Przejdź do zawartości

Henryk Jabłoński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Pawmak (dyskusja | edycje) o 17:55, 5 cze 2020. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Henryk Jabłoński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 grudnia 1909
Stary Waliszew

Data i miejsce śmierci

27 stycznia 2003
Warszawa

Przewodniczący Rady Państwa
Okres

od 28 marca 1972
do 6 listopada 1985

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Józef Cyrankiewicz

Następca

Wojciech Jaruzelski

Minister oświaty i szkolnictwa wyższego
Okres

od 16 listopada 1966
do 28 marca 1972

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Wacław Tułodziecki[1]

Następca

Jerzy Kuberski[2]

Minister szkolnictwa wyższego
Okres

od 14 grudnia 1965
do 16 listopada 1966

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Henryk Golański

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Klasa Specjalna Odznaki Honorowej za Zasługi Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Order Lwa Białego I klasy (CSRS) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Łańcuch Orderu Orła Azteckiego (Meksyk) Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (Portugalia) Order Flagi z Diamentami (Węgry) Order Dwóch Rzek Order José Martí (Kuba) Order Georgi Dimitrowa (Bułgaria) Order Suche Batora (Mongolia) Order Rewolucji Październikowej Order Przyjaźni Narodów Order „Znak Honoru” Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „70 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Henryk Jabłoński podczas uroczystego posiedzenia Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, 19 lipca 1974
Grób Henryka Jabłońskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Henryk Jan Jabłoński (ur. 27 grudnia 1909 w Starym Waliszewie, zm. 27 stycznia 2003 w Warszawie)[3] – polski historyk oraz polityk okresu PRL.

Profesor nauk historycznych, był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wojskowej Akademii Politycznej (promotor prac doktorskich od 1961), generał brygady Wojska Polskiego, członek Biura Politycznego KC PZPR (1971–1981), prezes Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, w latach 1978–1990 przewodniczący Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Poseł do Krajowej Rady Narodowej (1946–1947), a od 1947 do 1989 poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji. Minister szkolnictwa wyższego (1965–1966), Minister oświaty i szkolnictwa wyższego (1966–1972) oraz przewodniczący Rady Państwa (1972–1985). Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

Syn Władysława Jabłońskiego (1882–1960)[4] i Pelagii z domu Znajewskiej (1886–1980)[5]. Ukończył Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1931 członek Polskiej Partii Socjalistycznej[6]. Przed wojną był współpracownikiem Polskiego Słownika Biograficznego. Brał udział w polskiej wojnie obronnej we wrześniu 1939, po klęsce przedostał się na zachód[7]. Podczas kampanii norweskiej jako podchorąży rezerwy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich walczył w bitwie o Narwik. Służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Później był członkiem ruchu oporu na terenie południowej Francji. W 1945 powrócił do kraju.

W latach 1945–1947 przewodniczący Zarządu Głównego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W latach 1946–1950 profesor Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. W latach 1946–1948 piastował znaczące funkcje w lubelskiej PPS (kierownik Wydziału Polityczno-Propagandowego CKW PPS, przewodniczący Wojewódzkiego i Stołecznego Komitetu PPS, sekretarz Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS oraz jego wiceprzewodniczący). Zwolennik połączenia PPS i Polskiej Partii Robotniczej.

Poseł do Krajowej Rady Narodowej (zgłoszony na IX sesji KRN 29 grudnia 1945 na wniosek PPS, ślubowanie złożył 2 stycznia 1946[8]). Od 1947 do 1989 był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji. W latach 1985–1989 przewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej.

W 1947 mianowano go profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1950 profesorem zwyczajnym nauk historycznych. Był członkiem zarządu Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków[9]. Od 1952 był członkiem korespondentem, a od 1956 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk.

W okresie 1948–1981 zasiadał w Komitecie Centralnym PZPR. W latach 1947–1953 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Oświaty. W latach 1948–1950 zastępca przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W latach 1953–1955 sekretarz Wydziału I Nauk Społecznych PAN. Od 1955 do 1965 pełnił obowiązki sekretarza naukowego PAN, a w latach 1966–1971 wiceprezesa PAN. Członek Rady Redakcyjnej „Przeglądu Historycznego”, przewodniczący Rady Redakcyjnej periodyku „Materiały i studia do historii prasy i czasopiśmiennictwa polskiego”[10], członek Komitetu Redakcyjnego biuletynu PAN „Nauka Polska”.

Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[11].

W latach 1965–1966 minister szkolnictwa wyższego, następnie w latach 1966–1972 minister oświaty i szkolnictwa wyższego (podpisywał decyzje o relegowaniu „nieprawomyślnych” studentów po marcu 1968, m.in. Adama Michnika).

Od grudnia 1970 zastępca członka, a w latach 1971–1981 członek Biura Politycznego KC PZPR. Na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR w lipcu 1981 nie został wybrany do Komitetu Centralnego partii, a w konsekwencji nie wszedł w skład Biura Politycznego. Ponownie zasiadał w KC PZPR w latach 1986–1990. Po X Zjeździe PZPR w 1986 wszedł w skład Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR „Nowe Drogi”[12].

