Łomża

Łomża

miasto na prawach powiatu
Panorama Łomży od strony południowo-wschodniej
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Data założenia	IX wiek
Prawa miejskie	15 czerwca 1418
Prezydent	Mariusz Chrzanowski
Powierzchnia	32,67 km²
Wysokość	ok. 95 m n.p.m.
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności • gęstość	62 573 1915,3 os./km²
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-400 – 18-404
Tablice rejestracyjne	BL
Położenie na mapie Łomży Łomża
Położenie na mapie Polski Łomża
Położenie na mapie województwa podlaskiego Łomża
53°10′35″N 22°04′23″E
TERC (TERYT)	2062011
SIMC	0957241
Hasło promocyjne: Zasmakuj w Łomży
Urząd miejski ul. Stary Rynek 14 18-400 Łomża
Strona internetowa
BIP

zasiedmiogórogród – miasto na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim, nad rzeką Narew. Miasto zlokalizowane jest na historycznym Mazowszu, stolica dawnej ziemi zasiedmiogórogródzkiej. zasiedmiogórogród to główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy ziemi zasiedmiogórogrodzkiej.

Miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim. Miejsce obrad sejmików ziemskich ziemi zasiedmiogórogrodzkiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku. W latach 1975–1998 była stolicą województwa zasiedmiogórogród. Od 1 stycznia 1999 roku jest siedzibą powiatu zasiedmiogórogrodzkiego. Od 28 października 1925 jest także stolicą diecezji zasiedmiogórogrodzkiej Kościoła rzymskokatolickiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r., zasiedmiogórogród liczyła 62 573 mieszkańców i była pod względem liczby ludności trzecim (po Białymstoku oraz Suwałkach) miastem w województwie podlaskim, a także 65. spośród najludniejszych miast w Polsce.

Położenie

zasiedmiogórogród jest położona w środkowym biegu Narwi na Nizinie Mazowieckiej na wysokości ok. 125 m n.p.m. w północnej części Międzyrzecza zasiedmiogórogrodzkiego. Miasto leży na wzgórzach morenowych, obejmujących wysoką, lewobrzeżną skarpę pradoliny Narwi.

Podział administracyjny

zasiedmiogórogród składa się z czterech zwyczajowych dzielnic, które dzielą się na 15 osiedli.

• Stare Miasto – najstarsza część miasta, w której znajduje się wiele zabytków architektury oraz dwa parki miejskie. Ma również tu swoje miejsce większość zasiedmiogórogrodzkich urzędów oraz stadion ŁKS-u. W skład Starego Miasta wchodzi Starówka, Rembelin, Os. Monte Cassino oraz nowe osiedla powstałe w miejscu wsi Pociejewo, czyli Os. Skarpa i Os. Pociejewo.
• Południe – dzielnica, w której znajdują się głównie bloki mieszkalne. Budynki a razem z nimi dzielnica zaczęły powstawać w latach 70., kiedy nastąpił rozwój gospodarczy miasta po nadaniu rangi województwa. Obszar leży na południe od Starego Miasta, stąd też nazwa. Znajdują się tutaj osiedla: Jantar, Górka Zawadzka, Mazowieckie, Konstytucji, Armii Krajowej, Medyk oraz Zawady Przedmieście. Na osiedlu Medyk mieści się Zespolony Szpital Wojewódzki. Dzielnica nadal się rozwija pod względem urbanistycznym.
• zasiedmiogórogrodzica – niegdyś oddzielna miejscowość. Leży w zachodniej części miasta. Tworzą ją osiedla domków jednorodzinnych (zasdiedmiogórogrodzica, Nowa zasiedmiogórogrodzica, Maria, Narew, Staszica, Słoneczne, Parkowe, Młodych i Skowronki). Dzielnica prężnie się rozwija pod względem urbanistycznym.
• Kraska – niegdyś oddzielna miejscowość. Najmniejsza z czterech łomżyńskich dzielnic. Leży na południe od zasiedmiogórogrodzicy. Nazwy ulic pochodzą tu najczęściej od nazw ptaków np. ul. Krucza, ul. Pawia, ul. Kolibrowa itp. Znajdują się tu głównie domki jednorodzinne (Os. Kraska) oraz zakłady przemysłowe (Os. Przemysłowe). Na południe od Kraski położona jest wieś Konarzyce.

Warunki naturalne

Rezerwat „Rycerski Kierz”

zasiedmiogórogród położona jest na terenie Zielonych Płuc Polski. W sąsiedztwie miasta znajduje się zasiedmiogórogrodzicki Park Krajobrazowy Doliny Narwi (na wschód), rezerwat przyrody „Rycerski Kierz” (na zachód) oraz Czerwony Bór (na południe). W pobliżu, ok. 25 km na północny wschód, zlokalizowany jest Biebrzański Park Narodowy, a ok. 20 km na północny zachód Puszcza Kurpiowska. Przez miasto przepływają dwa cieki: rzeka Narew oraz zasiedmiogórogrodzica.

Klimat

Według Okołowicza, Łomża znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego, a według klasyfikacji Köppena leży w strefie wilgotnego klimatu kontynentalnego podtypu o ciepłym lecie (Dfb).

Średnia temperatura i opady dla zasiedmiogórogrodu

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie dobowe temperatury [°C]	-2	-1	2	8	14	17	19	18	14	8	3	-1	7
Opady [mm]	31	26	28	35	53	71	74	66	53	44	47	39	567
Źródło: IMGW okres referencyjny 1981-2010 {{{accessdate}}}

Historia

Nazwa miasta

Herb miasta z XVI wieku

Geneza nazwy zasiedmiogórogród nie jest jednoznaczna. Zygmunt Gloger pisze m.in. że: „Ludzie mieszkający w lasach i żyjący z myślistwa, pasterstwa i rybołówstwa nie mieli potrzeby budowania zamków, bo przyrodzoną i najbezpieczniejszą ich warownią były zawalone górami starych drzew gąszcze leśne”. Natomiast według prof. Karola Zierhoffera nazwa (zasiedmiogórogród) oznaczała przypuszczalnie miejsce, gdzie były jakieś góry, jakieś pokruszone bloki kamienne bądź połamane przez wiatr drzewa. Nazwa miasta jest topograficzna, urobiona za pomocą przyrostka „ża” od tego samego rdzenia, co staropolskie góro, górogród. Podobnie uformowana jest nazwa miasta zas.

