68 Pułk Piechoty (II RP)
Odznaka pamiątkowa 68 pp | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Święto | |
Nadanie sztandaru | |
Rodowód |
1 Pułk Rezerwowy Strzelców Wielkopolskich |
Kontynuacja | |
Dowódcy | |
Ostatni |
płk dypl. Adolf Tytus Nykulak |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-bolszewicka bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920) bitwa pod Przemiarowem (19 VIII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939) bój pod Górą Świętej Małgorzaty (9–10 IX 1939) | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich |
68 Pułk Piechoty (68 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.
Formowanie pułku i działania wojenne w latach 1919–1920
[edytuj | edytuj kod]21 stycznia 1919 w Poznaniu, w koszarach na Jeżycach rozpoczęto formowanie 1 pułku rezerwowego Strzelców Wielkopolskich. Pod tą nazwą brał udział w walkach powstańczych w ramach 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich.
9 marca 1919 z Poznania do Sądowej Wiszni wyjechała kompania ochotnicza pod dowództwem ppor. Jana Ciaciucha. Kompania wzięła udział w wojnie z Ukraińcami. 6 sierpnia 1919 powróciła do Wielkopolski i wcielona została do 9 pułku Strzelców Wielkopolskich[2].
15 marca 1919 jednostka przemianowana została na 10 pułk Strzelców Wielkopolskich[3]. 5 maja 1919 wymaszerował na front wielkopolski. 22 czerwca 1919 pułk wyjechał koleją z Szubina do Bóbrki w Małopolsce Wschodniej. W nocy z 27 na 28 czerwca pułk rozpoczął natarcie na Brzeżany, które zajął 29 czerwca. 17 lipca oddział zajął Husiatyn i przedmoście na wschodnim brzegu Zbrucza. 19 września 1919 jednostka powróciła do Krotoszyna[4].
W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Poznaniu[5].
1 lutego 1920 jednostka otrzymała nazwę – 68 pułk piechoty. Jednocześnie 3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich przemianowana została na 17 Wielkopolską Dywizji Piechoty. W składzie tej dywizji pułk pozostawał do 1939. Następnego dnia pułk wyjechał do Mołodeczna, na front litewsko-białoruski by wziąć udział w wojnie z bolszewikami.
16 sierpnia, na początku Bitwy Warszawskiej, pułk w ciężkich walkach zdobył Nasielsk. 18 grudnia 1920 pułk powrócił do Wielkopolski.
- Osobny artykuł:
Mapy walk pułku
[edytuj | edytuj kod]Kawalerowie Virtuti Militari
[edytuj | edytuj kod]- Osobny artykuł:
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[6] | ||
---|---|---|
kpt. Edward Banaszak | sierż. Franciszek Byczyński | st. szer. Wawrzyn Dyczek |
kpr. Stanisław Gawron | st. szer. Ludwik Giszczyński | st. szer. Leopold Gołąbek |
kpt. Andrzej Kopa | sierż. Stanisław Kordus | sierż. Kazimierz Lis |
ppor. Aleksander Jan Mroczkowski | ś.p. kpr. Włodzimierz Miklaszewski nr 4770 | mjr Wincenty Nowaczyński |
sierż. Franciszek Paczkowski | szer. Stanisław Świejkowski | ś.p. kpt. Wojciech Wężyk |
ś.p. por. Mieczysław Wieczorek | ś.p. chor. Nepomucen Wieczorek |
Ponadto 32 oficerom i 67 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych[6].
Okres międzywojenny
[edytuj | edytuj kod]7 września 1922 dowódca OK VII, gen. Kazimierz Raszewski pożegnał pułk, który opuścił Poznań i udał się do garnizonu we Wrześni[7] (II batalion piechoty stacjonował od 1933 w Jarocinie)[8]. W październiku tego w jednostce przeprowadzona została częściowa demobilizacja. Kadra batalionu zapasowego stacjonowała w Koninie[9].
6 stycznia 1924 szef Sztabu Generalnego pismem L. 876/Mob. Zmiana terminów przesunięcia oddziałów zarządził przeniesienie magazynów mob. pułku z Konina do Wrześni w terminie od 29 maja do 5 czerwca 1924. W tym samym terminie została zlikwidowana kadra batalionu zapasowego[10].
