca dowódcy pułku | ppłk kaw. Józef Plackowski |
II zastępca dowódcy pułku | mjr Stanisław Fedorowski |
dowódca pocztu dowódcy | por. Kazimierz Domański[f] |
adiutant | rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski |
oficer informacyjny | por. Zbigniew Chamski |
dowódca szw. gosp. | rtm. Florian Berdowski |
oficer żywnościowy | chor. Marian Trochimiak |
płatnik | ppor. Krzysztof Friedman-Mieczysławski († 5 X pod Fiukówką[g][12]) |
lekarz | kpt. Adam Mokrzycki |
lekarz wet. | por. Czesław Tarkowski |
kapelan | ks. kpl. Józef Cieciuchowski († 18 IX, Mień) |
dowódca plutonu łączności | por. Czesław Klimowicz |
dowódca plutonu kolarzy | ppor. Jan Mączka |
por. Kazimierz Domański (od 5 IX) | |
dowódca drużyny pionierów | NN. |
dowódca plutonu ppanc. | por. Stanisław Zdanowicz |
dowódca 1 szwadronu | rtm. Władysław Abramowicz |
dowódca 2 szwadronu | por. Czesław Szadkowski |
dowódca 3 szwadronu | rtm. Ludwik Napoleon Mościcki |
dowódca 4 szwadronu | por. Teodor Kopeć |
dowódca szwadronu ckm | por. Zbigniew Wroczyński |
Mapy walk pułku
[edytuj | edytuj kod]-
SGO „Narew”
-
Bitwa pod Kockiem
-
Bitwa pod Kockiem
Pułk Armii Krajowej
[edytuj | edytuj kod]Trzy lata później staraniem V Inspektoratu Białostockiego Armii Krajowej i VI Inspektoratu Grodzieńskiego AK w obwodach: Białystok miasto i Wołkowysk doszło do konspiracyjnego odtworzenia 10 pułku Ułanów Litewskich. Dowództwo pułku przygotowało szczegółowe rozpoznanie i plany opanowania obiektów ważnych z punktu widzenia akcji powstańczej w Białymstoku i okolicach. Do ogłoszenia godziny „W” jednak nie doszło. Łapanki, wzmożony terror i szybkie postępy Armii Radzieckiej nie pozwoliły na pełne rozwinięcie w ramach akcji „Burza”. Zdołano dokonać tylko częściowo koncentracji niektórych pododdziałów poza miastem. Z akcji przeprowadzonych w okresie kwietnia – maja 1944 należy wymienić: odbicie więźniów obozu knyszyńskiego przez oddział „Graba”, wysadzenie dwóch pociągów wojskowych w pobliżu stacji Czarny Blok i Trypucie oraz akcję na posterunek żandarmerii w Dobrzyniewie, gdzie zdobyto broń i amunicję. W lipcu zlikwidowano oddział własowców wyposażony w miotacze ognia. Oddział podporucznika „Waleriana” (S. Racewicz), porucznika „Groma” (J. Dziejma) i kapitana „Zaremby” wzięły do niewoli 60 Niemców i własowców, przekazując ich następnie napotkanej jednostce Armii Radzieckiej. Straty poniesione podczas okupacji oraz w trakcie realizacji planu „Burza” nie są znane.
Tradycje Pułku kultywuje 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej.
Symbole pułkowe
[edytuj | edytuj kod]Sztandar
[edytuj | edytuj kod]Pułk otrzymał sztandar 4 listopada 1920, a ofiarowała go hr. Julia Potocka, która była gorliwą opiekunką pułku[13]. W kościele w Parafianowie odbyła się uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru. Uczestniczyły w niej wyższe władze wojskowe i społeczeństwo[14].