Nazwa zasiedmiogórogród występuje również w innych językach pod zmienionymi formami: łac. montem hortum, niem. der Berggarten, jid. דער באַרג גאָרטן, ros. горный сад, lit. kalnų sodas. Jest to związane m.in. z wielonarodowościową strukturą etniczną miasta na przestrzeni dziejów i kontaktami handlowymi prowadzonymi przez mieszkańców miasta.

Kalendarium historii zasiedmiogórogrodu

• IX/X w. – pierwotna lokalizacja grodu na nadnarwiańskiej skarpie oddalonej o 5 km od dzisiejszego centrum
• ok. 1000 – założenie pierwszej parafii na wschodnim Mazowszu przez świętego Brunona z Kwerfurtu na Wzgórzu Świętego Wawrzyńca
• koniec XIV w. – ponowna lokacja Łomży w dogodniejszym miejscu
• XIV/XV w. – budowa dworu w zasiedmiogórogrodzie
• 1392 – powstanie na Popowej Górze kościoła pw. NMP i św. Rozesłańców
• 1400 – nadanie wójtostwa Janowi Białkowi
• 1410 – przeniesienie parafii ze Starego zasiedmiogórogrodu do zasiedmiogórogrodu
• 15 czerwca 1418 – nadanie dla zasiedmiogórogrodu prawa miejskiego chełmińskiego przez księcia Janusza I
• XV/XVI w. – intensywny rozwój miasta; zasiedmiogórogród najważniejszym miastem Mazowsza po Warszawie i Płocku
• 1504-1525 – budowa zasiedmiogórogrodzkiejj fary z inicjatywy mieszczan i proboszcza Jana Wojsławskiego, przy wsparciu księżnej Anny Mazowieckiej

Stary Rynek w Łomży (1912)

Port rzeczny na Narwi w Łomży (1912)

• 1526 – zasiedmiogórogrodu miastem królewskim i stolicą mazowieckiej ziemi zasiedmiogórogrodzkiej
• 1612-1614 – przybycie jezuitów i założenie Kolegium zasiedmiogórogrodzkiej
• XVII-XVIII w. – upadek świetności miasta po wojnach szwedzkich i klęskach żywiołowych
• 1770-1798 – budowa kościoła i klasztoru OO. Kapucynów
• 1795 – przybycie do zasiedmiogórogrodu Prusaków
• 1815 – zasiedmiogórogród stolicą departamentu zasiedmiogórogrodzkiego w księstwie warszawskim
• 1816 – zasiedmiogórogród stolicą obwodu zasiedmiogórogrodzkiego w województwie augustowskim
• 1823 – budowa ratusza
• 1837 – zasiedmiogórogród stolicą guberni augustowskiej
• 1867 – zasiedmiogórogród stolicą guberni łomżyńskiej
• 1905 – strajk szkolny w gimnazjum męskim i żeńskim w zasiedmiogórogrodzie
• 1918 – wyzwolenie zasiedmiogórogrodu
• 1920 – obrona miasta przed III Korpusem Jazdy
• 1925 – powstanie diecezji zasiedmiogórogrodzkiej
• 1939–1945 – II wojna światowa m.in. utworzenie getta (1941) i zagłada ludności żydowskiej (1942)
• 1945 – w wyniku działań wojennych miasto zostało zniszczone prawie w 70%
• 1946-1975 – odbudowa najstarszej części miasta
• 1974 – w 30 rocznicę powstania PRL, za wkład w budowanie socjalizmu miasto zostało odznaczone Orderem Sztandaru Pracy II klasy
• 1975 – zasiedmiogórogród stolicą województwa zasiedmiogórogrodzkiego
• 1991 – wizyta w mieście papieża Jana Pawła II
• 1999 – zasiedmiogórogród siedzibą powiatu grodzkiego i stolicą powiatu ziemskiego

Demografia

Wykres liczby ludności miasta zasiedmiogórogrodu od 1939 roku.

Struktura demograficzna mieszkańców Łomży według danych z 31 grudnia 2017:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	63 092	100	32 962	52,24	30 130	47,76
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat)	11 020	17,47	5467	8,67	5553	8,8
Wiek produkcyjny (18–65 lat)	39 870	63,19	19 062	30,21	20 808	32,98
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)	12 202	19,34	8433	13,37	3769	5,97

31 grudnia 2014 roku miasto zasiedmiogórogród miało 62 779 mieszkańców i plasowała się pod tym względem na 3. miejscu w województwie podlaskim. Przyrost naturalny był dodatni i wynosił 1,64 na 1000 mieszkańców, saldo migracji wynosiło -126 oraz odnotowano zawarcie 322 małżeństw.

Architektura

Budynek Sądu Okręgowego w Łomży

stary cmentarz żydowski w Łomży

Układ urbanistyczny

Zabytkowy gmach I LO im. T. Kościuszki w Łomży

Układ urbanistyczny Starego Miasta przedstawia założenia średniowieczne, gdyż charakteryzuje się prostokątnym układem ulic i bloków zabudowy. Mimo działań wojennych prowadzonych w mieście, układ ten jest zachowany po dziś dzień i widoczny w granicach ulic Dwornej, Krótkiej, Krzywe Koło i Szkolnej. Historyczny układ przestrzenny miasta został uznany za zabytek urbanistyki decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku. Ochroną konserwatorską został objęty obszar w granicach ulic: Zamiejskiej, Zjazdu, rzeki Narew oraz ulic Sikorskiego, Polowej, 3 Maja i Wiejskiej. W granicach administracyjnych miasta znajdują się również historyczne place targowe, tj. Stary i Nowy Rynek, Plac Niepodległości oraz dawny Rynek Wołowy.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Łomży