W maju 1926 podczas zamachu stanu pułk opowiedział się po stronie rządowej i wziął udział w walkach.
- Osobny artykuł:
19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 16 sierpnia, jako datę święta pułkowego[11]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zdobycia Nasielska w 1920[12].
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 68 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[13]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza[14]. W pułku zorganizowano też specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce[15].
W sierpniu 1939 pułk uczestniczył w manewrach 17 DP w rejonie Iwno-Kostrzyn. W nocy z 22 na 23 sierpnia wszystkie oddziały odwołano do garnizonów, a 24 sierpnia o godz. 4 do dywizji przyszedł rozkaz o rozpoczęciu mobilizacji.
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[16][b] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
Dowództwo | |
dowódca pułku | płk dypl. Adolf Tytus Nykulak |
I zastępca dowódcy | ppłk Jan Witold Sokołowski |
adiutant | kpt. Aleksander Salwa |
starszy lekarz | mjr dr Ryszard Henryk Jawiński |
młodszy lekarz | vacat |
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr Alfons Kubosz |
oficer mobilizacyjny | kpt. adm. (piech.) Walenty Stachowicz |
z-ca oficera mobilizacyjnego | por. Stanisław Teodor Strupczewski |
oficer administracyjno-materiałowy | kpt. Jan Józef Świdowski |
oficer gospodarczy | por. int. Feliks Drabczyk |
oficer żywnościowy | vacat |
oficer taborowy[c] | kpt. Julian Rupert Judziński |
kapelmistrz | ppor. adm. (kapelm.) Kazimierz Donaj |
dowódca plutonu łączności | por. Władysław Skrzydło |
dowódca plutonu pionierów | por. Zygmunt Barciszewski |
dowódca plutonu artylerii piechoty | kpt. art. Ludwik Głowacki |
dowódca plutonu ppanc. | por. Czesław Zygmunt Falak |
dowódca oddziału zwiadu | ppor. Rudolf Józef Turber |
I batalion | |
dowódca batalionu | mjr Stanisław Culic |
dowódca 1 kompanii | por. Leon Zygarek |
dowódca plutonu | ppor. Kazimierz I Nowak |
dowódca plutonu | ppor. Stanisław Czernicki |
dowódca 2 kompanii | kpt. dypl. Edmund Ginalski |
dowódca plutonu | ppor. Karol Edmund Wojtczak |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Tadeusz Mossakowski |
dowódca 3 kompanii | por. Walerian Chaja |
dowódca plutonu | por. Franciszek Hybza |
dowódca plutonu | por. Lucjan Adam Gmachowski |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Łazuta |
dowódca 1 kompanii km | kpt. Stanisław Marian Dębicki |
dowódca plutonu | por. Marian Feliks Duczmal |
dowódca plutonu | chor. Antoni Ciszak |
II batalion | |
dowódca batalionu | ppłk Ignacy Pilwiński |
adiutant batalionu | vacat |
pomocnik dowódcy batalionu ds. gosp. | kpt. Tadeusz Jan Pściuk |
lekarz batalionu | por. lek. Władysław Pabisiak |
dowódca 4 kompanii | kpt. Bronisław Magdziarski |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Stanisław Janowski |
dowódca plutonu | ppor. Andrzej Wilhelm Gawliński |
dowódca 5 kompanii | kpt. Henryk Bronisław Przędziński |
dowódca plutonu | por. Szczepan Langner |
dowódca 6 kompanii | kpt. Walenty Fagasiński |
dowódca plutonu | ppor. Zbigniew Maksymilian Czerniak |
dowódca plutonu | ppor. Witold Karol Antoni Dreier |
dowódca 2 kompanii km | por. Kazimierz Bolesław Zaremba |
dowódca plutonu | ppor. Jerzy Karol Lewandowski |
III batalion | |
dowódca batalionu | vacat |
dowódca 7 kompanii | kpt. Hospod Feliks |
dowódca plutonu | ppor. Zbigniew Chechłowski |
dowódca 8 kompanii | kpt. Lucjan I Jankowski |
dowódca plutonu | ppor. Jan Kazimierz Szybczyński |
dowódca 9 kompanii | p o. por. Ignacy Rębiasz |
dowódca 3 kompanii km | por. Lech Józef Kantecki |
dowódca plutonu | por. Marian Heliodor Wabiszewski |
dowódca plutonu | ppor. Marian Ginter |
Inne | |
na kursie | por. Zbigniew Zygmunt Hirschfeld |
obwodowy komendant PW nr 68 | kpt. adm. (piech.) Jan Nycz |
powiatowy komendant PW Września | kpt. adm. (piech.) Łukasz Kowalski |
powiatowy komendant PW Konin | kpt. adm. (piech.) Juliusz Fetkowski |
Kampania wrześniowa 1939
[edytuj | edytuj kod]- Osobny artykuł:
Początkowo 68 pułk piechoty (bez II batalionu) wraz z II dywizjonem 17 pułku artylerii lekkiej obsadził linię rzeczki Wrześnicy w rejonie Wrześni. Jednak już 1 września 1939 odszedł do miejscowości Staw – Wólka.