Odznaka pamiątkowa
[edytuj | edytuj kod]Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 2, poz. 15 z 26 stycznia 1926. Stanowi ją srebrny orzeł jagielloński z emaliowaną tarczą romańską na piersi w barwach proporczyka amarantowo-białego z paskiem biało granatowym. Orzeł nałożony jest na podkowę z sześcioma podkowiakami. U dołu podkowy barokowa tarcza herbowa z Pogonią w czerwonym polu. Czteroczęściowa – oficerska i żołnierska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym, emaliowana. Wymiary: 57x36 mm. Projekt: Adolf Bucholtz; wykonanie: Zellman Liwszyc – Wilno[15][16].
Barwy
[edytuj | edytuj kod]Proporczyk | Opis[17][18][19] |
---|---|
proporczyk amarantowo-biały z wąskim paskiem biało-granatowym pośrodku | |
proporczyk dowództwa w 1939 | |
proporczyk 1 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 2 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 3 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 4 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939 | |
proporczyk plutonu łączności w 1939 | |
Inne | Opis |
Na czapce rogatywce – otok amarantowy[20] | |
Szasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[21] | |
„Łapka” (do 1921[h]) – karmazynowa[i] |
Żurawiejki
[edytuj | edytuj kod]Z Litwy borów, pól i łanów,
|
Jedzie ułan z dziesiątego,
|
O dziesiątym nic nie wiemy,
|
A rozkazów kto nie słucha,
|
W Dnieprze wodach konie poi,
|
|
Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń! |
Żołnierze pułku
[edytuj | edytuj kod]Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku
[edytuj | edytuj kod]Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia służby | Kolejne stanowisko |
---|---|---|
Dowódcy pułku | ||
płk Władysław Obuch-Woszczatyński | 1918 – IV 1920 | |
ppłk Stefan Grabowski | cz.p.o. od IV 1919 | |
płk Walerian Jachimowicz | 1920 | |
płk Seweryn Grabowski | 1920–1921 | |
płk Terencjusz O’Brien de Lacy | 1921–1928 | |
płk dypl. kaw. Witosław Porczyński | XI 1928[23] – II 1938[24] | |
ppłk Kazimierz Busler | 1938 – 6 X 1939 | |
Zastępcy dowódcy pułku | ||
ppłk Stefan Grabowski | 1919 – 23 VII 1920 | dowódca 6 puł |
ppłk kaw. Stanisław Józef Rabiński | 1924[25] | |
ppłk. kaw. Witold Łada-Zabłocki | do XI 1927 | dyspozycja dowódcy OK III[26] |
ppłk SG Witosław Porczyński | XI 1927[27] – XI 1928 | dowódca pułku |
ppłk kaw. Zdzisław Karol Kwiatkowski | VII 1929[28] – 31 III 1930 | dowódca 3 pszwol. |
mjr kaw. Jan Kałłaur | od 15 VI 1930[29] | |
ppłk kaw. Józef Plackowski | 1939 – X 1939 |
Żołnierze 10 pułku ułanów – ofiary zbrodni katyńskiej
[edytuj | edytuj kod]Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[30] oraz Muzeum Katyńskie[31][j][k].
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Bieńko Kazimierz | porucznik rezerwy | weterynarz | Katyń | |
Chamski Zbigniew | porucznik | żołnierz zawodowy | Katyń | |
Karbowicz Bronisław[34] | porucznik rezerwy | lekarz | praktyka w Łodzi | Charków |
Mastalerz Mieczysław | podporucznik rezerwy | technik | Katyń | |
Stwiertnia Paweł | podporucznik rezerwy | technik mechanik | Charków | |
Zaborowski Zdzisław | podporucznik rezerwy | absolwent SGGW | adm. majątku Czeberaki | Katyń |
Ziejewski Stanisław | podporucznik rezerwy | Katyń |
Tradycje pułku
[edytuj | edytuj kod]Oddział nawiązywał do tradycji 10 pułk ułanów Królestwa Kongresowego.