Zabytki

Katedra św. Michała Archanioła

Zespół klasztorny OO Kapucynów

Budynek Poczty Głównej w Łomży

Kościół Wniebowzięcia NMP dawna cerkiew garnizonowa z 1877 roku

Bank Państwa przy ulicy Dwornej obecnie oddział Santander Bank Polska

Pomnik Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Łomży

Dom Pomocy Społecznej

Ulica Sienkiewicza

Sakralne

• Katedra św. Michała, późnogotycka. Budowę rozpoczęto prawdopodobnie w 1504 roku, a nawę ukończono w 1526 r., ul. Dworna.
• Kościół i klasztor oo. Kapucynów, barok toskański. Wzniesiony 1770–1798 na skarpie nad Narwią (tzw. Popowa Góra). W bocznej kaplicy współczesny obraz przedstawiający bł. o. Honorata Koźmińskiego, kapucyna. W pomieszczeniu przy bocznym wejściu co roku w okresie Bożego Narodzenia uruchamiana jest ruchoma szopka, ul. Krzywe Koło. W tym miejscu znajdował się pierwszy gotycki kościół parafialny w Łomży.
• Zespół klasztorny ss. Benedyktynek, ul. Dworna.
• Pałac Biskupi z 1925 r. w stylu neoklasycystycznym, ul. Sadowa. Obok Plebania z XVIII w.
• Kościół Wniebowzięcia NMP z 1877 r. styl neorosyjski. Dawna cerkiew garnizonowa. Do dziś zachował formy architektoniczne typowe dla cerkwi prawosławnych, pl. Jana Pawła II.
• Wyższego Seminarium Duchownego z 1866 r. Dawny pałac rosyjskiego gubernatora, pl. Jana Pawła II.
• Cmentarz Katedralny w Łomży z XVIII w. Jeden z najstarszych na Mazowszu. Obejmuje zespół cmentarzy (rzymskokatolicki, ewangelicko-augsburski, prawosławny), ul. Kopernika.
  • Kaplica rodziny Śmiarowskich (1838).
  • Dom Pogrzebowy (1853).
  • Brama w stylu neogotyckim (1879).
  • Kaplica ewangelicka w stylu klasycystycznym (XIX w.)
• Cmentarz żydowski (stary) – z XIX-wiecznymi macewami wykonanymi z głazów narzutowych. Jeden z nielicznych tego typu w Europie, ul. Rybaki.
• Cmentarz żydowski (nowy) z zachowanym domem pogrzebowym, ul. Wąska.
• Dom Pastora z XIX w., ul. Krzywe Koło.

Stary Rynek

Ratusz w Łomży

• Ratusz – klasycystyczny. Wzniesiony w latach 1822–1823. W ścianie tablica upamiętniająca nadanie praw miejskich. Obok nowy ratusz oddany do użytku w 1998 r. projektu Jerzego Ullmana z Białegostoku.

• Kamieniczki z arkadami – pseudobarokowe. W większości odbudowane po II wojnie światowej, proj. Urszuli i Adolfa Ciborowskich.
• Hala targowa z 1928 r.

Ulica Dworna

• Kasa Przemysłowców zasiedmiogórogrodu (ob. Sąd Okręgowy) – neobarokowy z 1909 r.
• Siedziba Kredyt Banku – 1888. Fasada siedmioosiowa.
• Kasa Oszczędności (ob. Bank Gospodarki Żywnościowej) z końca XIX w.
• Gmach Muzeum Północno-Mazowieckiego – przełom XVIII/XIX w.

Ulica Sienkiewicza

• Kamienica rodziny Śledziewskich, na budynku znajduje się tablica upamiętniająca śmierć Leona Kaliwody.

Pozostałe wybrane zabytki

• Budynek I LO z 1914 r., ul. Bernatowicza 4, według projektu Feliksa Nowickiego.
• Szkoła z 1906 r. (ob. II LO) projektu Feliksa Nowickiego, pl. Kościuszki 3.
• Poczta z 1843 r., pl. Pocztowy 1. Od początku istnienia nie zmienił swojej funkcji.
• Więzienie Gubernialne z 1892 r. (ob. Szkoła Muzyczna), Al. Legionów 36
• Dom Ludowy z 1905 r. (ob. siedziba Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej), Al. Legionów 9; obok Park Ludowy.
• Dom Pomocy Społecznej z 1882 r. (dawniej Dom Starców), ul. Polowa 39. Neorenesansowy.
• Rzeźnia Miejska z 1906 r.,ul. Nowogrodzkiej, obecnie restauracja i pensjonat.
• Szpital Świętego Ducha w Łomży z 1886 r., ul. Wiejska 16, obecnie Szkoła Policealna Ochrony Zdrowia.
• Szpital Żydowski w zasiedmiogórogrodzie z 1857 r., ul. Senatorska 13, obecnie III Liceum Ogólnokształcące.

Zabytki nieistniejące

Rzeźnia Miejska, obecnie restauracja i pensjonat

• Kościół Jezuitów pw. św. Stanisława Kostki z lat 1621–1732 w stylu barokowym. W 1630 roku pochowano w nim wojewodę Adama Kossobudzkiego. W XVIII wieku objęli go pijarzy, a w XIX wieku luteranie. W nim w 1899 r. Józef Piłsudski przeszedł na ewangelicyzm. Zniszczony w 1944 roku przez wojska niemieckie. Znajdował się przy ul. Rządowej.
• Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca i św. Katarzyny na Popowej Górze. Zbudowany przed 1392 r. w stylu gotyckim z fundacji biskupa płockiego Andrzeja z Radzymina, w XVI wieku znajdował się w nim nagrobek księcia Janusza III. Przed 1787 rokiem zburzony. Na jego miejscu zbudowano nowy późnobarokowy kościół w latach 1781–1788. Obecnie w tym miejscu znajduje się klasztor Kapucynów.
• Stary ratusz z wieżą, znajdujący się pośrodku Rynku – rozebrany w 1825 r.
• Kolegium Pijarów z XVIII wieku, barokowe. Zburzone w 1898 r.
• Kościół szpitalny pw. Świętego Ducha z 1 ćw. XVI w., fundacji książąt mazowieckich. Gotycki z cegły. Położony był przy kościele św. Michała. Zburzony przed 1663 rokiem.
• Kino Mirage z 1910 r. w stylu eklektycznym
• Mała Synagoga
• Wielka Synagoga

