Flota Bałtycka
 Godło Floty Bałtyckiej | |
| Historia | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Dowódcy | |
| Obecny | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk |
piechota morska, wojska powietrznodesantowe, wojska rakietowe |
| Podległość | |
.svg)
Flota Bałtycka Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej (ros. Балтийский флот ВМФ России) – związek operacyjny Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Marynarki Wojennej Federacji Rosyjskiej, wydzielony do wykonywania operacji na Morzu Bałtyckim.
Historia
Flota Bałtycka carstwa i cesarstwa rosyjskiego
Rosyjska Flota Bałtycka carstwa rosyjskiego została utworzona w czasie III wojny północnej przez cara Piotra Wielkiego w Lodejnoje Pole (ujście rzeki Siaś do jeziora Ładoga) i na rzece Świr w latach 1702-1703. W październiku 1702 Flotylla wiosłowa brała udział w opanowaniu Noteburga (później Szlisselburg). 18 maja 1703 żołnierze rosyjscy na 30 szalupach zdobyli abordażem dwa szwedzkie okręty – 10-działowy „Gedan” i 8-działowy „Astrid”, co uważane jest za pierwszą bitwę Floty Bałtyckiej i dzień jej święta[1]. W 1704 rozpoczęto budowę Admiralskiej Stoczni w Petersburgu. Pierwszymi budowniczymi okrętów majstrowie: F. M. Sklajew, G. Mienszikow, I. Ramberg. Przygotowanie kadr oficerskich dla Floty rozpoczęto w 1701 w Moskwie w Szkole Nawigacyjnej (przeniesiona w 1715 do Petersburga i nazwana Akademią Gwardii Morskiej, a od 1752 Morskim Korpusem Kadetów).
Pierwszym jej dowódcą został holenderski admirał Cornelius Cruys, którego w 1723 zastąpił hrabia generał-admirał Fiodor Apraksin. Od 1703 Flota stacjonowała w nowo wybudowanej bazie w Kronszłog (później Kronsztadzie). Początkowo składała się jedynie z wiosłowych galer i używana była do przeprowadzania desantu piechoty. W ten sposób wojska rosyjskie zdobyły m.in. Szlisselburg (1702). W 1724 cesarska flota bałtycka liczyła już 141 żaglowych jednostek liniowych i kilkaset okrętów wiosłowych.
W czasie III wojny północnej Flota ta przeprowadziła serię udanych rajdów, zdobywając Wyborg, Rewel – obecnie Tallinn, Rygę, Helsinki i Turku. Pierwszym znaczącym zwycięstwem morskim Floty Bałtyckiej było rozbicie floty szwedzkiej w bitwach pod Gangutem (Hanko) w 1714, Ezele (1719) i Grengam w 1720. Flota podchodziła pod wybrzeże Szwecji, wysadzała desanty, niszczyła garnizony twierdz.
W czasie wojny siedmioletniej rosyjska Flota Bałtycka wspierała od strony morza działania wojsk rosyjskich w Prusach Wschodnich i na Pomorzu Zachodnim. W rezultacie wojny północnej Rosja stała się silnym państwem morskim. W czasie wojny siedmioletniej 1756 – 1763 eskadra Floty współdziałała z wojskami lądowymi w operacjach na Pomorzu. W 1757 osłaniała zdobycie Kłajpedy, w 1761 przeprowadziła udaną blokadę Kołobrzegu. Zablokowała cieśniny duńskie, uniemożliwiając tym samym wpłynięcie na Bałtyk floty brytyjskiej. Sytuacja międzynarodowa w drugiej połowie XVIII wieku zmusiła Rosję do zwiększenia sił Floty. W latach 1775 – 1800 było zbudowanych 50 okrętów liniowych, 31 fregat, 168 okrętów bombardujących i pomocniczych, 362 okręty wiosłowe.
Podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1768-1773, Flota Bałtycka wpłynęła na Morze Śródziemne i rozbiła w 1770 marynarkę turecką w bitwie pod Czesmą. W czasie wojny rosyjsko-szwedzkiej 1788-1790, Flota broniła wybrzeża Bałtyku, zrywała ataki Szwedów na Kronsztad i Petersburg, rozbiła flotę szwedzką koło wyspy Gotland (1788), Roshesalme (1789), Rewlem (Tallinnem) i Wyborgiem (1790). Po serii zwycięstw Flota Bałtycka poniosła sromotną klęskę w drugiej bitwie pod Svenskund w 1790. Rosjanie stracili w niej 9500 marynarzy i jedną trzecią swej floty.
W wojnach rosyjsko-tureckich przełomu XVIII/XIX wieku Flota brała udział w operacjach morskich na Morzu Śródziemnym, w celu związania walka sił przeciwnika w rejonie ujścia Dunaju i na morzu Czarnym, w czasie wojny o niepodległość Grecji. Rozbiła flotę turecka w bitwie dardanelskiej 1807, bitwie ateńskiej 1807. Stoczyła z flotą turecko-egipską zwycięską bitwę pod Navarino w 1827.
Sytuacja ekonomiczna Rosji i prowadzone lokalne wojny nie pozwoliły jej na zbudowanie parowej floty przed wojną krymska 1853 – 1856. Flota Bałtycka do rozpoczęcia tej wojny miała 11 fregat parowych, podczas gdy Francuzi i Anglicy mieli 42 okręty parowe o napędzie śrubowym lub bocznokołowym. Mimo to Flota Bałtycka skutecznie zablokowała w Zatoce Fińskiej połączoną flotę brytyjsko-francuską[potrzebny przypis] i osłaniała Sankt Petersburg. W czasie tej wojny były po raz pierwszy zastosowane na Bałtyku miny morskie, wynalezione przez rosyjskiego uczonego B. S. Jakobi. W 1861 rozpoczęła się budowa pierwszego pancernika – „Opyt”, a w 1869 był zbudowany pierwszy pancernik wieżowy „Piotr Wielikij”. W 1860 zmieniono organizację Floty. Porty podzielono na główne: Kronsztad, Petersburg i pomocnicze: Rewel, Swiborg, a w 1891 Flota została podzielona na dwie dywizje. Utworzono stanowiska naczelnego dowódcy Floty, dowódców portów, dowódcy obrony morskiej Morza Bałtyckiego (od września 1908 dowódca Sił Morskich Morza Bałtyckiego, a od 1909 dowódca Czynnej Floty Morza Bałtyckiego). W końcu XIX wieku Flota Bałtycka miała ponad 250 okrętów. W latach 1902 – 1903 pojawiły się pierwsze proletariackie organizacje.
W czasie wojny rosyjsko-japońskiej z jednostek Floty Bałtyckiej została sformowana w II Eskadra Pacyfiku pod dowództwem admirała Zinowija Rożestwienskiego, a następnie także III Eskadra. Formacje te opłynęły Afrykę, Indie i Indochiny i 28 maja 1905 zostały doszczętnie rozbite przez flotę japońską w bitwie pod Cuszimą.
W chwili rozpoczęcia I wojny światowej, Flota Bałtycka miała 4 starsze pancerniki (przeddrednoty), 6 krążowników pancernych i 4 krążowniki pancernopokładowe, 50 niszczycieli (w większości przestarzałych), 25 torpedowców, 7 stawiaczy min, 11 okrętów podwodnych (w większości przestarzałych), 7 kanonierek i okręty pomocnicze[2]. Została wycofana z wysuniętych baz w Tallinnie i Helsinkach do Kronsztadu. Została w latach 1914–18 uzupełniona 4 nowoczesnymi pancernikami (drednotami) typu Gangut, a także 17 nowoczesnymi niszczycielami oraz okrętami podwodnymi[2]. Flota prowadziła minowanie akwenów, operacje u wybrzeża przeciwnika i na komunikacjach. Flota straciła 36 okrętów bojowych. Zablokowana przez cesarską flotę niemiecką nie odegrała większego znaczenia.
