Przejdź do zawartości

41 Suwalski Pułk Piechoty

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
41 Suwalski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Suwalski

Patron

marszałek Józef Piłsudski

Tradycje
Święto

16 kwietnia i 18 maja

Nadanie sztandaru

1925

Rodowód

1 Pułk Strzelców Suwalskich

Dowódcy
Pierwszy

mjr Mieczysław Mackiewicz

Ostatni

ppłk Kazimierz Wyderko

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
kampania wrześniowa
bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Zambrów, garnizon Suwałki

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

grupa płk. Rybaka (1920)
29 Dywizja Piechoty

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Tereny działań bojowych pułku w latach 1919-1920

41 Suwalski Pułk Piechoty Marszałka Józefa Piłsudskiego (41 pp) – oddział piechoty Samoobrony Litwy i Białorusi oraz Wojska Polskiego II RP.

Swoje święto obchodził 16 kwietnia – w rocznicę pierwszej bitwy pod Lidą[a].

W okresie II RP wchodził w skład 29 Dywizji Piechoty[1]. Stacjonował w Suwałkach[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Rodowód swój wywodził z 1 pułku Strzelców Suwalskich formowanego w grudniu 1918 w Zambrowie, w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Jako datę oficjalnego powstania pułku przyjmuje się dzień 19 grudnia 1918 roku, w którym to ukazał się pierwszy rozkaz organizacyjny[3]. Tego dnia pułk składał się z majora Mieczysława Mackiewicza (dowódcy), podporucznika Klemensa Lutostańskiego (adiutanta), kilku oficerów i 16 szeregowych[3]. Jednym z pierwszych szeregowych był Jerzy Tyszka, który pełnił funkcję szefa kancelarii, pisarza i gońca[3]. Major Mackiewicz wydał odezwę do mieszkańców Suwalszczyzny, wzywającą do wstępowania w szeregi pułku[3]. Jako pierwsza do Zambrowa przybyła kompania pod dowództwem porucznika Sławomira Użupisa, złożona z członków Polskiej Organizacji Wojskowej[3].

Początkowo występował w składzie dwóch batalionów. Dopiero w sierpniu 1919 roku został uzupełniony III batalionem sformowanym z kompanii obserwacyjnych Dowództwa Obrony Kresów Suwalskich. W lipcu 1919 roku pułk został przemianowany na 41 Suwalski pułk piechoty.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Augustowie[4].

Walki o granice

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Walki o Lidę (1919).

W połowie lutego 1919 roku pułk wyruszył na front przeciwrosyjski w rejon Mosty – Skidel i obsadzał tereny opuszczane stopniowo przez Niemców. W pierwszych dniach marca brał udział w wypieraniu Rosjan w kierunku północnym i przeprowadził udane natarcie na Szpilki. 30 marca obsadza rubież Dźwiny i stąd rusza na Lidę. Od 16 kwietnia toczył zażarte walki o miasto. Walki kończą się zwycięstwem.

W końcu kwietnia przetransportowano pułk na północ celem obrony Wilna. Tam w krwawych walkach w rejonie Niemierzy i Ogrodnik pułk po raz wtóry zmusza przeciwnika do odwrotu na wschód. Pułk wkroczył do Wilna.

W połowie czerwca pułk otrzymał rozkaz obsadzić Suwalszczyznę. Właśnie tutaj dołączył III batalion, który do tej pory obsadzał linę demarkacyjną wzdłuż Kanału Augustowskiego aż po granicę Prus Wschodnich.

Od połowy lipca 1919 pułk brał udział w ofensywie na Mińsk.

Od końca sierpnia 1919 roku do marca 1920 roku przebywał na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej. Po zluzowaniu został przetransportowany do Kalenkowicz i stąd wyruszył na „wyprawę kijowską”. 25 kwietnia zajął Owrucz, a 28 kwietnia ruszył w kierunku Malina i wykonał uderzenie na stację kolejową.

11 maja pułk obsadził stanowiska na przedmościach Kijowa, w rejonie Browary – Kniażyce. Tu przez wiele dni odpierał ataki Rosjan, którzy starali się wyprzeć oddziały pułku za Dniepr. Także wypad na Trebuchowo zakończył się sukcesem.

