Jaworzno: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Wycofano ostatnią zmianę treści (zrobioną przez 193.239.63.70) i przywrócono wersję 29110477 autorstwa Michalgt86
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: stylistyka i układ
Linia 173: Linia 173:
[[Plik:ELJAW3.jpg|thumb|200px|[[Elektrownia Jaworzno|Elektrownia Jaworzno III]].]]
[[Plik:ELJAW3.jpg|thumb|200px|[[Elektrownia Jaworzno|Elektrownia Jaworzno III]].]]


⚫
Jaworzno historycznie leży na terenie [[Małopolska|Małopolski]], a wykopaliska archeologiczne potwierdzają, że osiedle ludzkie istniało na jego terenie już w młodszej [[Epoka kamienia|epoce kamienia]]. Zarysowane wały na powierzchni wzgórza [[Grodzisko (Jaworzno)|Grodzisko]] wskazują również na istnienie osady we wczesnym średniowieczu. Przez wieki Jaworzno było niewielką osadą na terenie Ziemi krakowskiej w pobliżu Chrzanowa. Pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z [[1229]], a w [[1335]] powstaje parafia, która przyjmuje imię [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]]. Początkowo tereny te należały do [[biskupi krakowscy|biskupów krakowskich]] i wchodziły w skład [[Klucz sławkowski|klucza sławkowskiego]]<ref>J. Łepkowski: ''Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa'', Warszawa 1863, s. 29 [http://books.google.com/books?id=HvQuAAAAYAAJ&pg=PA29&dq=rozgraniczaj%C4%85cego+wsie+biskupie+przez+Zygmunta+Starego&lr=&hl=de&cd=2#v=onepage&q=rozgraniczaj%C4%85cego%20wsie%20biskupie%20przez%20Zygmunta%20Starego&f=false].</ref><ref>M. Leś-Rudnicka: ''Historia miasta'' [http://www.jaworzno.pl/nasze-miasto/historia/historia-miasta.pdf].</ref>. Na rzece [[Przemsza|Przemszy]] od czasów staropolskich aż do [[1918]] przebiegała zachodnia granica państwa, a w czasach rozbiorów na styku rzek [[Przemsza|Przemszy]] i [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] istniał tzw. [[Trójkąt Trzech Cesarzy]], wyznaczający granicę między [[Austria|Austrią]], [[Rosja|Rosją]] a [[Królestwo Prus|Prusami]]. Początkowo w Jaworznie wydobywano [[srebro]] i [[ołów]] z [[Galena|galeny]], następnie rudę [[cynk]]u i [[żelazo|żelaza]], a w [[1767]] w obecnej dzielnicy miasta – [[Szczakowa|Szczakowej]] powstała pierwsza polska kopalnia węgla kamiennego i od tego czasu do dzisiaj w mieście wydobywa się ten surowiec.
Jaworzno historycznie jest [[Małopolska|małopolskim]] miastem z wielowiekową kulturą. Zjawiska archeologiczne potwierdzają, że już w młodszej [[Epoka kamienia|epoce kamienia]] istniało tutaj osiedle ludzkie. Zarysowane wały na powierzchni wzgórza [[Grodzisko (Jaworzno)|Grodzisko]] wskazują również na wczesnośredniowieczną osadę. Przez lata zapomniana osada na ziemiach polskich, później ziem krakowskich, ostatecznie powiatu chrzanowskiego. Dynamiczny rozwój miasta nastąpił w drugiej połowie [[XX wiek]]u, kiedy napływały do niego tysiące ludzi (głównie z południowej Polski) do pracy w [[Przemysł|przemyśle]].

⚫
Pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z [[1229]], a w [[1335]] powstaje parafia, która przyjmuje imię [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]]. Początkowo tereny te należały do [[biskupi krakowscy|biskupów krakowskich]] i wchodziły w skład [[Klucz sławkowski|klucza sławkowskiego]]<ref>J. Łepkowski: ''Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa'', Warszawa 1863, s. 29 [http://books.google.com/books?id=HvQuAAAAYAAJ&pg=PA29&dq=rozgraniczaj%C4%85cego+wsie+biskupie+przez+Zygmunta+Starego&lr=&hl=de&cd=2#v=onepage&q=rozgraniczaj%C4%85cego%20wsie%20biskupie%20przez%20Zygmunta%20Starego&f=false].</ref><ref>M. Leś-Rudnicka: ''Historia miasta'' [http://www.jaworzno.pl/nasze-miasto/historia/historia-miasta.pdf].</ref>. Na rzece [[Przemsza|Przemszy]] od czasów staropolskich aż do [[1918]] przebiegała zachodnia granica państwa, a w czasach rozbiorów na styku rzek [[Przemsza|Przemszy]] i [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] istniał tzw. [[Trójkąt Trzech Cesarzy]], wyznaczający granicę między [[Austria|Austrią]], [[Rosja|Rosją]] a [[Królestwo Prus|Prusami]]. Początkowo w Jaworznie wydobywano [[srebro]] i [[ołów]] z [[Galena|galeny]], następnie rudę [[cynk]]u i [[żelazo|żelaza]], a w [[1767]] w obecnej dzielnicy miasta – [[Szczakowa|Szczakowej]] powstała pierwsza polska kopalnia węgla kamiennego i od tego czasu do dzisiaj w mieście wydobywa się ten surowiec.


Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] miasto znalazło się w [[Zabór austriacki|zaborze austriackim]]. W latach [[1809]]-[[1815]] Jaworzno wchodziło w skład [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]], w latach [[1815]]-[[1846]] na nim kończyło się terytorium maleńkiej, formalnie niepodległej [[Wolne Miasto Kraków|Rzeczypospolitej Krakowskiej – Wolnego Miasta Krakowa]]. Od 1846 do [[1918]] należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.
Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] miasto znalazło się w [[Zabór austriacki|zaborze austriackim]]. W latach [[1809]]-[[1815]] Jaworzno wchodziło w skład [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]], w latach [[1815]]-[[1846]] na nim kończyło się terytorium maleńkiej, formalnie niepodległej [[Wolne Miasto Kraków|Rzeczypospolitej Krakowskiej – Wolnego Miasta Krakowa]]. Od 1846 do [[1918]] należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.
Linia 183: Linia 181:
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto znalazło się pod [[Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacją niemiecką]]. W okresie II wojny światowej Jaworzno stało się formalnie częścią [[III Rzesza|Rzeszy Niemieckiej]]. Nazistowska administracja planowała germanizację jego nazwy na ''Arnshalde'', jednak nie udało się. Utworzono tu podobóz [[Obóz koncentracyjny|obozu koncentracyjnego]] [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] ([[Oświęcim]]), którego więźniowie pracowali w jaworznickich kopalniach, inaczej zwany: [[Centralny Obóz Pracy w Jaworznie|Centralny Obóz Pracy]] ''Neu-Dachs''. Po wojnie obóz funkcjonował nadal i był [[Progresywne Więzienie dla Młodocianych w Jaworznie|miejscem więzienia dla żołnierzy AK]] oraz osób niewygodnych dla komunistów w powojennej Polsce, m.in. Niemców, Ślązaków, Ukraińców, polskich [[Łemkowie|Łemków]].
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto znalazło się pod [[Okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacją niemiecką]]. W okresie II wojny światowej Jaworzno stało się formalnie częścią [[III Rzesza|Rzeszy Niemieckiej]]. Nazistowska administracja planowała germanizację jego nazwy na ''Arnshalde'', jednak nie udało się. Utworzono tu podobóz [[Obóz koncentracyjny|obozu koncentracyjnego]] [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]] ([[Oświęcim]]), którego więźniowie pracowali w jaworznickich kopalniach, inaczej zwany: [[Centralny Obóz Pracy w Jaworznie|Centralny Obóz Pracy]] ''Neu-Dachs''. Po wojnie obóz funkcjonował nadal i był [[Progresywne Więzienie dla Młodocianych w Jaworznie|miejscem więzienia dla żołnierzy AK]] oraz osób niewygodnych dla komunistów w powojennej Polsce, m.in. Niemców, Ślązaków, Ukraińców, polskich [[Łemkowie|Łemków]].


W drugiej połowie [[XX wiek]]u do Jaworzna przyłączono okoliczne osady oraz dawniej niezależne miasta, tworząc dzisiejsze dzielnice [[Dąbrowa Narodowa (Jaworzno)|Dąbrowa Narodowa]], [[Szczakowa]], [[Byczyna (Jaworzno)|Byczyna]], [[Jeleń (Jaworzno)|Jeleń]], [[Ciężkowice (Jaworzno)|Ciężkowice]], [[Długoszyn (dzielnica Jaworzna|Długoszyn]]. Powstaje organizm miejski o specyficznej, promienistej (rozchodzącej się od centrum) strukturze, mający bardzo dużą powierzchnię (152,2 km²) i ok. 100 tys. mieszkańców. Do [[1975]] Jaworzno było jednym z ważniejszych miast ówczesnego [[Województwo krakowskie|woj. krakowskiego]]. Po reformie administracyjnej [[1975]] roku zostaje przyłączone, głównie ze względu na silnie rozwinięty przemysł, do [[Województwo katowickie|województwa katowickiego]], przez co straciło na znaczeniu, choć znacząco zwiększyło liczbę mieszkańców przyjeżdżających do pracy w kopalniach.
Dynamiczny rozwój miasta nastąpił w drugiej połowie [[XX wiek]]u, kiedy napłynęły do niego tysiące ludzi (głównie z południowej Polski) do pracy w [[Przemysł|przemyśle]]. W drugiej połowie [[XX wiek]]u do Jaworzna przyłączono okoliczne osady oraz dawniej niezależne miasta, tworząc dzisiejsze dzielnice [[Dąbrowa Narodowa (Jaworzno)|Dąbrowa Narodowa]], [[Szczakowa]], [[Byczyna (Jaworzno)|Byczyna]], [[Jeleń (Jaworzno)|Jeleń]], [[Ciężkowice (Jaworzno)|Ciężkowice]], [[Długoszyn (dzielnica Jaworzna|Długoszyn]]. Powstaje organizm miejski o specyficznej, promienistej (rozchodzącej się od centrum) strukturze, mający bardzo dużą powierzchnię (152,2 km²) i ok. 100 tys. mieszkańców. Do [[1975]] Jaworzno było jednym z ważniejszych miast ówczesnego [[Województwo krakowskie|woj. krakowskiego]]. Po reformie administracyjnej [[1975]] roku zostaje przyłączone, głównie ze względu na silnie rozwinięty przemysł, do [[Województwo katowickie|województwa katowickiego]], przez co straciło na znaczeniu, choć znacząco zwiększyło liczbę mieszkańców przyjeżdżających do pracy w kopalniach.


