1792
Rządzący państwami w 1792
Wydarzenia w Polsce
- 1 stycznia – uroczyste poświęcenie kościoła św. Piotra i Pawła w Lachowicach.
- 14 kwietnia – Franciszek Wielopolski został pierwszym prezydentem Krakowa.
- 16 kwietnia – Ignacy Wyssogota Zakrzewski został pierwszym prezydentem Warszawy.
- 27 kwietnia – w Petersburgu, pod kontrolą Rosji, zawiązano konfederację, ogłoszoną dopiero w Targowicy nad Siwuchą 14 maja. Utworzyli ją magnaci niezadowoleni z reform Sejmu Wielkiego i pragnący przywrócenia dawnego porządku.
- 2 maja – założono cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie.
- 14 maja – w Targowicy nad Siwuchą ogłoszono zawiązanie przez polskich magnatów konfederacji przeciwko reformom Sejmu Wielkiego.
- 18 maja:
- Katarzyna II wydała manifest przeciwko władzom Rzeczypospolitej.
- wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczypospolitej, rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska (II rozbiór Polski).
- 20 maja – otwarto i poświęcono Cmentarz Powązkowski w Warszawie.
- 26 maja – wojna polsko-rosyjska: klęska wojsk litewskich w bitwie pod Opsą.
- 29 maja – zawieszono obrady Sejmu Wielkiego.
- Po zajęciu Krakowa przez wojska rosyjskie odbyła się w kościele Mariackim uroczysta wotywa dla uczczenia zwycięstwa Targowicy.
- 1 czerwca – wojna polsko-rosyjska: zdymisjonowano naczelnego wodza armii litewskiej księcia Ludwika Wirtemberskiego, któremu udowodniono zdradę i działania na korzyść armii rosyjskiej.
- 10 czerwca – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo wojsk litewskich w bitwie pod Stołpcami.
- 11 czerwca – wojna polsko-rosyjska: klęska wojsk litewskich w bitwie pod Mirem.
- 14 czerwca – wojna polsko-rosyjska: porażka Polaków w bitwie pod Boruszkowcami.
- 18 czerwca – wojna polsko-rosyjska: zwycięska bitwa pod Zieleńcami ks. Józefa Poniatowskiego nad wojskami rosyjskimi.
- 22 czerwca – Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari dla uczczenia zwycięstwa pod Zieleńcami.
- 25 czerwca – w Ostrogu na Wołyniu po raz pierwszy wręczono Ordery Virtuti Militari. Udekorowano nimi 15 oficerów i żołnierzy biorących udział w zwycięskiej bitwie pod Zieleńcami z Rosjanami.
- 4 lipca – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Zelwą.
- 14 lipca – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Wojszkami.
- 18 lipca – wojna polsko-rosyjska: nierozstrzygnięta bitwa pod Dubienką wojsk polskich pod dowództwem Tadeusza Kościuszki z armią rosyjską.
- 23 lipca:
- akces króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy zakończył wojnę polsko-rosyjską w obronie konstytucji 3 maja.
- wojna polsko-rosyjska: porażka wojsk litewskich w bitwie pod Brześciem.
- 24 lipca – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo wojsk litewskich w bitwie pod Krzemieniem.
- 12 września – Maciej Bajer został prezydentem Krakowa.
- Powstała pierwsza kopalnia węgla kamiennego w Jaworznie.
Wydarzenia na świecie
- 9 stycznia – w Jassach został podpisany pokój pomiędzy Rosją i Turcją. Turcja uznała zabór Krymu przez Rosję oraz rosyjskie zwierzchnictwo nad Gruzją (Pokój w Jassach).
- 16 marca – na balu maskowym postrzelono króla Szwecji Gustawa III (zmarł 29 marca).
- 20 marca – Zgromadzenie Prawodawcze ustanowiło zgilotynowanie jedyną formą wykonania kary śmierci w I Republice.
- 29 marca – Gustaw IV Adolf został królem Szwecji. 29 marca 1809 został zmuszony do abdykacji po klęskach wojennych i utracie Finlandii na rzecz Rosji.
- 2 kwietnia – Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął ustawę (Coinage Act) powołującą Mennicę Stanów Zjednoczonych.