Na skutek przerwania się armii konnej Budionnego na tyły 3 Armii, oddziały polskie rozpoczęły odwrót spod Kijowa. Pułk prowadził działania opóźniające. Walczył nad Uszą, stoczył zacięty bój o Owrucz. Mimo zwycięstwa, zmuszony był cofać się dalej.

Podczas odwrotu wojsk polskich z Ukrainy, wchodzący w skład grupy płk. Jana Rybaka 41 pułk piechoty otrzymał rozkaz obsadzenia i utrzymania przez dwa dni Skorodna[5]. 21 czerwca pułk zajął stanowiska na zachodnim brzegu Sławecznej, utrzymując na wschodnim brzegu jeden pluton do osłony dwóch mostów[6]. Dowódca pułku wysłał na przedpole oficerski patrol rozpoznawczy w kierunku na Troszki, w celu zdobycia informacji o siłach i zamiarach nieprzyjaciela. Pojmani przez patrol jeńcy zeznali, że na Skorodno planowane jest uderzenie brygady liczącej około 2 000 żołnierzy, z dwudziestoma ckm-ami. W tym czasie 41 pp liczył około 2500 żołnierzy, a na uzbrojeniu posiadał około 50 karabinów maszynowych. Zarówno przewaga liczebna jak i taktyczna pozwoliła mjr. Ignacemu Oziewiczowi narzucić przeciwnikowi swój sposób rozegrania walki. Postanowił on pozwolić oddziałom sowieckim przeprawić się przez rzekę, aby następnie odciąć je od mostów i zniszczyć koncentrycznym uderzeniem[7].

Rano 22 czerwca pod Skorodno podeszły patrole czołowe nieprzyjaciela. Pluton podporucznika Sakowskiego, osłaniający dostęp do mostów, opuścił stanowiska i pospiesznie wycofał się na zachodni brzeg. Zachęceni tym czerwonoarmiści z marszu przystąpili do natarcia. Gdy główne siły sowieckie przeszły przez mosty, polski oddział obejścia (10 kompania) przeszedł na tyły wojsk sowieckich i powtórnie obsadził oba mosty. Wówczas na sygnał dowódcy pułku koncentrycznie uderzyły II i III batalion. Spychani w kierunku rzeki sowieccy strzelcy weszli pod lufy wzmocnionej karabinami maszynowymi 10 kompanii[8].

 Osobny artykuł: bitwa pod Skorodnem.

22 czerwca pułk rozbił brygadę piechoty rosyjskiej, zadając jej wielkie straty i zdobywając 12 karabinów maszynowych.

W latach 1919–1920 zginęło w walkach 262 oficerów i szeregowych. Największe skupiska mogił żołnierzy pułku znajdowały się w Lidzie oraz w Borkowie i m. Rudnia Nikołajewska za Kijowem.

Za bohaterstwo w walce 42 żołnierzy odznaczono Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, a 243 – Krzyżem Walecznych. Także sztandar jednostki został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu „Virtuti Militari” nr 2983[9].

Mapy walk pułku

[edytuj | edytuj kod]

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari
Żołnierze odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1921[10][11]
Chorągiew pułku sierż. Franciszek Bekielewski[12] ś.p. kpt. Wiktor Biretto
ppor. Józef Bizio por. Czesław Cierpicki nr 4863 pchor. Stanisław Chmielewski nr 575
pchor. Ludwik Gasztowt[13] por. Adolf Galinowski por. Waldemar Herloff
por. Michał Hurczyn por. Wacław Iwaszkiewicz nr 4862 mjr Stanisław Juszczacki
kpr. Piotr Komar sierż. Michał Kowalski plut. Franciszek Kubat nr 623
plut. Michał Kupstas sierż. szt. Stefan Kuligowski ppor. Bolesław Lenczowski
por. Klemens Lutostański sierż. szt. Michał Łazarski nr 4865 por. Wacław Makatrewicz
por. Józef Maciejowski st. szer. Michał Makarczyk sierż. szt. Franciszek Nieczkowski[14]
plut. Antoni Morawski kpr. Piotr Matukin kpr. Adolf Matukin
mjr Ignacy Oziewicz kpt. Konstanty Pereświet-Sołtan plut. Wincenty Przybylski
st. szer. Aleksander Romalowski nr 4864[15] plut. Marcin Rola kpr. Józef Rozmysłowski
por. Kazimierz Rutkowski por. Ludwik Smoleń pchor. Witold Świda[16]
por. Wacław Wilniewczyc por. Władysław Wiecierzyński ppor. Edward Witliński
pchor. Franciszek Trzankowski[17] sierż. Jan Zaleski[18] sierż. szt. Mikołaj Zagórski
por. Edward Żórawski

