Piotr Gembicki: Różnice pomiędzy wersjami

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	22 lutego 1637
Konsekrator	Jan Wężyk
Konsekrowani biskupi
Wojciech Lipnicki	1646
Jan Gembicki	1653
Współkonsekrowani biskupi
Giovanni de Torres	1645

Piotr Gembicki
	; Piotr Gembicki, grafika Jeremiasza Falcka z ok. 1650 roku
Data i miejsce urodzenia	10 października 1585 ; Gniezno
Data i miejsce śmierci	14 lipca 1657 ; Racibórz
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
	biskup diecezjalny krakowski
Okres sprawowania	1642 – 1657
	biskup diecezjalny przemyski
Okres sprawowania	1636 – 1642
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	22 września 1636
Sakra biskupia	22 lutego 1637
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:29, 23 kwi 2020

Piotr Gembicki herbu Nałęcz (ur. 10 października 1585, zm. 14 lipca 1657 w Raciborzu) – biskup krakowski od 1642, przemyski od 1635, od 1635 podkanclerzy i kanclerz wielki koronny od 1638, sekretarz wielki koronny od 1633 roku^[1], prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1641-1643^[2].

Życiorys

Syn Jana Gembickiego i Katarzyny Zaremba Cieleckiej, brat biskupa łuckiego Andrzeja i biskupa chełmińskiego Jana.

Studiował w kolegium jezuickim w Poznaniu, w Braniewie w latach 1604-1607, w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, w Szkołach Nowodworskich w Krakowie, w Rzymie w latach 1607 i 1612, w Würzburgu w 1608, Perugii, w Bolonii w latach 1611-1612^[3].

Święcenia kapłańskie przyjął w Krakowie w 1614. Tuż po otrzymaniu święceń został kolejno kanonikiem włocławskim, gnieźnieńskim i krakowskim. Zdolnym księdzem szybko zainteresował się dwór królewski proponując od 1617 pracę w kancelarii króla Zygmunta III.

W tym czasie był dwukrotnie, na prośbę króla, administratorem diecezji krakowskiej - najpierw w 1630 po śmierci biskupa Marcina Szyszkowskiego, a następnie rok później po śmierci biskupa Andrzeja Lipskiego.

W roku 1633 będąc administratorem wiecznym Opactwa Łysogórskiego otrzymał nominację króla Zygmunta III do stołu opaciego. Ślubów zakonnych nie wykonał. Opatem Świętokrzyskim był 3 lata, zrezygnował w roku 1636^[4]. W 1635 został mianowany biskupem przemyskim.

Na królewskim dworze pełnił kolejno funkcję sekretarza i podkanclerzego, a po śmierci Tomasza Zamoyskiego, w 1638 roku objął na dworze króla Władysława IV urząd kanclerza wielkiego koronnego^[5]. Od tego czasu miał duży wpływ na politykę zagraniczną państwa, prezentując postawę prohabsburską i antybrandenburską^[5]. Z polecenia króla posłował do Rzymu i Wiednia. Uczestniczył z w rokowaniach z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem w 1639 roku w Grodnie i Szczytnie^[5].

Po śmierci biskupa Jakuba Zadzika w 1642 został powołany na stanowisko biskupa krakowskiego, co przyjął z zadowoleniem po problemach jakie czynił mu na dworze królewskim Jerzy Ossoliński^[5]. Uroczysty ingres do katedry wawelskiej odbył 3 maja 1643, w tym samym roku zwołał synod diecezjalny. Po 1643 roku wyremontował i rozbudował pałac biskupi w Krakowie, co potwierdzają wzmianki i liczne herby Nałęcz^[5]. Z jego polecenia opracowano statuty dla kapituły krakowskiej. Od duchowieństwa wymagał bezwzględnego posłuszeństwa. Dla ubogich, mających problemy finansowe księży, tworzył specjalne kasy pomocy.

Wspierał zgromadzenia zakonne. Był bardzo zaprzyjaźniony z Karmelitami bosymi z klasztoru w Czernej. W 1644, jako pierwszy biskup krakowski, odbył wizytę ad limina apostolorum do Rzymu. W Krakowie wybudował i wyposażył Pałac Biskupi. Na Prądniku Białym odnowił bardzo zaniedbaną jedną z letnich rezydencji biskupów krakowskich. Katedra wawelska otrzymała z jego fundacji nowy barokowy ołtarz, złotą monstrancję i kielichy. Dla siebie sprawił nowy tron biskupi, który zachowany do dziś służy kolejnym krakowskim biskupom. Był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa krakowskiego w 1648^[6].

W 1651 zorganizował wyprawę własnych wojsk przeciw antyfeudalnemu powstaniu chłopskiemu na Podhalu. Po dwudniowym oblężeniu i zdobyciu zamku w Czorsztynie powstanie chłopskie pod wodzą Aleksandra Kostki-Napierskiego zostało stłumione^[7].