W 1980 przeprowadzał na posiedzeniu Komitetu Centralnego PZPR formalną procedurę odwołania ze stanowiska I sekretarza KC Edwarda Gierka i powołania na to stanowisko Stanisława Kani[13].

W 1972, zgodnie z umową zawartą przed zjednoczeniem PPS z PPR, według której stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa miało być obsadzane przez PPS-owców, z inicjatywy Edwarda Gierka wybrany na przewodniczącego Rady Państwa (zajął miejsce Józefa Cyrankiewicza).

W okresie 1975–1976 był przewodniczącym Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji PRL. Zmiana ta polegała m.in. na wpisaniu do Konstytucji kierowniczej roli PZPR i sojuszu ze ZSRR. Odmówił wprowadzenia do projektu Konstytucji przepisów dotyczących ustanowienia funkcji Prezydenta PRL, którym miał zostać Edward Gierek[14].

W latach 1972–1976 był członkiem prezydium, a w latach 1976–1983 przewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W 1983 mianowany prezesem Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (pełnił tę funkcję do marca 1990), w tym samym roku został też członkiem Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego[15]. Wieloletni przewodniczący Rady Głównej Przyjaciół Harcerstwa. W 1978 objął protektorat nad obchodami jubileuszu 150-lecia Biblioteki Kórnickiej.

W latach 1978–1990 pełnił funkcję przewodniczącego Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. W budżecie Rady Państwa; w okresie, w którym był jej przewodniczącym; stworzono stałą pozycję służącą odnowie zabytków Krakowa (pozycja ta jest również dziś w budżecie Prezydenta RP)[16]. W 1988 został honorowym obywatelem miasta Krakowa (w 1992 pozbawiony tego tytułu)[17].

W 1985 ustąpił z funkcji przewodniczącego Rady Państwa, jego miejsce zajął gen. Wojciech Jaruzelski. Po oficjalnym zakończeniu stanu wojennego zaproponował awansowanie gen. Wojciecha Jaruzelskiego na stopień marszałka Polski (ten awansu nie przyjął). W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego. W latach 1983–1989 członek Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W 1986 był przewodniczącym Komitetu Honorowego Encyklopedii Pamięci Narodowej.

W latach 70. i 80. stał na czele lub wchodził w skład szeregu innych komitetów honorowych i rocznicowych. Był m.in. członkiem Komitetu Honorowego i Komitetu Przygotowawczego, a od 1972 przewodniczącym Komitetu Honorowego Obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika[18]. W 1982 wszedł w skład Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Wincentego Witosa w Warszawie, który został odsłonięty w 1985[19]. Był też przewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Obchodów 300. Rocznicy Odsieczy Wiednia (1982–1983)[20], przewodniczącym Ogólnopolskiego Komitetu Honorowego Obchodów 50. rocznicy Czynu Zbrojnego Dąbrowszczaków (1986) oraz przewodniczącym Komitetu Honorowego Obchodów 45. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim (1988). 28 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR-PPS-powstania PZPR, któremu przewodniczył I sekretarz KC PZPR. 11 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70. rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR Wojciech Jaruzelski.

W październiku 1988, z okazji 70-lecia Niepodległości oraz 45-lecia ludowego Wojska Polskiego, został awansowany uchwałą Rady Państwa do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. Nominację wręczył mu w Belwederze I sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa PRL, gen. armii Wojciech Jaruzelski.

23 października 1996 Sejm uchwałą umorzył postępowanie w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej osób związanych z wprowadzeniem i realizacją stanu wojennego, w tym i Henryka Jabłońskiego.

Został pochowany 3 lutego 2003 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A3 tuje-2-9)[21]. List do uczestników uroczystości od prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego odczytała szefowa Kancelarii Prezydenta RP Jolanta Szymanek-Deresz.

Życie prywatne

Był żonaty z Jadwigą z d. Wierzbicką[22], z którą miał córkę Elżbietę (ur. 1947)[23] i syna Krzysztofa (ur. 1949)[24].

Mieszkał w Warszawie przy ul. Klonowej 4 (w bezpośrednim sąsiedztwie Belwederu), a w ostatnich latach życia przy ul. Filtrowej 61[25].