Pułk w okresie pokoju

[edytuj | edytuj kod]
Święto 41 Suwalskiego pułku piechoty – defilada na ulicach miasta; 8 maja 1928

W okresie międzywojennym 41 pułk piechoty stacjonował w garnizonie Suwałki na terenie Okręgu Korpusu Nr III i wchodził w skład 29 Dywizji Piechoty[19]. Kadra batalionu zapasowego 41 pp stacjonowała w Sokółce[20][21][b]

Zakwaterowanie

[edytuj | edytuj kod]

Po przejściu jednostek Wojska Polskiego na stopę pokojową pułk zajął największy kompleks koszarowy w Suwałkach. Położone w w południowej części miasta, przy szosie do Augustowa, porosyjskie koszary liczyły około 80-90 obiektów, z czego kilkanaście piętrowych budynków koszarowych oraz mniejsze - gospodarcze i funkcyjne. Od początku lat 20. XX w kompleks nazwano Koszarami im. Tadeusza Kościuszki[c]. W rejonie koszar znajdowały się: strzelnica (tzw. stara), gazownia, areszt, łaźnia i piekarnia garnizonowa[25].
Na przełomie lat 20. i 30. XX w. rozpoczęto gruntowne remonty w większości obiektów. Skupiono się na poprawie bazy szkoleniowej, warunków socjalnych, a także estetyce budynków. Wybudowano też miejsca spacerowe, altanki, wytyczono alejki i trawniki. W 1931 pułk otrzymał 3 000 złotych na 1500 sadzonek lipy, akacji, klonu, jesionu, grabu, morwy, dębu, modrzewia, brzozy i topoli oraz na 11 000 sadzonek świerku i bukszpanu na żywopłot. W połowie lipca 1934 oddano do użytku zbudowaną przez żołnierzy bocznicę i rampę kolejową. W lipcu 1933 pionierzy pułku rozpoczęli budowę kąpieliska na Stawie „Arkadia”[26].

Szkolenie

[edytuj | edytuj kod]

W szkoleniu szczególny nacisk kładziono na wyszkolenie strzeleckie, w tym na strzelanie nocne oraz na organizację systemu ognia. Na wysokim poziomie stało wyszkolenie bojowe. W szkoleniu taktycznym ćwiczono przede wszystkim działania opóźniające, marsze ubezpieczone dzienne i nocne, kończące się bojem. Rozpoczęto również intensywne szkolenie w zakresie działań obronnych. Nie spotykało się to z dobrą oceną najwyższych dowódców[27].
Szkolenie pododdziałów pułku odbywało się także na garnizonowym placu ćwiczeń „Płociczno”[d]

Kadra zawodowa pułku uzyskiwała zróżnicowane oceny z wyszkolenia. Najlepiej oceniano przygotowanie kolejnych dowódców pułku i oficerów sztabowych. Gros ich uzyskiwało oceny dobre i bardzo dobre. Gorzej oceniano kadrę z dużym stażem, ale nieposiadającą odpowiedniego przygotowania do służby w czasie pokoju. Oficerowie młodsi, wychowankowie polskich szkół oficerskich, byli oceniani wyżej. Dość nisko oceniał umiejętności taktyczne oficerów pułku inspektor armii, gen. Stefan Dąb-Biernacki. W jego notatkach z czerwca 1934 pułk sklasyfikowano na jednym z ostatnich miejsc pod względem poziomu wyszkolenia kadry oficerskiej. W końcu lat 30. XX w. gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer ocenił wartość kadry i oficerów jako dostateczną pod kątem stopnia wyszkolenia i wartości taktycznych, a jako przeciętną pod kątem wartości moralnych i wychowawczych[28].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 41 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy[29].

