Rynarzewo (województwo kujawsko-pomorskie)

Rynarzewo
	wieś
	; Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława (dawny ewangelicki)
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	nakielski
Gmina	Szubin
Liczba ludności (30.06.2017)	1479
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-203
Tablice rejestracyjne	CNA
SIMC	0096980
	Położenie na mapie gminy Szubin Rynarzewo
	Położenie na mapie Polski Rynarzewo
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Rynarzewo
	Położenie na mapie powiatu nakielskiego Rynarzewo
	53°03′47″N 17°49′03″E/53,063056 17,817500
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rynarzewo (niem. Rynarschewo) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Szubin nad Gąsawką, w pobliżu jej ujścia do Noteci. Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1299, zdegradowane w 1934^[4]. W latach 1950–1998 miejscowość należała do województwa bydgoskiego.

Lokalny ośrodek usługowy posiadający: przychodnię zdrowia, bibliotekę oraz zespół szkół.

W końcu marca 2011, według Narodowego Spisu Powszechnego, wieś zamieszkiwało 1461 mieszkańców^[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Dokument lokacyjny dla Rynarzewa wystawiony został w roku 1299. Pierwszy kościół parafialny powstał równocześnie z lokacją miasta lub nawet kilka lat wcześniej. Miejscowość zachowała herb miejski, który klasyfikowany jest jako Szreniawa i należy do kategorii herbów rycerskich.

W czasie wojny trzynastoletniej Rynarzewo wystawiło w 1458 dwóch pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[5].

W 1837 powstała tutaj Ochotnicza Straż Pożarna (jedna z dwóch najstarszych jednostek OSP w Polsce). W 1907^{[potrzebny przypis]} administracja pruska zastąpiła dotychczasową nazwę niemiecką Rynarschewo, nazwą Netzwalde. W okolicach Rynarzewa w trakcie powstania wielkopolskiego miały miejsce zażarte walki, w trakcie których miejscowość była kilkakrotnie odbijana i tracona na korzyść Niemców. Ostatecznie Rynarzewo weszło w skład niepodległej Polski. Do 1934 Rynarzewo posiadało prawa miejskie^[6], będąc po Smorgoniach drugim najmniejszym miastem Polski (600 mieszkańców)^[7].

W 1947 powstało we wsi Koło Gospodyń Wiejskich, a w 1982 świetlica z biblioteką. W 2002 powstało Stowarzyszenie Inicjatyw Rozwoju Rynarzewa.

W maju 2022 oddano do użytku węzeł Rynarzewo, łączący miejscowość z drogą ekspresową S5 (Bydgoszcz – Poznań)^[8]^[9].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zachowała się zabudowa rynku o miejskim charakterze. W miejscowości stoją 2 kościoły:

większy, poewangelicki, obecnie katolicki pw. św. Stanisława, pochodzący z lat 1899–1902, który do lat 40. XX wieku był świątynią parafii ewangelickiej należącej do superintendentury (diecezji) Bydgoszcz II Ewangelickiego Kościoła Unijnego. W 1937 parafia ta liczyła 1050 wiernych^[10].
mniejszy, katolicki pw. św. Katarzyny, zbudowany na miejscu poprzedniego w 1913, wg projektu Stefana Cybichowskiego; w kościele znajdują się m.in. ołtarze boczne z 2. połowy XVIII wieku, zabytkowa chrzcielnica, obrazy z przełomu XVIII/XIX w., a na wieży 2 dzwony, przeniesione w 1818 z rozebranego kościoła św. Jerzego w Toruniu: 1659, odlany przez Augustyna Koesci oraz z 1732 (bądź 1734), odlany przez Fryderyka Becka. Barokowe wyposażenie świątyni pochodzi z poprzednich kościołów.

