Hieronim Augustyn Lubomirski
Drużyna (Szreniawa bez krzyża) | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci |
Anna Lubomirska |
Odznaczenia | |
Hieronim Augustyn Lubomirski herbu Drużyna (ur. 20 stycznia 1647, zm. 20 kwietnia 1706) – hetman wielki koronny, hetman polny koronny, kasztelan krakowski od 1702, wcześniej krótko wojewoda krakowski[1], podskarbi wielki koronny od 1692, marszałek nadworny koronny od 1683, chorąży wielki koronny od 1676, kawaler maltański, administrator olbory olkuskiej w latach 1695–1697[2].
Pochodzenie i młodość
Był synem Jerzego Sebastiana Lubomirskiego i kasztelanki sandomierskiej Konstancji Ligęzianki, bratem Stanisława Herakliusza, właścicielem Rzeszowa, dziedzicem dóbr Wiśnicz i Jarosław.
W 1663 studiował na Uniwersytecie w Padwie, wstąpił do zakonu joannitów.
Działalność wojskowa i dyplomatyczna
W 1668 brał udział na czele swojego prywatnego wojska w walkach z hetmanem kozackim Piotrem Doroszenką.
Od 1670 r. służył w wojsku koronnym. Brał udział w kampanii 1671 r. przeciw Ordzie Krymskiej, podczas której wyróżnił się podczas bitew pod Bracławiem i Kalnikiem, zdobył Winnicę. Brał udział w kampanii chocimskiej i wyprawie Sieniawskiego do Mołdawii 1673/1674. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego w 1674 roku[3]. Odznaczył się w bitwie pod Lwowem 1675 i w kampanii 1676 r. walcząc pod Wojniłowem i Żórawnem. Podpisał elekcję Jana III Sobieskiego. Przez wiele lat procesował się z Dymitrem Wiśniowieckim o ordynację ostrogską. W 1676 został chorążym wielkim koronnym, w 1677 jego oddziały przeprowadziły bez zgody Rzeczypospolitej dywersję na Węgrzech, popierając powstanie antyaustriackie. W 1679 wyjechał na dwór Ludwika XIV, od którego już wcześniej pobierał pensję 15 000 liwrów rocznie.
Był marszałkiem sejmików województwa ruskiego w 1678, 1680 roku[4].
Wybrany marszałkiem sejmu 1681, jako stronnik francuski uniemożliwił zawiązanie się koalicji antytureckiej. W 1682 przeszedł na stronę Habsburgów. W 1683 został marszałkiem nadwornym koronnym. Utworzył polski korpus posiłkowy na żołdzie cesarza, stając na jego czele w stopniu feldmarszałka-lejtnanta. Jego oddział pośpieszył 28 czerwca 1683 na udaną odsiecz obleganej przez Turków Bratysławie. Przyczynił się znacznie do zwycięstwa w bitwie pod Bisambergiem. Podczas bitwy pod Wiedniem jego korpus walczył w składzie armii austriackiej i jako pierwszy dotarł do murów Wiednia, następnie uczestniczył w bitwie pod Parkanami. Wkrótce jednak porzucił służbę austriacką i uczestniczył w wyprawach mołdawskich Sobieskiego. W 1685 jako członek zakonu potajemnie się ożenił, co wywołało irytację nuncjusza papieskiego[potrzebny przypis].
Brał udział w kampaniach mołdawskich z lat 1686 i 1691 (Bitwa pod Pererytą). W 1692 został podskarbim wielkim koronnym.
Udział w wojnach o sukcesję tronu polskiego
Od 1685 stał się jednym z przywódców stronnictwa profrancuskiego w Rzeczypospolitej. Podczas bezkrólewia 1696 popierał francuską kandydaturę ks. Conti, pozostając w opozycji do kandydatury Sasa. Był uczestnikiem rokoszu łowickiego 1697 roku[5]. W 1702 August II Mocny pragnąc go pozyskać jako przeciwnika, uczynił go hetmanem polnym koronnym, a niedługo potem hetmanem wielkim koronnym. Mimo to należał do wrogich królowi, a wobec najazdu Karola XII zajął niejasną postawę. Pod naciskiem opinii publicznej i zwolenników Augusta II połączył wojska koronne z dowodzoną przez króla armią saską. W przegranej przez Augusta II bitwie pod Kliszowem w 1702 dowodził siłami koronnymi. Osobiście prowadził szarżę husarii, która wprawdzie pokonała jazdę szwedzką, lecz wskutek zastosowania przez Szwedów czośników nie była w stanie przełamać szyków piechoty. Po tym niepowodzeniu niespodziewanie wycofał oddziały koronne z pola bitwy, odsłaniając skrzydło Sasów, co stało się główną przyczyną ich klęski.
Był członkiem konfederacji warszawskiej 1704 roku[6]. W 1704 przeszedł na krótko do obozu Leszczyńskiego, uznał bowiem za korzystniejsze, by Rzeczpospolita sprzymierzona z Karolem XII uderzyła na Rosję dla odzyskania ziem utraconych w 1667. Liczył na oddanie mu korony polskiej przez Karola XII. Rozczarowany obiorem Stanisława Leszczyńskiego i wobec tego, iż wojsko koronne pozostało przy Sasie, powrócił na stronę Augusta II przystępując do konfederacji sandomierskiej, utracił jednak popularność wśród szlachty. W 1705 został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł w 1706 w Rzeszowie, wkrótce po pogodzeniu się z Augustem II.
- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku, opr. S. Cynarski i A. Falniowska – Gradowska, Kórnik 19990, s. 62, 110.
- ↑ Hieronim Łabęcki, Spisy chronologiczne dawnych żupników w Polsce, w: Biblioteka Warszawska 1859, t. I, s. 831.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.
- ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Aleksandra hr. Stadnickiego. Wyd. staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego. T. 20. Lauda sejmikowe. T. 1. Lauda wiszeńskie 1572-1648 r., Lwów 1909, s. XXIX.
- ↑ RELATIA ZIAZDU POD ŁOWICZEM, JchMćiow PP. Rokoszowych, zá Vniwersałem I. O. Xćiá I. Mći Kardynáłá, Primasa Regni conwocowánych do Zgody. [kurs.:] Pro Die 18. Februarij. 1698, b.n.s.
- ↑ Actum in Curia Regia Varsaviensi Sabbato Ante Dominicam Cantate Proximo Anno 1704, [b.n.s.]
Bibliografia
- Elektorzy Jana III Sobieskiego
- Elektorzy władców Polski (województwo krakowskie)
- Konfederaci warszawscy (1704)
- Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
- Marszałkowie sejmikowi (województwo ruskie)
- Olbornicy olkuscy
- Polscy książęta Świętego Cesarstwa Rzymskiego
- Kasztelanowie krakowscy
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Marszałkowie Sejmu I Rzeczypospolitej
- Wojewodowie krakowscy
- Chorążowie wielcy koronni
- Marszałkowie nadworni koronni
- Konfederaci sandomierscy (1704)
- Uczestnicy III wojny północnej (strona polsko-saska)
- Uczestnicy rokoszu łowickiego
- Kawalerowie maltańscy
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (I Rzeczpospolita)
- Absolwenci Uniwersytetu w Padwie
- Ludzie urodzeni w Rzeszowie
- Ludzie związani z Jarosławiem
- Zmarli w 1706
- Urodzeni w 1647
- Opaci płoccy