Przejdź do zawartości

Gniezno: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Louve (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
28 571 edycji
Przywrócono przedostatnią wersję, jej autor to 194.126.167.3. Autor wycofanej edycji to 77.89.127.47 (zabawy...)
kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuurrrrrrrrrrrrrrrrwwwwwwwwwwwwwwwwaaaaaaaaaaaaaa
Linia 6: Linia 6:
| mapa_miasta = Grafika:Gniezno map.png
| mapa_miasta = Grafika:Gniezno map.png
| województwo = wielkopolskie
| województwo = wielkopolskie
| grodzki =
| grodzki janb kowalski[[Media:<math>Przyklad.ogg</math>[[Media:
== Przyklad.ogg ==
| powiat = gnieźnieński
[[[http://www.example.com tytuł strony]]]]]]]
| gmina = Gniezno
| rodzaj_gminy = miejska
| zarządzający = Prezydent
| prezydent = Jacek Kowalski
| miejska = tak
| mail =
| mail =
| adres_um = ul. Lecha 6
| adres_um = ul. Lecha 6

Wersja z 19:43, 10 gru 2007

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
Herb Flaga
Państwo {{{państwo}}}
Powierzchnia

49 km²

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Gniezno (łac. Gnesna, niem. Gnesen) – miasto i gmina w powiecie gnieźnieńskim, województwo wielkopolskie (w latach 1975-1998 należało do województwa poznańskiego). Miasto (szóste co do wielkości w województwie) leży na obszarze Pojezierza Gnieźnieńskiego otoczone jeziorami Jelonek, Świętokrzyskim i Winiary. Pierwsza stolica Polski. Jedno z najstarszych oraz najczęściej odwiedzanych przez turystów i pielgrzymów miast w kraju. Ośrodek akademicki. Jest siedzibą arcybiskupów gnieźnieńskich i stolicą metropolii kościelnej. Według danych z 30 czerwca 2006 r.Szablon:ŹródłoPLliczyło 70 080 mieszkańców.

Legenda o założeniu grodu

Trzej bracia Lech, Czech i Rus przedzierali się przez puszcze szukając miejsca, gdzie mogliby się osiedlić. Nagle zobaczyli wzgórze, na którym na starym samotnym dębie siedział orzeł. Wtedy Lech powiedział: "Tego orła białego przyjmuję za godło ludu swego, a wokół dębu zbuduję gród swój i od orlego gniazda Gnieznem go nazwę". Pozostali bracia poszli dalej szukać miejsca dla swoich poddanych; Czech podążył na południe, a Rus na wschód.

Nazwa

W XII wieku Gall Anonim w swojej kronice próbował dowieś, że nazwa Gniezno pochodzi od gniazda.„...Był mianowicie w mieście Gnieźnie, które po słowiańsku znaczy tyle co „gniazdo”, książę imieniem Popiel...” W późniejszych wiekach powstała legenda o Lechu, która na trwałe wrosła w historię miasta. Lech pożegnał swoich braci Czecha i Rusa a następnie wraz ze swoją drużyną wyruszył na północ. Kiedy dotarł na tereny dzisiejszej Wielkopolski obszar ten wywarł na nim tak pozytywne wrażenie, że postanowił obrać go na swoją siedzibę. „...Tutaj także znalazł na wysokich i wyniosłych drzewach orle gniazdo” (Jan Długosz str., 164) od, którego wg legendy pochodzi nazwa miasta. Wielu uczonych próbowało obalić średniowieczną tezę i w ten sposób narodziło się wiele różnego rodzaju koncepcji o pochodzeniu nazwy miasta. Na początku trzeba by jednak przytoczy trzy pierwsze zapisy pierwotnej nazwy Gniezna jest to: Gnezdvn- napis pojawił się na denarze Bolesława Chrobrego (ok. 1000 roku), Gnezden- jakie notuje czeski kronikarz Kosmas żyjący na przełomie XI i XII wieku, tę nazwę spotykamy również w Bulli Gnieźnieńskiej z 1136 roku, Gnezdna- jakie pojawia się w dokumentach np. w 1238 roku. Świadczy to o podstawie toponimicznej Gnezd-. Także w XIX wieku próbowano wysuną pierwsze hipotezy wywodząc Gniezno od Kneźna jakie pojawiło się w dokumentach z wczesnego średniowiecza. Uczeni uważali, że Kneźno pochodzi polskiego wyrazu książę. Zastanawiający jest jednak fakt, że nazwy takie jak Kniesen, Knysen, in Knezna, Kenesensis wyszły wyłącznie z pod pióra niemieckiego. Obecnie uczeni wysuwają przypuszczenie, że nazwa Gniezno pochodzi od nazwy jeziora. Dzisiejsze jeziora Jelonek, Święte i Winiarskie stanowią najprawdopodobniej relikty oblewjacego 1000 lat temu gród gnieźnieński wielkiego jeziora Gniezno, od którego pochodzi nazwa miasta. O istnieniu jeziora Gniezno świadczy chociażby mapa wykonana w 1887 roku, a także do dziś dostrzegalne obniżenie terenu w pobliżu seminarium i kościoła św. Krzyża. Inna hipoteza wywodzi nazwę pierwszej stolicy od ukształtowania, czyli topografii terenu, jako argumenty mające świadczyć za podaje się przykłady z innych miejsc Polski. Wszystkie wymienione za chwilę nazwy posiadają końcówkę –no, która jest charakterystyczna dla nazw miejscowych określających: -rodzaj gleby (Rudno, Glinno) -położenie terenu: -równinne (Polno, Golno) -pagórkowate (Mogilno) -bagienne (Błotno) -oraz określające florę (Trzemeszno, Lipno) Przyjmuje się, że otoczone wzgórzami mokradła i jeziora tworzyły nieckę do złudzenia przypominającą gniazdo. Dziś poprzez deformacje i zatarcie pierwotnej nazwy bardzo trudno zrekonstruować a nawet szczątkowo przybliży nazwę stolicy pierwszych Piastów do tego dochodzą różnego rodzaju interpretacje i koncepcje co w dużej mierze utrudnia wybranie właściwej drogi do zidentyfikowania i zdefiniowania pierwotnej nazwy.

Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na terenach dzisiejszego Gniezna, pochodzą z końca paleolitu, tj. sprzed 8 tys. lat, zaś od końca VIII w. istniał tu obronny zespół osadniczy państwa plemiennego Polan. Rozbudowany i zmodernizowany za czasów Mieszka I stał się siedzibą pierwszych władców piastowskich jako główny gród państwa Polan. Dotychczas uważano, że w końcu VIII wieku, za rządów półlegendarnej dynastii Popielidów powstał w Gnieźnie gród (plemienia Goplan?) i podgrodzie, otoczone wałem drewniano-ziemnym. Jednak najnowsze badania dendrochronologiczne dostarczyły dowodów na to, że najstarszy gród gnieźnieński zbudowano dopiero ok. 940 r. na Wzgórzu Lecha (gdzie wg źródeł archeologicznych znajdowała się wówczas świątynia pogańska), a więc za panowania Siemomysła Lestkowica z dynastii Piastów. Jednak tak późna chronologia Gniezna jako obronnej siedziby książęcej nie wyklucza wcale funkcjonowania na tym miejscu od przełomu VIII i IX w. pogańskiego ośrodka kultowego, na terenie którego dokonywano prawdopodobnie intronizacji książąt plemiennych. W X w. Gniezno stanowiło jeden z grodów stołecznych państwa Piastów, obok m. in. Ostrowa Lednickiego, Poznania i Giecza (grodów stołecznych, czyli miejsc gdzie wzniesiono tzw. palatia książęce było kilka, lecz zgodnie z dokumentem "Dagome iudex" z ok. 991 r., jedyną formalną stolicą państwa polskiego było Gniezno). O stołecznej funkcji Gniezna świadczyć mogą także napisy Gnezdun civitas na monetach Bolesława Chrobrego, jak również fakt pochowania właśnie w Gnieźnie ciała biskupa i męczennika Wojciecha. W 1000 r. odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław I Chrobry i Otton III, wtedy proklamowano utworzenie arcybiskupstwa i metropolii gnieźnieńskiej. W 1025 r. w Gnieźnie miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski. W 1038 r. do Gniezna wtargnął książę czeski Brzetysław I, pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę. Na skutek tego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa. W 1239 r. za sprawą Władysława Odonica Gniezno uzyskało prawa miejskie. W 1331 r. miasto zajęli Krzyżacy, rabując je i niszcząc. Odbudowę i rozwój gospodarczy zawdzięcza Gniezno Kazimierzowi Wielkiemu. Za panowania Władysława Jagiełły (1419 r.) dzięki staraniom Mikołaja Trąby gnieźnieńskim arcybiskupom przyznano tytuł prymasa Polski oraz zastrzeżono dla nich godność kardynalską. W kolejnych latach Gniezno stało się ważnym ośrodkiem handlu krajowego i zagranicznego. Każdego roku odbywały się w Gnieźnie jarmarki: św. Wojciecha, św. Bartłomieja, św. Trójcy i św. Andrzeja, a z biegiem lat także jarmark św. Anny, św. Franciszka oraz św. Mateusza. Uczestniczyli w nich kupcy z Wilna, Mińska, Brześcia, Śląska, Moraw, Włoch, Flandrii i Anglii, a także z Hamburga, Norymbergi i nadmeńskiego Frankfurtu. Gniezno było drugim po Krakowie ośrodkiem polskiej kultury, szczególnie muzycznej. Działała tu także założona w XI wieku szkoła katedralna, porównywana z Akademią Krakowską. Jednak na skutek wielu klęsk takich jak zarazy (m.in. w 1624 i 1708 r.), pożary (największe w 1512, 1538, 1548 i 1613 r.) oraz za sprawą najazdów obcych wojsk (1656, 1707 r.) Gniezno stopniowo traciło swoją pozycję w kraju. Od połowy XVIII w. miasto powtórnie zyskało na znaczeniu.