Flota Bałtycka Marynarki Wojennej Rosji radzieckiej i ZSRR
Flota Bałtycka Marynarki Wojennej ZSRR (ros. Дважды Краснознамённый Балтийский флот Flota Bałtycka dwukrotnie odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru) – związek operacyjny marynarki radzieckiej istniejący w latach 1917-1991.
W 1915 w Kronsztadzie został utworzone Centrum Organizacji Bolszewickiej Floty Bałtyckiej. W czasie rewolucji lutowej 1917 marynarze Floty przeszli na stronę rewolucji (w lecie 1917 uczestniczyło w rewolucyjnych organizacjach ok. 12 tys. marynarzy). We wrześniu – październiku marynarze bronili Piotrogradu. Po rewolucji 1917 marynarze Floty Bałtyckiej uczestniczyli w wojnie domowej. Ok. 20 tys. marynarzy walczyło w składzie formacji lądowych. W okresie luty – maj 1918 siły główne Floty Bałtyckiej wykonały tzw. Lodowe przejście Floty Bałtyckiej z portów Rewel (Tallinn) i Helsingfors (Helsinki) do Kronsztadu w celu jej ratowania przed przejęciem przez Niemców. W 1919 Flota walczyła w obronie Piotrogrodu. Popierając bolszewików, stanowili najbardziej radykalny element tworzonych rad robotniczych i żołnierskich. W 1920 Rada Pracy i Obrony podjęła decyzje o odbudowie Floty. Do floty było skierowanych ok. 700 starych marynarzy bolszewików. Jednak już wkrótce wybuchło w 1921 powstanie w Kronsztadzie, zorganizowane przez rozczarowanych terrorem bolszewików marynarzy Floty Bałtyckiej. Powstanie zostało krwawo stłumione. W 1928 flota została wyróżniona orderem Czerwonego Sztandaru. W okresie międzywojennym Flota była przezbrajana w nowe okręty. Wyposażono ja w samoloty, działa obrony wybrzeża dalekiego zasięgu. W latach trzydziestych sztab i bazy Flota Bałtycka stały się organizatorem Floty Północnej i Floty Oceanu Spokojnego.
Formacja ta wzięła udział w wojnie radziecko-fińskiej, ostrzeliwując fińskie baterie nadbrzeżne. Flota współdziałała z wojskami Leningradzkiego Okręgu Wojskowego w natarciu na przesmyku Karelskim. Lotnictwo Floty przeprowadziło bombardowanie cywilnej ludności Helsinek.
W czasie II wojny światowej w 1941 Flota liczyła: 2 pancerniki, 2 krążowniki, 2 niszczyciele prowadzące, 19 niszczycieli, 65 okrętów podwodnych, 48 kutrów torpedowych, 659 samolotów. Flota broniła Tallinna i liczne wyspy na Morzu Bałtyckim. Okręty tej floty próbowały przełamać blokadę Leningradu, a garnizon Kronsztadu był wysuniętą placówką oblężonego miasta w latach 1941 – 1943. W latach 1944 – 1945 Flota wzięła udział w rozbiciu wojsk niemieckich pod Leningradem, w opanowaniu krajów nadbałtyckich, Prus Wschodnich, Pomorza. Dziesiątki tysięcy marynarzy Floty walczyło na lądzie w składzie morskich brygad. Pod koniec wojny okręty podwodne tej Floty zatopiły kilka niemieckich jednostek pływających, m.in. transportowiec Kriegsmarine MS „Wilhelm Gustloff”, transportowce MS „Steuben” i MS „Goya”.
17 maja 1954 Baza Morska Kronsztad była nagrodzona orderem Czerwonego Sztandaru, a 7 maja 1965 Flota Bałtycka była wyróżniona tym samym orderem.