- 20 kwietnia – francuskie Zgromadzenie Prawodawcze wypowiedziało wojnę Austrii. Wybuchła wojna francusko-austriacka. Do Austrii dołączyły Prusy, a w następnym roku Wielka Brytania, Holandia, Hiszpania i Sardynia.
- 25 kwietnia:
- Claude Joseph Rouget de Lisle napisał słowa i muzykę Marsylianki.
- wykonano pierwszy wyrok śmierci przy użyciu gilotyny.
- 11 maja – kapitan Robert Gray odkrył ujście rzeki Kolumbia do Pacyfiku w Oregonie.
- 15 maja – I koalicja antyfrancuska: Francja wypowiedziała wojnę Królestwu Sardynii.
- 16 maja – otwarto Teatro La Fenice w Wenecji.
- 17 maja – powstała NYSE - Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych.
- 21 maja – wybuch japońskiego wulkanu Unzen wywołał tsunami, które zabiło około 15 tys. osób w mieście Shimabara.
- 1 czerwca – Kentucky jako 15. stan dołączyło do Unii.
- 4 czerwca – George Vancouver przyłączył do korony brytyjskiej tereny wokół Puget Sound w dzisiejszym stanie Waszyngton na zachodnim wybrzeżu USA.
- 20 czerwca – rewolucja francuska: podczas demonstracji zorganizowanej w Paryżu przez żyrondystów tłum wtargnął do siedziby króla Ludwika XVI, który wraz z żoną został zwymyślany oraz zmuszony do założenia czapki frygijskiej.
- 5 lipca – Franciszek II Habsburg został wybrany na cesarza rzymsko-niemieckiego.
- 11 lipca – rewolucja francuska: we Francji powstał legion amazonek, który miał walczyć w obronie rewolucji z Austrią. Francuskie Zgromadzenie Ustawodawcze ogłosiło dekret Ojczyzna w niebezpieczeństwie.
- 9 sierpnia – Franciszek II Habsburg został koronowany na króla Czech.
- 10 sierpnia – rewolucja francuska: w Paryżu na siedzibę króla w Tuileries ruszył tłum robotników, gwardzistów i drobnomieszczaństwa zabijając kilkuset obrońców siedziby króla. Zastraszone tym wydarzeniem Zgromadzenie Prawodawcze postanowiło zawiesić króla w czynnościach do czasu, aż o jego losie zadecyduje nowy parlament, określiło, że w wyborach do nowego parlamentu, zwanego Zgromadzeniem Narodowym, mają prawo brać udział wszyscy żyjący z własnej pracy i pełnoletni obywatele.
- 26 sierpnia – za postawę w bitwie pod Dubienką Tadeusz Kościuszko otrzymał honorowe obywatelstwo Francji.
- 2 września – rewolucja francuska: w obliczu pruskiej inwazji i upadku twierdzy w Verdun, z poduszczenia Marata i Dantona lud Paryża dokonał samosądu na więzionych „wrogach ludu”. W Paryżu rozpoczęły się masakry wrześniowe aresztowanych przedstawicieli szlachty i duchowieństwa.
- 11 września – rewolucja francuska: w Paryżu rozpoczęło się trwające niemal tydzień plądrowanie upaństwowionych zbiorów królewskich (zdeponowanych w Hôtel de la Marine), w trakcie którego skradziono francuskie klejnoty koronne - w tym błękitny diament Bleu de France; przeszlifowany, pojawił się na rynku w 1830 roku, obecnie znany jest pod nazwą Hope.
- 20 września – I koalicja antyfrancuska: armia francuska zwyciężyła wojska pruskie pod Valmy.
- 21 września – rewolucja francuska: Ludwik XVI został formalnie zdetronizowany przez Konwent Narodowy. Zniesienie monarchii i powstanie republiki we Francji.
- 22 września – rewolucja francuska: aresztowanie króla Francji Ludwika XVI. Jest to data początkowa kalendarza rewolucyjnego.
- 12 października – w Nowym Jorku obchodzono pierwszy raz Dzień Kolumba (ang. Columbus Day).
- 13 października – wmurowano kamień węgielny pod budowę Białego Domu w Waszyngtonie.
- 6 listopada – armia francuska pokonała wojska austriackie pod Jemappes. Początek okupacji Belgii przez Francuzów.
