Wilno

Panorama Wilna z rzeką Wilią na pierwszym planie, widok z Wieży Giedymina (Zamkowej)

Wilno

Vilnius

Panorama miasta
Herb Flaga
Dewiza: Unitas, justitia, spes (Jedność, sprawiedliwość, nadzieja)
Państwo	Litwa
Okręg	wileński
Rejon	Wilno
Data założenia	1323
Prawa miejskie	1387
Burmistrz	Artūras Zuokas
Powierzchnia	401 km²
Wysokość	112 - 148 m n.p.m.
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość	523 050 1382,9 os./km²
Nr kierunkowy	(+370) 5
Kod pocztowy	LT-01001 (główny urząd pocztowy)
Podział miasta	20 dzielnic + 1 prowincja miejska
Położenie na mapie Litwy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN". Nieoczekiwana grafika: "liczba ludności".

Wilno (lit. Vilnius wymowa^ⓘwymowa, białorus. Вільня, ros. Вильнюс, Вильна, Вильно, łot. Viļņa, niem. Wilna, jid. ווילנע Wilne, hebr. וילנה, Wilne, łac. Vilna) – stolica Litwy, do 1795 stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego w I RP, od 1920 do 1922 jako stolica Litwy Środkowej, w latach 1922–1939 w granicach II RP (jako stolica województwa wileńskiego), na Pojezierzu Wileńskim, nad Wilią, u ujścia Wilejki. Liczba ludności miasta w 2010 r. wyniosła 560 200 mieszkańców, wraz z aglomeracją ok. 1 mln.

Największe pod względem powierzchni miasto w Krajach bałtyckich, duży ośrodek gospodarczy, finansowy, przemysłowy oraz węzeł komunikacyjny (kolejowy i drogowy, port lotniczy, ośrodek kulturalny i naukowy; 8 uniwersytetów, w tym: (Uniwersytet Wileński - 1579, Uniwersytet Polski w Wilnie - 1998, filia Uniwersytetu w Białymstoku - 2007), cenny zespół obiektów zabytkowych wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1994.

Wielki ośrodek religijny; ponad 40 kościołów rzymskokatolickich, w tym: sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej, sanktuarium Miłosierdzia Bożego, Bazylika archikatedralna, a także ok. 20 cerkwi prawosławnych, kościoły protestanckie, 3 synagogi żydowskie, kienesa karaimska, cerkiew staroobrzędowców i meczet (obecnie nieistniejący).

Główny ośrodek nauki i kultury polskiej na Litwie, siedziba m.in. Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie (1960), Polskiego Teatru w Wilnie (1963), Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy (1989), Domu Kultury Polskiej w Wilnie (2001), Wileńskich Spotkań Teatralnych Sceny Polskiej (od 2004).

Siedziba władz rejonu miejskiego Wilno, w skład której wchodzą gminy tworzące miasto, oraz rejonu wileńskiego, otaczającego miasto.

Demografia

Wilno zamieszkuje ok. 560 tys. osób (2010), a skład narodowościowy mieszkańców w 2001 wynosił: Litwini 57,8%, Polacy 18,7% (co daje ponad 100 tys. Polaków w Wilnie); Rosjanie 14%; Białorusini 4%; Żydzi 0,5%; inne narodowości 5%.

Pierwszego spisu ludności miasta dokonano w 1873r. Według tego spisu ówczesne Wilno liczyło 96 tys. mieszkańców w czym więcej niż połowa Żydów.

Według spisu dokonanego przez okupacyjne władze niemieckie 14 grudnia 1916 w Wilnie mieszkało 74 466 (53,67%) Polaków, 57 516 (41,45%) Żydów, 2909 (2,09%) Litwinów, 2219 (1,59%) Rosjan, 611 (0,44%) Białorusinów, 880 (0,63%) Niemców i 193 (0,13%) osób innych narodowości. Łączna liczba ludności wyniosła wówczas 138 794.[1]

Według spisu powszechnego z 9 grudnia 1931 Polacy stanowili 65,9% mieszkańców miasta (128,6 tys. osób), Żydzi 28% (54,6 tys. osób), Rosjanie 3,8% (7,4 tys. osób), Białorusini 0,9% (1,7 tys. osób), Litwini 0,8% (1579 osób), Niemcy 0,3% (600 osób), Ukraińcy 0,1% (200 osób), inni 0,2% (ok.400 osób). Wiarygodność spisu jest podważana przez niektórych historyków.

Historia miasta

Mapa topograficzna Wilna, WIG 1934

Wilno (pocz. XX w.)