W czasie zimnej wojny, wobec blokady cieśnin duńskich przez okręty państw NATO, Flota Bałtycka straciła swoje znaczenie strategiczne. W 1975 na fregacie „Storożewoj”, stacjonującej w Rydze, doszło do buntu marynarzy, którzy wystąpili przeciwko totalitarnym rządom Leonida Breżniewa. W październiku 1981 sowiecki okręt podwodny S-363wpłynął do szwedzkiej bazy w Karlskronie, wywołując panikę w tym kraju.
Dowództwo
Kwatera główna dowództwa Floty Bałtyckiej znajduje się w Kaliningradzie. Jej dowódcą jest wiceadmirał Wiktor Krawczuk (ros. Виктор Петрович Кравчук)[3]. Dowódca Floty jest jednocześnie komendantem Kaliningradzkiego Rejonu Obronnego (Калининградский оборонный район), w skład którego wchodzą jednostki wszystkich rodzajów broni, stacjonujące w obwodzie kaliningradzkim. Dowódca Floty Bałtyckiej bezpośrednio podlega ministrowi Obrony Federacji Rosyjskiej i szefowi Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
Okręt flagowy dowódcy to niszczyciel proj. 956 „Nastojcziwyj” («Настойчивый»).
Dowódcy Floty Bałtyckiej przed 1991
- 1921-1924 - Michaił Wiktorow
- 1926-1932 - Michaił Wiktorow
- 22 sierpnia 1932 - 25 stycznia 1937 - Lew Galler
- 15 sierpnia 1937 - 9 stycznia 1938 - Iwan Isakow
- 10 stycznia 1938 - 27 kwietnia 1939 - Gordiej Lewczenko
- 28 kwietnia 1939 - 15 lutego 1946 - Władimir Tribuc
- 27 stycznia 1956 - 24 listopada 1956 - Arsienij Gołowko
Dowódcy Floty Bałtyckiej MW Federacji Rosyjskiej
- 1991-2000 - adm. Władimir Jegorow,
- listopad 2000 - 12 kwietnia 2001 - adm. Władimir Wałujew (p.o.),
- 12 kwietnia 2001 - 6 maja 2006 - adm. Władimir Wałujew,
- 6 maja 2006 - 2007 - wiceadm. Konstantin Sidienko,
- 2007 - 8 września 2009 - wiceadm. Wiktor Mardusin,
- 14 września 2009 - 2012 - wiceadm. Wiktor Czirkow[4],
- od września 2012 - wiceadm. Wiktor Krawczuk.
Cele i zadania
W czasach zimnej wojny, doktryna wojenna ZSRR zakładała uderzenie zmasowanych sił konwencjonalnych wojsk radzieckich i państw Układu Warszawskiego na Europę zachodnią, połączone z użyciem taktycznej broni jądrowej dla zniszczenia wybranych celów wroga. Flota Bałtycka w założeniu miała wykonać uderzenie na cieśniny duńskie, w celu ich zablokowania.
Jakkolwiek po upadku ZSRR Flota Bałtycka straciła swoje znaczenie wybitnie ofensywne to zgodnie z nową doktryną wojenną Rosji, w czasie hipotetycznego konfliktu zbrojnego Flota Bałtycka może dokonać wyprzedzającego uderzenia na wybrane cele. Prawdopodobnie zostanie użyta do zniszczenia jednostek pływających państw NATO na Morzu Bałtyckim. Według słów rosyjskiego ministra obrony Siergieja Iwanowa Flota Bałtycka stanowi wysuniętą pięść Rosji w Europie Środkowej[potrzebny przypis].
Jednym z zadań Floty Bałtyckiej stał się udział w budowie Gazociągu Północnego na dnie Bałtyku i późniejsza jego ochrona. Okręty hydrograficzne tej floty mają wziąć udział w wyznaczaniu przebiegu tej linii, a bezzałogowe batyskafy będą układały jej instalacje[5].
Skład i uzbrojenie
Siły morskie
Stanowią trzon Floty Bałtyckiej. Ich zadaniem jest neutralizacja okrętów podwodnych wroga na Morzu Bałtyckim i utrzymanie niezamarzających baz dla floty rosyjskiej. W chwili obecnej nie wydaje się, by były w stanie samodzielnie opanować cieśniny duńskie. Liczą 91 okrętów.
