Milówka (województwo śląskie)

Milówka
	wieś
	; Panorama Milówki, widok z Baraniej Góry
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Milówka
Wysokość	430–460 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	4426
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-360
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0062478
	Położenie na mapie gminy Milówka Milówka
	Położenie na mapie Polski Milówka
	Położenie na mapie województwa śląskiego Milówka
	Położenie na mapie powiatu żywieckiego Milówka
	49°33′34″N 19°05′13″E/49,559444 19,086944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Milówka – wieś (dawniej miasto) w Polsce leżąca w Małopolsce^[5], obecnie w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, siedziba gminy Milówka, leżąca w Beskidzie Żywieckim nad rzeką Sołą. Powierzchnia sołectwa wynosi 2648 ha, a liczba ludności 4446, co daje gęstość zaludnienia 171 os./km²^[2].

Integralne części wsi Milówka^[6]^[7]
przysiółki	Juraszka, Komory, Milówki, Prusów, Sucha Góra. Za Kopcem
osada	Gruszkowa
części wsi	Jopki, Kałuża, Kępki, Młynica, Pawlusy, Salamonka, Wierzbiny

Historia

Wieś powstała zapewne z końcem XV w. Była wsią rolną^[8]. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1537. Do jej powstania przyczyniły się dwie grupy ludności. Najpierw wędrujący w górę rzeki Soły osadnicy polscy stopniowo zagospodarowywali okoliczne nieużytki i karczowali lasy. Po nich w wyższe partie gór Beskidu Żywieckiego w XVI wieku przybyli pasterze wołoscy, którzy się następnie zasymilowali ze wcześniejszymi osadnikami. W 1595 wieś położona była w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego^[9]. Kiedy w 1624 r. żywiecczyzna przeszła w ręce królowej Konstancji Milówka miała 16 ról, natomiast w 1662 r. liczyła 33 gospodarstwa i 275 mieszkańców^[8]. Dzieje Milówki opisuje Wójt Żywiecczyzny Andrzej Komoniecki w Chronografii albo Dziejopisie Żywieckim.

W 1667 r. działał we wsi tartak (...piła tartaczna Marszałkowa). W 1712 r. pracowały już dwa tartaki: Jana Czumy i Krzysia Tycza. Milówka wchodziła wówczas w skład wielkiego klucza folwarcznego Węgierskiej Górki, obejmującego całe dorzecze Soły powyżej Cięciny^[8].

Dawne dzieje Milówki są słabo poznane z powodu spalenia się podczas pożaru w 1844 r. ksiąg parafialnych i metrykalnych.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 372 budynkach w Milówce na obszarze 2653 hektarów mieszkało 2678 osób (gęstość zaludnienia 100,9 os./km²), z czego 2495 (93,2%) było katolikami, 9 (0,3%) grekokatolikami a 174 (6,5%) wyznawcami judaizmu, 2609 (97,4%) polsko-, 61 (2,3%) niemieckojęzycznymi, a jedna posługiwała się innym językiem^[10].

Mieczysław Orłowicz w swym "Ilustrowanym przewodniku po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim" wydanym w 1919 r. pisał: Milówka (133 km., 440 m. n. m.) miasteczko o 2800 m[ieszkańcach]. (200 Ż[ydów].). Piękne położenie górskie w dolinie Soły. Kilka will dla letników^[11]. W dwudziestoleciu międzywojennym znacznie rozwinęła się jako letnisko.

Milówka podczas narodowych spisów powszechnych z 1921 i 1931 figurowała jako miasteczko, w latach 1872–1934 posiadała prawa miejskie, lokację miejską uzyskała przed 1884, następnie zdegradowana w 1934^[12].

Podczas II wojny światowej już 2 września 1939 r. Milówka została zajęta przez wojska niemieckie, wkraczające od strony Zwardonia i Koniakowa, i w latach 1939–1945 pozostawała w granicach III Rzeszy. 6 kwietnia 1945 r. od strony Żywca i Ujsół do wsi wkroczyły wojska radzieckie^[8].

1 września 1947 w Milówce uruchomione zostało Liceum Ogólnokształcące. W chwili powstania naukę rozpoczęło w nim 316 uczniów zamieszkujących od Cięciny w górę rzeki Soły, przeniesionych tu z Liceum w Żywcu. Uroczystość ta została połączona z wojewódzkimi obchodami inauguracji nowego roku szkolnego, wobec czego udział w niej wziął m.in. przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej, a także poseł Ferdynand Łukaszek, Kazimierz Barwacz oraz inni delegaci władz^[13].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Milówka, następnie gminy Milówka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

1 października 2001 został tu oddany do użytku nowy budynek gimnazjum, położony między Sołą, a ul. Jana Kazimierza. Dotychczasowa siedziba placówki została objęta przez Akademię Rolniczą w Krakowie, która uruchomiła w niej 5 października 2001 zamiejscowy punkt dydaktyczny Wydziału Techniki i Energetyki Rolnictwa, kształcący w systemie zaocznym na 4-letnim kierunku inżynierskim Techniki Komputerowe w Gospodarce^[14]^[15].

