Podkamień (rejon brodzki)

Podkamień
Підкамінь
	; dawny Klasztor Dominikanów. Na zdjęciu widoczny jest jeszcze barokowy hełm wieży kościelnej, zrzucony podczas prac renowacyjnych w lutym 2011 r.
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	brodzki
Populacja (2019); • liczba ludności	; 1973
Kod pocztowy	80671
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Podkamień
	Położenie na mapie Ukrainy Podkamień
	49°56′35,3″N 25°19′51,4″E/49,943139 25,330944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Podkamień (ukr. Підкамінь, Pidkamiń) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim, do 1945 w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim, siedziba gminy Podkamień.

Podkamień leży 5 km od Załoziec, w pobliżu Poczajowa, między Brodami a Krzemieńcem.

Historia

położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939

Miejscowość leży u stóp Góry Różańcowej, na której szczycie znajduje się kościół i klasztor dominikanów. Klasztor założył św. Jacek Odrowąż w XIII w. w ramach misji okupionej męczeńską krwią braci, którzy zginęli z rąk Tatarów, według innej wersji klasztor powstał w 1464 r., i również zniszczyli go Tatarzy. Obok ruin kościoła znajdowała się drewniana kapliczka zbudowana wokół cudownego śladu Matki Boskiej odbitego na skale.

Miasteczko oraz zamek na miejscu dzisiejszego klasztoru zbudowane zostały przez Piotra z Zabokruk Cebrowskiego, który później, pod wpływem legend o poprzednim przebywaniu tam dominikanów przekazał im wzgórze oraz fundusz, na który składały się dobra Popowce i Niemacz oraz pewne służebności z klucza podkamienieckiego. 15 sierpnia 1464 arcybiskup lwowski Grzegorz z Sanoka, poświęcił murowany klasztor i kościół. Po ruinie, do której doprowadził najazd księcia moskiewskiego Wasyla III do spółki z carem perekopskim Podkamień dostał się w ręce Marcina Kamienieckiego, który dominikanów usunął.

Według Katarzyny Niemczyk 4 maja 1524 roku Wincenty Cebrowski zrzekł się wsi Podkamień na rzecz Marcina Kamienieckiego, starosty podolskiego, na 18 lat^[2]. Według innych danych miejscowość dostała się w ręce Marcina Kamienieckiego w 1519. Według rękopisów zakonnych, Kamieniecki miał kazać utopić w stawie dwóch zakonników upominających się o fundusz.

Wojewoda ruski Jan Daniłowicz nabył dobra Podkamieńskie po Kamienieckich. Dopiero Baltazar Cetner ponownie sprowadził tu dominikanów i w roku 1612 gdy kapituła generalna w Rzymie potwierdziła prowincję ruską dominikanów, przyczynił się do budowy klasztoru, oddając mnichom zapis funduszu Cebrowskiego, zgubiony przez Tatarów pod Sokalem^[3].

W kościele znajdował się łaskami słynący obraz Matki Bożej Podkamieńskiej, namalowany na wzór obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus Populi Romani. Gdy w 1648 Podkamień zajęły wojska Chmielnickiego, zakonnicy wraz z obrazem schronili się w Brodach. Wobec stałego zagrożenia najazdami tatarskimi i zawieruchami historii w XVIII w. ukończono ostatecznie budowę kościoła w stylu barokowym i otoczono całość silnymi umocnieniami. Miejsce to odwiedzali królowie Polski: Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski.

W miasteczku w latach 1670. istniała cerkiew Spaska^[4].

Po rozbiorach Podkamień utracił swoją świetność. W 1892 zmarł tutaj przeor klasztoru dominikanów Sadok Barącz.

W 1920 w okolicach Podkamienia toczyły się walki polskiego 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Antoniego Szyllinga z brygadą sowieckiej 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira^[5].

Osobny artykuł: Bitwa pod Podkamieniem.

W czasach rzezi ludności polskiej na Wołyniu w warownych murach klasztoru schroniła się przed atakami UPA ludność polska, w tym żołnierze AK. W dniach 12-16 marca 1944 klasztor został zaatakowany, doszczętnie rozgrabiony i zniszczony przez oddział UPA. W klasztorze i poza jego obrębem zabito w tym czasie 400-600 osób^[6], w całej okolicy blisko 2 tysiące ludzi. Obraz jednak uratowano.

Osobny artykuł: Zbrodnia w Podkamieniu.

W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu podkamieńskiego.

Po wojnie obraz Matki Boskiej z Podkamienia drogą z Krzemieńca przez Lwów, Kraków trafił ostatecznie, w 1959 do Wrocławia (dominikański kościół pw. św. Wojciecha), nowi właściciele usunęli kamień z odciskiem stopy Matki Boskiej, a kaplicę zamieniono na cerkiew greckokatolicką. Ukraińskie władze przekazały ostatecznie klasztor greckokatolickiemu zgromadzeniu zakonnemu, studytom. W obecnej kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej, kopia obrazu z bazyliki Santa Maria Maggiore. Niedaleko klasztoru znajduje się zabytkowy prawosławny kozacki cmentarz, odnowiony w 2008 r. przez Stowarzyszenie Magurycz.