- 2 niszczyciele rakietowe typu Sowriemiennyj
- 3 fregaty typu Krivak i Neustrashimy
- 3 okręty podwodne Kilo
- 23 korwety typu Mołnia, Parchim, Steregushcy i Nanuchka
- ok. 60 okrętów pomocniczych.
Wojska rakietowe
Na terenie obwodu kaliningradzkiego stacjonuje bliżej nie rozpoznana jednostka rosyjskich wojsk rakietowych, prawdopodobnie w sile brygady. Wojska rakietowy dysponują tutaj taktycznymi i taktyczno-operacyjnymi rakietami balistycznymi krótkiego zasięgu OTR-21 Toczka (w kodzie NATO: SS-21 Scarab) o zasięgu 70 km i OTR-21 Toczka-U o zasięgu 120 km. Wszystkie one mogą zostać uzbrojone w głowice nuklearne. Dla ochrony tych instalacji umieszczono 2 brygady zestawów przeciwlotniczych średniego zasięgu S-300 (90 szt).
W grudniu 2011 w obwodzie kaliningradzkim oddano do użytku stację radiolokacyjną systemu wczesnego ostrzegania o ataku rakietowym Woroneż-DM. Przewidywano ponadto rozmieszczenie tu wyrzutni rakiet Iskander o zasięgu 500 km, zdolnych do przenoszenia taktycznej broni atomowej, odpowiednie przygotowania rozpoczęto w styczniu 2012. W kwietniu 2012 obrona powietrzna obwodu została wzbogacona w systemy rakietowe S-400, tym samym obwód uzyskał je jako drugie miejsce po Moskwie. Ponadto istnieją tu magazyny zdolne do magazynowania taktycznej broni atomowej, co oznacza, że może się ona znajdować na jego terytorium w dowolnej chwili[6].
W 2018 Rosjanie potwierdzili, że rakiety Iskander, znajdujące się do tej pory w obwodzie kaliningradzkim wyłącznie na czas ćwiczeń, zostały tam zainstalowane na stałe[7].
Siły lądowe
Ich zadaniem jest obrona wybrzeża, portów, stoczni i baz lotniczych przed ewentualnym desantem wroga. W krótkim czasie są gotowe do przejścia do działań zaczepnych w razie zagrożenia.
Resztki 11. Armii Gwardyjskiej sformowane w Siły Obrony Wybrzeża i Terytorium Floty Bałtyckiej, składające się z 7. Brygady Strzelców Zmotoryzowanych i 79. Brygady Strzelców Zmotoryzowanych, wzmocnionych 336 Brygadą piechoty morskiej. Jak wynika z obserwacji ćwiczeń „Zapad-99”, w razie konfliktu zbrojnego jednostki te prawdopodobnie połączą się z siłami wojsk rosyjskich stacjonującymi na Białorusi. Siły te w chwili obecnej liczą ok. 25 000 żołnierzy, są skadrowane i mają niepełne składy osobowe. Na Białorusi, w Wilejce, znajduje się Centrum Łączności Marynarki Wojennej, podległe dowództwu Floty Bałtyckiej.
Siły powietrzne
Służą głównie do zniszczenia okrętów podwodnych wroga, osłony powietrznej działań marynarki i utrzymania baz morskich i lotniczych do czasu nadejścia sił głównych. Duża liczba samolotów uderzeniowych Su-24 i samolotów wielozadaniowych Su-27, nosicieli pocisków nuklearnych o zasięgu operacyjnym 850 km świadczy o możliwości wyprowadzenia uderzenia taktyczną bronią jądrową aż po Ren. Zdjęcia satelitarne wskazujące na obecność tutaj bombowców strategicznych Tu-22M, świadczyły prawdopodobnie o chwilowym przebazowaniu ćwiczebnym.