Kolejna [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reforma administracyjna]] z [[1999]] nie przywróciła miasta do Małopolski (jak to się stało z pozostałymi miastami dawnego powiatu chrzanowskiego: Chrzanowem, [[Trzebinia|Trzebinią]], [[Libiąż]]em), włączając Jaworzno do [[Województwo śląskie|woj. śląskiego]] jako miasto na prawach powiatu ([[powiat grodzki]]).
Kolejna [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reforma administracyjna]] z [[1999]] nie przywróciła miasta do Małopolski (jak to się stało z pozostałymi miastami dawnego powiatu chrzanowskiego: Chrzanowem, [[Trzebinia|Trzebinią]], [[Libiąż]]em), włączając Jaworzno do [[Województwo śląskie|woj. śląskiego]] jako miasto na prawach powiatu ([[powiat grodzki]]).

Wersja z 16:35, 5 sty 2012

Szablon:POL miasto infobox Jaworzno – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, położone na Wyżynie Śląskiej.

Kiedyś główne miasto tzw. Zagłębia Krakowskiego, obecnie jest głównym miastem Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego. Należy także do Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W latach 1815-1846 Jaworzno było częścią Rzeczypospolitej Krakowskiej. Blisko stutysięczne miasto, o jednej z największych powierzchni w województwie (zajmuje 4. miejsce, a w skali kraju – 13). Jaworzno stanowi część historycznej Małopolski[1][2][3].

Położenie

Jaworzno wśród pozostałych członków Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

Do 1975 należało do województwa krakowskiego. W latach 1975-1998 w granicach woj. katowickiego.

Jaworzno leży po wschodniej stronie rozwidlenia rzek: Biała Przemsza i Przemsza, które wyznaczały Trójkąt Trzech Cesarzy. We wschodniej części województwa śląskiego. Według podziału na regiony fizyczno-geograficzne obszar Jaworzna wchodzi w obręb dwóch mezoregionów Wyżyny Śląskiej: Wyżyny Katowickiej na północnym zachodzie i północnym wschodzie oraz Pagórów Jaworznickich na pozostałym obszarze.

Jaworzno leży we wschodniej części drugiego co do wielkości skupiska mieszkańców Polski. W urbanistyce zwanego m.in. konurbacją górnośląsko-dąbrowską.

Miasto graniczy:

Podział administracyjny

Jaworzno składa się z kilkunastu dzielnic (często dawnych samodzielnych miast lub wsi), bez wyraźnych granic pomiędzy nimi. Rozchodzą się one gwiaździście od centrum, często przedzielone są pasami zieleni. Potocznie używa się nazw osiedli, jednak w związku z tym, że dawne przyłączone miasteczka również miały swoje dzielnice, określenie lokalizacji bywa kłopotliwe. Powszechnie przyjmuje się poniższy podział na tzw. ośrodki dzielnicowe:

Dzielnice Jaworzna

Dzielnice:

Osiedla mieszkaniowe:

Warunki naturalne

Rzeźba terenu

Najwyżej położonym punktem jest Góra Przygoń (354,7 m n.p.m.), najniżej – miejsce w dolinie Przemszy (230 m n.p.m.)[potrzebny przypis].

Lista gór w Jaworznie:

Klimat

W Jaworznie występuje klimat umiarkowany. Ze względu na ścieranie się wilgotnych mas powietrza znad Atlantyku z suchymi, kontynentalnymi, napływającymi ze wschodu, często dochodzi do zmian pogody. Średnia temperatura roku waha się od 6 do 10 stopni C. Przeciętnie w ciągu roku występuje 70 słonecznych dni (czyli 1702 godziny nasłonecznienia). Najcieplejszym miesiącem jest sierpień, a najzimniejszym styczeń. W okresie letnim wieją na ogół wiatry zachodnie sprzyjające opadom deszczu, natomiast w zimie przewagę mają wiatry wschodnie, co wpływa na zmniejszenie ilości opadów atmosferycznych. Do najbardziej deszczowych miesięcy należą czerwiec i lipiec, ze średnimi opadami w wysokości od 100 do 177 mm. Najmniej deszczowy jest wrzesień i październik, gdy opady wynoszą od 13 do 30 mm[potrzebny przypis].

Stosunki wodne

Przez Jaworzno przepływają takie cieki wodne jak:

Na terenie Jaworzna znajdują się takie zbiorniki wodne jak:

Demografia

 Osobny artykuł: Ludność Jaworzna.

Wśród mieszkańców miasta: 18,8% to dzieci i młodzież do 19 lat, 65,5% to ludność w wieku produkcyjnym, 15,7% stanowi grupa osób w wieku powyżej 64 lat.

