18 Dywizjon Artylerii Ciężkiej

18 Dywizjon Artylerii Ciężkiej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1937
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Władysław Brzozowski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	18 Dywizja Piechoty

18 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (18 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.

Dywizjon został sformowany w 1937 roku, w Zambrowie, przez 1 pułk artylerii ciężkiej z Modlina, jako organiczna jednostka artylerii 18 Dywizji Piechoty.

Działania bojowe

Mobilizację alarmową rozpoczął 24 sierpnia 1939. Po osiągnięciu gotowości bojowej, dywizjon wyruszył w pas obrony 18 Dywizji Piechoty, w rejon Łomży i Nowogrodu.

Od świtu 31 sierpnia 1939 znajdował się na stanowiskach ogniowych, na głównej pozycji obronnej 18 DP, w ugrupowaniu 33 pułku piechoty. Do 4 września nie nawiązał kontaktu ogniowego z nieprzyjacielem. Na rozkaz gen. bryg. Młot-Fijałkowskiego przegrupował się w rejon Ostrołęki celem wsparcia 42 pułku piechoty. Dywizjon marszem nocnym osiągnął Ostrołękę o świcie 5 września i zajął stanowiska ogniowe obok Dzbenina i Kamianki. Zmieniająca się sytuacja taktyczna wymusiła zmianę rozkazów. W nocy z 5/6 września oddział wymaszerował do kolejnego rejonu. Baterie miały zająć stanowiska ogniowe na zachód od m. Borawe.

6 września baterie dywizjonu kilkakrotnie bombardowane były przez Luftwaffe. Wieczorem 7 września 18 dac maszerował z 71 pułkiem piechoty do rejonu Cisk-Żabin. Tu wspierać miał uderzenie pułku piechoty na Goworowo. Około północy kontratak na korzyść 33 DP (rez.) został odwołany. Dywizjon powrócił do rejonu m. Borawe.

8 września ppłk Władysław Brzozowski otrzymał rozkaz odejścia z linii Narwi. Wieczorem tego dnia 1 bateria ostrzelała ogniem armat kal. 105 mm zgrupowanie Niemców w Goworowie. Po wykonaniu zadania ogniowego, dołączyła do kolumny dywizjonu, który maszerował w ugrupowaniu 71 pułku piechoty po drodze: Czarnowiec-Rzekuń-Susk-Janochy-Grucele-Opęchowo-Kleczkowo.

Rano 9 września dywizjon przekroczył rzekę Ruż. Baterie zajęły SO na północnym skraju lasu Kamienowo po obu stronach drogi Żyźniewo-Zawady. Tu odtworzona została zdolność bojowa jednostki, uzupełniono amunicję ze składu w Żyźniewie, nakarmiono ludzi i konie.

9 września oddziały niemieckie zajęły Jakać, co stanowiło zagrożenie dla lewego skrzydła 18 Dywizji Piechoty. Dowódca dywizji zdecydował wykonać uderzenie na tę miejscowość. Dywizjon otrzymał zadanie: z dotychczasowych stanowisk ogniowych położyć ogień na czoło kolumn nieprzyjacielskich w rejonie Tyszki i Jakać, a następnie przenieść ogień w centrum ugrupowania przeciwnika w rejonie parceli leśnej Gostery. Sygnałem dla piechoty miało być otwarcie ognia przez 18 dac.

10 września o 3:30 nastąpiło uderzenie ogniowe. Salwy spadły na wyciągniętą kolumnę DPanc „Kempf”, powodując duże straty i wywołując panikę. Wykorzystując zamieszanie 71 pp wyrzucił nieprzyjaciela za rzekę Ruż. Dywizja Pancerna „Kempf” poniosła w tym boju duże straty. Po porażce Niemcy wprowadzili do walki lotnictwo. Około 17:00 pododdziały dywizjony zostały zbombardowane. Zginęło kilku żołnierzy. Po zmroku ruszono w kierunku Zambrowa. Do straży przedniej przydzielono działon z 1 baterii do obrony przed czołgami. Dywizjon maszerował w ugrupowaniu 71 pp.