- 689 Gv IAP i 288 OVP 64 – 25 myśliwców przechwytujących Su-27 baza Kaliningrad Czkałowsk
- 288 Samodzielna Eskadra Śmigłowców, składająca się z maszyn Mi-24 (10) i Mi-8 (10), Kaliningrad Czkałowsk
- 4 Samodzielny Pułk Morskiego Lotnictwa Szturmowego, wyposażony w 45 samolotów Su-24, Czerniachowsk
- 396 OKPLVP (396 Samodzielna Eskadra Śmigłowców Pokładowych do Zwalczania Okrętów Podwodnych), wyposażona w 10 śmigłowców Ka-27 i 745. OPLVP (745 Samodzielna Eskadra Śmigłowców do Zwalczania Okrętów Podwodnych), wyposażona w 10 śmigłowców Ka-25, baza Donskoje
- 263 Samodzielna Eskadra Mieszana (An-26 (10) i Mi-8 (10))
Miejscami stacjonowania Floty Bałtyckiej są bazy w Kronsztadzie, Piławie i Królewcu. Jednak główne siły floty dyslokowane są w obwodzie kaliningradzkim, gdzie znajduje się jedyny niezamarzający rosyjski port bałtycki. Okrętem flagowym Floty Bałtyckiej jest niszczyciel rakietowy „Nastojczywyj” typu Sowriemiennyj.
Pod koniec lat 90. w skład tej Floty wchodziło ok. 100 okrętów (3 niszczyciele rakietowe typu Sowriemiennyj, 26 fregat rakietowych, 9 taktycznych okrętów podwodnych) oraz ok. 230 okrętów pomocniczych. Dla osłony działań floty w obwodzie kaliningradzkim stacjonuje 25 000 żołnierzy, w tym piechoty morskiej, a w skład Grupy Lotnictwa Floty wchodzi 70 samolotów bojowych. 3 stycznia 2001 amerykański dziennik „The Washington Times” doniósł o przerzuceniu przez Rosjan do obwodu kaliningradzkiego dużej ilości taktycznej broni jądrowej[8]. Głowice jądrowe rakiet balistycznych i taktyczne pociski artyleryjskie są tu składowane jeszcze od czasów radzieckich. Wprowadzając nowe siły do wsparcia Floty Bałtyckiej (w tym rakiety krótkiego zasięgu uzbrojone w głowice nuklearne), Rosjanie wykorzystali fakt, że limit traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie nie dotyczy w ogóle jednostek tego typu, a układ o całkowitej likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu (INF) zakłada jedynie likwidację potencjału rakiet o zasięgu większym niż 500 km.
Przypisy
- ↑ Aleksandr Karpienko, 310 lat Floty Bałtyckiej. „Morze, Statki i Okręty”. 6/2013. XVIII (135), czerwiec 2013. s.6
- ↑ a b J.W. Apalkow (Ю.В. Апальков), Rossijskij Impieratorskij Fłot 1914–1917 gg., Morskaja Kollekcja nr 4/1998 (ros.)
- ↑ Руководство : Министерство обороны Российской Федерации [online], structure.mil.ru [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Новый командующий Балтфлотом Виктор Чирков вступил в должность RIA „Nowosti” 2009-09-12
- ↑ Flota Bałtycka ochroni Gazociąg Północny Tvp.pl
- ↑ Adam Hlebowicz: Kaliningrad bez wizy. Gdansk: Oskar, 2012, s. 142. ISBN 978-83-63709-17-4.
- ↑ Iskandery znowu w Kaliningradzie. Tym razem już na stałe
- ↑ Bill Gertz, „Russia Transfers Nuclear Arms to Baltics,” Washington Times, 3 January 2001, p. 1.
Linki zewnętrzne
- Obwód kaliningradzki w kontekście rozszerzenia Unii Europejskiej studium Ośrodka Studiów Wschodnich
- Grzegorz Gromadzki, Tadeusz Wróbel Strach przed niewiadomą Polska Zbrojna
.svg){kind=small}