Hrubieszów

Hrubieszów
	miasto i gmina
	; Główne skrzyżowanie w centrum Hrubieszowa
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	hrubieszowski
Data założenia	XIII wiek
Prawa miejskie	29 września 1400
Burmistrz	Marta Majewska
Powierzchnia	33,03 km²
Wysokość	178–224 m n.p.m.
Populacja (31.12.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 15 935; 482,6 os./km²
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-500
Tablice rejestracyjne	LHR
	Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego Hrubieszów
	Położenie na mapie Polski Hrubieszów
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Hrubieszów
	50°48′09″N 23°53′31″E/50,802500 23,891944
TERC (TERYT)	0604011
SIMC	0987800
	Hasło promocyjne: Hrubieszów – miasto z klimatem
	Urząd miejskiul. mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” 1; 22-500 Hrubieszów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Hrubieszów (do 1802 niekiedy Rubieszów^[3], ukr. Грубешів, Hrubesziw, hebr. ‏הרוביישוב‎) – miasto w południowo-wschodniej Polsce, w województwie lubelskim, siedziba powiatu hrubieszowskiego oraz gminy wiejskiej Hrubieszów.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Hrubieszów liczył 17 528 mieszkańców^[4].

W okolicach miasta znajdują się liczne wczesnośredniowieczne cmentarzyska, kurhany i inne odkrycia archeologiczne (m.in. w Gródku, Masłomęczu i Kryłowie).

Położenie

Miasto jest położone w ramionach rzeki Huczwy, dopływu Bugu i znajduje się zaledwie 18 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Zosinie (5 km w linii prostej przez Bug). Hrubieszów jest najdalej na wschód wysuniętym miastem Polski, leżącym w środku Kotliny Hrubieszowskiej (Wyżyna Wołyńska). Region głównie rolniczy w rejonie najżyźniejszych gleb Polski – czarnoziemu.

Okolice Hrubieszowa leżą w obrębie dawnych Grodów Czerwieńskich. Hrubieszów leży na historycznej Rusi Czerwonej, pierwotnie stanowił część ziemi bełskiej, w XIV wieku został przyłączony do ziemi chełmskiej^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa zamojskiego.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 33,03 km²^[6]. Miasto stanowi 2,6% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2008 71,0% powierzchni Hrubieszowa stanowiły użytki rolne, a użytki leśne 2,5%^[7]

Zarówno powiat, jak i miasto leżą na terenie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Historia

Hrubieszów (aż do 1802 r. Rubieszów) to najdalej wysunięte na wschód miasto Polski. Położone jest nad Huczwą, dopływem Bugu, w odległości 5 km od granicy z Ukrainą. Przypuszcza się, że istniał tu, na wyspie oblanej wodami Huczwy, gród obronny należący do Grodów Czerwieńskich. Pierwsza wzmianka o Hrubieszowie pochodzi z 1254, jako osadzie wśród lasów, posiadającej dwór myśliwski. Rolę stanicy myśliwskiej będzie pełnił jeszcze w czasach jagiellońskich, co zostało uwiecznione w jego herbie wyobrażającym jelenią głowę, między rogami której umieszczone są dwa krzyże z napisem wokoło, nadanym przez króla Zygmunta Augusta (w poł. XVI w.).

W 1366 wraz z całą Rusią Czerwoną został ponownie przyłączony do Polski. W 1388 Władysław Jagiełło nadał Hrubieszów księciu mazowieckiemu Ziemowitowi IV^[5]. Około 1393 gród został włączony do ziemi chełmskiej^[5]. Prawa miejskie magdeburskie Hrubieszów uzyskał w roku 1400 z rąk Władysława Jagiełły. Prawdopodobnie w końcu XIV w. wzniesiono drewniany zamek, będący siedzibą starosty. W latach 1411, 1413, 1430 gościł w nim fundator miasta – król Władysław Jagiełło. Duże znaczenie dla miasta miał przywilej wydany przez Kazimierza Jagiellończyka nakazujący zmierzającym z Rusi na Mazowsze, Śląsk i Wielkopolskę wybieranie drogi przez Hrubieszów.

Pomyślny rozwój przerwały najazdy Tatarów, którzy w latach 1498–1626 wielokrotnie grabili i niszczyli miasto. W 1661 r. zniszczony został hrubieszowski zamek. Hrubieszów wchodził w skład starostwa hrubieszowskiego, położony był w XVIII wieku w ziemi chełmskiej^[8]. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. Hrubieszów znalazł się w zaborze austriackim, w którym pozostał do roku 1809. W latach 1809–1815 należał do Księstwa Warszawskiego. Ostatecznie w 1815 r. został przyłączony do Królestwo Polskiego (Kongresowego) pod panowaniem Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski).

W 1800 r. wsie dawnego starostwa kupił Stanisław Staszic, który w 1816 r. na swoich dobrach założył fundację „Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”. Była to pierwsza w Europie organizacja przedspółdzielcza, działająca do 1945 r.

20 sierpnia 1847 w mieście urodził się pisarz Bolesław Prus (wł. Aleksander Głowacki).

W połowie XIX w. Hrubieszów był drugim co do wielkości (po Lublinie) miastem guberni lubelskiej. Miasto rozwijało się szybko, w 1909 r. liczyło 15 tys. mieszkańców. Od początku swego istnienia było miastem wielokulturowym, obok Rusinów i Polaków, już od XV w., osiedlili się tutaj Żydzi. W 1939 r., przed wybuchem wojny, większość mieszkańców Hrubieszowa stanowili Żydzi i Polacy, z niewielką domieszką Ukraińców i przedstawicieli innych narodowości. Po wymordowaniu Żydów podczas II wojny światowej i wysiedleniu mniejszości ukraińskiej po 1945 r. Hrubieszów stał się jednolitym etnicznie miastem, zamieszkałym niemalże tylko i wyłącznie przez Polaków.

