Hans Bethe

Hans Bethe
Państwo działania	Stany Zjednoczone
Data i miejsce urodzenia	2 lipca 1906 ; Strasburg
Data i miejsce śmierci	6 marca 2005 ; Ithaca
	profesor
	Specjalność: fizyka
Uczelnia	Cornell University
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Hans Albrecht Bethe (ur. 2 lipca 1906 w Strasburgu, zm. 6 marca 2005 w Ithace^[1]) – amerykański fizyk pochodzenia niemieckiego, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1967 za prace poświęcone mechanizmom produkcji energii w gwiazdach^[2]^[3].

Życiorys

Urodził się w Strasburgu (wówczas terytorium Niemiec), jego ojcem był fizjolog Albrecht Bethe. Studiował na uniwersytetach we Frankfurcie i Monachium. W roku 1928 uzyskał stopień doktora. Do 1933 prowadził badania naukowe w Niemczech, a po dojściu do władzy Hitlera wyjechał do Anglii, gdzie przez rok pracował na University of Manchester. Następnie przeniósł się do USA i przyjął amerykańskie obywatelstwo. Od 1937 był profesorem fizyki teoretycznej na Cornell University w Ithace, w latach 1943–1956 kierował wydziałem fizyki teoretycznej w ośrodku badań atomowych w Los Alamos. Był delegatem na pierwszą Międzynarodową Konferencję o Zakazie Prób Atomowych w Genewie, gdzie przyczynił się do wynegocjowania traktatu o zakazie prób z bronią jądrową w atmosferze (zob. też lista traktatów ograniczających zbrojenia, traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową, układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej).

Był uważany za jednego z najwybitniejszych specjalistów w dziedzinie teorii jądra atomowego, opracował teorię budowy deuteronu. Prowadził badania w dziedzinie widm absorpcyjnych kryształów, widm atomów i elektrodynamiki kwantowej. Przewidział wartości przekrojów czynnych dla wielu reakcji jądrowych. W 1967 otrzymał Nagrodę Nobla za wkład w teorię reakcji jądrowych, szczególnie za odkrycia dotyczące procesu wyzwalania energii w gwiazdach (tzw. cykl Bethego)^[2].

Otrzymał także szereg innych prestiżowych wyróżnień naukowych, m.in. Medal Maxa Plancka (1955), Medal Eddingtona (1961), Medal Bruce (2001). Działał na rzecz pokojowego wykorzystania energii jądrowej.

Jego imię nadano asteroidzie (30828) Bethe. Laureat Medalu Oersteda za nauczanie fizyki (1993).

Laureat Nagrody Enrica Fermiego^[4].

Zobacz też

Przypisy

↑ Bethe Hans Albrecht, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-03] .
↑ ^a ^b Hans Bethe - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1967 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 11, 1967, Energy Production in Stars
↑ HA. Bethe. Energy Production in Stars.. „Science”. 161 (3841), s. 541-547, Aug 1968. DOI: 10.1126/science.161.3841.541. PMID: 17835673.
↑ The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].

Bibliografia

Wulf von Bonin, Erich Bagge, Robert Herrlinger: Laureaci nagrody Nobla. Chemia, fizyka, medycyna. Warszawa: 1969.

Linki zewnętrzne

Program obrazujący przechodzenie promieniowania przez materię przy użyciu wzoru Bethe-Blocha [dostęp: 2014-02-15]
People & Events Hans A. Bethe, (1906-2005) na: American Experiens, Race for the Superbomb, WGBH Educational Foundation [dostęp: 2014-02-15]
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Hans Bethe w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].

[epwn-1] Bethe Hans Albrecht, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-12-03] .

[www.nobelprize-2] Hans Bethe - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1967 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 11, 1967, Energy Production in Stars

[Bethe-1968-3] HA. Bethe. Energy Production in Stars.. „Science”. 161 (3841), s. 541-547, Aug 1968. DOI: 10.1126/science.161.3841.541. PMID: 17835673.

