51°44′37″N 22°15′40″E/51,743611 22,261111Adamów (powiat łukowski)
| Artykuł |
51°44′37″N 22°15′40″E |
|---|---|
| - błąd |
38 m |
| WD |
51°45'N, 22°15'E |
| - błąd |
2303 m |
| Odległość |
1103 m |
| wieś | |
 Budynek Urzędu Gminy Adamów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
21-412[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LLU |
| SIMC |
0667891 |
Położenie na mapie gminy Adamów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu łukowskiego  | |
| 51°44′37″N 22°15′40″E/51,743611 22,261111
| |
Adamów – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, siedziba gminy Adamów[4]. Obok miejscowości przepływa Motwica, niewielka rzeka dorzecza Wisły. Dawniej miasto[5].
W drugiej połowie XVI wieku prywatne miasto szlacheckie Jadamów, położone w ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim[6]. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Gułów. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa siedleckiego. Historycznie Adamów leży na ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim w Małopolsce.
Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa Adamów I i Adamów II[7].
Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Podwyższenia Krzyża Świętego, należącej do metropolii lubelskiej, diecezji siedleckiej, dekanatu Adamów.
W obszar wsi wchodzą:
| Integralne części wsi Adamów[4][8] | ||
|---|---|---|
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
| 1065154 | Łapiguz | część wsi |
| 1065177 | Praga | część wsi |
Historia[9][edytuj | edytuj kod]
Adamów do XVIII w.[edytuj | edytuj kod]
Lokacja miasta pierwotnie pod nazwą Jadaromin nastąpiła na podstawie dokumentu wydanego w 1539 przez króla Zygmunta I Starego[10]. Właściciele miejscowości, bracia Adam i Hieronim Rusieccy, wystąpili w 1545 roku o erygowanie parafii. W 1569 roku miasto liczyło 415 mieszkańców, a w 1576 już 700. W XIX wieku mieszkało tu około 1000 osób w 90 domach. W późniejszych latach był własnością Czartoryskich. Na przełomie XVIII i XIX w. wzniesiono nowy barokowo-klasycystyczny kościół.
Adamów między XIX a XXI w.[edytuj | edytuj kod]
W 1869 roku Adamów utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Gułów. W 1873 roku podjęto uchwałę o utworzeniu szkoły, a już kilka lat później, w 1880, przeniesiono siedzibę gminy z powrotem do Adamowa. W 1915 roku miejscowość została zajęta przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. W październiku 1939 roku, podczas kampanii wrześniowej toczyły się tu walki bitwy pod Kockiem. W 1943 roku w pożarze spłonęło centrum wsi. W latach okupacji w okolicach działały różne oddziały partyzanckie[10]. W sierpniu 1942 r. oddział Gwardii Ludowej im. Jana Kilińskiego dowodzony przez byłego jeńca radzieckiego Serafima Aleksiejewa odbił z rąk niemieckich transport ok. 200 Żydów przeznaczonych na wywiezienie do Treblinki, zniszczono wówczas urząd graniczny i przerwano łączność telefoniczną. Partyzanci rozbili też w listopadzie 1942 urząd gminy i mleczarnię oraz uderzyli na posterunek policji[11]. Adamów został zajęty przez Armię Czerwoną 26 lipca 1944[12].
Historia Żydów w Adamowie[13][edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o Żydach w Adamowie pochodzi z 1827 roku, gdy było ich 108, co stanowiło 18,4% całej ludności. Początkowo podlegali gminie w Kocku, zaś w drugiej połowie XIX w. utworzyli własną gminę. Mieli synagogę i cmentarz. W 1921 roku było ich 664, co stanowiło 34,3% całej ludności. Do gminy żydowskiej należały rzeźnia rytualna oraz mykwa. W latach dwudziestych XX w. działała Organizacja Syjonistyczna oraz syjonistyczno-ortodoksyjna partia „Mizrachi”[14].