Katedra wileńska w 2011

Ostra Brama w 2008

Plac Ratuszowy

Pierwsza pewna wzmianka o mieście pochodzi dopiero z 1323 z listu wielkiego księcia Giedymina do papieża Jana XXII. W czasie rządów Olgierda nastąpił w 1365 najazd Krzyżaków na Wilno podczas którego spłonęła większość zabudowy. Następny najazd Krzyżaków miał miejsce w 1383. Po oblężeniu ponownie zdobyli miasto i je spalili. Przełomowym rokiem dla Wilna był 1387. Wielki książę litewski i król polski Władysław Jagiełło w tym właśnie roku w konsekwencji zawartej unii z Polską w Krewie w 1385 zorganizował w Wilnie uroczystość chrztu Litwy, oraz w tym samym roku nadał mu prawa miejskie magdeburskie, zaczął sprowadzać osiedleńców, a w roku następnym ustanowiono podporządkowaną Gnieznu katolicką diecezję wileńską na której czele stanął biskup Andrzej Jastrzębiec. Wilno rozwijało się dynamicznie. Jesienią 1390 Krzyżacy i Witold Kiejstutowicz ponownie spalili miasto i Zamek Dolny; Klemens Moskarzewski obronił Zamek Górny. Ponowny najazd miał miejsce w 1394.

W 1413 wielki książę Litwy Jagiełło ustanowił w Wilnie województwo wileńskie które do 1793 roku wchodziło w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po pożarze w 1419 książę Witold rozpoczął budować pierwszy murowany zamek (zwany później Zamkiem Górnym) na Górze Zamkowej. Potem powstał obok katedry murowany Zamek Dolny. W styczniu 1429 na zjeździe władców Europy Wschodniej i Środkowej w Łucku cesarz Zygmunt Luksemburski złożył propozycję koronowania Witolda na króla Litwy. Planowane na 29 września 1430 uroczystości koronacji Witolda w Wilnie nie doszły do skutku. 27 października 1430 Witold zmarł. Pochowany został w katedrze wileńskiej.

Także po śmierci Witolda (1430) Wilno pozostało siedzibą wielkich książąt litewskich. Po okresie walk wenętrznych za rządów księcia Świdrygiełły i Zygmunta Kiejstutowicza wielkim księciem litewskim został (1440) syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, który nadał miastu kolejne prawa i przywileje. Dla Wilna nastał długotrwały okres pokoju.

W 1441 Kazimierz Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie. W latach 1503-1522 wybudowano mury obronne. Najświetniejszy okres w dziejach miasta to czasy zygmuntowskie. Powstała wówczas mennica, arsenał, młyny, most na Wilejce, liczne szpitale i pałace. Pracowali tu architekci i rzeźbiarze włoscy. Wilno stało się miastem wielu narodowości. W 1579 król Stefan Batory założył Akademię prowadzoną przez jezuitów, co stało się zalążkiem Uniwersytetu Wileńskiego. Miasto stało się dla Żydów "Jerozolimą Północy" (hebr. Jeruszalaim szel cafon). Działała tu jedna z najwybitniejszych szkół talmudycznych na świecie.

Rozwój miasta poważnie zahamował wielki pożar w 1610. W 1639 miały miejsce zamieszki na tle religijnym; Kalwini zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. W dniu 7 sierpnia 1655 w trakcie wojny polsko-rosyjskiej po zajęciu miasta, w którym schroniła się okoliczna ludność z wielu grodów, Rosjanie wymordowali około 25 tysięcy ludzi. Pożary w stolicy Litwy trwały przez 17 dni.

Kolejnym ciosem była III wojna północna. W trakcie insurekcji kościuszkowskiej, w nocy z 22/23 kwietnia 1794 doszło w Wilnie do walk, w trakcie których wyparto z miasta Rosjan. W 1795 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim i stało się stolicą guberni. Podczas wojen napoleońskich w 1812 pomimo grabieży armii napoleońskiej był to dla miasta okres ponownej krótkotrwałej wolności (lipiec – grudzień 1812). Już 10 grudnia 1812 Wilno znowu zajęli Rosjanie.

W XIX wieku Wilno było miejscem rozwoju licznych patriotycznych organizacji np. filaretów, filomatów, Związek Patriotyczny i Szubrawców. Po powstaniu listopadowym z 1831 Rosjanie zamknęli uniwersytet. Od 1861 sytuacja w mieście zaczęła być coraz bardziej napięta, gdy podczas polskich pochodów patriotycznych kozacy zaatakowali manifestacje. Wybuchło powstanie styczniowe, podczas którego w okolicy Wilna trwały zacięte walki. Według spisu ludności z 1897, w Wilnie Litwini stanowili 2% ludności, a Polacy 31-39%.

Uroczystość przyłączenia Wileńszczyzny do Polski w 1922 r.

W grudniu 1862 uruchomiono Kolej Warszawsko-Petersburską, której Wilno stało się ważnym węzłem. W 1906 z inicjatywy Alfonsa Parczewskiego powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, w 1912 Tadeusz Wróblewski założył Bibliotekę Wróblewskich w Wilnie.

