Leon X

Leon X

Giovanni di Lorenzo de Medici
Papież
Data i miejsce urodzenia	11 grudnia 1475 Florencja
Data i miejsce śmierci	1 grudnia 1521 Rzym
Miejsce pochówku	Bazylika Santa Maria sopra Minerva
Papież
Okres sprawowania	11 marca 1513 – 1 grudnia 1521
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	15 marca 1513
Nominacja biskupia	9 grudnia 1510
Sakra biskupia	17 marca 1513
Kreacja kardynalska	9 marca 1489 (ogłoszona 26 marca 1492) Innocenty VIII
Kościół tytularny	S. Maria in Domnica
Pontyfikat	11 marca 1513

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | opis grafiki = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne" oraz "państwo".

Leon X (łac. Leo X, właśc. Giovanni di Lorenzo de' Medici; ur. 11 grudnia 1475 we Florencji, zm. 1 grudnia 1521 w Rzymie) − papież w okresie od 11 marca 1513 roku do 1 grudnia 1521.

Życiorys

Wczesne życie

Młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Wspaniałego oraz Clarissy Orsini, pochodził z rodu Medyceuszy. Był kuzynem Giulia de Mediciego. Od najmłodszych lat był przygotowywany do służby w Kościele; kreowany kardynałem diakonem St. Maria in Domnica w wieku 13 lat, na konsystorzu 9 marca 1489. W tym samym roku podjął studia teologiczne i z zakresu prawa kanonicznego w Pizie. W 1492 został oficjalnie przyjęty do Kolegium Kardynałów i brał udział w konklawe 1492.Od roku 1483 do roku 1513 był zarządcą około dziesięciu opactw m.in. Monte Casino w latach 1486-1504. Był także biskupem Pesaro w latach 1503-1504 i administratorem diecezji Amalfi w latach 1510-1513. W latach 90. XV wieku, po wygnaniu z Florencji wiele podróżował po Europie i stykał się z wybitnymi osobistościami swojej epoki. Po powrocie do Rzymu, został mianowany legatem w Bolonii (1511), a wkrótce potem, odzyskał także władzę we Florencji.

Wybór na papieża

Kiedy zmarł Juliusz II, Jan Medyceusz miał 37 lat i należał do frakcji młodszych kardynałów. Podczas konklawe 1513 był jednak na tyle chory, że trzeba go było zanieść. Dzięki swoim nienagannym manierom, miał wielu przyjaciół, a nie miał wrogów. Prawdopodobnie, to zapewniło mu elekcję bez symonii.

Pontyfikat

Był, podobnie jak jego poprzednik Juliusz II, przeciwnikiem Francji i skupiał swoje działania na sojuszach antyfrancuskich. W 1513 roku przystąpił do Ligi z Malines, w skład której wchodził Maksymilian I Habsburg, Hiszpania i Anglia. Francja wprawdzie wstrzymała poparcie dla soboru w Pizie, jednak gdy władzę objął Franciszek I Walezjusz, pokonał on wojska Ligi w bitwie pod Marignano i podbił Mediolan. Leon postanowił się wówczas spotkać z królem francuskim w Bolonii i podpisać porozumienie. Wprawdzie Stolica Apostolska zobowiązała się oddać Parmę i Piacenzę, to papieżowi udało się zatrzymać Mediolan i przede wszystkim podpisać konkordat, który ostatecznie unieważnił Sankcję pragmatyczną z Bourges. Nadawał on jednak królowi Francji możliwość powoływania wszystkich wyższych urzędów kościelnych. Prowadził także drugą wojnę, w 1516 roku, w której chciał mianować księciem Urbino, swojego bratanka Wawrzyńca II – pomimo początkowego sukcesu, wojna zakończyła się fiaskiem politycznym i finansowym. W tym samym roku miał miejsce zamach na życie papieża (miał zostać otruty), zorganizowany przez kardynała Alfonsa Petrucciego. Jego współpracownikami byli kardynałowie: Bandinello Sauli i Adriano Castello. Petrucci został skazany na śmierć, natomiast Sauli i Castello zostali pozbawieni godności kardynalskich.