W latach 1903–1906 na polecenie cara Mikołaja II zbudowano w Hrubieszowie koszary dla 7. Pułku Ułanów Oliwiopolskich^[9].

W 1915 r. w czasie I wojny światowej w głąb Rosji przymusowo ewakuowano ludność prawosławną. Tego samego roku Rosjanie w końcu opuścili Hrubieszów, a do miasta wkroczyły wojska austro-węgierskie.

W 1918 roku do Hrubieszowa wkroczyły oddziały wojska polskiego. Miasto wówczas stało się częścią odrodzonej Polski.

Po odzyskaniu niepodległości, w 1919 r. dochodziło wokół miasta do szeregu starć robotników atakujących dwory z chroniącymi je policją i żandarmerią wojskową. W rezultacie starć śmierć poniosło 70 fornali^[10].

W sierpniu 1920 roku toczyły się tu walki wojny polsko-bolszewickiej. W październiku 1920 do garnizonu w Hrubieszowie został przydzielony 2 pułk strzelców konnych, w którym służbę pełnił m.in. mjr Henryk Dobrzański – późniejszy „Hubal”.

Osobny artykuł: Bitwa pod Hrubieszowem.

Pod koniec sierpnia 1939 r. w Hrubieszowie powstał Ośrodek Zapasowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii. Sformowano z niego improwizowane Zgrupowanie Kawalerii ppłk. Kazimierza Halickiego, które w kampanii wrześniowej walczyło w składzie Grupy „Włodzimierz”, a następnie Grupy „Dubno”^[11].

14 września 1939 r. miasto została zajęte przez wojska niemieckie, a po 17 września przez Armię Czerwoną. W październiku tegoż roku do Hrubieszowa ponownie wkroczyli Niemcy. W 1940 r. okupanci niemieccy wywieźli inteligencję hrubieszowską do obozów koncentracyjnych oraz dokonali kilku masowych egzekucji, w tym 16 kwietnia 1942 r. (16 osób) i 6 stycznia 1944 r. (50 osób)^[12]. W latach 1943–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA dokonali na terenie powiatów hrubieszowskiego licznych zbrodni na ludności polskiej^[13].

W drugiej połowie lipca 1944 r. wojska sowieckie zajęły Lubelszczyznę. 26 sierpnia rozbiły pod Hrubieszowem oddziały Armii Krajowej, idące na pomoc Powstaniu Warszawskiemu^[14]. Pod koniec II wojny światowej na terenie miasta funkcjonował obóz specjalny NKWD dla AK i opozycji^[15].

W nocy z 27 na 28 maja 1946 placówki MO i MBP w Hrubieszowie stały się celem wspólnej akcji WiN i UPA. W wyniku akcji uwolniono z aresztu UB 20 osób, w tym 5 Ukraińców. Zniszczono budynki PPR i starostwa. Wykonano wyrok śmierci na dwóch działaczach PPR. Stacjonujący w mieście 5 Pułk Piechoty WP zachował się biernie^[16].

Osobne artykuły: Strażnica WOP Hrubieszów i Graniczna Placówka Kontrolna Hrubieszów.

Żydzi w Hrubieszowie

Pierwsze wzmianki o Żydach pochodzą z 1444, natomiast dokument z roku 1456 wymienia dwóch kupców żydowskich, którym nadano prawo zaopatrywania dworu. W drugiej połowie XVI wieku Żydzi uzyskali prawo do zamieszkania w wydzielonej części miasta i do wybudowania synagogi, a wymieniony imiennie Abraham otrzymał prawo destylowania wódki. W 1736 roku wybuchł pożar, który zniszczył większą część miasta, w tym 27 żydowskich domów i synagogę. Żydzi zajmowali się głównie rzemiosłem i handlem produktami rolnymi, a gmina żydowska szybko się rozrastała – w roku 1765 zamieszkiwało Hrubieszów 709 Żydów, w 1897 – 5352, a w 1939 – już ok. 11 750.

Niemcy zniszczyli obie żydowskie synagogi, cmentarz i prywatne domy modlitwy. Po wybuchu wojny, część Żydów próbowała ratować się ucieczką na teren ZSRR. Reszta trafiła do utworzonego przez Niemców getta. W maju liczyło ono 5690 osób^[17]. W czerwcu 1942 roku Niemcy koncentrowali w hrubieszowskim getcie Żydów z całego powiatu, w wyniku czego liczba jego mieszkańców wzrosła do ok. 10 tys.^[17] W dniach 2–10 czerwca 1942 większość mieszkańców getta wywieziono do obozu zagłady w Sobiborze, a 500 osób rozstrzelano na cmentarzu żydowskim^[18]. Kolejny transport do Sobiboru (ponad 2 tys. osób) skierowano w październiku 1942^[18]. Ostatnich 200 Żydów, pozostawionych do uporządkowania terenu getta, w lipcu lub wrześniu 1943 wywieziono do obozu pracy w Budzyniu^[18].

Demografia

Dane z 31 grudnia 2023^[7]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	15 935	100	8367	52,57	7568	47,49
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	482,6		278,6		252

Według danych z 31 grudnia 2023 r. miasto miało 15 935 mieszkańców.

Według Raportu o Stanie Miasta za rok 2023^[19] średni dochód na mieszkańca wynosił 6354 zł.

Liczba ludności miasta Hrubieszów w ciągu sześciu ostatnich stuleci

Piramida wieku mieszkańców Hrubieszowa w 2020 roku^[20].