Po wybuchu wojny ze Szwecją wraz z kapitułą schronił się na Spiszu^{[potrzebny przypis]}. Był zwolennikiem wyboru na króla Polski Karola Gustawa pod warunkiem, że ten przyjmie katolicyzm, zagwarantuje przywileje duchowieństwa i rozgromi "Kozaków i Moskwę"^[8]. Majątek zapisany w testamencie nakazał rozdać na cele dobroczynne, a ze sreber na miejsce zrabowanego przez Szwedów relikwiarza św. Stanisława ufundować nowy. Zapis wypełnił nowy biskup Andrzej Trzebicki. Został pochowany w prezbiterium katedry wawelskiej, po prawej stronie ołtarza głównego.

Przypisy

↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 147.
↑ Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
↑ Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, w: Kwartalnik Historyczny R. 119 nr 2 (2012), s. 277.
↑ Derwich ↓, s. 218.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e http://mbc.malopolska.pl/publication/13440
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99.
↑ Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia, Warszawa 1968, s.266.
↑ Janusz Tazbir, Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795., Warszawa 1966, s.100,101

Bibliografia

Kazimierz Lepszy (red.): Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
Krzysztof J. Czyżewski, Biskupa Piotra Gembickiego dary i fundacje artystyczne dla katedry krakowskiej, w: Katedra krakowska w czasach nowożytnych (XVI-XVIII w.), red. Dariusz Nowacki, Kraków 1999, s. 55-98 [1]
Marek Derwich: Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r.. Wrocław 2000: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. ISBN 83-904219-4-1.

Szablon:Władca

[1] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 147.

[2] Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.

[3] Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, w: Kwartalnik Historyczny R. 119 nr 2 (2012), s. 277.

[CITEREFDerwich218-4] Derwich ↓, s. 218.

[:0-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e http://mbc.malopolska.pl/publication/13440

[6] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99.

[7] Kazimierz Lepszy, Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia, Warszawa 1968, s.266.

[Tazbir-8] Janusz Tazbir, Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795., Warszawa 1966, s.100,101

