Przejdź do zawartości

10 Pułk Ułanów Litewskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
10 Pułk Ułanów Litewskich
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 10 puł.
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939 (1944)

Tradycje
Święto

8 maja[a]

Nadanie sztandaru

4 listopada 1920

Dowódcy
Pierwszy

płk Władysław Obuch-Woszczatyński

Ostatni

ppłk Kazimierz Busler (1939)
mjr Marian Walter ps. „Zadora” (1944)

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Nowogródkiem (18 IV 1919)
bitwa pod Gawinowiczami (8 III 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Kockiem (2–6 X 1939)
Organizacja
Dyslokacja

ul. Kawaleryjska 70
Białystok

Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

2 BJ (1919-1920)
VIII BJ (1921–1924)
XVIII BK (1924–1929)
Podlaska BK (1937–1939)
BK „Plis” (1939)

Ułani podczas mszy polowej na zamku w Nowogródku, 3 maja 1919

10 Pułk Ułanów Litewskich (10 p.uł.) – oddział kawalerii Samoobrony Litwy i Białorusi, Wojska Litwy Środkowej i Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Białystok.

Wchodził kolejno w skład wielkich jednostek kawalerii (do 1924 – jazdy): VIII BJVIII BK → XVIII BK → BK „Białystok”Podlaskiej BK.
Święto pułkowe obchodzono 8 maja, w rocznicę dojścia pułku do Dniepru w 1920[2].

Formowanie pułku

[edytuj | edytuj kod]

9 grudnia 1918, w Pietkowie koło Łap, w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej przystąpiono do formowania pułku ułanów Nr 12. 28 grudnia 1918 wydany został pierwszy rozkaz dzienny. 30 grudnia 1918 oddział przemianowany został na 10 pułk ułanów.

Większość oficerów i szeregowych pochodziła z terenu dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dało to zresztą powód do powstania żurawiejki:

Z Litwy borów, pól i łanów,
to dziesiąty pułk ułanów.

Umundurowanie pochodziło głównie ze zdobytych niemieckich składnic wojskowych. To jednak nie w pełni zaspokajało potrzeby rosnącego w siłę pułku. Stąd różnorodność w ubiorze była wyjątkowo duża. Uzbrojenie również nie było jednolite: ckm niemieckie i rosyjskie, karabinki przeważnie austriackie, trochę francuskich i niemieckich, z szablami było podobnie. Jednak największym problemem pułku był brak koni, starano się je sukcesywnie zdobywać. Na tym tle powstała następna przyśpiewka:

Jedzie ułan z dziesiątego,
wyją psy na widok jego.

Pułk w walce o granice

[edytuj | edytuj kod]

W miarę osiągania gotowości bojowej poszczególne szwadrony zaczęły odchodzić na front wzmacniając Dywizję Litewsko-Białoruską oraz szereg innych związków piechoty działających na kierunkach: Baranowicze, Mińsk, Bobrujsk. Boje pułku w pełnym składzie zaczęły się dopiero we wrześniu 1919 w ramach 2 Brygady Jazdy. W ciągu całej jesieni pułk utrzymywał łączność między związkami piechoty, niepokojąc jednocześnie przeciwnika częstymi wypadami, przynoszącymi znaczne korzyści taktyczne i pewną ilość zdobycznej broni. Podczas ofensywy polskiej Grupy Poleskiej na Mozyrz i Kalenkowicze jej lewe skrzydło ubezpieczała 2 Brygada Jazdy. Wchodzący w jej skład 10 pułk ułanów wysłał 8 marca 1920 na rozpoznanie w kierunku Horwala i Rzeczycy 3 szwadron rtm. Jerzego Jastrzębskiego[3]. Następnego dnia szwadron doszedł do Rudnik, a wzięci tam do niewoli sowieccy jeńcy zeznali, że w pobliskich Gawinowiczach zatrzymał się sztab brygady wchodzącej w skład 57 Dywizji Strzelców[4]. Dowódca 3 szwadronu rtm. Jastrzębski zebrał czternastu ułanów i z tak szczupłym oddziałkiem ruszył na Gawinowicze.Jeszcze przed miejscowością napotkano kolumnę sztabu, która maszerowała na Krasne. Niespodziewana szarża ułanów kompletnie zaskoczyła ochronę sztabu, która nie podjęła walki i rzuciła się do ucieczki[3]. Zaskoczenie i brawurowe działanie stało się podstawą polskiego zwycięstwa. Do niewoli wzięto 72 jeńców, zdobyto 7 ckm-ów, tabory i dużą ilość sprzętu telefonicznego[3][5].

