François Arago

François Jean Dominique Arago

Francesc Joan Dominic Aragò

Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1786 Estagel
Data i miejsce śmierci	2 października 1853 Paryż
Zawód, zajęcie	polityk i naukowiec: astronom, fizyk

Pomnik François Arago w Perpignan

François Jean Dominique Arago (kat.: Francesc Joan Dominic Aragò) (ur. 26 lutego 1786 w Estagel pod Perpignan w departamencie Pireneje Wschodnie, zm. 2 października 1853 w Paryżu) – francuski naukowiec i polityk; fizyk, astronom i matematyk. Profesor paryskiego École polytechnique, dyrektor Obserwatorium Paryskiego, członek Francuskiej Akademii Nauk, laureat Medalu Copleya (1825) i Medalu Rumforda (1850); premier Drugiej Republiki, minister floty i minister wojny.

Jako fizyk Arago zajmował się optyką, m.in. dowodami falowej natury światła przez badanie polaryzacji. Miał też wkład do fizyki atmosfery.

Życiorys

Pochodzenie

François Arago był najstarszym z czterech braci:

• Jean (1788–1836) wyemigrował do Ameryki i został generałem w armii meksykańskiej;
• Jacques Étienne Victor (1799–1855) wziął udział jako rysownik w wyprawie badawczej Louisa de Fercineta na pokładzie statku Uranie w latach 1817–1821, a po powrocie do Francji poświęcił się dziennikarstwu i dramatopisarstwu;
• czwarty z rodzeństwa, Étienne Vincent (1802–1892), podobno współpracował z Balzakiem, a od 1822 do 1847 napisał znaczną liczbę utworów dramatycznych, głównie we współpracy z innymi autorami.

Kariera badawcza

François studiował na École polytechnique w Paryżu, gdzie później został wykładowcą. Prowadził badania nad polaryzacją światła. Odkrył skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła przez kryształ kwarcu (1811), chromosferę Słońca (1840), wykrył związek pomiędzy zorzą polarną i burzami magnetycznymi. Wyznaczył również tzw. południk paryski.

Od 1809 członek Akademii Nauk. W latach 1843–1853 był dyrektorem obserwatorium paryskiego. Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.

Polityka

Od 5 kwietnia 1848 do 11 maja 1848 piastował urząd ministra wojny Francji, a już od lutego tego roku był ministrem floty. Przyczynił się do zniesienia niewolnictwa w koloniach francuskich.

Upamiętnienie

Nazwisko Arago na Wieży Eiffla w Paryżu – po lewej, obok nazwiska Poissona

Tabliczka ulicy François Arago w Le Vésinet

Nazewnictwo

• Od François Arago pochodzi nazwa planetoidy (1005) Arago.
• W Le Vésinet jego nazwiskiem nazwano jedną z ulic.

Inne formy

• Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla.
• W Perpignan w rodzinnych stronach postawiono mu pomnik.

Dzieła

• Dominique Arago: Œuvres complètes. – Paris : Baudry/Gide 1854–1862 (Hrsg.: J. A. Barral).

Bibliografia

• MauriceM. Daumas MauriceM., Arago, 1786–1853, wyd. [2e ed.], Paris: Belin, 1987, ISBN 2-7011-1122-6, OCLC 301027549 .brak strony (książka)
• François Sarda: Les Arago. François et les autres. – Paris : Tallandier, 2002; ISBN 2-84734-005-X (słowo wstępne Emmanuel Le Roy Ladurie).

Linki zewnętrzne

• John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: François Arago w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
• Wyszukiwarka books.google.pl: inauthor: "François Dominique Arago (Physicien, Homme politique, France)"
• François Arago – dzieła w bibliotece Polona