Władysław Bandurski

Władysław Bandurski
Biskup tytularny La Canea (Cydonia)
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	25 maja 1865 Sokal
Data i miejsce śmierci	6 marca 1932 Wilno
Biskup pomocniczy lwowski
Okres sprawowania	1906-1918
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	archidiecezja lwowska
Prezbiterat	1887
Nominacja biskupia	26 września 1906
Sakra biskupia	30 grudnia 1906

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	30 grudnia 1906
Konsekrator	Jan Puzyna
Współkonsekratorzy	Józef Sebastian Pelczar
Współkonsekrowani biskupi Kazimierz Michalkiewicz 10 czerwca 1923

Biskup polowy
Przebieg służby
Lata służby	1914-1922
Siły zbrojne	Legiony Polskie Wojsko Polskie
Stanowiska	naczelny kapelan Wojska Litwy Środkowej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka konflikt polsko-litewski
Odznaczenia

Władysław Bandurski (ur. 25 maja 1865 w Sokalu, zm. 6 marca 1932 w Wilnie) – polski ksiądz katolicki, doktor, biskup sufragan archidiecezji lwowskiej, honorowy kapelan Legionów Polskich, naczelny kapelan Wojska Litwy Środkowej i przewodniczący Zarządu Oddziału Wileńskiego Związku Harcerstwa Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Początki służby kapłańskiej

Szkołę średnią ukończył we Lwowie, po czym podjął studia teologiczne na Uniwersytecie Lwowskim, uwieńczone doktoratem z teologii i filozofii. 25 maja 1887 wyświęcony we Lwowie na kapłana, studiował następnie na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Po powrocie do kraju pracował najpierw jako kapłan w Kamionce Strumiłowej, następnie jako katecheta we Lwowie, po czym przeniósł się do Krakowa na stanowisko kanclerza kurii biskupiej. 19 sierpnia 1901 poświęcił krzyż na Giewoncie w Zakopanem, podczas mszy, w której uczestniczyło ok. 300 osób^{[potrzebny przypis]}.

W 1903 został kanonikiem kapituły krakowskiej oraz papieskim prałatem domowym. Jako kanclerz posiadał zaufanie zbliżonego do krakowskich konserwatystów ks. kardynała Puzyny, choć sam nie podzielał jego politycznych poglądów. W 1903, kiedy biskup Puzyna ze względu na biskupa wrocławskiego Koppa nie pozwalał udzielić ślubu w Krakowie Wojciechowi Korfantemu, zwalczanemu przez księży niemieckich na Górnym Śląsku, na własną rękę ułatwił górnośląskiemu działaczowi potajemny ślub. Wkrótce zasłynął jako natchniony, złotousty kaznodzieja. W 1905 był autorem odezwy do mieszkańców Galicji wzywającej do niesienia pomocy materialnej Polakom z Królestwie Kongresowym rannym i potrzebującym w wyniku poboru żołnierzy do udziału w wojnie rosyjsko-japońskiej.

W 1906 konsekrowany na biskupa. Został sufraganem archidiecezji lwowskiej, wkrótce po czym otrzymał od arcybiskupa Józefa Bilczewskiego nominację na rektora seminarium duchownego.

We Lwowie był blisko związany z narodową demokracją. Patronował wówczas akcji obronnej katolickiej i narodowej w Chełmskiem. Konspiracyjna praca dla Chełmskiego zbliżyła go do Aleksandra Zawadzkiego (Prokopa), oraz do młodszych działaczy narodowych, którzy głosili bliskość i konieczność czynu zbrojnego. Kiedy z kół : Zarzewia i Drużyn Strzeleckich zaczęło się w końcu 1911 i w ciągu 1912 zbieranie daru chełmskiego na tle głośnej wówczas w całej Galicji akcji wiecowej i dwóch krwawych demonstracji ulicznych we Lwowie przeciw konsulatowi rosyjskiemu (pierwsza w grudniu 1911, druga w maju 1912), był w stałym i żywym kontakcie z inicjatorami akcji obronnej Chełmskiego, Feliksem Młynarskim (Janem Brzozą) i Janem Dąbskim, oraz prof. Eugeniuszem Romerem. Należał do tajnej organizacji obywatelskiej, patronując Drużynom Strzeleckim i Zarzewiu. W jego mieszkaniu na przełomie lat 1912/13 omawiany był wraz z nim projekt zamachu na sobór na Placu Saskim w Warszawie, aby nie dopuścić do przyjazdu cara i ugodowej demonstracji. Plan nie został wykonany z powodu odwołania przyjazdu cara do Warszawy na otwarcie soboru.

Wszedł w najbliższy kontakt z Józefem Piłsudskim i pełnił rolę duchowego piastuna Legionów. Związany ze Związkiem Walki Czynnej i Związkiem Strzeleckim, honorowy kapelan I Brygady Legionów.