W listopadzie 1940 roku Niemcy rozstrzelali na cmentarzy grupę około 40 Żydów. W Adamowie hitlerowcy zorganizowali getto. Znaleźli się w nim żydowscy mieszkańcy Adamowa i okolicznych miejscowości oraz przesiedleńcy z Nasielska. W połowie października 1942 roku getto stopniowo było likwidowane. Około 300 osób starszych i niedołężnych Niemcy zamordowali na przedmieściach Adamowa, na łące, na wschód od kościoła. 1724 osoby zostały przeniesione do getta w Łukowie, by następnie w dniach 26–27 października 1942 roku oraz 7–11 listopada 1942 roku, wraz z mieszkańcami Łukowa, Kocka, Wojcieszkowa, Stanina i innych okolicznych miejscowości, trafić do obozu zagłady w Treblince[15]. W getcie pozostała jedynie niewielka grupa z obozu pracy. W sierpniu 1943 getto i obóz pracy zostały zlikwidowane[14].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się zabytkowy klasycystyczny kościół parafialny z 1. połowy XIX w.
28 grudnia 2021 udostępniono miejscową dzwonnicę jako wieżę widokową; ponadto w obiekcie prezentowane są dokumenty związane z historią parafii[16].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Kościół Podwyższenia Krzyża św.
Zabytkowa plebania
Centrum miejscowości
Zabudowa jednokondygnacyjna
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu Publiczna Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza, Gimnazjum oraz Zespół Szkół im. gen. Franciszka Kamińskiego, składający się z Liceum Ogólnokształcącego im. Batalionów Chłopskich, Liceum Profilowanego i Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
Sport[edytuj | edytuj kod]
We wsi działa powstały w 1949 roku piłkarski Ludowy Klub Sportowy Sokół Adamów, który w sezonie 2020/21 występuje w bialskiej klasie okręgowej. Największym osiągnięciem piłkarzy Sokoła były występy w bialskopodlasko – siedleckiej klasie międzywojewódzkiej (czwarty poziom rozgrywek piłkarskich) w sezonach: 1992/93, 1993/94 i 1994/95 oraz w lubelskiej IV lidze w sezonach: 2005/06, 2008/09 i 2017/18[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wieś Adamów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-11-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-06-20].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 2 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Historia : Gmina Adamów, adamow.pl [dostęp 2021-04-07].
- ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapy, plany, Warszawa 1993, k. 3
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ strona Gminy Adamów poświęcona historii miejscowości
- ↑ a b Włodzimierz Wójcikowski: Śladami ostatniej bitwy gen. Kleeberga. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 59‒60. ISBN 83-03-01102-2.
- ↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942‒1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 202
- ↑ „Warszawa Prawa Podmiejska 1942-1944, Z walk PPR, GL-AL”, praca zbiorowa redakcją Benona Dymka, Wyd. MON, Warszawa 1973, s. 100,103,223,226,412,414,430,454,723,724,726,727,728,732,798,813,825,864,866,878
- ↑ Strona Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęcona Adamowowi
- ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-17].
- ↑ Adamów, [w:] Shumel Spector, Geoffrey Wigoder (red.), Encyclopedia of Jewish Life Before and Durinfg the Holocaust, t. I, New York 2001, s. 20.
- ↑ Nowa wieża widokowa. „Echo Katolickie”. 1 (1378), 2022-01-06. Sielce: Siedlecka Oficyna Wydawnicza „Podlasie” Sp. z o.o.. ISSN 1898-9357 (pol.).
- ↑ Informacje na portalu laczynaspilka.pl
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Adamów 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 21.
- Internetowy Serwis Gminy Adamów
- Historia Żydów w Adamowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Adamów i okolica : szkic monograficzny rodzinnych stron Henryka Sienkiewicza (1929) w bibliotece Polona
- Siedziba gminy: Adamów
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Kolonie wsi |
|
| Osady leśne | |
| Osady leśne wsi |
|