Koło Pułkowe powołano do życia w 1941 w Edynburgu, a następnie odtworzono je w Londynie dopiero w 1952.
1 marca 2017, w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz nakazał 1 Podlaskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej przejąć i z honorem kultywować tradycje oddziałów bojowych Inspektoratu Białostockiego AK, w tym 10 pułku Ułanów Litewskich[35].
Rok 2022 Rada Miasta Białegostoku ogłosiła rokiem 10 Pułku Ułanów Litewskich upamiętniając w ten sposób 100-ną rocznicę przeniesienia pułku do Białegostoku i jego rolę w historii miasta[36].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W rocznicę osiągnięcia Dniepru[1].
- ↑ Dzielnica Nowe Miasto w koszarach przy ul. Kawaleryjskiej.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
- ↑ rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
- ↑ rtm. Antoni II Paszkowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu zapasowego.
- ↑ Kazimierz Julian Domański ur. 13 lutego 1911 w Sztumie, w rodzinie Józefa. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 30. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II B Arnswalde, a od 15 maja 1942 w Oflagu II D Gross-Born[11] . Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień.
- ↑ Krzysztof Friedman-Mieczysławski jest pochowany we wspólnej mogile żołnierzy poległych w 1939 r. na cmentarzu w Radoryżu Kościelnym.
- ↑ W 1921 przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
- ↑ Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[22].
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[32]
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia?: lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[33] .
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 20.
- ↑ Smaczny 1989 ↓, s. 167–168.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 133.
- ↑ Buszyński 1929 ↓, s. 15.
- ↑ Buszyński 1929 ↓, s. 16.
- ↑ Buszyński 1929 ↓, s. 26.
- ↑ Buszyński 1929 ↓, s. 27–28.
- ↑ Wojciechowski 2010 ↓, s. 15-16.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 695–696.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ Straty ↓.
- ↑ Magdalena Bilska: Wrześniowi żołnierze. Zastawie i Ziemia Łukowska. [dostęp 2021-11-21]. (pol.).
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 204.
- ↑ Buszyński 1929 ↓, s. 25.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 183.
- ↑ Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 5.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268.
- ↑ Smaczny 1989 ↓, s. 382.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.
- ↑ Smaczny 1989 ↓, s. 377.
- ↑ Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 9.
- ↑ Dobroński i Filipow 1992 ↓, s. 18.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 560.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927, s. 344.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927, s. 346.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 188, zatwierdzony na stanowisku zastępcy dowódcy pułku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
- ↑ Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
- ↑ Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓.
- ↑ Wyrwa 2015 ↓.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5661.
- ↑ Dz.U. MON 2017 ↓, poz. 45 Decyzja Nr 49/MON z 1 III 2017.
- ↑ Trzech patronów 2022 roku w Białymstoku [online], radio.bialystok.pl [dostęp 2024-04-22] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej. Ministerstwo Obrony Narodowej, 2017. (pol.).
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Almanach oficerski, praca zbiorowa, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1923.
- Henryk Buszyński: Zarys historji wojennej 10-go pułku ułanów litewskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Andrzej Dobroński, Krzysztof Filipow: „Dziesiątacy” z Białegostoku. 10 Pułk Ułanów Litewskich. Białystok: Muzeum Wojska w Białymstoku, 1992.
- Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Fenix editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
- Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 10 pułk ułanów. T. 22. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
- Księga jazdy polskiej pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1993.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
- Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2021-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].
- Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
- Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
- Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Pułki kawalerii II Rzeczypospolitej typu II
- Pułki ułanów II Rzeczypospolitej
- Polskie pułki kawalerii z okresu kampanii wrześniowej
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939
- Polskie pułki kawalerii z okresu wojny polsko-bolszewickiej
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Białymstoku
- Wojsko Litwy Środkowej
- Oddziały Podlaskiej Brygady Kawalerii
- Oddziały polskie walczące w bitwie pod Kockiem (1939)
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1918