Pracujących ogółem w gospodarce narodowej jest 21 572 osób, z tego w przemyśle i budownictwie pracuje 11 787 osób, w usługach rynkowych 5 274, w usługach nierynkowych 4 407. Rolnictwem zajmują się 104 osoby.

Nazwa miasta

Nazwa pochodzi od występujących na terenie miasta jaworów. Znana mieszkańcom i oparta na etymologii ludowej legenda głosi: W 1330 przyszły król Kazimierz Wielki wracał z Poznania do Krakowa na wezwanie swojego ojca Władysława Łokietka. W rejonie zwanym dziś Pańską Górą napotkał drwali ścinających jawor i zapytał ich, co robią. Wówczas jeden z nich odpowiedział: „My se jawor zno lo tyk, co srybra sukajo” (co tłumaczymy: My sobie jawor ścinamy, dla tych, co srebra szukają). Na podstawie tej ludowej opowieści powstał obecny herb miasta – rozłożysty jawor i ścinający go dwaj drwale. W rzeczywistości nazwa „Jaworzno” powstała poprzez dodanie do wyrazu „jawor” przyrostka *-ъno i nie ma nic wspólnego z „rznięciem”[4].

Historia

Miasto Jaworzno w 1903 roku.
Plik:Trójkąt Trzech Cesarzy.JPG
Trójkąt Trzech Cesarzy na mapie
Jaworzno na mapie Wolnego Miasta Krakowa.
Elektrownia Jaworzno III.

Jaworzno historycznie leży na terenie Małopolski, a wykopaliska archeologiczne potwierdzają, że osiedle ludzkie istniało na jego terenie już w młodszej epoce kamienia. Zarysowane wały na powierzchni wzgórza Grodzisko wskazują również na istnienie osady we wczesnym średniowieczu. Przez wieki Jaworzno było niewielką osadą na terenie Ziemi krakowskiej w pobliżu Chrzanowa. Pierwsze zapiski o Jaworznie pochodzą z 1229, a w 1335 powstaje parafia, która przyjmuje imię św. Wojciecha. Początkowo tereny te należały do biskupów krakowskich i wchodziły w skład klucza sławkowskiego[5][6]. Na rzece Przemszy od czasów staropolskich aż do 1918 przebiegała zachodnia granica państwa, a w czasach rozbiorów na styku rzek Przemszy i Białej Przemszy istniał tzw. Trójkąt Trzech Cesarzy, wyznaczający granicę między Austrią, Rosją a Prusami. Początkowo w Jaworznie wydobywano srebro i ołów z galeny, następnie rudę cynku i żelaza, a w 1767 w obecnej dzielnicy miasta – Szczakowej powstała pierwsza polska kopalnia węgla kamiennego i od tego czasu do dzisiaj w mieście wydobywa się ten surowiec.

Po III rozbiorze Polski miasto znalazło się w zaborze austriackim. W latach 1809-1815 Jaworzno wchodziło w skład Księstwa Warszawskiego, w latach 1815-1846 na nim kończyło się terytorium maleńkiej, formalnie niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej – Wolnego Miasta Krakowa. Od 1846 do 1918 należała do Wielkiego Księstwa Krakowskiego, w ramach zaboru austriackiego.

W XIX wieku rozwój przemysłowy zdynamizował rozwój miasta, a przeprowadzenie w 1847 przez dzielnicę miasta – Szczakową linii kolejowej Górnośląsko-Krakowskiej (zwanej jako Cesarsko-Królewska Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda) jeszcze bardziej wzmocniło impuls rozwojowy tych terenów, tworząc jednocześnie ze Szczakowej istotny do dzisiaj węzeł kolejowy, który po rychłym uzyskaniu połączenia z Koleją Warszawsko-Wiedeńską stał się również ważnym węzłem przeładunkowym pomiędzy Austrią a Rosją i Prusami. Już w 1898 powstaje w Jaworznie pierwsza elektrownia, wydobycie węgla stanowi 84% wydobycia w całej Galicji, powstaje Fabryka Bieli Cynkowej, Fabryka Sody Amoniakalnej (Przekształcona w Hutę Szkła Okiennego „Szczakowa”), Garbarnia, a w 1916 Zakłady Azotowe „Azot”. 21 września 1901 cesarz Franciszek Józef I podpisał ustawę Sejmu Lwowskiego w sprawie nadania praw miejskich dla Jaworzna. Od 1918 do 1939 i od 1945 do 1975 w woj. krakowskim.

W czasie II wojny światowej miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. W okresie II wojny światowej Jaworzno stało się formalnie częścią Rzeszy Niemieckiej. Nazistowska administracja planowała germanizację jego nazwy na Arnshalde, jednak nie udało się. Utworzono tu podobóz obozu koncentracyjnego Auschwitz (Oświęcim), którego więźniowie pracowali w jaworznickich kopalniach, inaczej zwany: Centralny Obóz Pracy Neu-Dachs. Po wojnie obóz funkcjonował nadal i był miejscem więzienia dla żołnierzy AK oraz osób niewygodnych dla komunistów w powojennej Polsce, m.in. Niemców, Ślązaków, Ukraińców, polskich Łemków.