[4] The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

XIX wiek	1886: Samuel Pierpont Langley 1888: Edward Charles Pickering 1890: Henry Augustus Rowland 1893: Hermann Karl Vogel 1899: James Edward Keeler
XX wiek	1901: William Huggins 1904: George Ellery Hale 1906: William Wallace Campbell 1910: Charles Greeley Abbot 1913: Henri-Alexandre Deslandres 1915: Joel Stebbins 1916: Albert Abraham Michelson 1918: Walter Sydney Adams 1919: Charles Fabry 1920: Alfred Fowler 1921: Pieter Zeeman 1922: Henry Norris Russell 1924: Arthur Stanley Eddington 1926: Harlow Shapley 1928: William Hammond Wright 1931: Annie Jump Cannon 1932: Vesto Slipher 1934: John S. Plaskett 1936: Charles E. Mees 1940: Robert W. Wood 1942: Ira Sprague Bowen 1945: Paul Merrill 1947: Hans Bethe 1949: Otto Struve 1951: Bernard Lyot 1955: Hendrik Christoffel van de Hulst 1957: Horace Babcock 1960: Martin Schwarzschild 1963: Richard Tousey 1965: Martin Ryle 1968: Bengt Edlén 1971: Subrahmanyan Chandrasekhar 1974: Lyman Spitzer 1977: Arno Penzias i Robert Woodrow Wilson 1980: William Wilson Morgan 1985: Joseph H. Taylor Jr. 1989: Riccardo Giovanelli i Martha P. Haynes 1993: Ralph Alpher i Robert Herman 1997: Bohdan Paczyński
XXI wiek	2001: R. Paul Butler i Geoffrey Marcy 2005: Charles L. Bennett 2009: Neil Gehrels 2013: William J. Borucki 2017: Barry Barish i Stanley E. Whitcomb 2021: Sheperd Doeleman i Heino Falcke

1970	Richard Brauer Robert Dicke Barbara McClintock George Mueller Albert Sabin Allan Rex Sandage John C. Slater John Archibald Wheeler Saul Winstein
1973	Daniel I. Arnon Carl Djerassi Harold E. Edgerton Maurice Ewing Arie Jan Haagen-Smit Vladimir Haensel Frederick Seitz Earl Wilbur Sutherland John Tukey Richard T. Whitcomb Robert R. Wilson
1974	Nicolaas Bloembergen Britton Chance Erwin Chargaff Paul Flory William Alfred Fowler Kurt Gödel Rudolf Kompfner James V. Neel Linus Carl Pauling Ralph Brazelton Peck Kenneth Pitzer James Augustine Shannon Abel Wolman Chien-Shiung Wu
1975	John Warner Backus Manson Benedict Hans Bethe Wernher von Braun Shiing-Shen Chern George Dantzig Hallowell Davis Paul Gyorgy Sterling Hendricks Joseph O. Hirschfelder William Hayward Pickering Lewis Hastings Sarett Frederick Terman Orville Vogel E. Bright Wilson
1976	Morris Cohen Kurt Friedrichs Peter Carl Goldmark Samuel Goudsmit Roger Charles Louis Guillemin Herbert S. Gutowsky Erwin Wilhelm Müller Keith R. Porter Efraim Racker Frederick D. Rossini Verner E. Suomi Henry Taube George Eugene Uhlenbeck Hassler Whitney Edward Osborne Wilson
1979	Robert H. Burris Elizabeth C. Crosby Joseph Doob Richard Feynman Donald Ervin Knuth Arthur Kornberg Emmett N. Leith Hermann F. Mark Raymond D. Mindlin Robert Noyce Severo Ochoa Earl R. Parker Edward Mills Purcell Simon Ramo John H. Sinfelt Lyman Spitzer Earl Reece Stadtman George Ledyard Stebbins Paul Alfred Weiss Victor Weisskopf