Wspólnoty wyznaniowe

Szkolnictwo

W Milówce znajdują się następujące szkoły:

Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika^[17].
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej
Zespół Szkół (Technikum oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa)

Zabytki

Do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego wpisano następujące obiekty z terenu Milówki:

cmentarz rzymskokatolicki z XIX w., kaplica pw. św. Marii Magdaleny z 1857 oraz kostnica i ogrodzenie cmentarza
cmentarz żydowski z początku XX w.
chałupa konstrukcji zrębowej z 1793 (zob. Muzeum Stara Chałupa) na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego
Dom z Przyłękowa z XX w.
kuźnia przy ul. Jagiellońskiej 21 z lat 1925–1926
piwniczka przy domu nr 69 przy ul. Piwowarskiej 3 z połowy XIX w. (nie istnieje)^[18]

Pozostałe historyczne obiekty to m.in.:

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1834
kaplica św. Antoniego z 1886
Pałacyk z wieżyczką z 1906
pomnik na Sumowej Grapie z 1910, którego budowniczym był wikary Władysław Figuła
kaplica na Jurosce w Kolonii Prusów
chałupa drewniana z 1864 w Kolonii Prusów

Turystyka

Przez wieś przebiega kilka szlaków turystycznych:

(pieszy) zaczynający się w Milówce i prowadzący przez Halę Boraczą na Rysiankę
(rowerowy)
(rowerowy)
(rowerowy)

W centrum miejscowości znajduje się kilka hoteli oraz lokale gastronomiczne. Rozwinięta jest także agroturystyka.

Osoby związane z Milówką

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Milówce.

Stanisław Elgas (1876–1973) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego
Jan Komoniecki – ksiądz z Milówki, zmarł A.D. 22 lipca 1716, brat Andrzeja Komonieckiego wójta z Żywca^[19].
Antoni Biegun – kapitan Wojska Polskiego^[20].
Józef Razowski – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, entomolog.
Eugeniusz de Saalbruck Quirini – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, redaktor, tłumacz, nauczyciel.
Stanisław Szczotka – profesor, działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich. Znacząco przyczynił się do wydania Chronografii albo Dziejopisu Żywieckiego w którym zamieścił swoje słowo "Od wydawcy" w Krakowie, dnia 01 maja 1937 roku^[21]
Paweł Golec – polski muzyk popowy i jazzowy, jeden z liderów Golec uOrkiestra, brat bliźniak Łukasza Golca
Łukasz Golec – polski wokalista, muzyk popowy i jazzowy, kompozytor, aranżer, jeden z liderów Golec uOrkiestra.
Piotr Wolański – polski naukowiec, profesor nauk technicznych o specjalności napędy lotnicze i kosmiczne, silniki spalinowe, spalanie, technika cieplna, wybuchy.

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80671
↑ ^a ^b UG Milówka: Statut Sołectwa Milówka. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Grzegorz Wnętrzak: Żywiecczyzna. 2021-03-17. [dostęp 2023-08-30].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ GUS. Rejestr TERYT.
↑ ^a ^b ^c ^d Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1994, s. 206-207, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-357-2.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
↑ Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Z mapą Galicyi i Tatr, planem Lwowa, Krakowa i 262 ilustracyami" Wyd. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 391
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
↑ Nasz XX wiek. 1971 [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31] .
↑ Nowy budynek dla gimnazjum w Milówce [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .
↑ Żywiec miastem akademickim [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .
↑ Strona internetowa szkoły. [dostęp 2022-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 137 [dostęp 2018-09-19] .
↑ Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.42.
↑ Administrator, Biegun Antoni ps. „Sztubak”, „Czarny Antek”, „Szary” – NSZ – Narodowe Siły Zbrojne [online], nsz.com.pl [dostęp 2018-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-30] (pol.).
↑ Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.V-VII.

Linki zewnętrzne

Milówka.pl – Portal Urzędu Gminy
Milówka.info. milowka.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. – Informacje z życia gminy Milówka
Milówka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 429 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80671

[statut_Milówka-2] UG Milówka: Statut Sołectwa Milówka. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].

[3] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[Żywiecczyzna-5] Grzegorz Wnętrzak: Żywiecczyzna. 2021-03-17. [dostęp 2023-08-30].

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT.

[pbg-8] Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1994, s. 206-207, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-357-2.

[9] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.

[10] Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.

[11] Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim. Z mapą Galicyi i Tatr, planem Lwowa, Krakowa i 262 ilustracyami" Wyd. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 391

[12] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.

[13] Nasz XX wiek. 1971 [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-31] .

[14] Nowy budynek dla gimnazjum w Milówce [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .

[15] Żywiec miastem akademickim [online], nsik.com.pl [dostęp 2024-02-26] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-17] .

[16] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22] .

[17] Strona internetowa szkoły. [dostęp 2022-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].

[zabytek-18] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 137 [dostęp 2018-09-19] .

[19] Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.42.

[20] Administrator, Biegun Antoni ps. „Sztubak”, „Czarny Antek”, „Szary” – NSZ – Narodowe Siły Zbrojne [online], nsz.com.pl [dostęp 2018-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-30] (pol.).

[21] Komoniecki Andrzej (1937) Chronografia ablbo Dziejopis Żywiecki, wydanie pod redakcją prof. Stanisław Szczotka i Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej str.V-VII.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)