2 i 3 września pułk przemieścił się na linii Strzałkowo-Słupca – Ląd – Zagórów – Trabczyn i ostatecznie staje w lesie na zachód od Szetlewa. 4 i 5 września zatrzymał się w Dąbrowice – Częściowe. Jego batalion marszowy został zbombardowany we wsi Wilczna przez lotnictwo niemieckie. Poległo 26 żołnierzy. Następnie pułk odszedł nocnymi marszami w kierunku operacyjnym na Łęczycę. W nocy z 8 na 9 września oddziały pułku doszły bez większych strat w rejon zgrupowania. Po południu pułk wszedł do walki wraz z innymi jednostkami Armii „Poznań” w rejonie Łęczyca – Piątek. Uderzenie gen. Kutrzeby na lewe skrzydło nacierającej armii niemieckiej kompletnie ją zaskoczyło i odrzuciło nieprzyjaciela. Wieczorem pułk zajął wyznaczoną mu jako kierunek natarcia Górę św. Małgorzaty. 10 września pułk kontynuował pościg za nieprzyjacielem. Z marszu zajął Małachowice. 11 września poniósł znaczne straty w wyniku ponawiających się kontruderzeń niemieckich. W nocy z 12 na 13 września na rozkaz gen. Kutrzeby pułk przerwał natarcie i rozpoczął odejście na północny brzeg Bzury, a stamtąd – w ogólnym kierunku operacyjnym na Warszawę. W dniach 17 i 18 września pułk dostał się w okrążenie w rejonie Puszczy Kampinoskiej i poniósł ciężkie straty, głównie od ognia artyleryjskiego i zmasowanych nalotów. 23 września ocalałe elementy pułku (pod dowództwem mjr. Stanisława Culica) przebiły się do Warszawy i zostały włączone do broniących się tam jednostek. Pułk bronił stolicy aż do jej kapitulacji 28 września 1939.
Za bohaterskie czyny w kampanii wrześniowej orderem Virtuti Militari zostało odznaczonych 15 żołnierzy pułku, a 60 otrzymało Krzyż Walecznych.