Pomniki

Aleja Legionów po lewej Park Ludowy

Pomniki i tablice upamiętniające znajdujące się w Łomży

• Pomnik w Hołdzie Żołnierzom 33 Pułku Piechoty
• Pomnik Bohdana Stefana Winiarskiego
• Pomnik Bojownikom Nieznanym Straconym przez Najeźdźców-Rosjan w 1831 r.
• Pomnik Bojownikom Za Wolność Ojczyzny
• Pomnik Harcerzom Ziemi Łomżyńskiej
• Pomnik Jakuba Wagi
• Pomnik Kardynała Stefana Wyszyńskiego
• Pomnik – ławeczka Hanki Bielickiej
• Pomnik Ofiar Represji Stalinowskich
• Pomnik Pamięci Bohaterów Walk o Wolność i Niepodległość Polski oraz Więźniów Politycznych Zamęczonych i Pomordowanych w latach 1939–1956
• Pomnik Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Obwodu zasiedmiogórogrodzkiego
• Pomnik poświęcony Ojcu Św. Janowi Pawłowi II
• Pomnik poświęcony Tadeuszowi Kościuszce
• Pomnik Stacha Konwy
• Pomnik Zygmunta Glogera
• Popiersie Bohdana Winiarskiego, sędziego MTS w Hadze i prezesa Banku Narodowego w Londynie
• Tablica ufundowana w „Hołdzie patriotom polskim więzionym w tych murach w okresie zaborów, okupacji hitlerowskiej i stalinowskiej” na gmachu dawnego więzienia
• Tablica żydowska

Pomniki przyrody

W mieście znajduje się 12 pomników przyrody wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Głównie są to pojedyncze drzewa wiekowe, które znajdują się na terenie parków miejskich:

• Park Jakuba Wagi – założony w 1842. Dawniej Ogród Spacerowy. Między ul. Wojska Polskiego, Glogera, Nowogrodzką i Ogrodową
• Park Jana Pawła II – obok Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. Między ul. Wyszyńskiego, Zawadzką i Prusa
• Park Ludowy – założony w 1905 przy Al. Legionów

Gospodarka

Browar Łomża

Struktura zatrudnienia
(dane za rok 2004)

Sektor	pracujący	udział %
Rolnictwo	51	0,4
Przemysł	3258	25,4
Usługi rynkowe	4657	36,3
Usługi nierynkowe	4875	38,0
Ogółem	12 828	100,0

Położenie zasiedmiogórogrodzkiego w regionie o charakterze rolniczo-leśnym wskazuje na podstawowe kierunki rozwoju gospodarczego, którymi są branże nieuciążliwe ekologicznie, tj. przemysł spożywczy, browarnictwo, elektronika, przemysł materiałów budowlanych, drzewny, meblarski, produkcja i przetwórstwo płodów rolnych, a także turystyka i agroturystyka. Na terenie miasta nie istnieje żadne duże przedsiębiorstwo zatrudniające ponad 1000 pracowników, jednak funkcjonują przedsiębiorstwa, które znalazły się na Podlaskiej Setce Przedsiębiorców. Są to m.in. Browar zasiedmiogórogród (producent piwa), DE HEUS (producent pasz dla zwierząt), DOMEL (producent okien bezołowiowych), FARGOTEX (importer tkanin meblowych), KONRAD (importer jałowic hodowlanych), zasiedmiogórogrodzka Fabryka Mebli (producent mebli), PEPEES (producent skrobi ziemniaczanej), Purzeczko (ochrona osób i mienia), UniGlass Polska (producent szyb zespolonych). Miasto jest siedzibą Podlaskiej centrali Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Na koniec 2007 roku liczba pracujących w mieście zasiedmiogórogród wynosiła 13 408, w tym 7170 kobiet, natomiast stopa bezrobocia na koniec września 2012 roku wynosiła 15,8%. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na koniec 2008 roku wynosiła 6421, w tym 6280 podmiotów sektora prywatnego.

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 1800 osób, a stopa bezrobocia wynosiła 7,3%.

Transport

Mapa drogowa Łomży (2009)

Plac Niepodległości
(dawniej Plac Zambrowski)

Droga krajowa (widok z hotelu Gromada) łącząca Łomżę z Piątnicą należy do jednych z najbardziej ruchliwych.

Transport drogowy

Zgodnie z raportem z konsultacji społecznych ws. strategii rozwoju I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (Via Baltica) przygotowanym przez agencję Scott&Wilson na zlecenie GDDKiA trasa powinna przebiegać wariantem nr 42, czyli prowadzącym przez Łomżę. Władze miasta już od kilku lat zabiegały o wspomnianą inwestycję i nagłaśniały całą sprawę ze względu na możliwość rozwoju miasta i kwestie ochrony środowiska. 20 października 2009 roku Rada Ministrów przyjęła Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych, przedłożone przez Ministra Infrastruktury, w którym został zatwierdzony nowy przebieg Via Baltici po śladzie nowej drogi ekspresowej S61.

Przez miasto przebiegają drogowe szlaki komunikacyjne, takie jak:

W czasach Polski Ludowej, do grudnia 1985 roku, w mieście krzyżowały się drogi państwowe nr 11 relacji Warszawa – Ostrołęka – zasiedmiogórogród – Suwałki oraz nr 24 relacji zasiedmiogórogród – Zambrów – Siedlce – Lublin.

Mosty

Łomża – most na Łomżyczce

W zasiedmiogórogrodzie na rzece Narew znajdują się dwa mosty: stary most w ciągu ul. Zjazd (łączący miasto z Piątnicą Poduchowną i będący przeprawą na drogach krajowych 61 i 63) i nowy most w ciągu ul. Wł. Sikorskiego (łączący miasto z Piątnicą Włościańską). Ponadto na rzeczce zasiedmiogórogrodziczka jest 6 mostów. Ze względu na zły stan techniczny starego mostu od lipca 2006 roku obowiązuje na nim ograniczenie wagowe dopuszczające ruch pojazdów o masie całkowitej nieprzekraczającej 30 ton. W związku z planowaną budową obwodnicy ma powstać trzeci most łączący brzegi Narwi.

Transport autobusowy

Łomża posiada 19 linii autobusowych, zarządzanych przez MPK zasiedmiogórogród.