Podczas konklawe, w wyniku którego został wybrany, podpisał kapitulacje wyborcze, w ramach których zobowiązał się do kontynuowania soboru laterańskiego V. Na kilku kolejnych sesjach, Leon przyjął m.in. potępienie schizmatycznego soboru pizańskiego, zatwierdzenie konkordatu z Francją i obalenie Sankcji pragmatycznej. Na kolejnych sesjach podejmowano tematy związane z reformą Kościoła i likwidacją istniejących nadużyć. Kiedy jednak przyszło do realizacji tych planów, okazało się, że nowe przepisy nie różnią się wiele od już obowiązujących. Wkrótce potem sobór został zamknięty (16 marca 1517), a Leon ogłosił nową krucjatę przeciwko Turkom i nałożył trzyletni podatek w celu sfinansowania tejże wyprawy. Ponieważ Leon był osobą rozrzutną, a także był mecenasem sztuki, Państwo Kościelne miało nieustające kłopoty finansowe. Aby opłacić wygodny tryb życia, odnowić Bazylikę św. Piotra i zdobyć fundusze na organizację krucjaty, papież był zmuszony pożyczać, zastawiać własne skarby, sprzedawać odpusty i urzędy kościelne.

Był ostatnim papieżem niemającym święceń kapłańskich w chwili wyboru.

Śmierć

Papież zmarł na malarię 1 grudnia 1521 roku. Jego grobowiec znajduje się w rzymskiej bazylice Najświętszej Maryi Panny powyżej Minerwy. Zaraz po śmierci papieża Paolo Giovio stwierdził, że Leon został otruty. Kilka osób zostało aresztowanych, ale zaraz później ich zwolniono, ze względu na brak dowodów. Teoria ta jest jednak uznawana za bezpodstawną.

Reformacja

Za czasów Leona X doszło do brzemiennego w skutki wystąpienia reformatora Kościoła, Marcina Lutra. W 1515 Leon X wznowił rozpisane na początku wieku przez Juliusza II odpusty, z których dochody przeznaczone były na budowę nowej Bazyliki świętego Piotra. Odpusty te wzbudziły dyskusje – jako szczególnie kontrowersyjny odbierany był zwłaszcza fakt, że Albrecht Brandenburski, arcybiskup Magdeburga, arcybiskup Moguncji oraz biskup Halberstadt w jednej osobie, który kupił sobie te urzędy kościelne za pieniądze i musiał w tym celu zaciągnąć kredyt wysokości 29 000 guldenów reńskich w złocie, teraz dostał od Leona X dochody z kazań odpustowych w celu zwrócenia bankowi Fuggerów zaciągniętej pożyczki. Wzbudziło to reakcję Lutra, który ogłosił 95 tez w Wittenberdze. W 1519 Luter zakwestionował magisterium papieża i wyłożył naukę reformacyjną. Leon X odpowiedział na to 15 czerwca 1520 bullą Exsurge Domine, w której zagroził Lutrowi ekskomuniką. Ponieważ Luter publicznie spalił papieską bullę, został ekskomunikowany 3 stycznia 1521 roku. W tym samym roku papież zmarł, prawdopodobnie nie zdając sobie sprawy z doniosłości reformacji i wpływu, jaki wywrze nauka Lutra na dzieje Kościoła.

Mecenat artystyczny

Był on człowiekiem wykształconym, a także, podobnie jak jego poprzednicy, wielkim miłośnikiem sztuki. Za jego pontyfikatu wciąż trwały prace przy dekoracji Kaplicy Sykstyńskiej. Zatrudniał artystów takich jak Michał Anioł, Rafael Santi czy Donato Bramante. Za jego czasów Rzym stał się centrum kultury, sztuki i architektonicznego postępu. Według weneckiego ambasadora, w ciągu 10 lat pontyfikatu Leona, powstało ponad 10 000 nowych budynków. Jako patron artystów dbał także o rozwój nauki i w 1513 odrestaurował uniwersytet rzymski. Jednakże, za szeroki mecenat i rozrzutność, cenę poniósł skarbiec papieski, który Leon pozostawił po sobie praktycznie całkiem pusty.

Nominacje kardynalskie

Leon X mianował 42 kardynałów na 8 konsystorzach.