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[18][19] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
Dowództwo | |
dowódca pułku | płk dypl. piech. Adolf Nykulak |
I adiutant | kpt. Lucjan Jankowski |
II adiutant | kpt. Aleksander Salwa |
oficer informacyjny | por. Zygmunt Barciszewski |
oficer łączności | por. Władysław Skrzydło |
kwatermistrz | kpt. Julian Ruper Judziński |
oficer płatnik | ppor. rez. Franciszek Jaworowski |
oficer żywnościowy | ppor. rez. Mieczysław Dylong |
naczelny lekarz | por. rez. Lek. Stanisław Jakubowski |
kapelan | ks. Jan Jankowski |
I batalion | |
dowódca I batalionu | mjr Stanisław Culic |
adiutant batalionu | ppor. rez. Józef Krzywania |
dowódca 1 kompanii strzeleckiej | ppor. rez. Stefan Czarliński |
dowódca 2 kompanii strzeleckiej | por. Franciszek Hybza |
dowódca 3 kompanii strzeleckiej | kpt. Bronisław Magdziarski |
dowódca 1 kompanii ckm | por. Marian Duczmal |
II batalion | |
dowódca II batalionu | ppłk Ignacy Pilwiński |
adiutant batalionu | ppor. rez. Antoni Dąbrowski |
dowódca 4 kompanii strzeleckiej | por. Ignacy Rębiasz |
dowódca 5 kompanii strzeleckiej | por. Szczepan Langner |
dowódca 6 kompanii strzeleckiej | ppor. Zbigniew Czerniak[d] |
dowódca 2 kompanii ckm | ppor. Jerzy Lewandowski |
III batalion | |
dowódca III batalionu | mjr Wojciech Krajewski |
adiutant batalionu | ppor. rez. Roman Ignacy Roszak |
dowódca 7 kompanii strzeleckiej | por. Walerian Chaja |
dowódca 8 kompanii strzeleckiej | ppor. Jan K. Szybczyński |
dowódca 9 kompanii strzeleckiej | ppor. rez. Henryk Rzeźnik |
dowódca 3 kompanii ckm | por. Lech Kantecki |
pododdziały specjalne | |
dowódca kompanii gospodarczej | por. rez. Franciszek Podemski |
dowódca kompanii przeciwpancernej | por. Czesław Falak |
dowódca plutonu artylerii piechoty | kpt. Ludwik Głowacki |
dowódca kompanii zwiadowców | ppor. Rudolf Turber |
dowódca plutonu pionierów | ppor. Zbigniew Chechłowski |
dowódca plutonu przeciwgazowego | ppor. Józef Michalak |
Symbole pułku
[edytuj | edytuj kod]- Sztandar
30 grudnia 1918 oddział Wojsk Polskich powiatu poznańskiego zachodniego otrzymał sztandar wykonany przez Zofię Plucińską i Wiktorię Wojciechowską z Lusówka. 1 stycznia 1919 sztandar został poświęcony w kościele św. Marcina w Konarzewie. 9 stycznia 1919 oddział kapitana Kopy złożył przysięgę na sztandar. 23 września 1919 sztandar, jako nieprzepisowy, został przekazany Sekcji Naukowej Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim celem złożenia w muzeum wojskowym. Był to pierwszy sztandar w Armii Wielkopolskiej[23].
4 lutego 1919 1 pułkowi rezerwowemu Strzelców Wielkopolskich uroczyście wręczono chorągiew ufundowaną przez pp. Wadzyńskich z Poznania, a żołnierze złożyli przysięgę[24].
28 maja 1928 we Wrześni Prezydent Prezydent RP Ignacy Mościcki wręczył pułkowi chorągiew, ufundowaną przez społeczeństwo powiatów wrzesińskiego, konińskiego, kolskiego i słupeckiego oraz miasta Wrześni. Na płatach chorągwi, wykonanej przez Zakład SS. Magdalenek w Warszawie, umieszczone zostały herby wymienionych miast powiatowych. Uroczystość wręczenia chorągwi połączona została z otwarciem „Domu Żołnierza”, ofiarowanego przez hr. Ponińską[8]. Orzeł sztandaru znajduje się obecnie w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej[25]
- Odznaka pamiątkowa
- Osobny artykuł:
20 stycznia 1930 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 68 Pułku Piechoty[26]. Odznaka ma kształt tarczy, pokrytej białą emalią ze złoconymi promieniami. Na tarczy czarny krzyż wielkopolski z nałożonym mieczem. Na mieczu znajduje się okrągła granatowo emaliowana tarcza z numerem „68” w otoku złotego wieńca laurowego. Większy wieniec, pokryty zieloną emalią, łączy trzy ramiona krzyża. Odznaka oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra, imiennik AN i nazwisko grawera NAGALSKI i SKA[1].