 Osobny artykuł: bitwa pod Gawinowiczami.

W związku z wyprawą kijowską 2 Brygada Jazdy otrzymała zadanie osiągnięcia linii Dniepru. Po zaciętych walkach w rejonie Horlawu, Chromatycz i Łojowa 8 maja 1920 pułk doszedł do Dniepru i obsadził zachodni brzeg. Gwałtowna ofensywa wojsk radzieckich na froncie ukraińskim zmusiła polskie wojsko do opuszczenia Kijowa i linii Dniepru. Od tego momentu pułk w ciągu kilku tygodni osłaniał wycofującą się piechotę i toczył zażarte boje narzucone przez przeciwnika (pod Lunią, Skrybałowem, Filipowiczami i Nowosiółkami). Eszelonem ze stacji Żytkowicze, drogą okrężna przez Brześć, pułk dojechał do stacji Nowojelnia, a tam napadnięty poniósł poważne straty w broni maszynowej. Tocząc walki odwrotowe na Podlasiu dotarł 6 sierpnia do Siedlec, aby transportem kolejowym udać się za Wisłę, do Grodziska i tam otrzymać uzupełnienie. Powrót na front zbiegł się z kontrofensywą polską i już 18 i 19 sierpnia pułk stoczył boje pod Górą i Starożrebami. Począwszy od połowy września w składzie odtworzonej 2 Brygady Jazdy, z niezwykłą szybkością i wytrwałością wkroczył do bitwy nad Niemnem, po czym dokonując długiego rajdu, w ciągłej bojowej styczności z przeciwnikiem dotarł do Dołhinowa i Krywicz, gdzie 19 października 1920 otrzymał wiadomość o zawieszeniu broni.

Dnia 4 listopada 1920 w kościele w Parafianowie poświęcono i wręczono sztandar ofiarowany przez hrabinę Julię Potocką. Rozkaz wydany w przeddzień wręczenia sztandaru brzmiał: W dniu jutrzejszym za zezwoleniem Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego pułk otrzymuje sztandar. Akt ten w życiu pułku jest najdonioślejszym, gdyż przezeń Ojczyzna obdarza pułk symbolem zaufania, pokładanego w swym żołnierzu, dając mu godło, pod którem żołnierz polski walczy, zwycięża lub w imię honoru Jej umiera. Walcząc w ciągu dwóch niemal lat nigdy pułk 10 ułanów nie zawiódł pokładanej w nim nadziei, wierzę, iż nadal każdy z nas, wierny tradycjom naszych dziadów da swą krew i życie w obronie Ojczyzny, sztandaru i honoru pułku[6]. Z rejonu bracławskiego (pułk wchodził wówczas w skład wojsk Litwy Środkowej) pułk został przesunięty na granicę litewską. Tam pozostawał do jesieni 1922. Straty pułku w latach 1918–1920 były nieznaczne. Poległo: 1 oficer i 19 szeregowych. Liczba rannych nie jest znana. Poważne straty w broni maszynowej i koniach poniósł pułk w trakcie transportu kolejowego w czerwcu 1920. Zdobycze wojenne i straty zadane nieprzyjacielowi w latach 1918–1920 były duże. Pułk wziął do niewoli około 800 jeńców, jeden sztab brygady, kilka sztabów pułkowych. Zdobyto kilkaset koni, przeszło 1000 karabinów, kilka lokomotyw, 150 wagonów z prowiantem i amunicją, liczny sprzęt łączności oraz kasę dywizyjną.