Kontrowersje

Szwajcarski historyk protestancki stwierdził, że Leon X był ateistą (Co się atoli uczucia religijnego dotyczy, to tego u Leona nie było zgoła ani śladu). Niewiarę papieżowi przypisywał również skonfliktowany z papiestwem Wenecjanin Paolo Sarpi. John Bale w satyrycznej pracy The pageant of Popes (1574 r.) przypisał papieżowi Leonowi X słowa: „Wszystkie wieki mogą poświadczyć jak korzystna była dla nas ta bajka o Chrystusie.”. Wypowiedź ta występuje jednak po raz pierwszy dopiero w tej książce i to bez żadnych odnośników i szczegółowych informacji, dlatego już w XVIII wieku uznano ją za nieautentyczną. Elizabeth Knowles w książce What they didn't say: a book of misquotations (wyd. Oxford) zalicza cytat do przypisywanych fałszywie. Badacz historii papiestwa, Ludwig von Pastor uznał tę wypowiedź za nieprawdziwą. Philip Schaff stwierdził, że nie ma dowodów, by Leon kiedykolwiek wypowiedział takie słowa.

Leonowi X stawiano też zarzuty o charakterze obyczajowym. We współczesnych i późniejszych paszkwilach, często o polemicznym charakterze, pojawiają się zwłaszcza zarzuty o uprawianie sodomii, a w ogólnikowej formie zarzut niemoralnego życia podał także związany z Medyceuszami historyk Francesco Guicciardini. Wiarygodność tych zarzutów jest różnie oceniana przez historyków. Za wiarygodne uznał je włoski biograf Leona X Cesare Falconi. W sposób mniej lub bardziej zdecydowany odrzucili je natomiast Ferdinand Gregorovius i Ludwig von Pastor. Ten ostatni zwrócił uwagę, że o rzekomej rozwiązłości Leona X milczą raporty dobrze zazwyczaj poinformowanych ambasadorów przy Stolicy Apostolskiej, a sam Guicciardini nie był członkiem dworu papieskiego, lecz pracownikiem administracji na prowincji. Ponadto Pastor przytoczył także przeciwstawne opinie o moralności Leona X innych współczesnych temu papieżowi autorów, np. Matteo Herculano, bliski przyjaciel Leona X, po jego śmierci zapewniał, że wstrzemięźliwość seksualna była jedną z jego głównych cnót. O „zniesławiających” zarzutach o „niewłaściwą miłość” wobec niektórych ze swych szambelanów pisał także XVI-wieczny historyk Paolo Giovio, który jednak nie wypowiedział w sposób jednoznaczny swego stanowiska . Angielski pisarz, Joseph McCabe, zinterpretował jego wypowiedź jako potwierdzającą te zarzuty. Bez względu na to, ile jest prawdy w tych zarzutach, nie ulega wątpliwości, że w najbliższym otoczeniu Leona X byli duchowni otwarcie prowadzący niemoralny tryb życia, np. był on w bardzo bliskiej relacji przyjacielskiej z kardynałem Bernardo Bibbieną. O nieuporządkowanym życiu osobistym Bibbieny świadczy zachowana korespondencja, a także obecność erotycznych malunków w łazience, jednocześnie brak jakichkolwiek dowodów, by spotykało się to z dezaprobatą Leona X.

Ocena

Leonowi często zarzuca się nepotyzm, marnotrawstwo dóbr kościelnych i rozrzutność. Jednak głównym zarzutem, jaki historycy kierują pod adresem Jana Medyceusza, jest bierność w kwestii reformy Kościoła, która doprowadziła do reformacji Lutra. Ludwig von Pastor zarzuca papieżowi, którego ze względu na patronat sztuki, nazwał „prawdziwym dzieckiem renesansu”, że pozostawał głuchy na głosy domagające się reformy Kościoła, płynące z Niemiec. Twierdził, że świeckość Leona była groźniejsza niż rozwiązłość Aleksandra VI.

Zarzut wygodnickiego stylu życia i marnowania pieniędzy, potwierdza także Ferdinand Gregorovius. Krytykuje także jego makiawelizm i uważa, że jego cechy jako nigdy nie współgrały z cechami duchownego. Pomimo, że Gregorovius określił Leona mianem podłego i nieznośnego papieża, wyraził także podziw dla jego umiejętności dyplomatycznych i cech jako włoskiego księcia. Do negatywnych ocen przyłączył się także Philip Schaff, który stwierdził że papież był osobą przebiegłą, choć nie był niegodziwcem, za jakiego Schaff uznał Aleksandra VI.

Ważniejsze dokumenty dogmatyczne

• Konstytucja Exsurge Domine potępiająca 41 zdań wziętych z różnych dzieł Marcina Lutra.

Bibliografia

• Pope Leo X. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-04-25]. (ang.).