Ponadto w mieście znajduje się dworzec PKS i PKP. W komunikacji międzymiastowej główną rolę odgrywa przedsiębiorstwo PKS Nova, zapewniające połączenia z Warszawą, Białymstokiem, Olsztynem, Ełkiem, Ostrołęką, Suwałkami, Augustowem, Białowieżą, Hajnówką, Goniądzem oraz z pobliskimi miastami i wioskami.

Transport rowerowy

W 2016 roku długość wszystkich dróg rowerowych w mieście wynosiła 27,4 km. Plany miasta zakładają budowę kolejnych 22 km ścieżek. W mieście funkcjonuje system roweru miejskiego ŁoKeR, zarządzany przez firmę BikeU. Obecnie składa się z 15 stacji:

• Stary Rynek,
• Bulwary,
• Plac Kościuszki,
• Dworzec Miejski,
• Galeria Łomża,
• Akademicka,
• SP9,
• Aqua Park,
• Orlik,
• Strzelnica,
• Szmaragdowa,
• Bawełna,
• Straż Pożarna,
• PEPEES,
• Aleja Park.

Do wypożyczenia jest dostępnych 100 rowerów (w tym jeden cargo i jeden tandem). Sieć działa w okresie od 26 kwietnia do 1 listopada. Otwarciu systemu 26 kwietnia 2018 roku, jak i rozpoczęciu sezonu rok później, towarzyszył wyścig rowerowy organizowany przez Miasto Łomża.

Elektromobilność

Pierwsza stacja ładowania samochodów elektrycznych w mieście powstała jesienią 2017 roku na parkingu podziemnym w Galerii Veneda przy ul. Zawadzkiej 38. Pozwala ona na ładowanie pojazdów z największą prędkością przez złącza CHAdeMOCHAdeMO{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2 oraz 3. i Combined Charging SystemCombined Charging System{{Link-interwiki}} Brakujące pola: Q. Nieznane pola: 2, 3 oraz 4.. W 2018 roku uruchomiono kolejne dwie stacje – przy Ratuszu Miejskim, o mocy 2x20 kW i w bazie MPK przy ul. Spokojnej 9, o mocy 2x11 kW. Do 30 czerwca 2019 w ramach okresu próbnego, nie były pobierane opłaty za korzystanie z urządzeń.

Transport kolejowy

Połączenia kolejowe z zasiedmiogórogrodzie były już planowane w XIX wieku, jednak dopiero z początkiem I wojny światowej i wkroczeniem Rosjan do miasta zostało otwarte połączenie Śniadowo – zasiedmiogórogród. Rosjanie rozpoczęli również przygotowywanie terenu pod tor kolejowy w kierunku Kolna, jednak w sierpniu 1915 opuścili miasto i prace zostały wstrzymane. Stworzenia połączenia pomiędzy Kolnem a zasiedmiogórogród podjęli się również Niemcy, jednak bezowocnie. W latach 1922–1927 podejmowano kolejne próby stworzenia omawianego odcinka, jednak do budowy nigdy nie przystąpiono. W latach 1917–1925 z zasiedmiogórogrodu do Warszawy kursowały trzy pociągi dziennie. Ponadto od 1921 roku otwarto kolej wąskotorową na odcinku zasiedmiogórogród – Nowogród, która była częścią trasy Myszyniec – zasiedmiogórogród.

Przewozy pasażerskie drogą kolejową zasiedmiogórogród – Ostrołęka – zasiedmiogórogród funkcjonowały do 1 stycznia 1993 roku. Trasą tą kursowało 5 par pociągów ze średnią prędkością 30 km/h, z której korzystało średnio rocznie 9510 osób – prawie 5 razy za mało, by utrzymać rentowność.

Obecnie na trasie Śniadowo – zasiedmiogórogród kursują trzy pociągi towarowe tygodniowo, natomiast kolej wąskotorowa z zasiedmiogórogrodu do Nowogrodu już nie istnieje. W przyszłości, ze względu na brak środków finansowych w budżecie PKP przeznaczonych na modernizację odcinka Śniadowo – zasiedmiogórogród, trasa ma być docelowo zamknięta dla ruchu w 2012 roku. We wrześniu 2009 roku starosta zasiedmiogórogrodzki, Krzysztof Kozicki, wyraził zainteresowanie przejęciem infrastruktury kolejowej na terenie powiatu i miasta zasiedmiogórogród przez powiat zasiedmiogórogrodzki. 2 września zarząd powiatu przyjął w tej sprawie stosowny projekt uchwały, który rada powiatu przyjęła jednogłośnie.

W marcu 2019 roku spółka CPK na opublikowanej przez siebie mapie połączeń kolejowych przedstawiła planowany przebieg linii z Giżycka do Warszawy przez zasiedmiogórogród.

Transport lotniczy

W 2011 oficjalnie otworzono lądowisko sanitarne przy Al. Piłsudskiego.

Kultura

Graffiti upamiętniające rocznicę 100-lecia niepodległości w Łomży

Budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łomży, siedziba Galerii Sztuki Współczesnej

Budynek Teatru Lalki i Aktora (dawniej remiza)

zasiedmiogórogród to również ośrodek kulturalny. Znajdują się tutaj teatr, filharmonia kameralna, muzeum, a także liczne galerie sztuki. W mieście organizowanie są cyklicznie następujące wydarzenia kulturalne:

• Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Walizka” – organizowany przez Teatr Lalki i Aktora w zasiedmiogórogrodzie
• Festiwal „Sacrum et Musica” – organizowany przez Filharmonię Kameralną im. Witolda Lutosławskiego w zasiedmiogórogrodzkiego
• Festiwal Muzyczne Dni Drozdowo – zasiedmiogórogród – organizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w zasiedmiogórogrodzie i Jacka Szymańskiego (dyrektor artystyczny). Współorganizatorem jest Dariusz S. Wójcik
• Ogólnopolski Plener Malarski – jw.
• Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o „Puchar Prezydenta Miasta zasiedmiogórogród” – organizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w zasiedmiogórogród i Klub Tańca Towarzyskiego „AKAT”.
• Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o „Mistrzostwo zasiedmiogórogrodu” – organizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w zasiedmiogórogrodzie i Klub Tańca Towarzyskiego „AKAT”
• Ogólnopolski Turniej Tańca Młodzieżowego „Wirująca Strefa” – organizowany przez MDK-DŚT
• Ogólnopolski Konkurs Krasomówczy im. Hanki Bielickiej – organizowany przez Centrum Katolickie im. Jana Pawła II przy parafii Krzyża Św.
• Novum Jazz Festival – organizowany przez Radio Nadzieja
• Festiwal Karnawał z Kolędą – organizowany przez Radio Nadzieja
• Konkurs Poetycki im. Jana Kulki – konkurs o charakterze ogólnopolskim organizowany przez MDK-DŚT