Zabytki

kościół i klasztor oo. dominikanów, zbudowany na miejscu zamku^[7] Piotra z Żabokruk Cebrowskiego. Zbigniew Hornung przypisał wystrój kościoła Fabianowi Fesingerowi^[8].
Góra Różańcowa^[9]

Pobliskie miejscowości

Urodzeni w Podkamieniu

Margulies Berl – śpiewak ludowy, badchen, poeta

Osoby związane z Podkamieniem

o. Sadok Wincenty Barącz OP – dominikański historyk ormiańskiego pochodzenia, od 1855 - w klasztorze w Podkamieniu, gdzie objął funkcję przeora. Potem wielokrotnie był tam subprzeorem. Tu zmarł 2 kwietnia 1892 i został pochowany^[10].
Leopold Buczkowski, mieszkał w Podkamieniu od 1914 r. wybitny polski pisarz, malarz, grafik. Po studiach w latach 30. powrócił do Podkamienia, gdzie prowadził warsztat rzeźbiarsko-kamieniarski ojca. Po napadzie ukraińskich nacjonalistów, wyjechał do Warszawy wraz z żoną^[11].
Paweł Giżycki – polski architekt baroku, malarz, dekorator, jezuita; dekoracja przebudowywanych wież kościoła dominikanów w Podkamieniu (1760).
Ignacy Iwicki – profesor Akademii Połockiej, po wypędzeniu jezuitów z granic państwa rosyjskiego i zamknięciu tego uniwersytetu, był duszpasterzem w Podkamieniu (1821–1822) w Małopolsce Wschodniej.

Zobacz też

Zbrodnia w Podkamieniu

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49
↑ Katarzyna Niemczyk: Kamienieccy herbu Pilawa : z dziejów kariery i awansu szlachty polskiej do 1535/1536 roku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, s. 265.
↑ Sadok Barącz: Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu. Tarnopol, 1870.
↑ Sadok Barącz: Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Lwów, 1858, s. 12.
↑ Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 326. ISBN 83-7399-096-8.
↑ Ewa Siemaszko: Polska apokalipsa w Podkamieniu. naszdziennik.pl, 2013-03-12.
↑ Podkamień. [dostęp 2013-08-28].
↑ Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, 1994, nr 1, s. 89 (przyp. 19). [dostęp 2016-12-13]
↑ s. 15-16
↑ Marek Miławicki „O. Sadok Wincenty Barącz OP (1814-1892) w świetle źródeł” w: „Lehahayer. Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich” nr 2, 2013
↑ Grzegorz Rąkowski, Ziemia lwowska, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007

Literatura

Barącz S, Dzieje klasztoru Dominikańskiego w Podkamieniu, Lwów, 1887.
Żukiewicz Konstanty, Dzieje Cudownego Obrazu Maryi w kościele oo. Dominikanów w Podkamieniu, Kraków, 1907.
Sęcyński M.B. Okolice Galicyi, Lwów, 1847.
Оgarek Z, Podkamień koło Brodów. Krótki szkic historii kościoła i klasztoru dominikańskiego, Lwów, 1939.
Podkamień. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 4, s. 84–86, 1840.

Linki zewnętrzne

Lista zamordowanych przez UPA w Podkamieniu i okolicach
Podkamień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 402 .
Podkamień na mapie von Miega
Podkamień – witryna poświęcona miastu i klasztorowi.
www.ciekawe-miejsca – Artykuł o Podkamieniu.
Podkamień
Podkamień, zwiedzanie
Zamek w Podkamieniu
Zdjęcia z Podkamienia
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49

[2] Katarzyna Niemczyk: Kamienieccy herbu Pilawa : z dziejów kariery i awansu szlachty polskiej do 1535/1536 roku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, s. 265.

[3] Sadok Barącz: Dzieje klasztoru WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu. Tarnopol, 1870.

[4] Sadok Barącz: Wiadomość o klasztorze WW. OO. Dominikanów w Podkamieniu, Lwów, 1858, s. 12.

[5] Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 326. ISBN 83-7399-096-8.

[6] Ewa Siemaszko: Polska apokalipsa w Podkamieniu. naszdziennik.pl, 2013-03-12.

[Zamek-7] Podkamień. [dostęp 2013-08-28].

[8] Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII [w] Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej, 1994, nr 1, s. 89 (przyp. 19). [dostęp 2016-12-13]

[9] s. 15-16

[10] Marek Miławicki „O. Sadok Wincenty Barącz OP (1814-1892) w świetle źródeł” w: „Lehahayer. Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich” nr 2, 2013

[11] Grzegorz Rąkowski, Ziemia lwowska, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Przynależność wojewódzka	woj. tarnopolskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Brody
Miasteczka (1920–34)	Leszniów Markopol (← od 1934) Podkamień Stanisławczyk (← od 1925)
Gminy miejskie (1920–39 →)	Brody
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Jasionów Koniuszków Leszniów Pieniaki Podkamień Ponikowica Stanisławczyk Suchowola

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)