Podział administracyjny

Miasto jest podzielone na następujące jednostki pomocnicze^[21]:

Pobereżany
Polna
Podgórze^[22]
Śródmieście
Sołectwo Sławęcin
Żeromskiego
Jagiellońskie
Kolejarz
Piłsudskiego
Zielone
Garnizon

Zabytki

kościoły i cerkwie w Hrubieszowie:
- kościół rzymskokatolicki św. Stanisława Kostki (Sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej), dawna cerkiew murowana zbudowana w latach 1795–1828. Do 1875 roku była cerkwią unicką pod wezwaniem świętego Mikołaja Cudotwórcy. Po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej w 1875 świątynię przemianowano na cerkiew prawosławną. W 1918 roku obiekt został rewindykowany na rzecz katolików i rekoncyliowany na kościół świętego Stanisława Kostki, w 2002 otrzymał tytuł sanktuarium Matki Boskiej Sokalskiej. W skład zespołu zabytkowego wchodzi także:
  - dzwonnica murowana 1868 r. Dzwonnica murowana została ufundowana przez unitę Antoniego Hapońskiego, starostę cerkiewnego w 1868 roku, w 1869 roku ufundował on także budowę cerkiewnego przedsionka, a całość ogrodził. Koszt prac zawarł się w kwocie 3875 rubli i 93 kopiejek,
  - plebania drewniana, pocz. XX w.;
- parafialna cerkiew prawosławna Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy,
- kościół rzymskokatolicki Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, zbudowany jako wojskowa cerkiew prawosławna w latach 1903–1905,
- kościół rzymskokatolicki św. Mikołaja, podominikański, bazylikowy, powstał w latach 1736–1766,
zespół dworski Du Chateau (ul. 3 maja 11):
- dwór (obecnie Muzeum im. St. Staszica) murowany w 1791 r., skrzydło zach. przed 1860 r., wsch. 1941 r. Dworek Du Chateau wywodzi swoją nazwę od hrubieszowskiej rodziny, której protoplastą był żołnierz napoleoński i do której należał od 1850 r. Centralna część dworu została wzniesiona na miejscu dawnego hrubieszowskiego zamku w roku 1791. Jest to budowla parterowa, nakryta mansardowym dachem. Z piętrową częścią centralną ozdobioną czterokolumnowym portykiem wgłębnym. Do pierwotnego dworu przylegają zbudowane później (prawe około 1860 r. a lewe w 1941 r.) prostokątne skrzydła. Po wojnie mieściła się tutaj placówka NKWD. Ostatnią właścicielką dworku była Maria Julia z Mazarakich du Chateau, wdowa po Juliuszu du Chateau (obydwoje spoczywają na hrubieszowskim cmentarzu). Obecnie budynek mieści siedziby Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego oraz Muzeum Regionalnego im. Stanisława Staszica. W tym ostatnim znajdują się ekspozycje poświęcone archeologii, etnografii oraz Towarzystwu Rolniczemu Hrubieszowskiemu. Nieopodal dworku stoi budynek z 1920 r., obecnie siedziba Fundacji Kultury i Przyjaźni Polsko-Francuskiej, założonej dzięki staraniom Stefana du Chateau,
- ogród, pierwsza połowa XIX w.;
stary i nowy cmentarz żydowski w Hrubieszowie:
- stary cmentarz żydowski w Hrubieszowie został założony w XVI wieku. Ostatni znany pochówek odbył się w połowie lat 50. XX wieku^[23],
- nowy cmentarz żydowski w Hrubieszowie został założony pod koniec XIX wieku. Pojawił się na mapie Hrubieszowa z 1876, lecz brak danych na temat jego istnienia^[24];
synagogi w Hrubieszowie:

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Gospodarka

Liczący blisko 16 tys. mieszkańców Hrubieszów jest jednym z ośrodków terenów nadgranicznych województwa lubelskiego. Stolica powiatu składającego się z 8 gmin spełnia funkcje lokalne i regionalne, w tym administracyjno-usługowe, gospodarcze, kulturalno-edukacyjne i ośrodka współpracy transgranicznej.

Pod Hrubieszowem znajdują się bogate, choć niezagospodarowane złoża węgla kamiennego. Kilka kilometrów od miasta w 2010 roku ok. 0,5 km od granicznej rzeki Bug otworzono nowy szyb kopalni. Najbliżej położonym od Hrubieszowa miastem jest górniczy Nowowołyńsk.

Kreatywne Centrum Edukacji i Współpracy Gospodarczej

W 2022 roku utworzona została jednostka budżetowa miasta, której podstawowym celem jest kreowanie warunków rozwoju lokalnego biznesu, opartego na wiedzy, innowacjach i nowych modelach biznesowych, tworzenie możliwości rozwoju kompetencji dzieci i młodzieży w dziedzinie między innymi programowania i robotyki oraz podnoszenie świadomości ekologicznej. Utworzenie KCEiWG wynika z założeń projektu „Rozwój Lokalny Hrubieszowa – od partycypacji do realizacji”, na który Miasto otrzymało ponad 16 mln złotych dofinansowania z programu „Rozwój lokalny”, finansowanego z Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)^[25].

Transport

Obecnie Hrubieszów jest przystankiem na drodze krajowej nr 74 Piotrków Trybunalski – Kielce – Kraśnik – Zamość – Hrubieszów – Zosin (drogowe przejście graniczne), oraz na Linii Hutniczej Szerokotorowej, przy której pod miastem znajduje się kolejowe przejście graniczne. W mieście znajduje się również stacja kolejowa Hrubieszów Miasto, od której odchodzi linia normalnotorowa nr 72 do Zawady. W przeszłości Hrubieszów leżał również przy Hrubieszowskiej Kolei Dojazdowej.

Do Hrubieszowa dojeżdżają obecnie^[kiedy?] dwie pary pociągów PKP Intercity: IC Hetman z Jeleniej Góry przez Wałbrzych, Wrocław, Opole, Lubliniec, Częstochowę, Kraków, Tarnów, Rzeszów, Tarnobrzeg, Stalową Wolę i Zamość oraz IC Zamoyski z Kołobrzegu przez Bydgoszcz, Toruń, Kutno, Warszawę, Lublin i Zamość.

Zobacz też: Hrubieszów LHS i Hrubieszów Wąskotorowy.