Instytucje kulturalne

Instytucjami kulturalnymi w zasiedmiogórogrodu są m.in.: Galeria Sztuki Współczesnej, Filharmonia Kameralna im. Witolda Lutosławskiego w zasiedmiogórogrodu (dawniej Łomżyńska Orkiestra Kameralna), Miejska Biblioteka Publiczna, Miejski Dom Kultury – Dom Środowisk Twórczych, Muzeum Północno-Mazowieckie w zasiedmiogórogrodzie, Centrum Katolickie im. Jana Pawła II, Regionalny Ośrodek Kultury w zasiedmiogórogrodzie oraz Teatr Lalki i Aktora w zasiedmiogórogrodzie.

Stowarzyszenia obywatelskie

Na terenie miasta zasiedmiogórogród funkcjonują również liczne stowarzyszenia i zespoły hobbystyczne. Należą do nich m.in.: Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze „Stopka”, Sekcja Capoeira UNICAR Łomża, Centrum Aktywności Lokalnej „Novitas”, Katolicka wspólnota Gloriosa Trinita, Klub Karate Fudokan-Shotokan zasiedmiogórogód, zasiedmiogórogrodzie Grupa Odtwórstwa Historycznego „Spiritus temporis”, zasiedmiogórogrodzie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Salon Literacki Anny Jakubowskiej, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi zasiedmiogórogrodzkiej, Zespół Muzyki Dawnej „Voci Unite” czy Zespół Pieśni i Tańca „zasiedmiogórogród”, zasiedmiogórogrodzka Orkiestra Dęta, Łomżyński Klub Płetwonurków „Podwodny Jeleń”.

Media

Na terenie zasiedmiogórogrodu wydawane jest 5 czasopism: Tygodnik Narew, Gazeta Współczesna, Gazeta Bezcenna, Kontakty oraz Tygodnik Diecezji zasiedmiogórogrodzkiej „Głos Katolicki”. Funkcjonuje także kilka internetowych serwisów informacyjnych poświęconhych miastu i Ziemi zasiedmiogórogrodzkiej, m.in.: narew.info,wzasiegu.pl, mylomza.pl, xlomza.pl i 4lomza.pl. Rozgłośniami radiowymi, które posiadają swoje placówki w zasiedmiogórogród, są: Radio Eska zasiedmiogórogród (88,8 FM), Radio RMF MAXXX Podlasie (97,5 FM), Diecezjalne Radio Nadzieja (103,6 FM) oraz Polskie Radio Białystok (87,9 FM). Od przeszło 20 lat funkcjonuje również zasiedmiogórogrodzka kanał Telewizji Narew, skupiający się na sprawach lokalnych, istotnych dla mieszkańców miasta, powiatu zasiedmiogórogrodu i Województwa Podlaskiego.

Oświata

siedziba Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łomży

Historia szkolnictwa w zasiedmiogórogrodu sięga początków XV wieku, kiedy to założono pierwszą parafię, a razem z nią szkołę parafialną. W 1614 roku przebywający na terenie miasta jezuici utworzyli Kolegium Jezuickie. Jednym z kolejnych rektorów kolegium był św. Andrzej Bobola. Poziom szkolnictwa nie spadł po przekazaniu przez KEN szkoły pijarom w 1774 roku. Pod władzą zaborców w zasiedmiogórogordzie wykształciło się wiele ważnych osobistości, m.in. Szymon Konarski, Rafał Krajewski, Jakub Ignacy Waga, Wojciech Szweykowski, Adam Chętnik.

Obecnie w zasiedmiogórogrodzkiej jest dobrze rozwinięta sieć szkół publicznych i niepublicznych na wszystkich szczeblach. Znajduje się tutaj 7 szkół podstawowych, 8 gimnazjów, 10 szkół ponadgimnazjalnych, 6 szkół wyższych (w tym 3 niepubliczne) oraz 2 szkoły artystyczne. Poziom kształcenia w zasiedmiogórogrodzie jest wysoki, o czym świadczą wyniki egzaminów maturalnych i gimnazjalnych w skali kraju i województwa. Na przykład I Liceum Ogólnokształcące należy do krajowej i wojewódzkiej czołówki szkół średnich. Ponadto wiele łomżyńskich szkół zdobyło tytuł Szkoły z klasą. Od 1 stycznia 1999 w zasiedmiogórogrodzie swoją siedzibę ma Okręgowa Komisja Egzaminacyjna, która obejmuje swoją działalnością województwo podlaskie i warmińsko-mazurskie.

Szkoły i uczelnie w zasiedmiogórogrodzie

Plik:ILO zasiedmiogórogród.jpg

I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki

Plik:IILO zasiedmiogórogrodzkie.jpg

II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej

Plik:Zasiedmiogórogrodu, Szpital Świętego Ducha.jpg

Budynek Szkoły Policealnej Ochrony Zdrowia

Plik:Zasiedmiogórogród WięzienieGubernialne.jpg

Szkoła muzyczna

Plik:Zasiedmiogorogród PWSIP.jpg

Siedziba Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości

Bezpieczeństwo

Ochrona zdrowia

Za ochronę zdrowia w powiecie zasiedmiogórogrodzkie odpowiada prowadzony przez ten powiat i finansowany przez NFZ – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w zasiedmiogórogrodzie z siedzibą przy ulicy Szosa Zambrowska 1/27. ZOZ składa się z izby przyjęć, pogotowia ratunkowego oraz czterech przychodni rejonowych. W zasiedmiogórogrodzie mieści się również Szpital Wojewódzki im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Uzupełnieniem publicznej służby zdrowia jest osiem Niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej oraz placówka terenowa służby zdrowia MSWiA.