Na terenie wsi zlokalizowane są 2 nieczynne cmentarze ewangelickie^[11]^[12]. Na cmentarzu parafialnym znajduje się zbiorowy grób powstańców wielkopolskich i ofiar hitleryzmu^[13].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119282
↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1129 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422
↑ Dziennik Bydgoski, 15 listopada 1931, s. 9
↑ Trasa S5. Węzeł Rynarzewo w komplecie. Raport nr 43 [online], www.bydgoszcz.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).
↑ Budowa drogi S5. Węzeł Rynarzewo niedaleko Bydgoszczy w końcu gotowy
↑ Stefan Grelewski, Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937, s. 328.
↑ Zapomniani – zdjęcia pierwszego cmentarza. [dostęp 2012-04-05].
↑ Zapomniani – informacja o drugim cmentarzu. [dostęp 2012-04-05].
↑ Miejsca Pamięci

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Rynarzew al. Rynarzewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 102 .
Zdobycie niemieckiego pociągu pancernego pod Rynarzewem 18 lutego 1919 r. (mapa) – Powstanie Wielkopolskie 1918-9 (strona Instytutu Pamięci Narodowej)

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119282

[GUS-2] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1129 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.

[5] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.

[6] Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422

[7] Dziennik Bydgoski, 15 listopada 1931, s. 9

[8] Trasa S5. Węzeł Rynarzewo w komplecie. Raport nr 43 [online], www.bydgoszcz.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).

[9] Budowa drogi S5. Węzeł Rynarzewo niedaleko Bydgoszczy w końcu gotowy

[10] Stefan Grelewski, Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937, s. 328.

[11] Zapomniani – zdjęcia pierwszego cmentarza. [dostęp 2012-04-05].

[12] Zapomniani – informacja o drugim cmentarzu. [dostęp 2012-04-05].

[13] Miejsca Pamięci

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Miasto	Szubin
Wsie	Brzózki Chobielin Chomętowo Chraplewo Ciężkowo Dąbrówka Słupska Drogosław Gąbin Głęboczek Godzimierz Grzeczna Panna Jeziorowo Kołaczkowo Kornelin Kowalewo Królikowo Łachowo Małe Rudy Mąkoszyn Niedźwiady Olek Pińsko Retkowo Rynarzewo Samoklęski Duże Samoklęski Małe Siedliska Skórzewo Słonawy Słupy Smarzykowo Smolniki Stanisławka Stary Jarużyn Szaradowo Szkocja Szubin-Wieś Tur Wąsosz Wolwark Wymysłowo Zalesie Zamość Zielonowo Żędowo Żurczyn
Kolonia	Ameryczka
Osady	Pińsko Rzemieniewice Wrzosy Zazdrość
Osady leśne	Dąbrowa Smolniki Zielonowo
Części miasta	Dziekanka Raj Zamek
Części wsi	Bagno Berlinek Czarny Zdrój Duże Rudy Gąbinek Gąbińskie Huby Jaktórka Jeziorka Katynka Koraczewko Lantowo Laski Lisi Ogon Małe Smolniki Nowy Świat Osadniki Pod Elizewo Pod Słonawy Podlesie Reputy Słonawki Słupska Kolonia Smolarnia Stare Słonawy Turzyńska Kolonia Wiśniówka Wybudowanie Łachowskie Wybudowanie Rynarzewskie Zacisze Zaleska Kolonia Żakowo
Kolonia wsi	Aleksandrowo
Osady wsi	Babia Gać Chobielin-Dwór Folusz Młynki
Przysiółki wsi	Bielawy Bnin Florentowo Nadkanale Podlaski Trzciniec Wojsławiec
Nieoficjalne kolonie wsi	Nadjeziorze Suchy Pies

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta (1919–75)	Barcin Kcynia Łabiszyn Rynarzewo (do 1934) Szubin
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Barcin Chomętowo (do 1954) Kcynia (od 1973) Królikowo (do 1954) Łabiszyn Łankowice (do 1954) Samoklęski Małe (do 1954) Sipiory (do 1954) Szubin (od 1973)
Gromady (1954–72)	Barcin (1954–72) Chomętowo (1954–71) Chwaliszewo (1961–72) Dobieszewo (1954–61) Gromadno (1954–61) Jarużyn (1954–57) Kcynia (1954–72) Królikowo (1954–72) Lubostroń (1954–59) Łabiszyn (1954–72) Łankowice (1954–59) Mamlicz (1954–61) Piechcin (1954–71) Rynarzewo (1954–72) Samoklęski Małe (1958–72) Sipiory (1954–71) Szczepice (1954–61) Szubin (1954–72) Tur (1954–57) Wąsosz (1954–58) Władysławowo (1954–59) Zalesie (1954–59)

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)