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[7]:
por. Wiktor Arnoldt-Russocki por. Henryk Buszyński kpr. Jan Bołdowski
chor. Tadeusz Biedrzycki plut. Kazimierz Bryłko kpr. Stefan Cogiel
st. uł. Stefan Czarnecki rtm. Mieczysław Dąbrowski wchm. Antoni Jabłoński nr 3521
kpr. Bonifacy Jasiński rtm. Jerzy Jastrzębski st. uł. Stanisław Kajtel
por. Aleksander Kulikowski uł. Jan Lanc plut. Ludwik Landzberg
wchm. Andrzej Matyszczyk por. Marian Okulicz-Kozaryn wchm. Franciszek Roszkowski
ppor. Antoni Skarżyński wchm. Aleksy Strauch plut. Zygmunt Tetera-Szkutelski
por. Andrzej Węcławowicz rtm. Stanisław Wodziński kpr. Antoni Zarański

Za działania wojenne 1918-1920 odznaczono Krzyżem Virtuti Militari 5 oficerów oraz 9 podoficerów i szeregowych. Krzyżami Walecznych odznaczono 21 oficerów i szeregowych.

Lata pokoju

[edytuj | edytuj kod]
10 puł. w drodze do Belwederu w celu złożenia życzeń imieninowych Józefowi Piłsudskiemu; 19 marca 1928

We wrześniu 1922 pułk został przeniesiony do Białegostoku[b]. Ułani byli bardzo ciepło przyjęci przez społeczność miasta, a szczególnie przez kobiety. W pułku staż odbywali kandydaci na oficerów i podoficerów zawodowych. Pułk Ułanów Litewskich był na tyle atrakcyjny, że w latach dwudziestych i trzydziestych przybywali na staż oficerowie z Finlandii i Szwecji. Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 r. przy pułku stacjonował 1 Szwadron Samochodów Pancernych. Staraniem pułku w 1932 w powiecie Wysokie Mazowieckie powstał Szwadron Krakusów.

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[8]
Nazwa pododdziału Termin Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną alarm Białystok
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
szwadron pionierów nr 111
szwadron kawalerii nr 59 8
pluton ckm nr 59 8
szwadron samochodów pancernych nr 111 5
szwadron samochodów pancernych nr 116 5
Kwatera Główna nr 111 (I eszelon) alarm
Kwatera Głowna nr 111 (II eszelon) 4
poczta polowa nr 56 4
sąd polowy nr 111 4
kolumna taborowa nr 365 7
kolumna taborowa nr 367 9
uzupełnienie do czasu „W” 6
uzupełnienie szw. pionierów nr 111 5
szwadron marszowy 1/10 puł 18
pluton marszowy 1/111 25
pluton marszowy 1/59 30
dowódca brygady kawalerii nr 18 alarm
szwadron zapasowy do 15
oficer placu Białystok 2
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[9][c]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku ppłk Kazimierz Busler
I zastępca dowódcy ppłk Józef Tacjan Plackowski
adiutant rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski[d]
naczelny lekarz medycyny kpt. lek Adam Mokrzycki
lekarz weterynarii kpt. dr Józef Gabriel Wysokiński
komendant rejonu PW Konnego rtm. Antoni II Paszkowski[e]
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Włodzimierz Łączyński
oficer mobilizacyjny rtm. Napoleon Kostanecki
zastępca oficera mobilizacyjnego por. Teodor Piotr Kopeć
oficer administracyjno-materiałowy rtm. adm. (kaw.) Adam Kozubowski
dowódca szwadronu gospodarczego rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski
oficer gospodarczy kpt. int. Marceli Midor
oficer Żywnościowy ppor. Marian Aleksander Jurecki
dowódca plutonu łączności por. Czesław Klimowicz
dowódca plutonu kolarzy ppor. Jan Mączka
dowódca plutonu ppanc. vacat
dowódca 1 szwadronu rtm. Władysław Abramowicz
dowódca plutonu ppor. Bolesław Rostocki
dowódca 2 szwadronu por. Czesław Szadkowski
dowódca plutonu ppor. Stefan Kazimierz Majewski
dowódca 3 szwadronu rtm. Ludwik Napoleon Mościcki
dowódca plutonu por. Zbigniew Antoni Chamski
dowódca 4 szwadronu rtm. Eugeniusz Zygmunt Majewski
dowódca plutonu por. Władysław Michał Radzymiński
dowódca plutonu ppor. Stanisław Kurpiewski
dowódca szwadronu km por. Zbigniew Antoni Wroczyński
dowódca plutonu ppor. Zdzisław Mikołaj Budyń
dowódca plutonu chor. Marian Trochimiak
dowódca szwadronu zapasowego rtm. Antoni II Paszkowski
zastępca dowódcy chor. Tadeusz Biedrzycki
odkomenderowany por. Stanisław Lucjan Zdanowicz
na kursie rtm. Tomasz Dworzecki-Bohdanowicz
na kursie rtm. Konstanty Kalinowski
na kursie por. Kazimierz Julian Domański
na kursie por. Jerzy Sarnecki

