Polska czerwona księga roślin

Polska czerwona księga roślin – wybór taksonów roślin (ogromna większość w randze gatunku) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX, XX i XXI wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach. Kolejne wydania księgi obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski^[1], stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia.

Pierwsze książkowe wydanie polskiej czerwonej księgi roślin ukazało się w 1993 r.^[2] Księga ta zawierała opisy 206 taksonów, w tym 34 wymarłych. Drugie wydanie ukazało się w 2001 r.^[3] i dotyczy już 296 taksonów. Liczba ta stanowi 58% gatunków zagrożonych w naszej florze (zgodnie z Czerwoną listą) oraz 15% gatunków flory roślin naczyniowych Polski. Trzecie wydanie ukazało się w 2014 r.^[4] Obejmuje 370 taksonów paprotników oraz roślin kwiatowych i jest rozszerzone w stosunku do poprzedniego o 84 taksony. Klasyfikacja kategorii zagrożenia jest analogiczna do kategorii ustalonych przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) w 1994 r. (nie uwzględnia zmian wprowadzonych przez IUCN w kryteriach i klasyfikacji w 2001 r.).

Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin (2014)

Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.

EX (extinct) - w Polsce całkowicie wymarłe lub EW (extinct in wild) - wymarłe w naturze (42)

CR (critical) - krytycznie zagrożone (111)

EN (endangered) - zagrożone (102)

VU (vulnerable) - narażone (102)

NT (near threatened) - gatunki bliskie zagrożenia (11)

DD (data deficient) - stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych (2)

Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin (2001)

Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.

EX (extinct) - w Polsce całkowicie wymarłe lub EW (extinct in wild) - wymarłe w naturze (38)

czosnek sztywny
dereń szwedzki
dichostylis Michela - odnaleziona ponownie w 2003 r. na Dolnym Śląsku^[5]
goździk lśniący
goździk łysy
jezierza najcieńsza
karmnik nadmorski
kosaciec trawolistny EW - uprawiany w ogrodach
koślaczek stożkowaty - odnaleziony w 2009 r. w Dolinie Odry^[6]
lnicznik właściwy
ludwigia błotna (płytek błotny)
marsylia czterolistna
muchotrzew trwały
nerecznica Villara
nasięźrzał wielolistny
niezapominajka smukła
obione szypułkowa
oczeret amerykański
pęczyna wodna
pierwiosnka bezłodygowa EW - reintrodukowana w okolicach Łańcuchowa na Lubelszczyźnie
pierwiosnka długokwiatowa
pięciornik płonny - odnaleziony ponownie w 2008 r. na dwóch stanowiskach na Dolnym Śląsku^{[potrzebny przypis]}
podejźrzon lancetowaty
przetacznik stokrotkowy - odnaleziony w 2009 r. w Karkonoszach^[7]
rdestnica zabarwiona
sasanka zwyczajna
sit torfowy
sitniczka drobna - gatunek odnaleziony w 2010 r. na kilku stanowiskach na Lubelszczyźnie^[8]
sodówka nadmorska
starzec cienisty EW - w 1993 r. jedyny osobnik został przeniesiony do ogrodu eksperymentalnego przy Tatrzańskiej Stacji Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN, gdzie po kilku latach udało się go rozmnożyć^[9]
storczyk cuchnący - odnaleziony w 2003 r. w Dolinie Narwi i w 2006 r. w Kotlinie Sandomierskiej^[10]^[11]
storczyk trójzębny - odnaleziony w 2012 r. w powiecie gryfińskim (woj. zachodniopomorskie)^[12]
śmiałek szczeciniasty
turzyca drobnozadziorkowa
turzyca wyciągnięta
uwroć wodna - odnaleziona w 2003 r. na Dolnym Śląsku^[5]
warzucha polska EW - rośnie na stanowiskach zastępczych
widliczka szwajcarska

CR (critical) - krytycznie zagrożone (74)

EN (endangered) - zagrożone (61)

VU (vulnerable) - narażone (101)

LR (low risk) - gatunki niskiego ryzyka (21)

DD (data deficient) - stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych (2)

krwawnik wyprostowany - stwierdzony w 1969 r. na Hali Tomanowej w Tatrach
wiechlina szlachetna

Liczby te oczywiście nie są ostateczne. W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku - spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.

