Przejdź do zawartości

Liliowe (przełęcz)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Liliowe
Ilustracja
Opisany rejon przełęczy (widok z Doliny Gąsienicowej)
Państwo

 Polska
 Słowacja

Wysokość

1952 m n.p.m.

Pasmo

Karpaty, Tatry

Sąsiednie szczyty

Beskid, Skrajna Turnia

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się punkt z opisem „Liliowe”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Liliowe”
Ziemia49°13′30,7″N 19°59′33,1″E/49,225194 19,992528

Liliowe (słow. Ľaliové sedlo, niem. Liliensattel, węg. Liliowe-hágó) – położona na wysokości 1952 m łagodna przełęcz w głównej grani Tatr, pomiędzy Beskidem (2012 m) a Skrajną Turnią (2097 m). Przez grań tę przebiega granica polsko-słowacka[1].

Topografia

[edytuj | edytuj kod]

Jest to płytka i rozległa przełęcz. Pomiędzy nią a Beskidem Władysław Cywiński wyróżnia jeszcze Liliową Kopkę (ok. 1975 m) i przełączkę Wyżnie Liliowe (ok. 1965 m)[2]. Po polskiej stronie trawiaste stoki Liliowego opadają do górnej części Doliny Gąsienicowej. Po słowackiej stronie spod przełęczy opada do Doliny Cichej żleb, do którego w połowie długości dołącza Żleb Zaremby spod Skrajnej Turni. Żlebami tymi w zimie schodzą duże lawiny[2].

Przełęcz Liliowe stanowi powszechnie uznawaną geologiczną i krajobrazową granicę pomiędzy Tatrami Wysokimi a Zachodnimi. W dół obydwu dolin granica ta biegnie żlebami schodzącymi spod przełęczy.

Liliowe zimą
Przełęcz Liliowe latem

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa przełęczy pochodzi od rośliny pełnik alpejski, przez miejscową ludność zwaną „lelują”, lub od pierwiosnki maleńkiej. Kazimierz Zarzycki, Zofia Zwolińska w 1984 r. pisali: W okresie kwitnienia liliowo od rosnącej tu obficie pierwiosnki maleńkiej[3].

Dawniej przełęcz była znanym miejscem przejścia przez grań główną z jednej strony Tatr na drugą; znajduje się na mapie Filipa Moscheroscha z 1790 r. Była też ulubionym miejscem poety Kazimierza Tetmajera. Pisał on: „Liliowa Przełęcz, z której tylekroć patrzałem do Wierchcichej, do doliny na dole, która wydawała mi się jak cudowny złocisty sen”[3].

W 1902 r. planowano budowę kolejki zębatej na tę przełęcz oraz na Świnicką Przełęcz. Projekt ten budził wielki opór miłośników przyrody i Tatr i nie doszło do jego realizacji[3]. Przed II wojną światową istniał dość popularny wśród polskich turystów szlak turystyczny z przełęczy Liliowe przez Zawory do słowackiej Doliny Ciemnosmreczyńskiej (zamknięto go po wojnie)[1].

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]

Przełęcz Liliowe to szerokie, trawiaste siodło zbudowane z mało odpornych na erozję jurajskich skał wapiennych, margli kredowych i triasowych piaskowców. Występuje w jej rejonie kilka niewielkich zagłębień terenu, w których bujnie rozwijają się, mimo dużej wysokości wysokogórskie ziołorośla[3]. W sierpniu bujnie zakwitają w nich całe kępy: tojadu mocnego, różeńca górskiego, miłosnej górskiej. Z rzadkich roślin w rejonie przełęczy występują ukwap karpacki, babka górska i szarota Hoppego – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[4].

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Czasy przejścia podane na podstawie mapy[5].

szlak turystyczny czerwony – czerwony szlak turystyczny z Doliny Kościeliskiej przez Czerwone Wierchy i dalej główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch, Liliowe i Świnicką Przełęcz na szczyt Świnicy i dalej w kierunku Orlej Perci.
  • Czas przejścia z Kasprowego Wierchu na Liliowe: 20 min, z powrotem tyle samo
  • Czas przejścia z Liliowego na Świnicę: 1:20 h, ↓ 1 h
szlak turystyczny zielony – zielony do Doliny Gąsienicowej. Czas przejścia z przełęczy do Gienkowych Murów i żółtego szlaku Kasprowy Wierch – „Murowaniec”: 35 min, ↑ 50 min

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
  2. a b Władysław Cywiński, Tatry. Kasprowy Wierch, t. 13, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 83-7104-011-3.
  3. a b c d Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
  5. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]