Istnieje tu też rozwinięta komunikacja licznych przewoźników prywatnych łączących miasto z Lublinem, Chełmem, Zamościem, Warszawą, Rzeszowem, a także okolicznymi miejscowościami powiatu. W przeszłości istniała rozwinięta komunikacja autobusowa obsługiwana przez PKS Hrubieszów (do 20 lutego 2012 roku będący filią PKS Wschód), od 1 lipca 2018 r. znajdujący się w stanie upadłości. Hrubieszów posiadał bezpośrednie połączenia autobusowe ponadto z Krakowem, Katowicami, Tomaszowem Lubelskim, Kielcami, Wrocławiem, Częstochową, Opolem, a w okresie letnim dodatkowo z Zakopanem, Ustką, Węgorzewem i Helem. Autobusy międzynarodowe docierały do Włodzimierza i Łucka. W latach 1980–1990 i 2011–2017 PKS Hrubieszów obsługiwał dodatkowo komunikację miejską.

Od 21 października 2015 r. czynna jest obwodnica Hrubieszowa.

Oświata

Żłobki i dzienna opieka^[26]:

Niepubliczny Żłobek „Biedronka” w Hrubieszowie, ul. Polna 10 D
Niepubliczny Żłobek „Bajkowa Przystań” w Hrubieszowie, ul. Targowa 24
Hrubieszowska Opieka Dzienna nad dziećmi Przytulankowo, ul. Polna 16
Tulisiowo Opieka Dzienna nad dziećmi, ul. Polna 16

Przedszkola^[27]:

Miejskie Przedszkole Nr 1 im. „Małego Księcia”, ul. Piłsudskiego 59
Miejskie Przedszkole Nr 2, ul. Hubala 11
Miejskie Przedszkole Nr 3, ul. Grotthusów 1
Miejskie Przedszkole Nr 5, ul. Listopadowa 4
Niepubliczne Przedszkole Specjalne „Mamy Siebie”, ul. Zamojska 16 A

Szkoły podstawowe^[28]:

Szkoła Podstawowa nr 1 im. B. Prusa, ul. Listopadowa 12
Szkoła Podstawowa nr 2 im. WOP, ul. Żeromskiego 29
Szkoła Podstawowa nr 3 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego Hubala, ul. Zamojska 16

Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, ul. Zamojska 16A

Szkoły ponadpodstawowe^[29]:

Zespół Szkół nr 1, ul. Zamojska 18A
Zespół Szkół nr 2 w Hrubieszowie, ul. 3 Maja 1
Zespół Szkół nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Hrubieszowie, ul. Żeromskiego 11
Zespół Szkół nr 4, ul Dwernickiego 10
Zakład Doskonalenia Zawodowego, ul. Partyzantów 9

Szkoły specjalne^[30]:

Powiatowy Zespół Placówek Szkolno-Wychowawczych, ul. Zamojska 16 A

Straż Graniczna

Osobny artykuł: Placówka Straży Granicznej w Hrubieszowie.

Zamek w Hrubieszowie

Osobny artykuł: Zamek w Hrubieszowie.

Wojsko

2. Hrubieszowski Pułk Rozpoznawczy im. mjr. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” (Hubal służył w Hrubieszowie w latach 1934–1936), został powołany decyzją szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z dnia 25 maja 1994 roku. Powstał na bazie 8. Ośrodka Materiałowego w Hrubieszowie. Jednostka obecnie podlega Dowództwu Wojsk Lądowych. Pułk składa się z 5 kompanii bojowych: cztery to kompanie rozpoznawcze, jedna z BWR-ami (8 szt.) i BRDM-ami, dwie z BRDM-ami i wozami dowodzenia R-5, czwarta kompania – kompania specjalna wyposażona jest w samochody osobowo-terenowe. Piąta kompania to pododdział radioelektroniczny, przeznaczony do prowadzenia namierzania i zakłóceń radiowych oraz rozpoznania radioelektronicznego. Oprócz tych pięciu kompanii w skład pułku wchodzi również pluton rozpoznania skażeń, a z pododdziałów logistycznych: kompania remontowa, zaopatrzenia i medyczna. 8 czerwca 1996 r. otrzymał sztandar ufundowany przez społeczeństwo ziemi hrubieszowskiej.

Zakład Karny Hrubieszów

Zakład Karny w Hrubieszowie utworzono 31 lipca 1968 r., ma 630 miejsc i jest to najbardziej wysunięta na wschód jednostka penitencjarna w powojennej Polsce. Po 13 grudnia 1981 r., kiedy wprowadzono stan wojenny, więzienie to było jednym z ośrodków internowania, przyjęło także skazanych za naruszenie dekretu o stanie wojennym. Przez zakład przewinęło się około 150 więźniów tego rodzaju. Jesienią 1989 r. dwukrotnie doszło do buntu osadzonych^[31].

Kultura i sztuka

Biblioteka

Biblioteka w Hrubieszowie działa od 1922. Oprócz działalności statutowej organizuje spotkania autorskie, konkursy czytelnicze, kiermasze książkowe, seanse filmowe oraz wystawy, a także jest współorganizatorem wydarzeń kulturalnych w regionie (Prusowskie – 1997; sejmik i zjazd towarzystw regionalnych – 1999 i 2000; obchody 600-lecia Hrubieszowa^[32]). Od 2011 Biblioteka bierze udział w projekcie Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej. W cyfrowym archiwum udostępniono około 3000 materiałów archiwalnych, w tym kolekcje dotyczące dziejów kolejarzy z Gozdowa, historii 2 Pułku Strzelców Konnych w Hrubieszowie i Szkoły Kadetów im. Józefa Piłsudskiego we Lwowie^[33]^[34].