Strzelcy wrzesińscy
[edytuj | edytuj kod]- Z tym tematem związana jest kategoria:
- Dowódcy pułku[27]
- kpt. / ppłk Andrzej Kopa (21 I – 17 XII 1919)
- płk Mieczysław Poniatowski (18 XII 1919 – 20 VI 1920)
- kpt. / mjr Wincenty Nowaczyński (21 VI – 22 VII 1920)
- ppłk piech. Juliusz Jan Prymus (p.o. od 23 VII 1920)
- ppłk piech. Rudolf Franciszek Wydra (p.o. 1920)
- por. Edward Banaszak (p.o. 1920)
- mjr / płk Wincenty Nowaczyński (IX 1920 – 29 XI 1927 → dowódca 3 Brygady Ochrony Pogranicza)
- ppłk / płk piech. Tomasz Mazurkiewicz (29 XI 1927 – 1937 → dowódca Pomorskiej Brygady ON)
- płk dypl. piech. Adolf Tytus Nykulak
- Zastępcy dowódcy pułku
- ppłk piech. Wincenty Rutkiewicz (10 VII 1922[28] – IV 1924 → zastępca dowódcy 57 pp[29])
- ppłk piech. Stefan Wyspiański (IV 1924[29] – 1925[30])
- ppłk piech. Władysław Koczorowski (od 11 X 1926[31])
- ppłk SG Witold Stankiewicz (5 VII 1927 – 5 XI 1928 → zastępca dowódcy 50 pp)
- ppłk dypl. Franciszek I Grabowski (XI 1928 – VI 1930)
- mjr dypl. Władysław Krogulski (VI 1930 – X 1932)
- ppłk dypl. Adam Tadeusz Nadachowski (od 20 XI 1932)
- ppłk piech. Jan Witold Sokołowski (do VIII 1939 → zastępca dowódcy OZ 17 DP)
Żołnierze 68 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej
[edytuj | edytuj kod]- Osobne artykuły:
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[32] oraz Muzeum Katyńskie[33][e][f].
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Badura Wincenty | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła powszechna | Charków |
Bielawski Konstanty[36] | porucznik rez. | student | Katyń | |
Dobrogowski Tadeusz | ppor. rez. | nauczyciel | Szkoła w Swarzędzu | Katyń |
Fetkowski Juliusz Karol | kapitan | żołnierz zawodowy | powiatowy komendant PW Konin | Charków |
Hejnowicz Mieczysław | ppor. rez. | właściciel młyna | Katyń | |
Jerzykiewicz Tadeusz | ppor. rez. | Charków | ||
Kluczyński Wawrzyniec | ppor. rez. | prawnik | Katyń | |
Małolepszy Franciszek | ppor. rez. | Charków | ||
Matuszewski Kazimierz | ppor. rez. | leśnik, mgr | Katyń | |
Purolczak Kazimierz[37] | por. rez. | nauczyciel | Szkoła w Gruszczycach | Katyń |
Romanowicz Michał | ppor. rez. | Katyń | ||
Rudner Władysław | ppor. rez. | Katyń | ||
Rybarczyk Stefan | ppor. rez. | nauczyciel | kier. szkoły w Gosławicach | Charków |
Rynglewski Jan | ppor. rez. | nauczyciel | Szkoła w Czarnkowie | Katyń |
Spes Piotr Kazimierz | por. w st. sp | Katyń | ||
Wituła Józef | ppor. rez. | nauczyciel | szkoła w Nowej Wsi Podgórnej | Katyń |
Wojtczak Karol Edmund[38] | ppor. | żołnierz zawodowy | Katyń | |
Wolniewicz Józef | ppor. rez. | handlowiec | Katyń | |
Siemiątkowski Kazimierz | ppor. rez. | prokurent | Bank Rolny w Poznaniu | Charków |
Szeluto Jerzy | ppor. rez. | Charków | ||
Tyborowski Zygmunt | ppor. rez. | lekarz | Charków | |
Rozwadowski Władysław | BLK |
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Tradycje pułku kultywuje 17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego.