Działalność naukowa

Stopnie naukowe

Uczniowie

Doktoraty honoris causa

Członkostwo w Akademiach Nauk

Publikacje (wybór)

  • Opinia, parlament, prasa. Wstęp do badań opinii publicznej w epoce rozkwitu kapitalizmu (1947)
  • Polityka PPS w trakcie wojny 1914–1918 (1958)
  • Narodziny Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1919 (1962)

Wybrane odznaczenia i wyróżnienia

Polskie

Zagraniczne

Przypisy

  1. ↑ Jako minister oświaty.
  2. ↑ Jako minister oświaty i wychowania.
  3. ↑ Marek Minakowski, Henryk Jan Jabłoński [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-10-16].
  4. ↑ Marek Minakowski, Władysław Jabłoński [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-08-18].
  5. ↑ Marek Minakowski, Pelagia Znajewska [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-08-18].
  6. ↑ Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2018-12-22].
  7. ↑ Zmarł Henryk Jabłoński [online], wyborcza.pl, 28 stycznia 2003 [dostęp 2018-12-21].
  8. ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 2018-10-16].
  9. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza czyli Uśmiech Stalina. T. II. Warszawa 1998, s. 154.
  10. ↑ „Materiały i studia do historii prasy i czasopiśmiennictwa polskiego”, tom IV, Polska Akademia Nauk, Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX Wieku, PWN Warszawa 1966
  11. ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 62. ISBN 83-7066-208-0.
  12. ↑ „Nowe Drogi” nr 4/1989, s. 2.
  13. ↑ Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 195.
  14. ↑ Jerzy Waszczuk, Biografia niezlustrowana – zapamiętywanie czasu nieutraconego, Wydawnictwo Studio EMKA 2007, ISBN 978-83-88607-83-7, s. 37.
  15. ↑ „Trybuna Śląska”, nr 109 (12 961), 10 maja 1983, s. 6.
  16. ↑ Kazimierz Barcikowski, U szczytów władzy, Wydawnictwo Projekt, Warszawa 1998, ISBN 83-87168-20-3, s. 121.
  17. ↑ Tamara Barriga, Niechciani honorowi obywatele. Miasta zmagają się z przeszłością [online], tvn24.pl, 6 kwietnia 2015 [dostęp 2017-01-10].
  18. ↑ „Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84–85.
  19. ↑ J. Sałkowski, T. Iwanowska, Na odsłonięcie pomnika Wincentego Witosa – a Polska winna trwać wiecznie, Warszawa 1985, s. 21.
  20. ↑ W. S. Kucharski, Związek Polaków w Austrii „Strzecha” 1894–1994, Wydawnictwo Novocentrum 1996, s. 210.
  21. ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2019-11-25].
  22. ↑ Marek Minakowski, Jadwiga Wierzbicka [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-10-16].
  23. ↑ Marek Minakowski, Elżbieta Stanisława Jabłońska [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-10-16].
  24. ↑ Marek Minakowski, Krzysztof Henryk Jabłoński [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2018-10-16].
  25. ↑ The Celebrity Black Book 2005: Over 40.000 Celebrity Addresses, Jordan McAuley, Mega Niche Media, 2005, s. 274. (ang.)
  26. ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964. 
  27. ↑ M.P. z 1947 r. nr 51, poz. 327
  28. ↑ Wojciech Stela, Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 47.
  29. ↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 224.
  30. ↑ Krzyże Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dla kombatantów. „Nowiny”. Nr 252, s. 1, 31 października–1 listopada 1989. 
  31. ↑ „Życie Partii”, styczeń–marzec 1987, s. 55.
  32. ↑ VII Plenum KC PZPR, Książka i Wiedza, Warszawa 1988, s. 8.
  33. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Legia Honorowa. Zarys historii orderu. Ostrołęka 1997, s. 63.
  34. ↑ „Biuletyn Informacyjny”, T. 18. Wyd. 40-52, s. IR-11.
  35. ↑ H. Jabłoński odznaczony Orderem Georgi Dymitrowa. „Nowiny”, s. 1, Nr 290 z 28 grudnia 1979. 
  36. ↑ a b 75-rocznica urodzin Henryka Jabłońskiego [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 28 grudnia 1984, s. 1–2
  37. ↑ Wręczenie Henrykowi Jabłońskiemu Orderu Przyjaźni Narodów. „Nowiny”, s. 1, Nr 146 z 1 lipca 1975. 

Bibliografia

  • T. Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991, str. 362
  • Kto jest kim w Polsce 1984, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984
  • Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989
  • Leksykon Historii Polski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1995
  • J. Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. II: I–M, Toruń 2010.
  • J. Stroynowski (red.), Who is who in the Socialist countries of Europe: a biographical encyclopedia of more than 12, 600 leading personalities in Albania, Bulgaria, Czechoslovakia, German Democratic Republic, Hungary, Poland, Romania, Yugoslavia 1989, tom 3, K.G. Saur Pub., 1989
  • „Trybuna Ludu”, organ KC PZPR, nr 289, 13–14 grudnia 1975, str. 2

Linki zewnętrzne

Rada Państwa VIII kadencji Sejmu (1980–1985)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie, odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa VII kadencji Sejmu (1976–1980)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Rada Państwa VI kadencji Sejmu (1972–1976)
Przewodniczący
Zastępcy przewodniczącego
Sekretarz
Członkowie
  • kursywa – członkowie odwołani przed końcem kadencji
Przewodniczący Rady Państwa

Godło Polski

Rząd Józefa Cyrankiewicza/Piotra Jaroszewicza (1969–1972)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Czwarty rząd Józefa Cyrankiewicza (1965–1969)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Jabłoński&oldid=60007888”