Dynamiczny rozwój miasta nastąpił w drugiej połowie XX wieku, kiedy napłynęły do niego tysiące ludzi (głównie z południowej Polski) do pracy w przemyśle. W drugiej połowie XX wieku do Jaworzna przyłączono okoliczne osady oraz dawniej niezależne miasta, tworząc dzisiejsze dzielnice Dąbrowa Narodowa, Szczakowa, Byczyna, Jeleń, Ciężkowice, Długoszyn. Powstaje organizm miejski o specyficznej, promienistej (rozchodzącej się od centrum) strukturze, mający bardzo dużą powierzchnię (152,2 km²) i ok. 100 tys. mieszkańców. Do 1975 Jaworzno było jednym z ważniejszych miast ówczesnego woj. krakowskiego. Po reformie administracyjnej 1975 roku zostaje przyłączone, głównie ze względu na silnie rozwinięty przemysł, do województwa katowickiego, przez co straciło na znaczeniu, choć znacząco zwiększyło liczbę mieszkańców przyjeżdżających do pracy w kopalniach.

Kolejna reforma administracyjna z 1999 nie przywróciła miasta do Małopolski (jak to się stało z pozostałymi miastami dawnego powiatu chrzanowskiego: Chrzanowem, Trzebinią, Libiążem), włączając Jaworzno do woj. śląskiego jako miasto na prawach powiatu (powiat grodzki).

Pod koniec XX wieku Jaworzno było miastem z największą liczbą elektrowni na świecie – funkcjonowały 3 elektrownie. Obecnie działa już tylko Elektrownia „Jaworzno III”. Elektrownia Jaworzno III składa się obecnie z dwóch zakładów:

Rok 1998 pozostanie znamienny dla historii jaworznickiej energetyki, jako rok, w którym wyłączono z eksploatacji Elektrownię I.

Gospodarka

Od czasu transformacji ustrojowej w Polsce, wskutek znacznej redukcji zatrudnienia w sektorze przemysłowym w latach 90. XX wieku, znaczna część mieszkańców Jaworzna trudni się handlem detalicznym[potrzebny przypis]. Miasto stało się lokalnym centrum handlu, także dla mieszkańców Mysłowic, Sosnowca czy Chrzanowa. W Jaworznie swoje sklepy zlokalizowało kilka dużych sieci handlowych, np. Carrefour, Carrefour Express, Kaufland, Lidl, Aldi, Biedronka, a także restauracja typu fast food – McDonald's. Aktualnie w mieście funkcjonują tylko dwie kopalnie: Sobieski, który wchodzi w skład Południowego Koncernu Węglowego, a także Piłsudski. Inne kopalnie, wyłączone już z użytku: Jan Kanty, Jaworzno (Kościuszko), Bierut. W dzielnicy Jeleń powstaje także okręg przemysłowy. Do tej pory zostały wybudowane trzy hale należące do firm: francuskiej, czeskiej i chińskiej.

Edukacja

Budynek OKE Jaworzno.

W Jaworznie znajduje się Okręgowa Komisja Egzaminacyjna obejmująca swoim zasięgiem województwo śląskie. Jaworzno posiada także wiele szkół, w których można się kształcić na różnorodnych kierunkach.Jaworzno jako pierwsze miasto w Polsce wprowadziło do szkolnych pracowni komputerowych system operacyjny Linux[7].

Przedszkola:

Szkoły Podstawowe

Szkoły artystyczne

  • Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Grażyny Bacewicz
  • Jaworznicka Szkoła Muzyki Rozrywkowej
  • Szkoła Tańca Towarzyskiego WIR (oddział zamiejscowy)
  • Szkoła Tańca Towarzyskiego GAMA
  • TITO Dance Studio
  • Szkoła Tańca Towarzyskiego Sukces

Gimnazja

Licea

  • Liceum Ogólnokształcące nr I im. Tadeusza Kościuszki
  • Liceum Ogólnokształcące nr II im. Czesława Miłosza
  • Liceum Ogólnokształcące nr III
  • Liceum Ogólnokształcące nr IV Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2
  • Liceum Ekonomiczne dla Dorosłych
  • Liceum Ekonomiczne dla Dorosłych po ZSZ
  • Liceum Ekonomiczne Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Liceum Handlowe Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Liceum Ogólnokształcące Społeczne Miejskiego Towarzystwa Oświatowego
  • Liceum Profilowane nr II Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2
  • Liceum Profilowane nr III Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Liceum Profilowane nr IV Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Liceum Profilowane nr V Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr
  • Liceum Profilowane Południowego Koncernu Energetycznego SA
  • Liceum Profilowane Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Liceum Techniczne Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Zawodowych Południowego Koncernu Energetycznego SA
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych „Twoja Szkoła”