Kampania wrześniowa 1939

[edytuj | edytuj kod]

25 sierpnia 1939 10 puł opuścił koszary i nocnym marszem osiągnął rejon m. Zawady. Następne dni wypełniła osłona mobilizacji Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. W dniu 27 sierpnia zajął pozycje w rejonie wzgórz wokół m. Olszowa Góra, gdzie przygotowywał umocnienia. 1 września odprawę pułku przeprowadzono o godz. 8:00 w m. Orlikowo. W dniach 2–4 września pułk wziął udział w wypadzie na teren Prus Wschodnich w rejonie m. Milewo, Brzózki Wielkie, Kożuchy. Następnie wziął udział w potyczce w rejonie wsi Glinki. Pułk następnie wycofał się w rejon Bory Czarneckie, które osiągnął 6 września i rejon Andrzejki – Koskowo w dniu 8 września. Natarcie na zajęty przez Niemców Brok (9 września) wykazało jego pełną gotowość. 10 września operował w rejonie m. Łetownica, a 11 września m. Krzeczkowo. Przed południem 12 września w rejonie wsi Bieńki zaatakowany przez czołgi. W nocy 13 września pułk przesunął się walcząc w rejon wsi Mień, gdzie doszło do poważnego starcia z nieprzyjacielem. Łącznie 12–13 września zniszczył 11 niemieckich wozów bojowych i jeden samolot. 14 września pułk osiągnął m. Koryciny. W tym dniu nieprzyjaciel zdołał rozbić Podlaską BK, co odcięło pułk od brygady. 15 września pułk operował w rejonie SpeszynPuchały. 17 września pułk znalazł się w rejonie Panasiuk i skierował się na Omelianiec. Pułk przesunął się 18 września do Puszczy Białowieskiej do m. Budy i Rudni i 19 września dołączył do Suwalskiej Brygady Kawalerii. W wyniku reorganizacji pułk wszedł w skład Brygady „Plis” (Dywizji Kawalerii „Zaza”). 20 września przebywał w Białowieży, a w dniu następnym przeszedł do m. Mszanka, a 22 września do m. Nurzec i Augustynka. Wieczorem 23 września 4 szwadron zniszczył na południe od stacji kolejowej Nurzec sowiecki pociąg wojskowy (parowóz i 5 lor obsadzonych żołnierzami). 24 września zniszczył 2 czołgi w Radziwiłłówce. W nocy pułk przeszedł bród na rzece Bug między Mielnikiem i Serpelicami. 26 września dotarł do wsi Jaźwiny. 29 września pułk dotarł do Wólki Zawieprzyckiej. W Zawieprzycach dochodzi do walki z nieprzyjacielem. 30 września postój we wsi Niedźwiada i Czemiernikach, gdzie pułk atakują radzieckie samoloty. 2 października całonocne walki o Serokomlę. Pułk w łączności z 2 i 5 pułkiem ułanów wziąć udział w bitwie pod Kockiem. W boju pod Serokomlą 3 szwadron zdołał jeszcze unieruchomić 3 czołgi niemieckie.