Wojna obronna 1939

[edytuj | edytuj kod]

Podczas wojny obronnej 1939 walczył w składzie macierzystej 29 Dywizji Piechoty w odwodowej Armii „Prusy”.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[30][31]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca ppłk Kazimierz Wyderko
I adiutant kpt. piech. Stanisław Czupryna †1940 Charków
II adiutant NN
oficer informacyjny NN
oficer łączności kpt. piech. Ignacy Lubowski
kwatermistrz kpt. piech. Mieczysław Żukowski[e]
oficer płatnik NN
oficer żywnościowy ppor. rez. Karol Stanisław Pigłosiewicz
naczelny lekarz kpt. lek. dr Stanisław Gierałtowski
kapelan st. kap. rez. ks. Bolesław Cieciuchowski
dowódca kompanii gospodarczej kpt. adm. Stanisław Siedlecki
I batalion
dowódca I batalionu mjr Edward Euzebiusz Billik
adiutant batalionu NN
dowódca 1 kompanii strzeleckiej mjr Edward Józef Roth
dowódca 2 kompanii strzeleckiej kpt. Piotr Zadrowski
dowódca 3 kompanii strzeleckiej por. Władysław Szymborski
dowódca 1 kompanii ckm kpt. Marcin Borek
II batalion
dowódca II batalionu mjr piech. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski (do 10 IX)
mjr kontr. Artemi Aroniszydze (od 11 IX)
adiutant batalionu por. Józef Golik
dowódca plutonu łączności ppor. piech. rez. Stefan Bielecki[f]
dowódca 4 kompanii strzeleckiej por. rez. Józef Sawicki
dowódca I plutonu ppor. Wojciech Szczęsnowicz †22/23 IX 1939
dowódca 5 kompanii strzeleckiej por. piech. Władysław Roszko[g]
dowódca 6 kompanii strzeleckiej kpt. Stanisław Łaganowski (do 23 IX)
podkom. SG (ppor. piech. rez.) Stanisław Karol Stopa (od 23 IX)
dowódca 2 kompanii ckm por. Franciszek Marian Worek
III batalion
dowódca III batalionu mjr Kazimierz Buncler
adiutant batalionu NN
dowódca 7 kompanii strzeleckiej ppor. Witold Stefan Feliks Mirowski
dowódca 8 kompanii strzeleckiej por. Zygmunt Borucki[h]
dowódca 9 kompanii strzeleckiej por. rez. Jan Jagłowski (do 20 IX)
por. Jan Borkowski (od 21 IX)
dowódca 3 kompanii ckm kpt. Stefan Sommer
pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernej por. piech. Kazimierz Orłowski[i]
dowódca II plutonu ppor. piech. Zygmunt Sutkowski[j]
dowódca plutonu artylerii piechoty por. art. Teodor Albrecht[k]
dowódca kompanii zwiadowców NN
dowódca plutonu pionierów kpt. piech. Antoni Józef Szypiński
dowódca plutonu przeciwgazowego NN

Symbole pułkowe

[edytuj | edytuj kod]

Sztandar

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

3 czerwca 1923 roku gen. Aleksander Osiński wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez mieszkańców powiatów Suwałki i Augustów[39]

Odznaka pułku

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

Odznaka pierwotnie miała kształt owalnej tarczy, na której umieszczony był orzeł państwowy oraz wpisany numer i inicjały „41 SPP”. Jednoczęściowa – wykonana w tombaku srebrzonym i oksydowanym, bez emalii. Wymiary: 42x26 mm. Wykonanie: J. Rontensztejn – Suwałki

7 września 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej[40]. Odznaka o wymiarach 45x30 mm ma kształt tarczy pokrytej granatową emalią z żółtym obramowaniem. Na tarczy umieszczony jest srebrny orzeł trzymający rozwiniętą chorągiew z wizerunkiem Krzyża Orderu Virtuti Militari. U dołu numer „41” i gałązki dębowe. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, łączona pięcioma nitami. Na rewersie próba srebra, numer i imiennik grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy. Autorem projektu odznaki był major Bronisław Sylwin Kencbok (1898-1940), zamordowany w Charkowie.

23 listopada 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zatwierdził nowy wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej[41]. Odznaka o wymiarach 33x33 mm ma kształt krzyża (wzorowana na odznakach pułków piechoty Legionów). Centrum odznaki stanowi okrągła tarcza z monogramem „JP”. Od tarczy odbiegają topory z cyfrą pułkową „41” i cztery wici – strzały. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze, oksydowana. Na rewersie próba srebra, inicjały grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy[42].