W 1768 r. Gniezno stało się stolicą województwa. Po II rozbiorze Rzeczypospolitej znalazło się pod zaborem pruskim (między 1807 a 1815 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, w latach 1815-1848 w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego - Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodzącego w skład Prus). W latach 1918-1919 było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego.

Widok Gniezna w XIX wieku

Po odzyskaniu niepodległości, w 1919 r. stało się siedzibą władz powiatowych. Przywrócono także dawny herb miasta z orłem w koronie. W okresie okupacji hitlerowskiej Gniezno weszło w skład Rejencji Inowrocławskiej Kraju Warty. Na terenie miasta i okolic działały struktury m. in. ZWZ-AK, Tajnej Organizacji Wojskowej, Narodowej Organizacji Bojowej i NOW. 21 stycznia 1945 r. do miasta weszła Armia Czerwona. Kilka dni później Sowieci wywołali pożar archikatedry, ostrzeliwując jej wieże z dział artyleryjskich. Bazylikę w następnych latach odbudowywano i regotyzowano. Po II wojnie światowej, zwłaszcza zaś w latach 90. ubiegłego wieku, nastąpiła rozbudowa i dynamiczny rozwój miasta.

W 1979 roku Gniezno po raz pierwszy odwiedził Jan Paweł II

W czerwcu 1997 r. uroczyście obchodzono milenium śmierci św. Wojciecha. W uroczystościach uczestniczył papież Jan Paweł II, prezydenci siedmiu państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz ok. 280 tys. pielgrzymów z Polski i Świata.

W 2000 r. obchodzono milenium Zjazdu Gnieźnieńskiego. Z tej okazji miały miejsce następujące wydarzenia:

W marcu 1994 r. Kongregacja do Spraw Kultu Bożego i Sakramentów nadała Gnieznu tytuł "miasta Świętego Wojciecha"

Królewskie koronacje w archikatedrze gnieźnieńskiej

Plik:Herb Gniezna.jpg
Pieczęć z herbem Gniezna
Archikatedra gnieźnieńska

Ludzie związani z Gnieznem

Arcybiskupi gnieźnieńscy i prymasi Polski

Honorowi Obywatele Miasta

Urodzeni w Gnieźnie

Pozostałe osoby związane z Gnieznem

Wybrane zabytki Gniezna

Drzwi gnieźnieńskie

Gniezno jest ważnym punktem na Szlaku Piastowskim, wiodącym z Poznania poprzez Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Kruszwicę do Inowrocławia; następnie szlak zawraca do Biskupina i – ponownie przez Gniezno – prowadzi do Giecza. W Gnieźnie rozpoczyna się także Wielkopolska Droga św. Jakuba prowadząca przez Poznań, Leszno do Głogowa. Jest ona częścią szlaku pątniczego z Wielkopolski do Pragi i jednym z najdalej wysuniętych na wschód odcinków europejskiej sieci szlaków kulturowych, Drogi św. Jakuba.

Demografia

Dane z 1 listopada 2006 (źródło – UM)

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 69 844 100 36 351 – 33 533 –
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 1709,58 – –

Dane z 2002 Szablon:ŹródłoPL, średni dochód na mieszkańca wynosił 1184,83 zł.