Tablica pamiątkowa w kościele w Woli Gułowskiej – miejscu ostatnich walk pułku

Ostatnie zacięte walki pułk prowadził w rejonie Woli Gułowskiej. Pułk skapitulował 6 października o godz. 14. Broń złożono o godz. 21 koło Adamowa.

W kampanii 1939 poległo i zmarło w wyniku poniesionych ran: 7 oficerów i 19 szeregowych. Przypuszczalne straty w rannych wyniosły: 15 oficerów i 60 szeregowych. Straty zadane nieprzyjacielowi w 1939 to: zniszczone 18 czołgów, 19 samochodów pancernych, 12 motocykli, jedna radiostacja i zestrzelony samolot.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
dowódca pułku ppłk Kazimierz Busler
zastępca dowódcy pułku ppłk kaw. Józef Plackowski
II zastępca dowódcy pułku mjr Stanisław Fedorowski
dowódca pocztu dowódcy por. Kazimierz Domański[f]
adiutant rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski
oficer informacyjny por. Zbigniew Chamski
dowódca szw. gosp. rtm. Florian Berdowski
oficer żywnościowy chor. Marian Trochimiak
płatnik ppor. Krzysztof Friedman-Mieczysławski († 5 X pod Fiukówką[g][12])
lekarz kpt. Adam Mokrzycki
lekarz wet. por. Czesław Tarkowski
kapelan ks. kpl. Józef Cieciuchowski († 18 IX, Mień)
dowódca plutonu łączności por. Czesław Klimowicz
dowódca plutonu kolarzy ppor. Jan Mączka
por. Kazimierz Domański (od 5 IX)
dowódca drużyny pionierów NN.
dowódca plutonu ppanc. por. Stanisław Zdanowicz
dowódca 1 szwadronu rtm. Władysław Abramowicz
dowódca 2 szwadronu por. Czesław Szadkowski
dowódca 3 szwadronu rtm. Ludwik Napoleon Mościcki
dowódca 4 szwadronu por. Teodor Kopeć
dowódca szwadronu ckm por. Zbigniew Wroczyński

Mapy walk pułku

[edytuj | edytuj kod]

Pułk Armii Krajowej

[edytuj | edytuj kod]

Trzy lata później staraniem V Inspektoratu Białostockiego Armii Krajowej i VI Inspektoratu Grodzieńskiego AK w obwodach: Białystok miasto i Wołkowysk doszło do konspiracyjnego odtworzenia 10 pułku Ułanów Litewskich. Dowództwo pułku przygotowało szczegółowe rozpoznanie i plany opanowania obiektów ważnych z punktu widzenia akcji powstańczej w Białymstoku i okolicach. Do ogłoszenia godziny „W” jednak nie doszło. Łapanki, wzmożony terror i szybkie postępy Armii Radzieckiej nie pozwoliły na pełne rozwinięcie w ramach akcji „Burza”. Zdołano dokonać tylko częściowo koncentracji niektórych pododdziałów poza miastem. Z akcji przeprowadzonych w okresie kwietnia – maja 1944 należy wymienić: odbicie więźniów obozu knyszyńskiego przez oddział „Graba”, wysadzenie dwóch pociągów wojskowych w pobliżu stacji Czarny Blok i Trypucie oraz akcję na posterunek żandarmerii w Dobrzyniewie, gdzie zdobyto broń i amunicję. W lipcu zlikwidowano oddział własowców wyposażony w miotacze ognia. Oddział podporucznika „Waleriana” (S. Racewicz), porucznika „Groma” (J. Dziejma) i kapitana „Zaremby” wzięły do niewoli 60 Niemców i własowców, przekazując ich następnie napotkanej jednostce Armii Radzieckiej. Straty poniesione podczas okupacji oraz w trakcie realizacji planu „Burza” nie są znane.