Odznaka żałobna

26 czerwca 1935 roku Minister Spraw Wojskowych „w celu uczczenia i utrwalenia pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w pułkach: 1 szwoleżerów, 41 i 66 piechoty, których Szefem był Zmarły Marszałek oraz dla Korpusu Kadetów Nr 1, który w tytule swoim nosi Nazwisko Marszałka Piłsudskiego – ustanowił stałą oznakę żałobną”. Oznakę stanowiła czarna obwódka, średnicy 3 mm, złożona z podwójnego czarnego sznura – jedwabnego u oficerów i podoficerów zawodowych, a bawełnianego u szeregowców i kadetów – przyszyta do krawędzi lewego naramiennika kurtki i płaszcza, i noszona stale w służbie i poza służbą do wszystkich rodzajów ubioru wojskowego[43] (zob. Kult Józefa Piłsudskiego).

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]
Rekonstrukcja przemarszu pułku przez Suwałki w 1919 roku
 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 41 Suwalskiego Pułku Piechoty.
Dowódcy pułku[44][l]
Zastępcy dowódcy pułku[m]
II zastępca (Kwatermistrz)

Obsada personalna w marcu 1939

[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna w marcu 1939[62]
Stanowisko etatowe Stopień, imię i nazwisko Przydział we wrześniu 1939
dowództwo i kwatermistrzostwo
dowódca pułku ppłk piech. Kazimierz Wyderko dowódca pułku
I zastępca dowódcy pułku ppłk piech. Erwin Alojzy Wolanek dowódca 134 pp
adiutant kpt. piech. Stanisław Czupryna
starszy lekarz kpt. lek. dr Czesław Domasik
młodszy lekarz wakat
w dyspozycji dowódcy pułku mjr kontr. Mikołaj Rybaczuk w 3 pp Grupy Grodzieńskiej
II zastępca dowódcy pułku (kwatermistrz) mjr piech. Kazimierz Buncler
oficer mobilizacyjny kpt. piech. Ludwik Mendys w 2 pp Grupy Grodzieńskiej
zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. piech. Zygmunt Niewczasiński[n]
oficer administracyjno-materiałowy kpt. piech. Mieczysław Żukowski
oficer gospodarczy kpt. int. Czesław Kuchciński[o]
oficer żywnościowy kpt. adm. (piech.) Franciszek Mierzwa[p]
dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy kpt. tab. Stanisław Praczyk[q]
kapelmistrz ppor. kplm. Augustyn Wiśniewski[r]
I batalion
dowódca batalionu mjr piech. Edward Euzebiusz Billik
dowódca 1 kompanii mjr piech. Edward Józef Roth dowódca Zakopiańskiego Batalionu ON
dowódcy plutonów por. piech. Romuald Leleno
por. piech. Józef Tomasz Mackiewicz w 2 pp Grupy Grodzieńskie
ppor. piech. Klemens Ostrowski
dowódca 2 kompanii kpt. piech. Piotr Zadrowski
dowódcy plutonów ppor. piech. Jan Borysewicz
ppor. piech. Władysław Roman Sinecki
dowódca 3 kompanii por. piech. Władysław Szymborski
dowódcy plutonów ppor. piech. Stanisław Prus
ppor. piech. Zygmunt Sutkowski dowódca II plutonu kompanii ppanc.
dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych kpt. piech. Marcin Borek dowódca 1 kompanii ckm
dowódcy plutonów por. piech. Jan Borkowski
ppor. piech. Paweł Piotr Suchomski
II batalion
dowódca batalionu mjr piech. Stanisław II Błaszczyk
dowódca 4 kompanii por. piech. Ferdynand Emilian Dyjankiewicz w 1 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódca plutonu ppor. piech. Wojciech Szczęsnowicz
dowódca 5 kompanii kpt. piech. Wacław Nowicki
dowódca plutonu por. piech. Henryk Barwiński
dowódca 6 kompanii kpt. piech. Stanisław Łaganowski
dowódcy plutonów por. piech. Witold Sylwan Litwiniak †1940 Charków
por. piech. Tadeusz Ludwik Makowski
dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych kpt. piech. Józef Antoni Ruschar w 3 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódca plutonu ppor. piech. Eugeniusz Siniewicz
III batalion
dowódca batalionu mjr piech. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski
dowódca 7 kompanii kpt. piech. Stanisław Siedlecki
dowódcy plutonów ppor. piech. Władysław Kuszel[69]
ppor. piech. Stanisław Szabunia
dowódca 8 kompanii por. piech. Jan Wojciech Maksymowicz
dowódcy plutonów
dowódca 9 kompanii kpt. piech. Seweryn Wilk w 2 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódcy plutonów
dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych kpt. piech. Stefan Sommer
dowódcy plutonów
pododdziały specjalne
dowódca plutonu łączności kpt. piech. Ignacy Lubowski[s] oficer łączności pułku
dowódca plutonu pionierów kpt. piech. Antoni Józef Szypiński
dowódca plutonu artylerii piechoty por. art. Teodor Albrecht
dowódca plutonu przeciwpancernego por. piech. Kazimierz Orłowski
dowódca oddziału zwiadu por. piech. Mieczysław Wojno[t]
odkomenderowani na kurs
kpt. piech. Stanisław Adam Martini[u]
kpt. adm. (piech.) Józef Kapka[v]
por. piech. Zygmunt Borucki dowódca 8 kompanii strzeleckiej
por. piech. Jan Przybyłowicz[w]
por. piech. Władysław Roszko dowódca 5 kompanii strzeleckiej
ppor. piech. Jan Kuczkowski[x] przeniesiony do 4 plot.[36]