Struktura organizacyjna Biblioteki: Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów, Dział Udostępniania Zbiorów oraz trzy filie na terenie Hrubieszowa (nr 1 przy ulicy Polnej 16, nr 3 przy ulicy Grotthusów 26 i nr 4 przy ulicy Unii Horodelskiej 19).

W 2000 roku została uhonorowana przez Towarzystwo Regionalne Hrubieszowskie medalionem z okazji 600-lecia Hrubieszowa i 40-lecia Towarzystwa^[32].

Od 17 lutego 2023 r. Biblioteka mieści się w budynku przy ul. 3 Maja 10 w Hrubieszowie, który powstał w 1920 roku^[35]

Instytucja działa obecnie pod nazwą Miejska Biblioteka Publiczna – Hrubieszowskie Centrum Dziedzictwa i ma doskonale wyposażoną wypożyczalnię dla dzieci, młodzieży i dorosłych, czytelnię prasy, świetnie zaopatrzony dział multimediów, pracownię dla twórców, a także wielofunkcyjną salą konferencyjną.

Zespół wokalny „Lechici”

Zespół wokalny „Lechici” działa przy Parafii Garnizonowej Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie. Powstał w 1983 r. z inicjatywy organisty Leszka Opały. Repertuar zespołu zawiera pieśni i piosenki religijne, patriotyczne, wojskowe, ludowe i rozrywkowe – a cappella i wokalno-instrumentalne^[36].

Zespół brał udział w wielu festiwalach piosenki religijnej (Łódź, Lubaczów, Warszawa, Płock, Osiek), patriotycznej i wojskowej (Arsenał Artystyczny Wojska Polskiego ’94, Kołobrzeg ’95). Zapraszany był również na koncerty do licznych miast Polski, Ukrainy (m.in. Lwów, Równe, Włodzimierz), Litwy (Wilno). Współpracuje z Orkiestrą Symfoniczną im. Karola Namysłowskiego (daw. Polską Orkiestrą Włościańską), Orkiestrą Garnizonu Zamość i Chórem Rezonans (m.in. wspólne występy w ramach Zamojskich Dni Muzyki, w czasie których zespół wykonał: Mszę h-moll J. Haydna (1999), a w Roku Bachowskim 2000 Kantatę nr 61 J.S. Bacha)^[37].

Zespół ma w swoim dorobku nagrania radiowe i telewizyjne, wydał również płyty CD z piosenkami religijnymi i kolędami oraz płyty DVD z teledyskami. Dużo koncertował na terenie całego kraju^[38].

Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej

Zespół Pieśni i Tańca skupia uczniów hrubieszowskich szkół zainteresowanych folklorem i kulturą rodzimą. Założony w 1987 roku początkowo miał być jedynie zespołem dziecięcym, jednak mali tancerze, dorastając, nadal pragnęli kontynuować swoją przygodę z tańcem. Obecnie praca prowadzona jest w sześciu grupach wiekowych (ponad 120 osób w wieku od 6 do 20 lat)^{[potrzebny przypis]}.

Teatr Piosenki Młyn

Teatr Piosenki Młyn jest grupą skupiającą artystów z Hrubieszowa, tworzących piosenkę literacką, poetycką, kabaretową oraz amatorskie spektakle teatralne^{[potrzebny przypis]}.

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Sport

W Hrubieszowie istnieje kilka klubów, głównie są to zespoły młodzieżowe i amatorskie, jak np.:

MKS Unia Hrubieszów – piłka nożna (grający obecnie w Klasie A), lekkoatletyka, podnoszenie ciężarów
UKS Grześ Hrubieszów – unihokej^{[potrzebny przypis]}

Szlaki turystyczne

Nadbużański szlak rowerowy

Hejnał

Hejnał Hrubieszowa został przyjęty przez Radę Miejską podczas sesji 21 grudnia 2021 r.^[51] Prawie 50 sekundowy utwór skomponował Leszek Opała, muzyk, kompozytor, twórca i kierownik zespołu „Lechici”. Przy pracy nad kompozycją autor wykorzystał fragment hymnu Hrubieszowa – Hrubieszowska Ty Ziemico. Hejnał miał swoją premierę 19 września 2021 r. podczas corocznego święta miasta, które odbywa się pod nazwą „Rubienalia”. Od stycznia 2022 r. melodia odtwarzana jest codziennie w południe z gmachu Urzędu Miasta Hrubieszów^[52].

Miasta partnerskie

Ludzie związani z Hrubieszowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Hrubieszowem.