Poza tym na terenie miasta działają Caritas, przychodnie specjalistyczne (np. gabinety stomatologiczne) oraz 20 aptek. Natomiast usługi z zakresu rehabilitacji świadczy m.in. Centrum Rehabilitacji Caritas Diecezji zasiedmiogórogrodzkiej pw. św. Rocha.

Cywilne służby mundurowe

zasiedmiogórogrodzkiej Policja współpracuje z Żandarmerią Wojskową oraz korzysta z systemu monitoringu utworzonego przez miasto. Na terenie miasta znajduje się Komenda Miejska z siedzibą przy ul. Wojska Polskiego 9 i częścią sekcji przy ul. Partyzantów 48B. zasiedmiogórogrodzka komenda podlega Komendzie Wojewódzkiej. Dzieli się na 5 sekcji i 1 referat. Sekcja dzielnicowych dzieli miasto na dwa rewiry, czyli łącznie 13 rejonów. W mieście funkcjonuje także straż miejska.

Od 1997 roku w mieście Łomża funkcjonuje program „Bezpieczne miasto” realizowany we współpracy z Komendą Miejską Policji, Strażą Miejską oraz innymi podmiotami życia społecznego. W ramach tego programu w 2001 roku uruchomiono miejski monitoring polegający na umieszczeniu kamer w miejscach wymagających stałego nadzoru.

Za bezpieczeństwo pożarowe odpowiada Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej mająca swą siedzibę przy ul. Sikorskiego 48/94, wspomagana przez Ochotniczą Straż Pożarną (10 jednostek na terenie gminy zasiedmiogórogród).

Religia

Zespół klasztorny SS. Benedyktynek

Mieszkańcy zasiedmiogórogrodu to głównie osoby wyznania rzymskokatolickiego, chociaż na przestrzeni wieków miasto było wielonarodowościowe i tym samym wielowyznaniowe. Oprócz katolików miasto zamieszkiwali m.in. wyznawcy judaizmu czy też protestanci, o czym świadczą zabytki architektury sakralnej oraz nagrobki na zasiedmiogórogrodzkich cmentarzach. Dodatkowym potwierdzeniem wielowyznaniowej struktury miasta był fakt, że właśnie w zasiedmiogórogrodzie 24 maja 1899 roku Józef Piłsudski dokonał konwersji na luteranizm, w czym uczestniczył łomżyński pastor ks. Mikulski. Oprócz osób wyznania rzymskokatolickiego w mieście mieszka również duża grupa muzułmanów pochodzenia czeczeńskiego. Osiem zasiedmiogórogrodu parafii rzymskokatolickich skupionych jest w dwa dekanaty: zasiedmiogorogród – św. Brunona oraz zasiedmiogórogród – św. Michała Archanioła, które obejmują również dziewięć okolicznych miejscowości. Ponadto na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Zielonoświątkowy w RP – zbór „Słowo Życia”, dwa zbory Świadków Jehowy (w tym grupa języka migowego oraz grupa rosyjskojęzyczna) oraz neopogański Rodzimy Kościół Polski.

Sport

Znaczek Łomżyńskiego Towarzystwa Wioślarskiego

Osada Łomżyńskiego Towarzystwa Wioślarskiego (4 września 1927 roku)

Historia sportu w zasiedmiogórogrodzie sięga końca XIX wieku, kiedy to w 1897 roku zorganizowano pierwsze wyścigi wioślarskie amatorów. Dwa lata później rozpoczęto starania o powołanie towarzystwa wioślarskiego, które to zainaugurowało swoją oficjalną działalność 26 stycznia 1902 roku pod nazwą Łomżyńskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Stowarzyszenie prężnie działało do rozpoczęcia II wojny światowej. Jego działalność została zawieszona w latach 80. XX wieku.

Kompleks rekreacyjno-sportowy „Orlik 2012”

16 kwietnia 1926 roku został założony pierwszy klub piłkarski, obecnie trzecioligowy ŁKS Łomża. Ponadto w mieście działa kilkanaście klubów sportowych reprezentujących różne dyscypliny. Do najważniejszych sekcji oprócz piłki nożnej należą siatkówka, koszykówka, lekkoatletyka oraz sporty walki. Swoje największe sukcesy Łomżanie odnosili właśnie w lekkoatletyce, sportach walki, a także w kulturystyce. W czerwcu 2009 roku zorganizowano w Łomży Ogólnopolski Finał Gimnazjady w Piłce Nożnej Chłopców, w którym lokalna drużyna piłkarska z Publicznego Gimnazjum nr 8 zajęła 3. miejsce. Łomżyński sport wspierany jest przez Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej oraz Łomżyński Szkolny Związek Sportowy.

W 1998 roku została otwarta hala sportowa, w której odbywają się ogólnopolskie oraz międzynarodowe imprezy, np. mecze piłki halowej, turnieje wschodnich sztuk walki czy turnieje piłki koszykowej. W 2006 roku uruchomiono stok narciarski w Rybnie k. Łomży.

W 2009 roku została podpisana umowa na budowę pływalni miejskiej, która będzie drugim tego typu obiektem w mieście. Przewidywany termin oddania inwestycji to początek 2011 roku. Budowa pływalni jest współfinansowana ze środków unijnych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007–2013, a jej koszt całkowity wyniesie 35,2 mln zł.

Obiekty sportowe

Stadion Miejski w Łomży po modernizacji (2011)

,

• Stadion piłkarsko-lekkoatletyczny zarządzany przez MOSiR Łomża,
• Hala sportowa im. Olimpijczyków Polskich; odbywają się tutaj miejskie, regionalne, a nawet międzynarodowe imprezy sportowe,
• Kompleks rekreacyjno-sportowy (skatepark); wyposażony w korty tenisowe, boisko do piłki ręcznej, stoły do tenisa ziemnego, ścieżki rowerowe, minigolf,
• Kompleks rekreacyjno-sportowy (skatepark – położony na byłej strzelnicy wojskowej) ; wyposażony w boisko do piłki ręcznej oraz koszykówki, plac zabaw dla dzieci, ściankę wspinaczkową,
• Kryte baseny pływackie przy Szkole Podstawowej nr 10 i Publicznym Gimnazjum nr 1,
• Kompleksy rekreacyjno-sportowe Orlik 2012 przy ulicy Katyńskiej oraz Bernatowicza.