- 5 grudnia – George Washington został po raz drugi wybrany prezydentem USA.
- 11 grudnia – rewolucja francuska: rozpoczął się proces Ludwika XVI.
- W USA powstały Partia Federalistyczna i Partia Demokratyczno-Republikańska.
Urodzili się
- 7 stycznia – Henryk Marconi, polski architekt pochodzenia włoskiego (zm. 1863)
- 7 marca – John Herschel, angielski astronom i fizyk, pionier fotografii, wprowadził pojęcia „negatyw” i „pozytyw” (zm. 1871)
- 21 maja – Gaspard-Gustave de Coriolis, francuski inżynier i matematyk (zm. 1843)
- 22 czerwca – Dominik od Matki Bożej, włoski pasjonista, błogosławiony katolicki (zm. 1849)
- 20 lipca – Ignacy Prądzyński, polski generał (zm. 1850)
- 4 sierpnia – Percy Bysshe Shelley, angielski poeta (zm. 1822)
- 5 września – Pierre-Armand Dufrénoy, francuski geolog i mineralog, inżynier górniczy (zm. 1857)
- 1 grudnia – Nikołaj Łobaczewski, matematyk rosyjski (zm. 1856)
- 6 grudnia – Wilhelm II, król Holandii i wielki książę Luksemburga (zm. 1849)
- data dzienna nieznana:
- Barbara Han A-gi, koreańska męczennica, święta katolicka (zm. 1839)
Zmarli
- 23 lutego – Joshua Reynolds, malarz angielski (ur. 1723)
- 1 marca – Leopold II Habsburg, cesarz rzymsko-niemiecki (ur. 1747)
- 5 marca – Efraim Brenn, polski mincerz, intendent Mennicy Warszawskiej (ur. ok. 1741)
- 29 marca – Gustaw III, król Szwecji (ur. 1746)
- 30 czerwca – Antonio Rosetti, czeski kompozytor (ur. ok. 1750)
- 2 września – zamordowani podczas tzw. masakr wrześniowych w Paryżu:
- Wincenty Abraham, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1740)
- Andrzej Angar, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. ok. 1759)
- Jan Chrzciciel Aubert, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1768)
- Jan Piotr Bangue, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1744)
- Ludwik Barreau de la Tuche, francuski benedyktyn, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1758)
- Ludwik Franciszek Andrzej Barret, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1753)
- Józef Bécavin, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1767)
- Franciszek Belamain, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1733)
- Ludwik Remigiusz Benoist, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1755)
- Ludwik Renat Mikołaj Benoist, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1740)
- Karol Jeremiasz Bérauld du Pérou, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1737)
- Jakub Juliusz Bonnaud, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1740)
- Ludwik Aleksy Boubert, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1776)
- Jan Antoni Jacek Boucharenc de Chaumeils, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1738)
- Jan Franciszek Bousquet, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1751)
- Antoni Karol Oktawian du Bouzet, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1739)
- Jan Franciszek Burté, francuski franciszkanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1740)
- Karol Regis Mateusz de la Calmette, francuski męczennik, hrabia, błogosławiony katolicki (ur. 1747)
- Jan Andrzej Capeau, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. ?)
- Klaudiusz Cayx, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1724)
- Armand Chapt de Rastignae, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1726)
- Jan Charton de Millou, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1736)
- Klaudiusz Chaudet, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. ?)
- Ambroży Augustyn Chevreux, francuski benedyktyn, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1728)
- Mikołaj Clairet, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1726)
- Klaudiusz Colin, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1728)
- Bernard Franciszek de Cucsac, francuski sulpicjanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1728)
- Wilhelm Antoni Delfaut, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1733)
- Gabriel Desprez de Roche, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1751)
- Tomasz Mikołaj Dubray, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1746)
- Klaudiusz Fontaine, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1749)
- Armand de Foucauld de Pontbriand, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1751)
- Jakub Friteyre-Durvé, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1725)
- Klaudiusz Franciszek Gagnières des Granges, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1722)
- Jakub Gabriel Galais, francuski sulpicjanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1754)
- Piotr Gauguin, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1725)
- Ludwik Wawrzyniec Gaultier, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1717)
- Piotr Ludwik Gervais, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1753)
- Seweryn Girault, francuski tercjarz franciszkański, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1728)
- Andrzej Grasset de Saint-Sauveur, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1758)
- Jan Ludwik Guyard de Saint-Clair, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1734)
- Franciszek Ludwik Hébert, francuski eudysta, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1733)
- Sanktus Huré, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1765)
- Karol Ludwik Hurtrel, francuski minimita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1760)
- Ludwik Beniamin Hurtel, francuski diakon, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1762)
- Jan Lacan, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1762)
- Aleksander Karol Lanfant, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony (ur. 1726)
- Klaudiusz Antoni Rudolf de Laporte, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1734)
- Jan Maria du Lau, arcybiskup Arles, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1738)
- Laurencjusz, francuski zakonnik, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. ?)