Technika

  • Technikum Budowlane Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Technikum dla Dorosłych Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 6
  • Technikum Energetyczne dla Dorosłych Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5
  • Technikum Energetyczne Zespołu Szkół Zawodowych Południowego Koncernu Energetycznego SA
  • Technikum Gastronomiczne Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Technikum Górnicze Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 6
  • Technikum Hotelarskie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Technikum Mechaniczne dla Dorosłych Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Technikum nr 1 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
  • Technikum nr 2 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2
  • Technikum nr 3 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Technikum nr 4 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
  • Technikum nr 5 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5
  • Technikum nr 6 Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 6
  • Technikum Telekomunikacyjne Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5
  • Technikum Zawodowe dla Dorosłych po ZSZ Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1

Szkoły policealne

  • Policealna Szkoła eCollege
  • Centrum Edukacji Copernicus
  • Policealna Szkoła Informatyki i Administracji

Szkoły wyższe

Kultura

Budynek MCK, w którym dawniej mieściło się Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”

Świętem Miasta jest pierwsza sobota czerwca. W tym okresie organizowane są Dni Jaworzna[8].

Festiwal Energii

Festiwal Energii jest festiwalem muzyki elektronicznej i sztuk wideo organizowanym pod patronatem Prezydent Miasta. Pierwsza edycja odbyła się w dniach 19-20 lipca 2008 nad Zalewem Sosina

Festiwal jest podzielony na dwie części. Część południowa jest poświęcona konkurencjom sportowym na Zalewie, m.in. zawody w pływaniu, regaty, a także Grand Prix w siatkówce plażowej. Część wieczorna to głównie występy muzyczne, wraz z organizowanymi Mistrzostwami Polski VideoZone z udziałem VJ'ów i scratcherów. Po mistrzostwach są planowane koncerty znanych zespołów polskiej sceny muzycznej. W dniach 17 – 19 lipca 2009 odbyła się druga edycja festiwalu[9].

Muzea

  • Muzeum Miasta Jaworzna

Kina

  • Kino Pod Chmurką – kino plenerowe, zawsze w okresie wakacyjnym.
  • Kino Sasanka – otwarte 22 lutego 1985 r. (widzowie zobaczyli przedpremierowy szlagier Vabank II) a zamknięte w 2002 r. (obecnie budynek przekształcony do celów handlowych np. sklep Biedronka)
  • Kino Złocień – zamknięte w 1985 r.
  • Kino Pionier – zamknięte w 1994 r.
  • Kino Związkowiec – zamknięte w 1987 r.

Biblioteki

Budynek Biblioteki Miejskiej
  • Miejska Biblioteka Publiczna, Rynek Główny 17 (Główna siedziba)
  • Filie:
    • al. 11 listopada 1 (Os. Podwale)
    • ul. Ławczana 12 (Os. Podłęże I)
    • ul. Brodzińskiego 27 (Os. Podłęże II)
    • ul. Granitowa 5 (Os. Gigant)
    • ul. Dwornickiego 7 (Os. Kościuszki)
    • ul. Łukasiewicza 1 (Os. Stałe)
    • ul. Niemcewicza 7a (Bory)
    • ul. Jaworznicka 27a (Góra Piasku)
    • ul. Jagiellońska 3 (Szczakowa)
    • ul. Olszewskiego 76 (Stara Huta)
    • ul. Kasztanowa 33 (Jeziorki)
    • ul. Strażacka 1 (Dąbrowa Narodowa)
    • ul. Dąbrowskiego 25 (Długoszyn)
    • ul. Korczyńskiego 12 (Byczyna)
    • ul. Wyzwolenia 2 (Ciężkowice)
    • ul. Celników 1 (Jeleń)
    • ul. Chełmońskiego 28 (Filia Szpital)
  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Katowicach. Filia w Jaworznie, Rynek Główny 17 (II piętro w gmachu Miejskiej Biblioteki Publicznej)

Cykliczne imprezy kulturalne

  • Festiwal Piosenki Francuskiej – luty.
  • Jawor Rock Festival – kwiecień.
  • Jeunesses Musicales – cykl koncertów – styczeń/luty
  • Festiwal Twórczości Młodzieży Szkolnej ”Jawor” – kwiecień – czerwiec
  • Konkurs Literacki „O złote pióro prezydenta m. Jaworzna” kwiecień – czerwiec
  • „Psia Parada” – maj.
  • „Jaworznicki salon motoryzacyjny” – maj.
  • Tour de Jaworzno – czerwiec.
  • Dni Jaworzna – czerwiec.
  • „Noc Świętojańska” – czerwiec.
  • „Grand Prix w siatkówce plażowej” – lipiec.
  • Festiwal Energii – lipiec.
  • Międzynarodowy Bieg Uliczny na 15km – sierpień.
  • „Pożegnanie lata” – sierpień.
  • „Grand Prix w biegach ulicznych” – wrzesień.
  • Miejski Przegląd Humoru „Śmiej się pan z tego” – listopad
  • Festyn Energetyków – 14 sierpnia

Galerie

  • Galeria Obecna
  • Galeria Kameralna

Zespoły muzyczne pochodzące z Jaworzna

Sport

Hala widowiskowo-sportowa

Piłka nożna

Siatkówka

Koszykówka

Szachy

Narty wodne

Parkour i Free running

Rozrywka

Zalew Sosina
  • Basen olimpijski
  • Stadnina koni
  • Kręgielnia
  • Strzelnica
  • Skate Park
  • Korty tenisowe
  • Lodowisko (sezonowe)
  • Zalew Sosina
  • Centrum nurkowania „Zalany kamieniołom”
  • Sztuczna ścianka wspinaczkowa w Gimnazjum nr 3
  • Sztuczna ściana wspinaczkowa na Oś. Stałym

Media

Prasa

Telewizja

  • CTv Jaworzno – prywatna telewizja lokalna.