XIX wiek	1898: Simon Newcomb 1899: Arthur Auwers 1900: David Gill
XX wiek	1902: Giovanni Schiaparelli 1904: William Huggins 1906: Hermann Karl Vogel 1908: Edward Charles Pickering 1909: George William Hill 1911: Henri Poincaré 1913: Jacobus Kapteyn 1914: Oskar Backlund 1915: William Wallace Campbell 1916: George Ellery Hale 1917: Edward Emerson Barnard 1920: Ernest William Brown 1921: Henri-Alexandre Deslandres 1922: Frank Watson Dyson 1923: Benjamin Baillaud 1924: Arthur Stanley Eddington 1925: Henry Norris Russell 1926: Robert Grant Aitken 1927: Herbert Hall Turner 1928: Walter Sydney Adams 1929: Frank Schlesinger 1930: Max Wolf 1931: Willem de Sitter 1932: John S. Plaskett 1933: Carl Charlier 1934: Alfred Fowler 1935: Vesto Slipher 1936: Armin Leuschner 1937: Ejnar Hertzsprung 1938: Edwin Hubble 1939: Harlow Shapley 1940: Frederick Seares 1941: Joel Stebbins 1942: Jan Hendrik Oort 1945: Edward Arthur Milne 1946: Paul Merrill 1947: Bernard Lyot 1948: Otto Struve 1949: Harold Spencer Jones 1950: Alfred Joy 1951: Marcel Minnaert 1952: Subrahmanyan Chandrasekhar 1953: Harold Babcock 1954: Bertil Lindblad 1955: Walter Baade 1956: Albrecht Unsöld 1957: Ira Sprague Bowen 1958: William Wilson Morgan 1959: Bengt Strömgren 1960: Wiktor Ambarcumian 1961: Rudolph Minkowski 1962: Grote Reber 1963: Seth Barnes Nicholson 1964: Otto Heckmann 1965: Martin Schwarzschild 1966: Dirk Brouwer 1967: Ludwig Biermann 1968: Willem Jacob Luyten 1969: Horace Babcock 1970: Fred Hoyle 1971: Jesse Greenstein 1972: Iosif Szkłowski 1973: Lyman Spitzer 1974: Martin Ryle 1975: Allan Rex Sandage 1976: Ernst Öpik 1977: Bart Bok 1978: Hendrik Christoffel van de Hulst 1979: William Fowler 1980: George Herbig 1981: Riccardo Giacconi 1982: Margaret Burbidge 1983: Jakow Borysowicz Zeldowicz 1984: Olin Wilson 1985: Thomas George Cowling 1986: Fred Whipple 1987: Edwin Salpeter 1988: John Gatenby Bolton 1989: Adriaan Blaauw 1990: Charlotte Moore Sitterly 1991: Donald Osterbrock 1992: Maarten Schmidt 1993: Martin Rees 1994: Wallace Sargent 1995: James Peebles 1996: Albert Whitford 1997: Eugene Parker 1998: Donald Lynden-Bell 1999: Geoffrey Burbidge 2000: Raszyd Siuniajew
XXI wiek	2001: Hans Bethe 2002: Bohdan Paczyński 2003: Vera Rubin 2004: Chūshirō Hayashi 2005: Robert P. Kraft 2006: Frank Low 2007: Martin Harwit 2008: Sidney van den Bergh 2009: Frank H. Shu 2010: Gerry Neugebauer 2011: Jeremiah P. Ostriker 2012: Sandra Faber 2013: James Gunn 2014: Kenneth Kellermann 2015: Douglas N. C. Lin 2016: Andrew Fabian 2017: Nicholas Scoville 2018: Timothy Heckman 2019: Martha Haynes 2020: nie przyznano 2021: Bruce Elmegreen 2022: Ellen Gould Zweibel

Rodzaje rozpadów	rozpad alfa rozpad beta (beta minus, beta plus) emisja gamma podwójny rozpad beta konwersja wewnętrzna przejście izomeryczne promieniotwórczość ciężkojonowa samorzutne rozszczepienie jądra atomowego
Emisje	emisja neutronu emisja pozytonu emisja protonu emisja dwuprotonowa
Wychwyty	wychwyt elektronu wychwyt neutronu podwójny wychwyt elektronu R S P Rp
Reakcje wysokoenergetyczne	spalacja fotodezintegracja
Nukleosynteza	gwiezdna nukleosynteza pierwotna nukleosynteza nukleosynteza w supernowych