Technet

Technet
	molibden ← technet → ruten
	Wygląd
	srebrzystoszary
	; Widmo emisyjne technetu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	technet, Tc, 43; (łac. technetium)
Grupa, okres, blok	7 (VIIB), 5, d
Stopień utlenienia	IV, VII
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	silnie kwasowe
Masa atomowa	[97]
Stan skupienia	stały
Gęstość	11,50 g/cm³
Temperatura topnienia	2157 °C
Temperatura wrzenia	4265 °C
Numer CAS	7440-26-8
PubChem	23957
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 135 (obl. 183) pm; 156 pm
Konfiguracja elektronowa	[Kr]4d55s2[Kr]4d65s1
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 13, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,90; 1,36
Potencjały jonizacyjne	I 702 kJ/mol; II 1470 kJ/mol; III 2618 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	660 kJ/mol
Ciepło topnienia	24 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	0,0229 Pa (2473 K)
Konduktywność	6,7×106 S/m
Ciepło właściwe	210 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	50,6 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Objętość molowa	8,63×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji; według kryteriów GHS są niedostępne.
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Technet (Tc, łac. technetium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest pierwszym otrzymanym sztucznie pierwiastkiem. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa τεχνητoς technetos – sztuczny.

Pierwiastek ten otrzymywany jest sztucznie w procesie rozbijania neutronami jąder uranu lub bombardowania lekkimi jądrami izotopów niobu lub molibdenu. Technet jest obok prometu jednym z dwóch pierwiastków o liczbie atomowej mniejszej niż ołów, który nie ma żadnego stabilnego izotopu. Wykazuje podobieństwo do renu. Rozpuszcza się w wodzie królewskiej i w mieszaninie kwasu azotowego z wodą utlenioną^[6].

Odkrycie[edytuj | edytuj kod]

Został otrzymany w 1937 roku przez Emilio Gino Segrè i Carlo Perriera, a w 1947 otrzymał nazwę technet^[8]. Dmitr Mendelejew przewidział jego istnienie w swoim układzie okresowym, umieszczając pierwiastek teoretyczny eka-mangan. Od tego czasu poszukiwało go wielu chemików, było kilka raportów o jego odkryciu w rudach innych metali.

Niemieccy badacze Walter Noddack, Ida Tacke i Otto Berg w 1925 bombardowali elektronami minerał kolumbit ((Fe, Mn)(Nb, Ta)
2O
6). Po doświadczeniu opublikowali wykrycie nieznanego dotąd pierwiastka o liczbie atomowej 43 na podstawie niejednoznacznych widm (wyraźny sygnał nowego pierwiastka wystąpił jedynie na 28 widmach z 1000 zarejestrowanych, a na 70 otrzymano niejednoznaczny sygnał)^[9]. Uczeni nazwali pierwiastek masurium (Ma) (od Mazur, wówczas w Prusach Wschodnich). Uczeni postulowali obecność nowego pierwiastka w minerale i podjęli nieudaną próbę jego wyizolowania^[10]. Po ogłoszeniu fiaska, ich odkrycie zostało uznane za błąd^[9], choć obecnie przyjmuje się za prawdopodobne, że faktycznie zidentyfikowali naturalnie występujący w niewielkiej ilości technet^[11].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

W 1952 roku został zidentyfikowany w widmie niektórych gwiazd typu S^[12], co potwierdza, że w procesach nukleosyntezy w gwiazdach mogą powstawać ciężkie pierwiastki poprzez proces wychwytu neutronu^[13]. W 1961 roku śladowe ilości naturalnego technetu zostały wykryte w rudach uranu z terenów dzisiejszej Demokratycznej Republiki Konga^[14]^[13], gdzie pierwiastek powstał jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia uranu.

Wykorzystanie[edytuj | edytuj kod]