Turystyka

Deptak Miejski – ul. Sienkiewicza
Kamienice w Rynku
Pałac w Jaworznie
Rezerwat przyrody Dolina Żabnika.

Atrakcje turystyczne Jaworzna:

Szlaki turystyczne

  • szlak turystyczny czerwony – PKP Jaworzno Szczakowa, Zalew Sosina, Ciężkowice, Jeziorki, Góra Grodzisko, Byczyna, Zalew Tarka, Jeleń, Zalew Łęg, Elektrownia Jaworzno III, Dąbrowa Narodowa, Łubowiec, Długoszyn, Góra Piasku, PKP Jaworzno Szczakowa.
  • szlak turystyczny niebieski – Bukowno, Jaworzno Knieje, Zalew Sosina, Ciężkowice, Sosina Młyny Serafińskie, Diabla Góra, Kopalnia Piasku Bukowno, Kanał wodny Jaworznik, Teren Gminy Bukowno.
  • szlak turystyczny zielony – PKP Maczki, Długoszyn, Góra Piasku, Góra Sodowa, Rezerwat Sasanka, Obszar Krajobrazowy Dobra – Wilkoszyn, Warpie, Osiedle Leopold, Osiedle Podłęże, Zalew Łęg, Elektrownia Jaworzno III, Wysoki Brzeg, Rzeka Przemsza, Mysłowice Brzęczkowice. Dalej szlak biegnie po terenie Mysłowic.
  • szlak turystyczny żółty – siedziba PTTK o/Jaworzno, Wilkoszyn, Jeziorki, Cezarówka, Koźmin, Balin, PKP Balin.
  • szlak turystyczny niebieski – siedziba PTTK o/Jaworzno, Góra Grodzisko, Byczyna, Pomnik Partyzantów, Gmina Libiąż i Chrzanów.
  • szlak turystyczny czarny – dochodzi do szlaku zielonego i żółtego w Wilkoszynie do źródła wody siarczanej.

Baza noclegowa

W mieście znajdują się 3 skategoryzowane hotele:

  • Brojan** (ul. Paderewskiego 44)
  • Pańska Góra*** (ul. Krakowska 1)
  • Wodnik* (ul. Bukowska 10)

Administracja

Jaworzno jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Jaworznie 23 radnych[10]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta, którym obecnie jest Paweł Silbert.

Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.

 Osobny artykuł: Prezydenci miasta Jaworzno.
Lata Imię Nazwisko Partia lub blok partyjny
1975 – 1979 Leszek Jagodyński PZPR
1979 – 1982 Marian Skalski PZPR
1982 – 1990 Józef Cichowski PZPR
1990 – 1998 Andrzej Węglarz
1998 – 2002 Marian Tarabuła
2002 – nadal Paweł Silbert Jaworzno Moje Miasto

Wspólnoty religijne

Kolegiata św. Wojciecha i św. Katarzyny

Katolicyzm

Większość mieszkańców Jaworzna stanowią wierni Kościoła Rzymskokatolickiego.

Diecezja
Jaworzno należy do diecezji sosnowieckiej i archidiecezji częstochowskiej. Obecnie dzielnica Jaworzna, Jeleń-Dąb, należy do archidiecezji krakowskiej, ponieważ znajduje się tam tylko kaplica dojazdowa (która nie ma swojej parafii), przynależąca do parafii Przemienienia Pańskiego w Libiążu, Libiąż zaś należy do archidiecezji krakowskiej. Cezarówka Górna i Koźmin jest częścią Parafii Chrystusa Króla z kościołem parafialnym położonym w Balinie. W przeszłości Jaworzno należało w całości do archidiecezji krakowskiej.

Dekanaty
Obszar Jaworzna należy do dwóch dekanatów diecezji sosnowieckiej oraz dwóch dekanatu archidiecezji krakowskiej

Diecezja sosnowiecka:

Archidiecezja krakowska:

Parafie

  • Parafia Świętych Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie – Centrum
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Jaworznie – Osiedlu Stałym
  • Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Jaworznie – Długoszynie
  • Parafia św. Jana Kantego w Jaworznie – Niedzieliskach
  • Parafia św. Brata Alberta Chmielowskiego w Jaworznie – Pieczyskach
  • Parafia św. Elżbiety Węgierskiej w Jaworznie – Szczakowej
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Jaworznie – Dąbrowie Narodowej
  • Parafia św. Barbary w Jaworznie – Podłężu
  • Parafia Miłosierdzia Bożego w Jaworznie – Borach
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy w Jaworznie – Ciężkowicach
  • Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Jaworznie – Jeleniu
  • Parafia św. Karola Boromeusza w Jaworznie – Starej Hucie
  • Parafia św. Józefa Rzemieślnika w Jaworznie – Jeziorkach
  • Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Jaworznie – Sobieskim
  • Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaworznie – Byczynie

Świadkowie Jehowy

Drugą co do wielkość religią w Jaworznie są Świadkowie Jehowy. Na terenie samego miasta znajduje się siedem zborów Świadków Jehowy, posiadających trzy własne Sale Królestwa.[potrzebny przypis]

Protestantyzm

Działalność duszpasterską na terenie miasta prowadzą cztery kościoły protestanckie o charakterze ewangelicznym. Należą do nich:

Inne

W przeszłości istniała w Jaworznie synagoga, która została zdewastowana przez hitlerowców w czasie II wojny światowej.