Przypisy

↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22.
↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online] [dostęp 2024-07-08] .
↑ Przez niektórych historyków używanie nazwy Rubieszów w przeszłości jest kwestionowane, przykładowo Józef Łaszkiewicz, członek Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego argumentuje to następująco: „A ja jeszcze chciałbym wszystkim udowodnić odnośnie nazwy Hrubieszowa, a nie Rubieszowa, jak wielu niby naukowców twierdzi, co jest nieprawdą, bo w wielu dokumentach występuje nazwa właściwa, zależy, kto robił dokument i kto podał jaką nazwę. Nazwy miasta występują w dwóch formach nagłoskowych „h”, a przecież nikt by nie wymyślił wtedy nazwy, aby do Rub. pisać z literą „H”. Raczej obecnie opuszcza się, np. była nazwa „Harmata” obecnie armata, „harbuz” obecnie arbuz, itd., itp. Ponadto w wielu językach pisze się „H”, a nie czyta tak zwane nieme „h”, w rosyjskim w ogóle nie ma „h” „g” i to może być że pisano bez „H” opuszczając i pisząc od razu od „R”. To jeszcze potrzeba rozpracować, przeglądnąć o przekształceniach językowych, które występowały przez wieki. (...) W aktach Synodów Diecezji Chełmskiej Obrządku Łacińskiego z XVI-XVIII wieku i ich statuty w opracowaniu Jakuba Sawickiego, które ukazały się pt. Concilia Poloniae, nie istnieje inna nazwa, tylko właściwa przez H, czyli Hrubieszów, nie znalazłem żadnej pracy o wcześniejszych aktach Kurii. Ponadto w wielu aktach różnie występuje, często na przemian, a nawet w jednym akcie spotkałem występujące obie nazwy Hrubieszów, a następnie Rubieszów. Wnioski mogą być różne.”^{[potrzebny przypis]}.
↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18] .
↑ ^a ^b ^c Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Zamość 1990, s. 47.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
↑ ^a ^b Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2023-07-08]. (pol.).
↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 36.
↑ 2, Garnizon Hrubieszów [online] .
↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 414.
↑ Kresy w czerwieni (XVI). Improwizowane zgrupowania Wojska Polskiego przeciw dwu wrogom [online], Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2023-10-06] (pol.).
↑ Hrubieszów – historia miasta – Leksykon – Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2023-10-06] (pol.).
↑ Powiat hrubieszowski: „Śladem UPA” – lubiehrubie.pl [online], lubiehrubie.pl, 16 maja 2021 [dostęp 2023-10-06] (pol.).
↑ Sowiecka „przyjaźń”, czyli jak rozbrojono oddziały AK z Obwodu Hrubieszów skoncentrowane na pomoc Powstaniu Warszawskiemu [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-10-06] (pol.).
↑ JózefJ. Dębiński JózefJ., Komunistyczne obozy koncentracyjne w Polsce pojałtańskiej, „Studia Włocławskie”, 16, 2014, s. 63 .
↑ GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła, 2011 .
↑ ^a ^b Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 197. ISBN 83-01-00065-1.
↑ ^a ^b ^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 198. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Raport o stanie Miasta Hrubieszów za rok 2023 [online], umhrubieszow.bip.lubelskie.pl, 31 maja 2024, s. 24 [dostęp 2024-07-08] .
↑ Hrubieszów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Wykaz jednostek pomocniczych; Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-27] (pol.).
↑ Tradycyjna nazwa przed 1945 Pogórze.
↑ [1].
↑ (wystąpił jedynie na mapie Hrubieszowa z 1876).
↑ Uchwała nr XLIV/342/2021 Rady Miejskiej w Hrubieszowie z dnia 21 grudnia 2021 r. w sprawie utworzenia jednostki budżetowej pod nazwą „Kreatywne Centrum Edukacji i Współpracy Gospodarczej” w Hrubieszowie i nadania jej statutu [online], 21 grudnia 2021 [dostęp 2024-07-08] .
↑ Żłobki | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .
↑ Przedszkola | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .
↑ Szkoły Podstawowe | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .
↑ Szkoły ponadpodstawowe | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .
↑ Szkoły specjalne | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .
↑ Charakterystyka Zakładu Karnego w Hrubieszowie [online] [dostęp 2020-01-01] (pol.).
↑ ^a ^b Formy pracy – Miejska Biblioteka Publiczna w Hrubieszowie [online], mbp.hrubieszow.avx.pl [dostęp 2017-12-11] (pol.).
↑ CATL – strona główna [online] [dostęp 2017-12-11] .
↑ Cyfrowe Archiwum powstanie w Hrubieszowie, „Onet Lublin”, 27 września 2011 [dostęp 2017-12-11] (pol.).
↑ Wielkie otwarcie | Miasto Hrubieszów [online], miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2024-07-16] .
↑ Zespół Wokalny „Lechici” z Hrubieszowa. Zespół Wokalny „Lechici”, 2014. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).
↑ Historia zespołu „Lechici” z Hrubieszowa. Zespół Wokalny „Lechici”, 2014. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).
↑ Dyskografia zespołu „Lechici”. Zespół Wokalny „Lechici”, 2018. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).
↑ Parafia św. Mikołaja, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ W ramach katechezy homilia wygłoszona przez ks. abp. prof. dr. hab. [[Stanisław Wielgus (duchowny)|Stanisława Wielgusa]] podczas uroczystości odpustowej ku czci Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie [online], radiomaryja.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Parafia pw. Ducha Świętego, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Parafia pw. św. Stanisława Kostki, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Woj. lubelskie [online], kchwe.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Zbory KECh w Polsce [online], kech.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Dekanat zamojski [online], orthodox.pl [dostęp 2023-03-28] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .
↑ Zbór w Hrubieszowie [online], hrubieszow.info [zarchiwizowane z adresu 2009-07-16] .
↑ Świadkowie Jehowy zapraszają na obchody Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa [online], roztocze.net.pl, 13 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] .
↑ Uchwała nr XLIV/351/2021 Rady Miejskiej w Hrubieszowie z dnia 21 grudnia 2021 r. w sprawie ustanowienia hejnału Gminy Miejskiej Hrubieszów oraz zasad jego używania [online], BIP, 21 grudnia 2021 [dostęp 2024-07-16] (pol.).
↑ Hrubieszów ma swój hejnał | Miasto Hrubieszów [online], miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2024-07-16] .
↑ Miasta partnerskie. miasto.hrubieszow.pl. [dostęp 2022-01-15]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Urzędu Miasta Hrubieszowa
Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej Hrubieszów
Modelowa Rewitalizacja Hrubieszowa
Lokalna Organizacja Turystyczna Gotania
Podziemny Hrubieszów. podziemnyhrubieszow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
Historia Żydów w Hrubieszowie na portalu Wirtualny Sztetl
Hrubieszów, lub Rubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 179 ., s. 179–187
Hrubieszów na starej fotografii. miastadawniej.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-17)].
Hrubieszów, Dzieje i Historia Miasta Hrubieszowa. ziemiahrubieszowska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)].
Chrześcijańskie cmentarze w Hrubieszowie. dkawalko.wszia.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Teatr Piosenki Młyn

[rocz22-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22.

[populacja2023-2] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online] [dostęp 2024-07-08] .