Tradycje Pułku kultywuje 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej.

Symbole pułkowe

[edytuj | edytuj kod]
Sztandar 10 pułku Ułanów Litewskich

Sztandar

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Pułk otrzymał sztandar 4 listopada 1920, a ofiarowała go hr. Julia Potocka, która była gorliwą opiekunką pułku[13]. W kościele w Parafianowie odbyła się uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru. Uczestniczyły w niej wyższe władze wojskowe i społeczeństwo[14].

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 2, poz. 15 z 26 stycznia 1926. Stanowi ją srebrny orzeł jagielloński z emaliowaną tarczą romańską na piersi w barwach proporczyka amarantowo-białego z paskiem biało granatowym. Orzeł nałożony jest na podkowę z sześcioma podkowiakami. U dołu podkowy barokowa tarcza herbowa z Pogonią w czerwonym polu. Czteroczęściowa – oficerska i żołnierska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym, emaliowana. Wymiary: 57x36 mm. Projekt: Adolf Bucholtz; wykonanie: Zellman Liwszyc – Wilno[15][16].

Proporczyk Opis[17][18][19]
proporczyk amarantowo-biały z wąskim paskiem biało-granatowym pośrodku
proporczyk dowództwa w 1939
proporczyk 1 szwadronu w 1939
proporczyk 2 szwadronu w 1939
proporczyk 3 szwadronu w 1939
proporczyk 4 szwadronu w 1939
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne Opis
Na czapce rogatywceotok amarantowy[20]
Szasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[21]
„Łapka” (do 1921[h]) – karmazynowa[i]

Żurawiejki

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Żurawiejka.
Z Litwy borów, pól i łanów,
to dziesiąty pułk ułanów.
Jedzie ułan z dziesiątego,
wyją psy na widok jego.
O dziesiątym nic nie wiemy,
Więc go chwalić nie będziemy.
A rozkazów kto nie słucha,
to dziesiąty pułk Obucha.
W Dnieprze wodach konie poi,
pułk dziesiąty – pomni moi.
Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń!

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 10 Pułku Ułanów Litewskich.

Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku

[edytuj | edytuj kod]
Stopień, imię i nazwisko Okres pełnienia służby Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
płk Władysław Obuch-Woszczatyński 1918 – IV 1920
ppłk Stefan Grabowski cz.p.o. od IV 1919
płk Walerian Jachimowicz 1920
płk Seweryn Grabowski 1920–1921
płk Terencjusz O’Brien de Lacy 1921–1928
płk dypl. kaw. Witosław Porczyński XI 1928[23] – II 1938[24]
ppłk Kazimierz Busler 1938 – 6 X 1939
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk Stefan Grabowski 1919 – 23 VII 1920 dowódca 6 puł
ppłk kaw. Stanisław Józef Rabiński 1924[25]
ppłk. kaw. Witold Łada-Zabłocki do XI 1927 dyspozycja dowódcy OK III[26]
ppłk SG Witosław Porczyński XI 1927[27] – XI 1928 dowódca pułku
ppłk kaw. Zdzisław Karol Kwiatkowski VII 1929[28] – 31 III 1930 dowódca 3 pszwol.
mjr kaw. Jan Kałłaur od 15 VI 1930[29]
ppłk kaw. Józef Plackowski 1939 – X 1939