Żołnierze 41 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[76] oraz Muzeum Katyńskie[77][y][z].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Anton iBielan ppor. rez. Katyń
Wiktor Bronakowski ppor. rez. Uniwersytet Wileński Charków
Jan Bryła ppor. rez. nauczyciel Szkoła w Dowiatach Charków
Aleksander Butkiewicz ppor. rez. ekonomista Katyń
Bronisław Bzymek ppor. rez. absolwent SGH Charków
Edward Cynkutis ppor. rez. urzędnik Starostwo w Suwałkach (e) Charków
Stanisław Czupryna[78] kapitan żołnierz zawodowy I adiutant 41 pp Charków
Górercki Czesław ppor. rez. nauczyciel Charków
Jacyna Jan Edmund ppor. rez. nauczyciel Szkoła w Raczkach Charków
Jankowski Tadeusz ppor. rez. historyk kier. biblioteki w Grodnie Katyń
Jaroma Henryk ppor. rez. Katyń
Kołodziejski Władysław ppor. rez. nauczyciel szkoła powszechna Charków
Korytkowski Aleksander ppor. rez. inżynier rolnik Urząd Ziemski w Augustowie Charków
Kwiatek Jan ppor. rez. Charków
Landau Wacław ppor. rez. Katyń
Litwiniak Witold Sylwan[79] por. piech. oficer służby stałej Charków
Marcinkiewicz Józef por. rez. matematyk, dr filozofii Uniwersytet Wileński Charków
Morze Józef por. rez. leśnik Nadleśnictwo Wierśnie Charków
Olejniczakowski Eugeniusz kpt. rez. prawnik starosta w Krasnymstawie Charków
Nocuń Stanisław ppor. rez. nauczyciel Katyń
Piekielny Władysław ppor. rez. pracownik naukowy Politechnika Warszawska Katyń
Raszke Marian[80] por. rez. dziennikarz Katyń
Trejgiel Włodzimierz ppor. rez. urzędnik Katyń
Wrocławski Michał ppor. rez. nauczyciel szkoła w Gatinice Katyń
Paszkowski Aleksy ppor. rez. prawnik Charków
Przyrowski Jan ppor. rez. nauczyciel szkoła w Raczkach BLK
Siemiński Apolinary ppor. rez. technik leśnik Charków
Sokołowski Henryk ppor. rez. absolwent SGGW Charków
Szymkiewicz Michał ppor. rez. Charków
Szypiński Antoni Józef[81] kapitan żołnierz zawodowy dowódca plutonu pionierów Charków
Świerczewski Mieczysław ppor. rez. inżynier leśnik Starostwo w Tarnowie Charków
Tumiłowicz Wacław[82] kpt. rez. (e) Charków
Wilk Seweryn[83] kapitan żołnierz zawodowy dowódca 9/40 pp Charków

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W okresie III Rzeczypospolitej tradycje pułku kultywował 1 batalion zmechanizowany 29 Brygady Zmechanizowanej ze Szczecina.