[Przez_niektórych_historyków-3] Przez niektórych historyków używanie nazwy Rubieszów w przeszłości jest kwestionowane, przykładowo Józef Łaszkiewicz, członek Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego argumentuje to następująco: „A ja jeszcze chciałbym wszystkim udowodnić odnośnie nazwy Hrubieszowa, a nie Rubieszowa, jak wielu niby naukowców twierdzi, co jest nieprawdą, bo w wielu dokumentach występuje nazwa właściwa, zależy, kto robił dokument i kto podał jaką nazwę. Nazwy miasta występują w dwóch formach nagłoskowych „h”, a przecież nikt by nie wymyślił wtedy nazwy, aby do Rub. pisać z literą „H”. Raczej obecnie opuszcza się, np. była nazwa „Harmata” obecnie armata, „harbuz” obecnie arbuz, itd., itp. Ponadto w wielu językach pisze się „H”, a nie czyta tak zwane nieme „h”, w rosyjskim w ogóle nie ma „h” „g” i to może być że pisano bez „H” opuszczając i pisząc od razu od „R”. To jeszcze potrzeba rozpracować, przeglądnąć o przekształceniach językowych, które występowały przez wieki. (...) W aktach Synodów Diecezji Chełmskiej Obrządku Łacińskiego z XVI-XVIII wieku i ich statuty w opracowaniu Jakuba Sawickiego, które ukazały się pt. Concilia Poloniae, nie istnieje inna nazwa, tylko właściwa przez H, czyli Hrubieszów, nie znalazłem żadnej pracy o wcześniejszych aktach Kurii. Ponadto w wielu aktach różnie występuje, często na przemian, a nawet w jednym akcie spotkałem występujące obie nazwy Hrubieszów, a następnie Rubieszów. Wnioski mogą być różne.”^{[potrzebny przypis]}.

[populacja2019-4] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18] .

[r1-5] Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Zamość 1990, s. 47.

[Powierzchnia_i_ludność_w-6] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.

[pl-bdr-7] Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2023-07-08]. (pol.).

[Wiesław_Bondyra_Własność-8] Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 36.

[Garnizon_Hrubieszów-9] 2, Garnizon Hrubieszów [online] .

[Andrzej_Friszke-10] Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892–1920” Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, s. 414.

[Kresy_w_czerwieni_XVI_Improwizowane-11] Kresy w czerwieni (XVI). Improwizowane zgrupowania Wojska Polskiego przeciw dwu wrogom [online], Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2023-10-06] (pol.).

[Hrubieszów_historia_miasta-12] Hrubieszów – historia miasta – Leksykon – Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2023-10-06] (pol.).

[Powiat_hrubieszowski_Śladem-13] Powiat hrubieszowski: „Śladem UPA” – lubiehrubie.pl [online], lubiehrubie.pl, 16 maja 2021 [dostęp 2023-10-06] (pol.).

[Sowiecka_przyjaźń-14] Sowiecka „przyjaźń”, czyli jak rozbrojono oddziały AK z Obwodu Hrubieszów skoncentrowane na pomoc Powstaniu Warszawskiemu [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-10-06] (pol.).

[Józef_Dębiński2014-s63-15] JózefJ. Dębiński JózefJ., Komunistyczne obozy koncentracyjne w Polsce pojałtańskiej, „Studia Włocławskie”, 16, 2014, s. 63 .

[Grzegorz_Motyka2011-16] GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła, 2011 .

[Pilichowski197-17] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 197. ISBN 83-01-00065-1.

[Pilichowski198-18] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 198. ISBN 83-01-00065-1.

[Raport_o_stanie_Miasta_Hrubieszów-s24-19] Raport o stanie Miasta Hrubieszów za rok 2023 [online], umhrubieszow.bip.lubelskie.pl, 31 maja 2024, s. 24 [dostęp 2024-07-08] .

[populacja2016-20] Hrubieszów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[Wykaz_jednostek_pomocniczych-21] Wykaz jednostek pomocniczych; Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-27] (pol.).

[Tradycyjna_nazwa_przed_1945-22] Tradycyjna nazwa przed 1945 Pogórze.

[hrubieszow-naszslad-23] [1].

[wystąpił_jedynie_na_mapie-24] (wystąpił jedynie na mapie Hrubieszowa z 1876).

[Uchwała_nr_XLIV_342_2021-25] Uchwała nr XLIV/342/2021 Rady Miejskiej w Hrubieszowie z dnia 21 grudnia 2021 r. w sprawie utworzenia jednostki budżetowej pod nazwą „Kreatywne Centrum Edukacji i Współpracy Gospodarczej” w Hrubieszowie i nadania jej statutu [online], 21 grudnia 2021 [dostęp 2024-07-08] .

[miasto.hrubieszow--26] Żłobki | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .

[miasto.hrubieszow-2-27] Przedszkola | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .

[miasto.hrubieszow-3-28] Szkoły Podstawowe | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .

[miasto.hrubieszow-4-29] Szkoły ponadpodstawowe | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .

[miasto.hrubieszow-5-30] Szkoły specjalne | Miasto Hrubieszów [online], www.miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2019-07-26] .

[ZKHrub-31] Charakterystyka Zakładu Karnego w Hrubieszowie [online] [dostęp 2020-01-01] (pol.).

[mbp.hrubieszow.avx.pl-32] Formy pracy – Miejska Biblioteka Publiczna w Hrubieszowie [online], mbp.hrubieszow.avx.pl [dostęp 2017-12-11] (pol.).

[CATL_strona_główna-33] CATL – strona główna [online] [dostęp 2017-12-11] .

[Cyfrowe_Archiwum_powstanie-34] Cyfrowe Archiwum powstanie w Hrubieszowie, „Onet Lublin”, 27 września 2011 [dostęp 2017-12-11] (pol.).

[miasto.hrubieszow-6-35] Wielkie otwarcie | Miasto Hrubieszów [online], miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2024-07-16] .