Transport

Dworzec kolejowy Jaworzno Szczakowa, widok od strony miasta.
Dworzec kolejowy Jaworzno Szczakowa, widok od strony peronów.

Jaworzno znajduje się na skrzyżowaniu szeregu drogowych szlaków komunikacyjnych. Przez miasto przebiegają:

Planowane jest przedłużenie Drogowej Trasy Średnicowej do Jaworzna.

Transport kolejowy

Dworzec kolejowy Jaworzno-Szczakowa jest jednym z największych w Polsce węzłów kolejowych i ważnym punktem ruchu ludności, a także przeładunku towarów. Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego, ze względu na położenie miasta dużą rolę odgrywają przewozy tranzytowe, także międzynarodowe.

W mieście znajdują się następujące czynne stacje i przystanki kolejowe:

Komunikacja miejska

Autobus Solaris PKM Jaworzno w charakterystycznych kolorach.

Na terenie Jaworzna działa wiele linii autobusowych, które obsługuje PKM Jaworzno nie należący do KZK GOP. Oprócz tego w Jaworznie działają także linie organizatorów z miast ościennych (Mysłowice, Chrzanów, Sosnowiec) oraz przewoźników prywatnych. Dzięki PKM Jaworzno bezpośrednio z Jaworzna dostać się można do: Katowic, Mysłowic, Sosnowca, Balina i Chrzanowa. Dzięki prywatnym liniom ekspresowym Jaworzno-Kraków dostać się można do Krakowa. Dzięki busom, można także dostać się do Dąbrowy Górniczej i Sosnowca.

Transport lotniczy

Dzięki dobrze rozwiniętej sieci dróg i połączeń kolejowych, oraz bliskości portów lotniczych: Katowice-Pyrzowice do którego jest ok. 35 km oraz Kraków-Balice do którego jest ok. 40 km. komunikacja z miastem jest szybka i bardzo łatwa.

Osoby związane z Jaworznem

Honorowi obywatele miasta Jaworzna

Patroni miasta

Osoby urodzone w Jaworznie

Miasta partnerskie

Karviná  Czechy

Szigethalom  Węgry

  1. ↑ Muzeum Miasta – Historia.
  2. ↑ Muzeum Miasta – Etnografia.
  3. ↑ http://www.jaworzno.pl/nasze-miasto/historia/historia-miasta.pdf.
  4. ↑ K. Rymut: Nazwy miast Polski, Ossolineum 1987, ISBN 83-04-02436-5, s. 94.
  5. ↑ J. Łepkowski: Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa, Warszawa 1863, s. 29 [1].
  6. ↑ M. Leś-Rudnicka: Historia miasta [2].
  7. ↑ Pionierzy video – TVS.
  8. ↑ uchwała nr IX/87/2003 Rady Miejskiej w Jaworznie z dnia 24 kwietnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Jaworzna.
  9. ↑ http://www.festiwalenergii.pl Strona oficjalna.
  10. ↑ Zarządzenie Nr 111 Wojewody Śląskiego z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r., Nr 64, poz. 1062).

Bibliografia

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Dzielnice Jaworzna
Części miasta wg TERYT
Dzielnice
Osiedla

Herb Jaworzna

Osiedla Jaworzna

Herb Jaworzna

Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Miasta województwa śląskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Gminy górnicze

Symbol Górnictwa

Powiat chrzanowski (1920–1975) (► 1939–1945)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–1934 →)
Miasteczka (1920–1934)
Gminy miejskie (1920–1939[A] i 1945–1975)
Osiedla (1954–1972)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–1939[A], 1945–1954 i 1973–1975)
Gminy (1939–1945)
Miasta
Amtsbezirke[G]
Gromady
(1954–72)
  1. ↑ a b c d e f Podczas okupacji 1939–1945 powiat włączono do III Rzeszy jako Landkreis Krenau, oprócz miasta i gminy Krzeszowice (po włączeniu do niej gmin Tenczynek i Nowa Góra), które przyłączono do Landkreis Krakau w GG
  2. ↑ do 1926: Trzebinia–Miasteczko
  3. ↑ 1969–1977: Trzebinia-Siersza
  4. ↑ a b w 1939 jednostka częściowo przecięta granicą III Rzeszy i GG
  5. ↑ od 1973: gmina Libiąż
  6. ↑ 1973–1977: gmina Trzebinia-Siersza
  7. ↑ kursywą opisano jednostki utworzone przez władze hitlerowskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jaworzno&oldid=29319227”