Tworzenie i aktualizowanie księgi ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.

Przypisy

↑ Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R. (red.) Zarzycki K.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1993. ISBN 83-85444-23-8.
↑ Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ ^a ^b Z. Kącki, Z. Dajdok, E. Szczęśniak 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. - In: Z. Kącki (ed.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. - Instytut Biologii Roślin U. Wr., PTOP "pro Natura", Wrocław, p. 9-64.
↑ Pluciński P. 2010. Ponowne odkrycie koślaczka stożkowatego Anacamptis pyramidalis - gatunku uznanego za wymarły w Polsce. Rediscovery of pyramidal orchid Anacamptis pyramidalis - a species of orchid recognized as extinct in Poland. Przegląd Przyrodniczy XXI, 1:3-7.
↑ Szczęśniak E., Krukowski M., Malicki M. 2011. Pojawy i stopień zagrożenia Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) w Polsce. Periodic presence and category of threat of Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) in Poland. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 18 (1):3-9.
↑ Wiaczesław Michalczuk, Anna Cwener. Odnalezienie Isolepis supina (Cyperaceae) na Lubelszczyźnie. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 18(2), s. 435-442, 2011. IB PAN.
↑ Mirek Z. 2001. Senecio umbrosus Waldst. et Kit. - starzec cienisty. W: R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.), Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, s. 378-379.
↑ Głowacki Z., Grużeńska T., Grużeński W., Raczuk J. 2004. Nowe stanowisko Orchis coriophora (Orchidaceae) w dolinie Narwi pod Wizną (południowo-wschodnia Polska). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 11 (2):287-292.
↑ Krawczyk R, 2008. Nowe stanowisko storczyka cuchnącego Orchis coriophora L, w Kotlinie Sandomierskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64 (3): 57-62.
↑ Orchis tridentata żyje w Polsce!. Klub Przyrodników. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).

Zobacz też

[1] Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[2] Kaźmierczakowa R. (red.) Zarzycki K.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1993. ISBN 83-85444-23-8.

[3] Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[4] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[autonazwa1-5] Z. Kącki, Z. Dajdok, E. Szczęśniak 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. - In: Z. Kącki (ed.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. - Instytut Biologii Roślin U. Wr., PTOP "pro Natura", Wrocław, p. 9-64.

[6] Pluciński P. 2010. Ponowne odkrycie koślaczka stożkowatego Anacamptis pyramidalis - gatunku uznanego za wymarły w Polsce. Rediscovery of pyramidal orchid Anacamptis pyramidalis - a species of orchid recognized as extinct in Poland. Przegląd Przyrodniczy XXI, 1:3-7.

[7] Szczęśniak E., Krukowski M., Malicki M. 2011. Pojawy i stopień zagrożenia Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) w Polsce. Periodic presence and category of threat of Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) in Poland. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 18 (1):3-9.

[Michalczuk_W._Cwener_A.-8] Wiaczesław Michalczuk, Anna Cwener. Odnalezienie Isolepis supina (Cyperaceae) na Lubelszczyźnie. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 18(2), s. 435-442, 2011. IB PAN.

[9] Mirek Z. 2001. Senecio umbrosus Waldst. et Kit. - starzec cienisty. W: R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.), Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, s. 378-379.

[10] Głowacki Z., Grużeńska T., Grużeński W., Raczuk J. 2004. Nowe stanowisko Orchis coriophora (Orchidaceae) w dolinie Narwi pod Wizną (południowo-wschodnia Polska). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 11 (2):287-292.

[11] Krawczyk R, 2008. Nowe stanowisko storczyka cuchnącego Orchis coriophora L, w Kotlinie Sandomierskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64 (3): 57-62.

[12] Orchis tridentata żyje w Polsce!. Klub Przyrodników. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]