Metastabilny izomer izotopu 99
Tc, oznaczany 99m
Tc, jest podstawowym wskaźnikiem wykorzystywanym w medycynie nuklearnej do celów diagnostycznych (np. w kompleksie sestamibi technetu-99m^[15]), ponieważ ma krótki okres połowicznego rozpadu (6 godzin), minimalizując napromieniowanie ciała. Nie stwierdzono skutków ubocznych związanych z fizjologią człowieka.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 96,90636 u (97
Tc) (patrz: Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ Technetium: physical properties [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2020-04-16] .
↑ ^a ^b Kramida, A., Ralchenko, Yu., Reader, J., i zespół NIST ASD: NIST Atomic Spectra Database (ver. 5.2). National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, 2014. [dostęp 2015-09-13].
↑ WebElements Periodic Table of the Elements: Technetium – ionization energies data. [dostęp 2010-02-17].
↑ Włodzimerz Kryszewski, Ryszard Marcinkowski: Encyklopedia powszechna. Warszawa: PWN, 1987, s. 453. ISBN 83-01-00004-X.
↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1970, s. 282–286.
↑ C.C. Perrier C.C., E.E. Segrè E.E., Technetium: The Element of Atomic Number 43, „Nature”, 159 (4027), 1947, s. 24–24, DOI: 10.1038/159024a0, ISSN 0028-0836 [dostęp 2019-09-15] (ang.).
↑ ^a ^b Per.P. Enghag Per.P., Encyclopedia of the elements. Technical data, history, processing, applications, Weinheim: Wiley-VCH, 2004, ISBN 978-3-527-61233-8, OCLC 212131349 [dostęp 2019-09-15] .
↑ Oakes, Elizabeth H., 1964-, [w:] Encyclopedia of world scientists, wyd. Rev. ed, New York: Facts on File, 2007, ISBN 978-1-4381-1882-6, OCLC 466364697 [dostęp 2019-09-15] .
↑ John T.J.T. Armstrong John T.J.T., Technetium, „Chemical & Engineering News”, 81 (36), 2003, s. 110, DOI: 10.1021/cen-v081n036.p110, ISSN 0009-2347 [dostęp 2019-09-15] (ang.).
↑ Paul W. Merrill. Spectroscopic Observations of Stars of Class S. „Astrophysical Journal”. 116, s. 21–26, 1952. DOI: 10.1086/145589.
↑ ^a ^b Natural occurrence. W: Klaus Schwochau: Technetium: chemistry and radiopharmaceutical applications. 2000, s. 6–9. DOI: 10.1002/9783527613366.ch03. ISBN 978-3-527-61336-6.
↑ Kenna, B.T., Kuroda, P.K. Isolation of naturally occurring technetium. „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”. 23 (1), s. 142–144, 1961. DOI: 10.1016/0022-1902(61)80098-5.
↑ CristinaC. Bolzati CristinaC. i inni, ^99mTc(N)-DBODC(5), a potential radiolabeled probe for SPECT of multidrug resistance: in vitro study, „Journal of Biological Inorganic Chemistry”, 18 (5), 2013, s. 523–538, DOI: 10.1007/s00775-013-0997-1, PMID: 23543234 .

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[2] Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 96,90636 u (97
Tc) (patrz: Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)).

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[CIAAW-3] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[WebE-4] Technetium: physical properties [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2020-04-16] .

[NIST-5] Kramida, A., Ralchenko, Yu., Reader, J., i zespół NIST ASD: NIST Atomic Spectra Database (ver. 5.2). National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, 2014. [dostęp 2015-09-13].

[6] WebElements Periodic Table of the Elements: Technetium – ionization energies data. [dostęp 2010-02-17].

[7] Włodzimerz Kryszewski, Ryszard Marcinkowski: Encyklopedia powszechna. Warszawa: PWN, 1987, s. 453. ISBN 83-01-00004-X.

[8] Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1970, s. 282–286.

[9] C.C. Perrier C.C., E.E. Segrè E.E., Technetium: The Element of Atomic Number 43, „Nature”, 159 (4027), 1947, s. 24–24, DOI: 10.1038/159024a0, ISSN 0028-0836 [dostęp 2019-09-15] (ang.).

[eoe-10] Per.P. Enghag Per.P., Encyclopedia of the elements. Technical data, history, processing, applications, Weinheim: Wiley-VCH, 2004, ISBN 978-3-527-61233-8, OCLC 212131349 [dostęp 2019-09-15] .

[11] Oakes, Elizabeth H., 1964-, [w:] Encyclopedia of world scientists, wyd. Rev. ed, New York: Facts on File, 2007, ISBN 978-1-4381-1882-6, OCLC 466364697 [dostęp 2019-09-15] .

[12] John T.J.T. Armstrong John T.J.T., Technetium, „Chemical & Engineering News”, 81 (36), 2003, s. 110, DOI: 10.1021/cen-v081n036.p110, ISSN 0009-2347 [dostęp 2019-09-15] (ang.).

[13] Paul W. Merrill. Spectroscopic Observations of Stars of Class S. „Astrophysical Journal”. 116, s. 21–26, 1952. DOI: 10.1086/145589.

[Schwochau-14] Natural occurrence. W: Klaus Schwochau: Technetium: chemistry and radiopharmaceutical applications. 2000, s. 6–9. DOI: 10.1002/9783527613366.ch03. ISBN 978-3-527-61336-6.

[15] Kenna, B.T., Kuroda, P.K. Isolation of naturally occurring technetium. „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”. 23 (1), s. 142–144, 1961. DOI: 10.1016/0022-1902(61)80098-5.

[16] CristinaC. Bolzati CristinaC. i inni, ^99mTc(N)-DBODC(5), a potential radiolabeled probe for SPECT of multidrug resistance: in vitro study, „Journal of Biological Inorganic Chemistry”, 18 (5), 2013, s. 523–538, DOI: 10.1007/s00775-013-0997-1, PMID: 23543234 .

[17] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[18] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[i]

[ii]