[lechici-36] Zespół Wokalny „Lechici” z Hrubieszowa. Zespół Wokalny „Lechici”, 2014. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).

[lechicihist-37] Historia zespołu „Lechici” z Hrubieszowa. Zespół Wokalny „Lechici”, 2014. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).

[lechicidyskogr-38] Dyskografia zespołu „Lechici”. Zespół Wokalny „Lechici”, 2018. [dostęp 2021-03-28]. (pol.).

[Parafia_św_Mikołaja_Hrubieszów-39] Parafia św. Mikołaja, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Parafia_pw_Matki_Bożej_Nieustającej-40] Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .

[W_ramach_katechezy_homilia-41] W ramach katechezy homilia wygłoszona przez ks. abp. prof. dr. hab. [[Stanisław Wielgus (duchowny)|Stanisława Wielgusa]] podczas uroczystości odpustowej ku czci Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie [online], radiomaryja.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Parafia_pw_Ducha_Świętego-42] Parafia pw. Ducha Świętego, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Parafia_pw_św_Stanisława-43] Parafia pw. św. Stanisława Kostki, Hrubieszów [online], diecezja.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Zbory-44] Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Woj_lubelskie-45] Woj. lubelskie [online], kchwe.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Zbory_KECh_w_Polsce-46] Zbory KECh w Polsce [online], kech.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Dekanat_zamojski-47] Dekanat zamojski [online], orthodox.pl [dostęp 2023-03-28] .

[Jw-14412754-48] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

[Zbór_w_Hrubieszowie-49] Zbór w Hrubieszowie [online], hrubieszow.info [zarchiwizowane z adresu 2009-07-16] .

[Świadkowie_Jehowy_zapraszają-50] Świadkowie Jehowy zapraszają na obchody Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa [online], roztocze.net.pl, 13 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] .

[Uchwała_nr_XLIV_351_2021-51] Uchwała nr XLIV/351/2021 Rady Miejskiej w Hrubieszowie z dnia 21 grudnia 2021 r. w sprawie ustanowienia hejnału Gminy Miejskiej Hrubieszów oraz zasad jego używania [online], BIP, 21 grudnia 2021 [dostęp 2024-07-16] (pol.).

[miasto.hrubieszow-4158-52] Hrubieszów ma swój hejnał | Miasto Hrubieszów [online], miasto.hrubieszow.pl [dostęp 2024-07-16] .

[miasta_partnerskie-53] Miasta partnerskie. miasto.hrubieszow.pl. [dostęp 2022-01-15]. (pol.).

[a-54] w 1940 pozbawione praw miejskich przez okupanta, w 1945 nie uznane za miasto przez władze polskie

[b-55] 1951 w ZSRR

[c-56] większa część przeszła do ZSRR

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[A]

[B]

[C]

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867−1912) gubernia chełmska (1912−15) gubernia lubelska (1915−1918) woj. lubelskie (II RP) (1919−39) dystrykt lubelski (1939−44) woj. lubelskie (PRL) (1944−75)
Miasta	Bełz (← 1940^[A]^[B]) Dubienka (do 1939^[A]) Grabowiec (do 1870) Horodło (do 1870) Hrubieszów Kryłów (do 1870) Uchanie (do 1870)
Gminy wiejskie (1867−1954 i 1973−75)	Bełz (← 1940−51^[C]) Białopole (od 1877) Chłopiatyn (1951−54) Chorobrów (← 1940−51 →) Dołhobyczów (← od 1905) Dubienka (od 1939) Dziekanów (1918−1936) Grabowiec Horodło (od 1877) Hrubieszów (do 1918) Hrubieszów (od 1973) Hulcze (1951−54) Jarosławiec (do 1925) Kozodawy (do 1877) Kryłów (do 1954) Krystynopol (← 1940−51 →) Miączyn Mieniany (1877−1954) Miętkie (do 1954) Mircze (do 1936 i od 1973) Mołodiatycze (do 1954) Moniatycze (do 1954) Ornatowice (do 1868) Poturzyn ← 1940–44 → Strzelce (do 1877) Strzyżów (do 1877) Tarnoszyn (← 1940–45 →) Telatyn ← 1940–44 → Trzeszczany (od 1973) Uchanie (od 1925) Waręż (← 1940−51^[C]) Werbkowice
Gromady (1954−72)	Białopole (1954−72) Chłopiatyn (1954−61) Czerniczyn (1954−72) Dołhobyczów (1954−72) Drohiczany (1954−59) Dubienka (1954−72) Dziekanów (1954−72) Gdeszyn (1954−61) Gozdów (1954−68) Grabowiec (1954−72) Horodło (1954−72) Horyszów (1954−61) Hostynne (1954−72) Hulcze (1954−72) Jarosławiec (1954−61) Kopyłów (1954−61) Kozodawy (1954−59) Kryłów (1954−72) Małków (1956−59) Matcze (1954−59) Miączyn (1954−72) Miętkie (1954−61) Mircze (1954−72) Modryń (1954−59) Mojsławice (1954−59) Mołodiatycze (1954−68) Mołożów (1956−61) Moniatycze (1954−72) Nieledew (1954−68) Oszczów (1954−59) Raciborowice (1954−61) Rogatka (1954−59) Siedliszcze (1954−61) Skomorochy Małe (1954−68) Skryhiczyn (1954−61) Stara Wieś (1962−72) Stefankowice (1954−68) Strzyżów (1954−72) Szychowice (1954−56) Szystowice (1954−59) Ślipcze (1954−61) Świdniki (1954−61) Teptiuków (1954−61) Teratyn (1954−68) Terebiniec (1954−59) Trzeszczany (1954−61) Trzeszczany (1969−72) Tuczapy (1954−56) Tuczępy (1954−59) Turkowice (1954−72) Uchanie (1954−72) Werbkowice (1954−72) Wiszniów (1954−61) Zawalów (1954−59) Zosin (1954−59) Żniatyn (1954−59)