We Wrześni, miejscu stacjonowania pułku w latach 1922–1939, jednostkę upamiętnia:
- pomnik 68 Pułku Piechoty (1974),
- zbiorowa mogiła powstańców wielkopolskich poświęcona również żołnierzom 68 Pułku Piechoty,
- ulica 68 Pułku Piechoty (położona między ul. generała Tadeusza Kutrzeby i ul. Powstańców Wielkopolskich),
- ulica majora Stanisława Culica (położona między ul. generała Tadeusza Kutrzeby i ul. Powstańców Wielkopolskich),
- Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1, której pułk jest patronem od 27 września 1988,
- granitowa tablica pamiątkowa przy głównym wejściu do budynku Samorządowej Szkoły Podstawowej nr 1, upamiętniająca nadanie szkole imienia,
- Grupa Rekonstrukcji Historycznej 68 Pułku Piechoty – sekcja historyczna działająca we Wrzesińskim Ośrodku Kultury[39].
W innych miejscowościach:
- w Sochaczewie-Trojanowie pomnik na cmentarzu wojennym żołnierzy poległych w bitwie nad Bzurą.
-
Tablica w kościele garnizonowym w Londynie
-
Pomnik 68 pułku piechoty we Wrześni
-
Zbiorowa mogiła powstańców wielkopolskich na Cmentarzu Farnym we Wrześni poświęcona również żołnierzom 68 pułku piechoty
-
Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 1 im. 68 Wrzesińskiego pułku piechoty
-
Pomnik żołnierzy 68 pułku piechoty z Wrześni na cmentarzu wojennym w Sochaczewie-Trojanowie
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zdjęcie koszar z 2010
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[17].
- ↑ Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
- ↑ Podporucznik Zbigniew Maksymilian Czerniak, urodzony 23.07.1912 r. Mianowany podporucznikiem piechoty ze starszeństwem z dniem 15.10.1935 r. i wcielony do 14 pułku piechoty, w którym dowodził plutonem w 2 kompanii strzeleckiej. Następnie przeniesiony do 68 pp. W czasie kampanii wrześniowej dowodził 6 kompanią 68 pułku piechoty. Poległ od pocisku karabinowego w dniu 19.09.1939 r. w Puszczy Kampinoskiej, w pobliżu wsi Zamość. Spoczywa w kwaterze wojennej cmentarza w Kampinosie. W listopadzie 1966 roku za całokształt walk stoczonych podczas kampanii 1939 r. odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Walecznych[20][21][22].
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[34] .
- ↑ Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[35] .
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 114.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 9-10.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 10.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 12.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
- ↑ a b Plasota 1929 ↓, s. 27.
- ↑ Żołnierz Wielkopolski Nr 22 z 21 września 1922 r.
- ↑ a b Satora 1990 ↓, s. 131.
- ↑ Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
- ↑ Zarządzenie L. 876/Mob. z 6 stycznia 1924, s. 12. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-03-15].
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 , poz. 174.
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 64.
- ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 67.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 627-628 i 680.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Janicki 2017 ↓, s. 30.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 486-488.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 295.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 9.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 102, 628.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr 227 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z 23 września 1919 .
- ↑ Plasota 1929 ↓, s. 7-8, 22.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 132.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 3 z 20 stycznia 1930 , poz. 25.
- ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 , s. 544.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 8 kwietnia 1924 roku, s. 191.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925 , s. 274.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926 , s. 335.
- ↑ Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
- ↑ Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓.
- ↑ Wyrwa 2015 ↓.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 189.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3018.
- ↑ BETA Księgi Cmentarne [online], www.ksiegicmentarne.muzeumkatynskie.pl [dostęp 2022-02-25] .
- ↑ Sekcja historyczna. Wrzesiński Ośrodek Kultury. [dostęp 2018-02-06]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Kazimierz Plasota: Zarys historji wojennej 68-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
- Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Paweł Janicki: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 17 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-609-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935 - 1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Pułki piechoty II Rzeczypospolitej typu I
- Polskie pułki piechoty z okresu kampanii wrześniowej
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939
- Polskie pułki piechoty z okresu wojny polsko-bolszewickiej
- Wojsko Polskie we Wrześni
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Jarocinie
- Jednostki o tradycjach wielkopolskich
- Historia Jarocina
- Piechota 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty
- Oddziały polskie walczące w bitwie nad Niemnem
- Oddziały polskie walczące w bitwie nad Wkrą
- Oddziały polskie walczące w bitwie nad Bzurą