Żołnierze 10 pułku ułanów – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[30] oraz Muzeum Katyńskie[31][j][k].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Bieńko Kazimierz porucznik rezerwy weterynarz Katyń
Chamski Zbigniew porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Karbowicz Bronisław[34] porucznik rezerwy lekarz praktyka w Łodzi Charków
Mastalerz Mieczysław podporucznik rezerwy technik Katyń
Stwiertnia Paweł podporucznik rezerwy technik mechanik Charków
Zaborowski Zdzisław podporucznik rezerwy absolwent SGGW adm. majątku Czeberaki Katyń
Ziejewski Stanisław podporucznik rezerwy Katyń

Tradycje pułku

[edytuj | edytuj kod]
Szwadron Kawalerii im. 10 Pułku Ułanów Litewskich podczas święta 18 Białostockiego pułku rozpoznawczego

Oddział nawiązywał do tradycji 10 pułk ułanów Królestwa Kongresowego.
Koło Pułkowe powołano do życia w 1941 w Edynburgu, a następnie odtworzono je w Londynie dopiero w 1952.

1 marca 2017, w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz nakazał 1 Podlaskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej przejąć i z honorem kultywować tradycje oddziałów bojowych Inspektoratu Białostockiego AK, w tym 10 pułku Ułanów Litewskich[35].

Rok 2022 Rada Miasta Białegostoku ogłosiła rokiem 10 Pułku Ułanów Litewskich upamiętniając w ten sposób 100-ną rocznicę przeniesienia pułku do Białegostoku i jego rolę w historii miasta[36].

  1. W rocznicę osiągnięcia Dniepru[1].
  2. Dzielnica Nowe Miasto w koszarach przy ul. Kawaleryjskiej.
  3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
  4. rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  5. rtm. Antoni II Paszkowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu zapasowego.
  6. Kazimierz Julian Domański ur. 13 lutego 1911 w Sztumie, w rodzinie Józefa. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 30. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II B Arnswalde, a od 15 maja 1942 w Oflagu II D Gross-Born[11]. Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień.
  7. Krzysztof Friedman-Mieczysławski jest pochowany we wspólnej mogile żołnierzy poległych w 1939 r. na cmentarzu w Radoryżu Kościelnym.
  8. W 1921 przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  9. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[22].
  10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[32]
  11. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia?: lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[33].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 20.
  2. Smaczny 1989 ↓, s. 167–168.
  3. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 133.
  4. Buszyński 1929 ↓, s. 15.
  5. Buszyński 1929 ↓, s. 16.
  6. Buszyński 1929 ↓, s. 26.
  7. Buszyński 1929 ↓, s. 27–28.
  8. Wojciechowski 2010 ↓, s. 15-16.
  9. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 695–696.
  10. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  11. Straty ↓.
  12. Magdalena Bilska: Wrześniowi żołnierze. Zastawie i Ziemia Łukowska. [dostęp 2021-11-21]. (pol.).
  13. Satora 1990 ↓, s. 204.
  14. Buszyński 1929 ↓, s. 25.
  15. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 183.
  16. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 5.
  17. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636.
  18. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268.
  19. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  20. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.
  21. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
  22. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
  23. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 9.
  24. Dobroński i Filipow 1992 ↓, s. 18.
  25. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 560.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927, s. 344.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927, s. 346.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 188, zatwierdzony na stanowisku zastępcy dowódcy pułku.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
  30. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  31. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  32. Rybka i Stepan 2006 ↓.
  33. Wyrwa 2015 ↓.
  34. Księgi Cmentarne – wpis 5661.
  35. Dz.U. MON 2017 ↓, poz. 45 Decyzja Nr 49/MON z 1 III 2017.
  36. Trzech patronów 2022 roku w Białymstoku [online], radio.bialystok.pl [dostęp 2024-04-22] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]