Dzielnice Gniezna

Collegium Europaeum Gnesnense

Uczelnie

Gospodarka

Obecnie Gniezno jest ośrodkiem przemysłu lekkiego, spożywczego, przemysłu elektrotechnicznego, przemysłu mechanicznego i przemysłu budowlanego (szczególnie dynamiczny rozwój tych sektorów nastąpił w latach 90. XX wieku, kiedy zaczęły tu inwestować znane zachodnie firmy) Znajdują się tu fabryki: maszyn i urządzeń pakujących, dźwigów i wind budowlanych, zakład techniki biurowej, zakłady elektrotechniczne, fabryka baterii, kilka fabryk okien, fabryka armatury przemysłowej, zakłady poligraficzne, liczne zakłady odzieżowe i obuwnicze.

CENTRA HANDLOWE

Goja Galeria Gniezno Carrefour

SUPERMARKETY I DUŻE SKLEPY

Ziemowit Viki Netto Biedronka Globi Express Lidl

Komunikacja

Miasto jest węzłem kolejowym o znaczeniu krajowym. Przez Gniezno przebiegają linie kolejowe relacji Poznań-Bydgoszcz-Gdańsk-Gdynia; Poznań-Toruń-Olsztyn-Ełk, a także Gniezno-Jarocin-Wrocław/Katowice. W mieście ma początek także linia do Nakła nad Notecią (obecnie tylko ruch towarowy; w bliskiej przyszłości planowane jest wznowienie ruchu osobowego) oraz linia do Sławy Wielkopolskiej. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 5 i zarazem trasa europejska E261 Wrocław – Poznań – Bydgoszcz – Gdańsk. Około 20 km na południe – we Wrześni – przebiega autostrada A2 Świecko – Poznań – Warszawa. Najbliższy port lotniczy zlokalizowany jest w Poznaniu (ok. 50 km).

Drogi krajowe i wojewódzkie:

W mieście od 1957 roku działa regularna komunikacja autobusowa.Obecnie autobusy kursują na kilkunastu liniach, w tym linii nocnej.

Kultura

Cykliczne wydarzenia kulturalne

  • Międzynarodowy Festiwal Organowy "Muzyka w murach katedry gnieźnieńskiej"
  • Międzynarodowy Festiwal Jazzowy "Jazz pod Piątką"
  • Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich i Niezależnych "Offeliada"
  • Gnieźnieńskie Spotkania z Historią
  • Juwenalia
  • Dni Gniezna
  • Salon muzyczny
  • Imieniny Gniezna
  • Świętojanki

Teatr i kina

Muzea i archiwa

Biblioteki

  • Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna
  • Biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych
  • Biblioteka Pedagogiczna

Miejskie placówki kultury

  • Miejski Ośrodek Kultury
  • Młodzieżowy Dom Kultury

Chóry

  • Towarzystwo Śpiewacze "Dzwon"
  • Chór Mieszany "METRUM"

Kluby muzyczne

  • Klub Muzyczny "Młyn"

Kluby

Best Sokół

Media lokalne

  • Radio Gniezno
  • Radio Plus Gniezno (dawniej Radio Wojciech)
  • Telewizja Gniezno
  • "Przemiany na Szlaku Piastowskim"
  • "Przegląd Gnieźnieński"
  • "Reporter Gnieźnieński"

Sport

Cykliczne imprezy sportowe

  • Bieg Lechitów
  • Memoriał Alfonsa Flinika
  • Międzynarodowy Turniej Koszykówki
  • Bieg Europejski
  • Turniej tenisowy Firepower Cup

Kluby sportowe

  • Hokej na trawie – Start 1954 Gniezno, Stella Gniezno, Sparta Gniezno
  • Sport żużlowy – Towarzystwo Żużlowe Start Gniezno
  • Piłka nożna – Klub Sportowy Mieszko Gniezno
  • Tenis ziemny – Gnieźnieński Klub Tenisowy
  • Piłka ręczna - MKS MOS Gniezno
  • Koszykówka – Towarzystwo Sportowe Basket Gniezno, Miejski Klub Koszykówki
  • Tenis stołowy – Stella Gniezno
  • Kolarstwo górskie – Gnieźnieński Klub Kolarstwa Górskiego
  • Wspinaczka wysokogórska – Klub Górski "Ornak"
  • Biegi lekkoatletyczne - Altom Gniezno
  • Szachy - Chrobry Gniezno
  • Brazylijskie Jiu Jitsu – Walka Gniezno

Pozostałe ośrodki sportu i rekreacji

  • Gnieźnieński Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Stado Ogierów Skarbu Państwa Gniezno

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Parafie

Inne kościoły i związki wyznaniowe:

Miasta partnerskie

Sąsiednie gminy

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Szablon:Gminy powiatu gnieźnieńskiego

Miasta województwa wielkopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa wielkopolskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gniezno&oldid=10561857”