  1. Z uwagi na święta Wielkiej Nocy uroczystości często przenoszono na 8 maja – rocznicę zajęcia Kijowa
  2. Komendantami kadry byli: mjr Michał Gaca (1923)[22], mjr Józef I Kozioł (1928)[23] i kpt. Włodzimierz Papiz (od III 1931)[24][21].
  3. Część kompleksu (11 budynków) zajmował 4 dywizjon artylerii konnej[25].
  4. Plac ćwiczeń „Płociczno” utworzony został na przełomie roku 1930 i 1931 na terenie przejętego w użytkowanie przez wojsko od Nadleśnictwa Suwałki Uroczyska Płociczno. Liczący około 350 ha teren w północno-wschodniej części posiadał strzelnicę, która otrzymała nazwę Strzelnica Hetmana Żółkiewskiego. Wyposażona w stanowiska, schrony i tarczociągi, umożliwiające prowadzenie strzelań bojowych do drużyny włącznie, oraz strzelań szkolno-bojowych ckm na odległość 600 m[26].
  5. Mieczysław Żukowski (ur. 8 stycznia 1895). 29 kwietnia 1933 został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty[32]. W kwietniu 1935 został przeniesiony z 33 do 41 pp[33]. W 1938 został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi „za zasługi w służbie wojskowej”[34]. 12 września 1939 w Garwolinie zorganizował i objął dowództwo batalionu piechoty w sile 360 karabinów, około 600 piechurów bez broni z różnych dywizji, przeważnie z rozbitego pod Jeruzalem w dniu 12 września Ośrodka Zapasowego 26 Dywizji Piechoty[35].
  6. Stefan Bielecki ur. 11 listopada 1911 w m. Bucniowa, zm. 15 sierpnia 2001) w niewoli w Oflagu II C Woldenberg[36].
  7. por. piech. Władysław Roszko ur. 8 września 1903[37]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli[36].
  8. Zygmunt Borucki został ciężko ranny, stracił obie nogi, przebywał w Oflagu II C Woldenberg.
  9. por. piech. Kazimierz Orłowski ur. 4 marca 1909. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenbergu[36].
  10. Zygmunt Sutkowski (ur. 27 maja 1914 w Warszawie, zm. 22 lutego 1980) w niewoli, w Oflagu II C Woldenberg[36]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 254. lokatą w korpusie oficerów piechoty[38].
  11. Teodor Albrecht ur. 1 kwietnia 1909 w Zamościu, w rodzinie Piotra. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 108. lokatą w korpusie oficerów artylerii. Przebywał w niemieckiej niewoli, a po uwolnieniu służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W latach 1951–1957, po powrocie do kraju, był poddany kontroli operacyjnej przez funkcjonariuszy UB w Katowicach (sygn. IPN Ka 230/318).
  12. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[45].
  13. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[50]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  14. kpt. piech. Zygmunt Niewczasiński ur. 21 lutego 1898 w Sarnowie, w powiecie łukowskim, w rodzinie Władysława i Lucyny z Barankiewiczów[63]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 96. lokatą w korpusie oficerów piechoty[64]. Zmarł 28 września 1971 w Londynie. Został pochowany na St. Patrick's Cemetery. Był odznaczony Medalem Niepodległości (9 listopada 1933)[65].
  15. Mjr int. Czesław Kuchciński ps. „Smok” ur. 25 marca 1897 w Suwałkach, w rodzinie Henryka i Doroty Teller (Feller)[66]. Zastępca Komendanta 4. Rejonu w Obwodzie Praga Okręgu Warszawa AK. Odznaczony Orderem Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Srebrnym Krzyżem Zasługi[67].
  16. kpt. adm. (piech.) Franciszek Mierzwa ur. 16 sierpnia 1892 we wsi Biesiadki, w rodzinie Stanisława.
  17. kpt. tab. Stanisław Praczyk ur. 3 listopada 1896 we wsi Ludwinów lub Ludwinowo, w rodzinie Kaspra. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenberg[36]. Zmarł 1 grudnia 1967. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Wolsztynie. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[68].
  18. ppor. kplm. Augustyn Wiśniewski ur. 17 listopada 1906.
  19. kpt. piech. Ignacy Lubowski ur. 24 lipca 1899 w Warszawie, w rodzinie Antoniego. Był więźniem obozu koncentracyjnego Neuengamme, w którym zmarł 3 maja 1945[36]. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[70].
  20. por. piech. Mieczysław Wojno ur. 9 kwietnia 1909 na Litwie, w rodzinie Jana. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenbergu[36]. Po uwolnieniu wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z wojskowych komend uzupełnień[71].
  21. kpt. piech. Stanisław Adam Martini ur. 11 grudnia 1899 w Rzeczycy Długiej, w ówczesnym powiecie tarnobrzeskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Dyonizego. Po II wojnie światowej został zarejestrowany w jednej w rejonowych komend uzupełnień[72]. 23 sierpnia 1944 w Lublinie został zatrzymany. Przebywał w obozach: Riazań, Czerepowiec, Griazowiec, Bogorodskoje i Brześć. 3 listopada 1947 repatriowany do Polski. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[73].
  22. kpt. adm. (piech.) Józef Kapka ur. 13 marca 1897. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[74]. W 1940 w dowództwie 3 Pułku Grenadierów Śląskich.
  23. por. piech. Jan Przybyłowicz ur. 16 stycznia 1909[75] w Libuszy, w rodzinie Józefa. W czasie kampanii wrześniowej w 29 DP. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau i Oflagu II C Woldenberg[36].
  24. ppor. piech. Jan Kuczkowski ur. 1 czerwca 1914[75] w Jankowie Zaleśnym. W niemieckiej niewoli[36].