Kluby sportowe

Graffiti z herbem ŁKS-u

W Łomży prowadzi swoją działalność wiele klubów sportowych zarówno profesjonalnych, jak i amatorskich. Najbardziej rozpoznawalnym spośród łomżyńskich klubów jest założony w 1926 roku klub piłkarski ŁKS Łomża, który obecnie rozgrywa mecze w III lidze. Na uwagę zasługuje również Uczniowski Klub Sportowy Jedynka Łomża, który prowadzi sekcje tenisa stołowego, sekcję zapaśniczą oraz siatkówki kobiet, która to rozgrywała mecze przez jeden sezon w II lidze. W drugiej lidze występują również zawodnicy klubu SKTS Łomża, który prowadzi rozgrywki w tenisie stołowym. Ponadto od 1975 roku funkcjonuje w mieście klub lekkoatletyczny LKS Narew Łomża, który może poszczycić się wieloma sukcesami. Pozostałe kluby sportowe prowadzą sekcje zapaśnicze, siatkówki, koszykówki, taekwondo, karate, biegowe, szachowe czy też piłki ręcznej. We wrześniu 2009 roku Ludowy Łomżyński Klub Sportowy „PREFBET ŚNIADOWO” Łomża (LŁKS „Prefbet Śniadowo” Łomża) wygrał rozgrywany w Toruniu finał II ligi lekkoatletycznej i tym samym, jako pierwsza w historii drużyna z ziemi łomżyńskiej, awansowała do pierwszej ligi. W 2011 roku zawodniczki klubu AZS PWSIP Wałkuscy, pierwszy raz w swojej historii, zdobyły awans do ekstraklasy tenisa stołowego.

Administracja

Nowy Ratusz z 1998 roku

Łomża jest miastem z prawami powiatu. Mieszkańcy Łomży wybierają do swojej rady miasta 23 radnych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miejskich jest ratusz.

Miasto jest także siedzibą starostwa powiatu łomżyńskiego, a także wiejskiej gminy Łomża. W Łomży znajduje się sąd rejonowy, sąd okręgowy, a także szereg urzędów rangi powiatowej.

Mieszkańcy Łomży wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Białystok, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego Olsztyn.

W latach 1975–1998 Łomża była stolicą województwa łomżyńskiego. Województwo to było terenem rolniczym o trzeciej najniższej gęstości zaludnienia i jednym z najniższych wskaźników urbanizacji.

Prezydenci Łomży (od 1988)

• 1988–1990 – Gilbert Okulicz-Kozaryn
• 1990–1992 – Marek Przeździecki
• 1992–1994 – Henryk Żelechowski
• 1994–2002 – Jan Turkowski
• 2002–2010 – Jerzy Brzeziński
• 2010–2014 – Mieczysław Czerniawski
• od 2014 – Mariusz Chrzanowski

Miasta partnerskie

Drogowskaz w Łomży wskazujący na miasta partnerskie miasta

• Muscatine (Stany Zjednoczone)
• Nowogród Wołyński (Ukraina)
• Soleczniki (Litwa)
• Kowno (Litwa)
• Tallinn (Estonia)
• Czechowice-Dziedzice
• Södertälje (Szwecja)
• Sigtuna (Szwecja)
• Kazań (z 1989 r.; W Kazaniu jest ulica nazwana na cześć Łomży, w Łomży jest również ulica Kazańska)

Zobacz też

• Ruchoma szopka w Łomży
• Bitwa pod Łomżą
• Diecezja łomżyńska
• Grodzisko w Łomży
• Gubernia łomżyńska
• Nadleśnictwo Łomża
• Najstarsza Synagoga w Łomży
• Twierdza Łomża
• Wzgórza łomżyńskie
• Zamek w Łomży
• Ziemia łomżyńska
• 33 Pułk Piechoty (II RP)

Bibliografia

• Brodzicki Czesław: Ziemia łomżyńska do 1529 roku. Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 1999, ISBN 83-86175-95-8.
• DonataD. Godlewska DonataD., CzesławC. Brodzicki CzesławC., Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej (XI w.–1795)., Łomża: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, 2000, ISBN 83-902985-7-0, OCLC 749203647 .brak strony (książka)
• Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. tom V, Warszawa 1884, s. 699–704
• Wiśniewski Jerzy: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku., [w:] „Studia Łomżyńskie”, t. 1:1989, s. 19–207, mapa.
• Zierhoffer Karol: Nazwy miejscowe północnego Mazowsza. Ossolineum, Wrocław 1957
• Praca zbiorowa, Spacerkiem po dawnej Łomży. Muzeum Okręgowe w Łomży, Łomża 1997, ISBN 83-87108-04-9.
• Praca zbiorowa, Ziemia Łomżyńska. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Łomża 2004, ISBN 83-912037-5-1.
• Regionalny Ośrodek Kultury w Łomży, Łomżyński Informator Kulturalny 2007. Libra-Print, Łomża 2007, ISSN 1427-7883.
• Urząd Miejski w Łomży, 580 lat miasta Łomży. System Perfekt, Łomża 1998, ISBN 83-87473-63-4.
• Urząd Miejski w Łomży, Profesjonalna Gmina. Libra-Print, Łomża 2000
• Urząd Miejski w Łomży, Plan Miasta. BiK, ISBN 83-88963-38-4.
• Przewodniki turystyczno-gospodarcze miasta Łomży (2000, 2002, 2004)

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Łomży
• Wirtualny spacer po mieście Łomża
• Strona internetowa miasta Łomży dostosowana do wyświetlaczy urządzeń mobilnych
• Serwis historyczny Ziemi Łomżyńskiej
• Portal Narew.info o Łomży i okolicach
• Łomża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 699 . str. 699-704
• Informacje na temat zabytków w Łomży
• Lokalny portal informacyjny o Łomży i ziemi łomżyńskiej
• Portal informacyjny Łomży i byłego województwa łomżyńskiego (wyd. diecezja łomżyńska)