O świcie 11 września 18 dac zajął SO w rejonie Tabądzia i od 6:00 wspierał ogniem lII/71 pp atakujący wzdłuż drogi Zakrzewo Stare-Pruszki Jabłoń. Natarcie załamało się. Około 10:00 rozpoczął się kolejny polski atak. Około godz. 14:00 kontratak niemiecki zmusił polskie oddziały do wycofania się. W związku z niepowodzeniem ataku około 16:00 na naradę do dowódcy 18 DP został wezwany ppłk Brzozowski. Podczas jego nieobecności uderzenie Niemców bezpośrednio zagroziło SO artylerii. Dopiero kontratak piechoty zażegnał niebezpieczeństwo. O 19.00 dywizjon wyruszył z Zakrzewa Starego do lasku na południowy zachód od m. Srebrny Borek.

Mimo nękającego ognia niemieckiej artylerii, o świcie 12 września osiągnął nakazany rejon. Z nowych SO miał działać bateriami na korzyść 71. i 42 pułk piechoty. O 9:00 wspierał atak na Andrzejewo prowadzony osobiście przez dowódcę 18 Dywizji Piechoty - płk Kosseckiego. Atak nie uzyskał powodzenia, a dowódca dywizji został ciężko ranny. Dowództwo dywizji przejął płk Hertel, a 18 dac przegrupował się na nowe stanowiska. 1 bateria artylerii stanęła ok. 800 m na północ od Łętownicy, 2 ba zaś - ok. 200 m za stodołami środkowej części Łętownicy. Płk Hertel zdecydował się na natarcie. Około 14:30 baterie otworzyły ogień. Początkowo zanotowano sukcesy na poszczególnych odcinkach ataku. Jednak nieprzyjacielski kontratak zatrzymał polskich piechurów. Walka ze zmiennym szczęściem trwała do 17:00. Wyczerpywała się amunicja. W tym czasie nieprzyjaciel idąc z północy, zajął Paproć Dużą i wyszedł na tyły oraz bok prawego skrzydła dywizji. Wojska walczyły w okrążeniu.

Około 18.00 Niemcy uderzyli z m. Srebrna i wyszli na tyły SO 1 baterii. Po krótkiej walce 1 bateria, kolumna amunicyjna i tabory 18 dac zostały zniszczone. Do walczących kanonierów 2 baterii dołączyli żołnierze z innych oddziałów 18 Dywizji Piechoty. Pozwoliło to zatrzymać Niemców i uratować haubice.

Około 22:00 pozostałości 18 DP uderzyły na wroga celem wyjścia z okrążenia. Jednak silny ogień Niemców zatrzymał przebijające się oddziały. W tej sytuacji ppłk Brzozowski zawrócił 2 baterię do Łętownicy. Tu, na rozkaz płk. Hertla, zniszczono sprzęt i działa. Wszyscy otrzymali polecenie przebijania się na własną rękę. 18 dac został rozwiązany.

13 września większość żołnierzy dywizjony dostała się do niewoli niemieckiej.

Organizacja i obsada personalna dywizjonu we wrześniu 1939

Dowództwo

• dowódca – ppłk Władysław Brzozowski
• adiutant – kpt. Szczepan Malinowski
• oficer zwiadowczy – por. Kazimierz Rzaniak
• oficer łączności – por. Stefan Czerniawski
• lekarz – ppor. rez. dr med. Leon Sadowski

1 bateria (trzy 105 mm armaty wz. 1913)

• dowódca – kpt. Mieczysław Wilczewski

2 bateria (trzy 155 mm haubice wz. 1917)

• dowódca – kpt. Tadeusz Maziarz

Bibliografia

• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Instytut Wydawnictw PAX. Warszawa 1990
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków 1995. ​ISBN 83-85621-87-3​
• Zygmunt Kosztyła: Wrzesień 1939 roku na Białostocczyźnie. PWN. Warszawa 1976, s. 35, 254
• Piotr Zarzycki, 1 Pułk Artylerii Ciężkiej; Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Dowództwo Wojsk Lądowych przy współpracy Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy przy PAN.Pruszków 1997. ​ISBN 83-87103-27-6​