I wojna światowa

Po wybuchu wojny nie chciał pozostać we Lwowie zajętym przez Rosjan i jesienią 1914 bez porozumienia z arcybiskupami Bilczewskim i Teodorowiczem, którzy zostali na miejscu, wyjechał do Krakowa, a stamtąd do Wiednia. Internowany w Wiedniu w latach 1916-1917. W Wiedniu roztoczył niezwykle czynną i ofiarną opiekę nad uchodźcami polskimi z terenu wojny i nad jeńcami Polakami na Węgrzech. Był blisko związany z Naczelnym Komitetem Narodowym i Legionami Józefa Piłsudskiego. Działał w ruchu harcerskim, patronował Polskiej Drużynie Skautowej im. Króla Jana Sobieskiego w Wiedniu. W latach 1924–1931 był przewodniczącym Zarządu Oddziału Wileńskiego Związku Harcerstwa Polskiego. Filister h.c. korporacji akademickiej Cresovia Vilnensis. Na tle reprezentowanej przez niego orientacji politycznej pogłębiły się różnice poglądów między nim a ogromną większością episkopatu polskiego, a tragedia legionów stała się również jego tragedią. Doszła do tego także nieudana współpraca z arcybiskupem lwowskim Józefem Bilczewskim, obfitująca w szereg konfliktów. W związku z powyższym, jak też kłopotliwą sytuacją finansową, w jakiej znalazł się wówczas (do czego przyczyniła się jego ofiarność), zrzekł się jeszcze w Wiedniu sufraganii i do Lwowa nigdy nie wrócił. W odrodzonej Polsce nie otrzymał ani diecezji, ani żadnego stanowiska (oprócz upragnionej godności biskupa polowego).

Ofiarowanej mu przez episkopat sufraganii lubelskiej z niewiadomych przyczyn nie przyjął.

Po wojnie

Władysław Bandurski i Józef Piłsudski (1916)

Grób biskupa Władysława Bandurskiego w Kościele Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej w Warszawie

Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. W 1919 uczestnik wyprawy na Wilno. Latem 1919 dokonał uroczystego poświęcenia terenu przeznaczonego na Cmentarz Obrońców Lwowa.

W 1920 po zajęciu Wilna przez gen. Żeligowskiego na życzenie marszałka Polski Józefa Piłsudskiego został naczelnym kapelanem Wojska Litwy Środkowej. W Wilnie mieszkał w Pałacu Reprezentacyjnym Rzeczypospolitej. W 1931 z okazji 25-lecia sakry biskupiej, powołano komitet z gen. Stanisławem Skwarczyńskim na czele. Nad uroczystościami jubileuszowymi patronat objęli: prezydent RP prof. Ignacy Mościcki i marszałek Polski J. Piłsudski. Brał żywy udział w życiu wojska. Zyskał dużą popularność w środowisku legionowym. Ta popularność była powodem zadrażnień z Józefem Piłsudskim i ustąpienia ze stanowiska. Był płomiennym kaznodzieją. Autor publikacji o tematyce kultowej oraz poezji religijnej. Redaktor albumu na 100 lecie powstania listopadowego.

Zmarł 6 marca 1932 w Wilnie.

Po jego śmierci trzy miasta, z którymi był związany: Lwów, Kraków i Wilno pretendowały do miejsca wiecznego spoczynku biskupa. Został pochowany w katedrze w Wilnie w krypcie pod kaplicą św. Piotra i Pawła. 3 sierpnia 1996 staraniem biskupa polowego WP Głódzia, wbrew protestom litewskich Polaków, przeniesiono szczątki biskupa do Warszawy. W katedrze wileńskiej pozostał jego pomnik, niestety zasłonięty, widoczny jedynie od strony zakrystii.

Czy Władysław Bandurski był biskupem polowym Wojska Polskiego?

Według Tadeusza Kryski-Karskiego i Stanisława Żurakowskiego, autorów pracy Generałowie Polski niepodległej, Władysław Bandurski został zweryfikowany, jako biskup polowy ze starszeństwem z 1 czerwca 1919. Brak potwierdzenia tej informacji. Władysław Bandurski nie figuruje na żadnej z list starszeństwa generałów opublikowanych w "Rocznikach oficerskich" z 1923, 1924 i 1928. Nie został wymieniony w "Wykazach duchowieństwa wojskowego (...) wyznania katolickiego Rzeczypospolitej Polskiej" z 1928, 1929 i 1930, a także w Słowniku biograficznym generałów Wojska Polskiego 1918-1939 autorstwa Piotra Staweckiego. W większości publikacji wymieniany jest jako naczelny kapelan Wojska Litwy Środkowej, natomiast w Dzienniku Personalnym Nr 15 z 12 czerwca 1922 wymieniony został jako biskup polowy Wojska Litwy Środkowej.

Ordery, tytuły, wyróżnienia, upamiętnienie

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1927)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy w 1921)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia
• Tytuł honorowego kapelana Legionów Polskich
• Tytuł honorowego obywatela Lwowa (10 września 1927)
• Tytuł honorowego obywatela Krakowa (28 stycznia 1932)

Ulice imienia biskupa Władysława Bandurskiego znajdują się m.in. w Iławie, Krakowie (na Osiedlu Oficerskim), Krzeszowicach, Legionowie, Łodzi, Markach koło Warszawy, Mikołowie, Jarosławiu, Nowym Sączu, Starym Sączu, Szczecinie i Warszawie.

Bibliografia

• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i popr.
• H. P. Kosk, Generalicja polska, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998
• Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, Kraków 1935, ss. 263–264 (repr. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ​ISBN 8304034840​)

Linki zewnętrzne

• Władysław Bandurski w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2015-07-18]