  25. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939.
  26. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Satora 1990 ↓, s. 91.
  2. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 79.
  3. a b c d e Jednodniówka 1923 ↓, s. 5.
  4. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  5. Smoleń 1929 ↓, s. 30.
  6. Odziemkowski 2004 ↓, s. 379.
  7. Odziemkowski 2004 ↓, s. 379-380.
  8. Smoleń 1929 ↓, s. 31.
  9. Dekret Wodza Naczelnego L. 3394 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1606)
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 41 z 6 grudnia 1921 roku, s. 1607-1608.
  11. Smoleń 1929 ↓, s. 45.
  12. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Biekielewski.
  13. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Gosztowt.
  14. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Mieczkowski.
  15. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Romatowski.
  16. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 68, 604.
  17. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Franciszek Jerzy Frankowski.
  18. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Zalewski.
  19. Almanach 1923 ↓, s. 51.
  20. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 247.
  21. a b Skłodowski 2021 ↓, s. 189.
  22. a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 245.
  23. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 57.
  24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931, s. 94.
  25. a b Bieliński 2018 ↓, s. 19.
  26. a b Bieliński 2018 ↓, s. 20.
  27. Bieliński 2018 ↓, s. 27.
  28. Bieliński 2018 ↓, s. 26.
  29. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  30. Bieliński 2018 ↓, s. 30.
  31. Głowacki 1985 ↓, s. 298-299, 321.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 29 kwietnia 1933 roku, s. 115.
  33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 41.
  34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 34.
  35. Głowacki 1985 ↓, s. 185.
  36. a b c d e f g h i j Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-06-12].
  37. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 79.
  38. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 62.
  39. Satora 1990 ↓, s. 90-91.
  40. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 7 września 1926 roku, poz. 240.
  41. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 15 z 23 listopada 1937 roku, poz. 175.
  42. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 79-82.
  43. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 1 z 26 czerwca 1935 roku, poz. 5.
  44. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  45. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  46. "Księga chwały piechoty" (metryka 41 pp)
  47. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 132 z 20 grudnia 1924 roku, s. 749.
  48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 stycznia 1925 roku, s. 26.
  49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 206.
  50. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 544.
  52. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 227, 345.
  53. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 4 lutego 1927 roku, s. 36.
  54. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 127.
  55. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 120.
  56. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 326.
  57. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 338.
  58. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 159.
  59. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 160.
  60. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 97.
  61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  62. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 597–598.
  63. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-16]..
  64. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 53.
  65. M.P. z 1933 r. nr 258, poz. 276.
  66. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-16]..
  67. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 339.
  68. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 278.
  69. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 108, ur. 10 listopada 1904.
  70. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 56.
  71. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-21]..
  72. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-18]..
  73. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 42.
  74. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 313.
  75. a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 112.
  76. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  77. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  78. Księgi Cmentarne – wpis 4901.
  79. Księgi Cmentarne – wpis 6210.
  80. Księgi Cmentarne – wpis 3080.
  81. Księgi Cmentarne – wpis 7643.
  82. Księgi Cmentarne – wpis 14058.
  83. Księgi Cmentarne – wpis 14212.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Krzysztof Skłodowski: Mogiła w Leszczewku. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego. [dostęp 2024-07-05].