- Robert Le Bis, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1719)
- Maturyn Mikołaj Le Bous, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1731)
- Ludwik Le Danois, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1741)
- Karol Franciszek Le Gué, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1724)
- Wincenty Józef Le Rousseau de Rosencoat, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1726)
- Franciszek Jacek Lé Livec de Trésurin, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1726)
- Salomon Leclerc, francuski lasalianin, męczennik, święty katolicki (ur. 1745)
- Franciszek Lefranc, francuski eudysta, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1739)
- Jakub Józef Lejardinier, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1750)
- Jakub Jan Lemeunier, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1747)
- Ludwik Longuet, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1757)
- Kasper Klaudiusz Maignien, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1752)
- Jan Filip Marchand, francuski sulpicjanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1764)
- Ludwik Mauduit, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1763)
- Tomasz Jan Monsaint, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1725)
- Jean-Jacques Morel (Apolinary z Posat), francuski kapucyn, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1739)
- Augustyn Dionizy Nézel, francuski klaryk, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1770)
- Franciszek Józef Pey, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1759)
- Piotr Ploquin, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1762)
- Daniel Ludwik Andrzej des Pommerayes, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1725)
- Jan Chrzciciel Michał Pontus, francuski sulpicjanin, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1763)
- Jan Józef Rateau, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1758)
- Stefan Franciszek Deusdedit de Ravinel, francuski diakon, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1769)
- Franciszek Józef de la Rochefoucauld, biskup Beauvais, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1735)
- Piotr Ludwik de la Rochefoucauld, biskup Saintes, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1744)
- Marek Ludwik Royer, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1720)
- Jan Piotr Simon, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. ?)
- Lupus Thomas, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1719)
- Franciszek Vareilhe-Duteil, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1734)
- Piotr Jakub Maria Vitalis, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1759)
- 3 września – zamordowani podczas tzw. masakr wrześniowych w Paryżu:
- Andrzej Abel Alricy, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1712)
- Renat Maria Andrieux, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1742)
- Jan Chrzciciel Bottex, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1749)
- Mikołaj Colin, francuski lazarysta, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1730)
- Sebastian Desbrielles, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1739)
- Ludwik Józef François, francuski lazarysta, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1751)
- Michał Franciszek de la Gardette, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1744)
- Piotr Jan Garrigues, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1725)
- Józef Maria Gros, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1742)
- Piotr Guérin du Rocher, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1731)
- Robert Franciszek Guérin du Rocher, francuski jezuita, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1736)
- Iwo Andrzej Guillon de Keranrum, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1748)
- Jakub de la Lande, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1735)
- Ludwik Jan Mateusz Lanier, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1753)
- Jan Józef de Lavèze-Belay, francuski ksiądz, męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1742)
- Ludwik Franciszek Rigot, francuski męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1752)
- Jan Antoni Józef de Villette, francuski męczennik, błogosławiony katolicki (ur. 1731)
- 10 grudnia – William Hoare, angielski portrecista i malarz
Święta ruchome
- Tłusty czwartek: 16 lutego
- Ostatki: 21 lutego
- Popielec: 22 lutego
- Niedziela Palmowa: 1 kwietnia
- Wielki Czwartek: 5 kwietnia
- Wielki Piątek: 6 kwietnia
- Wielka Sobota: 7 kwietnia
- Wielkanoc: 8 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 9 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 17 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 27 maja
- Boże Ciało: 7 czerwca