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linia 61: / Linia 61: @@
 [[Święcenia kapłańskie]] przyjął w Krakowie w 1614. Tuż po otrzymaniu święceń został kolejno [[kanonik]]iem włocławskim, gnieźnieńskim i krakowskim. Zdolnym księdzem szybko zainteresował się dwór królewski proponując od 1617 pracę w kancelarii króla [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III]].
-Na królewskim dworze pozostał do 1643, pełniąc kolejno funkcję [[sekretarz królewski|sekretarza]], [[Podkanclerzy koronny|podkanclerzego]], a od 1638 na dworze króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] kanclerza wielkiego koronnego. Z polecenia króla posłował do Rzymu i Wiednia. W tym czasie był dwukrotnie, na prośbę króla, administratorem diecezji krakowskiej - najpierw w 1630 po śmierci biskupa [[Marcin Szyszkowski|Marcina Szyszkowskiego]], a następnie rok później po śmierci biskupa [[Andrzej Lipski (biskup)|Andrzeja Lipskiego]].
+W tym czasie był dwukrotnie, na prośbę króla, administratorem diecezji krakowskiej - najpierw w 1630 po śmierci biskupa [[Marcin Szyszkowski|Marcina Szyszkowskiego]], a następnie rok później po śmierci biskupa [[Andrzej Lipski (biskup)|Andrzeja Lipskiego]].
-W roku 1633 będąc administratorem wiecznym Opactwa Łysogórskiego otrzymał nominację króla Zygmunta III do stołu opaciego. Ślubów zakonnych nie wykonał. [[Opat|Opatem Świętokrzyskim]] był 3 lata, zrezygnował w roku 1636{{odn|Derwich|s=218}}.
+W roku 1633 będąc administratorem wiecznym Opactwa Łysogórskiego otrzymał nominację króla Zygmunta III do stołu opaciego. Ślubów zakonnych nie wykonał. [[Opat|Opatem Świętokrzyskim]] był 3 lata, zrezygnował w roku 1636{{odn|Derwich|s=218}}. W 1635 został mianowany [[Archidiecezja przemyska|biskupem przemyskim]].
+Na królewskim dworze pełnił kolejno funkcję [[sekretarz królewski|sekretarza]] i  [[Podkanclerzy koronny|podkanclerzego]], a po śmierci [[Tomasz Zamoyski|Tomasza Zamoyskiego]], w 1638 roku objął na dworze króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]] urząd kanclerza wielkiego koronnego<ref name=":0">http://mbc.malopolska.pl/publication/13440</ref>. Od tego czasu miał duży wpływ na politykę zagraniczną państwa, prezentując postawę prohabsburską i antybrandenburską<ref name=":0" />. Z polecenia króla posłował do Rzymu i Wiednia. Uczestniczył z w rokowaniach z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem w 1639 roku w [[Stary Zamek w Grodnie|Grodnie]] i [[Szczytno|Szczytnie]]<ref name=":0" />.
-W 1635 został mianowany [[Archidiecezja przemyska|biskupem przemyskim]]. Po śmierci biskupa [[Jakub Zadzik|Jakuba Zadzika]] w 1642 został powołany na stanowisko biskupa krakowskiego. Uroczysty [[ingres]] do katedry wawelskiej odbył 3 maja 1643, w tym samym roku zwołał synod diecezjalny. Z jego polecenia opracowano statuty dla kapituły krakowskiej. Od duchowieństwa wymagał bezwzględnego posłuszeństwa. Dla ubogich, mających problemy finansowe księży, tworzył specjalne kasy pomocy.
+Po śmierci biskupa [[Jakub Zadzik|Jakuba Zadzika]] w 1642 został powołany na stanowisko biskupa krakowskiego, co przyjął z zadowoleniem po problemach jakie czynił mu na dworze królewskim [[Jerzy Ossoliński]]<ref name=":0" />. Uroczysty [[ingres]] do katedry wawelskiej odbył 3 maja 1643, w tym samym roku zwołał synod diecezjalny. Po 1643 roku wyremontował i rozbudował [[Pałac Biskupi w Krakowie|pałac biskupi w Krakowie]], co potwierdzają wzmianki i liczne [[Nałęcz (herb szlachecki)|herby Nałęcz]]<ref name=":0" />. Z jego polecenia opracowano statuty dla kapituły krakowskiej. Od duchowieństwa wymagał bezwzględnego posłuszeństwa. Dla ubogich, mających problemy finansowe księży, tworzył specjalne kasy pomocy.
 Wspierał zgromadzenia zakonne. Był bardzo zaprzyjaźniony z [[Karmelici bosi|Karmelitami bosymi]] z klasztoru w [[Czerna (powiat krakowski)|Czernej]]. W 1644, jako pierwszy biskup krakowski, odbył wizytę ad limina apostolorum do Rzymu. W Krakowie wybudował i wyposażył Pałac Biskupi. Na Prądniku Białym odnowił bardzo zaniedbaną jedną z letnich rezydencji biskupów krakowskich. [[Katedra wawelska]] otrzymała z jego fundacji nowy [[barok]]owy ołtarz, złotą [[Monstrancja|monstrancję]] i kielichy. Dla siebie sprawił nowy tron biskupi, który zachowany do dziś służy kolejnym krakowskim biskupom. Był elektorem [[Jan II Kazimierz Waza|Jana II Kazimierza Wazy]] z [[województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwa krakowskiego]] w 1648<ref>Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 99.</ref>.
-W 1651 zorganizował wyprawę własnych wojsk przeciw [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651|antyfeudalnemu powstaniu chłopskiemu na Podhalu]]. Po dwudniowym oblężeniu i zdobyciu zamku w Czorsztynie powstanie chłopskie pod wodzą [[Aleksander Kostka-Napierski|Aleksandra Kostki-Napierskiego]] zostało stłumione<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.266.</ref>.
+W 1651 zorganizował wyprawę własnych wojsk przeciw [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651|antyfeudalnemu powstaniu chłopskiemu na Podhalu]]. Po dwudniowym oblężeniu i zdobyciu [[Zamek w Czorsztynie|zamku w Czorsztynie]] powstanie chłopskie pod wodzą [[Aleksander Kostka-Napierski|Aleksandra Kostki-Napierskiego]] zostało stłumione<ref> Kazimierz Lepszy, ''Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia'', Warszawa 1968, s.266.</ref>.
 {{Fakt|Po wybuchu [[Potop szwedzki|wojny ze Szwecją]] wraz z kapitułą schronił się na [[Spisz]]u|data=2019-07}}. Był zwolennikiem wyboru na króla Polski [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]] pod warunkiem, że ten przyjmie katolicyzm, zagwarantuje przywileje duchowieństwa i rozgromi "Kozaków i Moskwę"<ref name="Tazbir">Janusz Tazbir, ''Historia kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795.'', Warszawa 1966, s.100,101</ref>. Majątek zapisany w testamencie nakazał rozdać na cele dobroczynne, a ze sreber na miejsce zrabowanego przez Szwedów relikwiarza św. Stanisława ufundować nowy. Zapis wypełnił nowy biskup [[Andrzej Trzebicki]]. Został pochowany w prezbiterium katedry wawelskiej, po prawej stronie ołtarza głównego.