Uroczystość przyłączenia Wilna do Litwy w pobliżu katedry wileńskiej w 1939 roku

W latach 1915-1918 Wilno było okupowane przez Niemców. Po ustąpieniu Niemców rozgorzał polsko-litewski konflikt o Wilno. Podczas wojny 1920 miasto zostało zdobyte dwukrotnie przez Armię Czerwoną (zob. m.in. zajęcie Wilna). 12 lipca 1920 rząd sowiecki zawarł układ z rządem litewskim na mocy którego m.in. Wilno i Suwalszczyzna miały być oddane Litwie. Sowieci uciekając przekazali Wilno Litwinom. Piłsudski zdecydował się na nietypowe rozwiązanie problemu. Aby zająć Wilno posunął się do podstępu. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Litewsko-Białoruskiej Dywizji Piechoty, upozorować "bunt" i wkroczyć do Wilna. 9 października 1920 oddziały Żeligowskiego weszły do miasta. Proklamowano utworzenie Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 Sejm Litwy Środkowej przyjął uchwałę o włączeniu Litwy Środkowej do Polski; Wilno zostało stolicą województwa wileńskiego. W 1928 odbyły się pierwsze Targi Północne.

19 września 1939 Wilno zajęła Armia Czerwona. Patrz: Obrona Wilna 1939. 26 października 1939 Sowieci przekazali miasto Litwinom (okupacja litewska Wileńszczyzny), lecz 15 czerwca 1940, ponownie je zajęli. 14 lipca 1940 zaczęły się wywózki na Syberię. W czasie wojny prześladowania i deportacje objęły ok. 35 tys. mieszkańców Wileńszczyzny, głównie polskiego pochodzenia. 22 czerwca 1941 Niemcy zbombardowali miasto, a 24 czerwca 1941 Wilno zajął Wehrmacht. W latach 1941–1944 we wsi Ponary niemiecka Schutzstaffel (SS) i litewskie Ypatingasis būrys (YB) zamordowało ok. 100 tys. polskich obywateli, głównie polskich Żydów i Polaków. 7 lipca 1944 skoncentrowana pod miastem polska Armia Krajowa rozpoczęła atak na Wilno (Operacja Ostra Brama). W kilka dni po nadejściu Armii Czerwonej NKWD aresztowało wszystkich polskich żołnierzy i oficerów oraz wydarło Wilno z rąk polskich. Następnie Litwę razem z Wilnem ponownie włączono do Związku Radzieckiego. Po 1944 większość polskich mieszkańców została przesiedlona. Od tego czasu w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się Litwini i Rosjanie.

Ruchy niepodległościowe zapoczątkowane w czerwcu 1988 przez Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy (Sajudis) nasiliły się w 1990, a w styczniu 1991 doszło do starć pod wieżą telewizyjną. Od 17 września 1991 Wilno jest stolicą niepodległej Litwy.

Przynależność państwowa Wilna

• do 1323 – tereny należące do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Miasto wówczas nie istniało, bowiem pierwsze źródła na temat Wilna pochodzą z 1323, gdy książę litewski Giedymin zaadresował list do miast niemieckich zapraszając Niemców i Żydów do osiedlania się.
• 1323-1569 – Wielkie Księstwo Litewskie (stolica państwa)
• 1569-1791 – Wielkie Księstwo Litewskie w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów (stolica WKL)
• 1791-1795 – I Rzeczpospolita Polska - państwo unitarne po uchwaleniu Konstytucji 3 maja (stolica województwa)
• 1795-1918 – Imperium Rosyjskie (stolica guberni)
• 1918 – Królestwo Litwy (stolica państwa)
• 1918-1919 – Republika Litewska (stolica państwa)
• 1919 – Litewsko-Białoruska SRR (stolica państwa)
• 1919-1920 – Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
• 1920 – Republika Litewska (konstytucyjna stolica państwa przez cały okres Dwudziestolecia)
• 1920-1922 – Litwa Środkowa – okres sporów o przynależność państwową Wileńszczyzny między Polską a Litwą.
• 1922-1939 – II Rzeczpospolita Polska (stolica województwa)

• 1939-1940 – Republika Litewska (26 października 1939 przekazane przez ZSRR, stolica państwa, faktycznie zgodnie z prawem międzynarodowym okupacja do wejście w życie umowy granicznej polsko-sowieckiej z 1945 tj. 6 lutego 1946)
• 1940-1941 – Litewska SRR w ramach ZSRR (stolica Litewskiej SRR)
• 1941-1944 – Komisariat Rzeszy Wschód (stolica Wilna-Land)
• 1944-1991 – Litewska SRR w ramach ZSRR (stolica republiki sowieckiej)
• od 1991 – Republika Litewska (stolica państwa)

Kultura i historia kultury

W 2009 Wilno było Europejską Stolicą Kultury. W tym samym roku miały miejsce obchody 1000-lecia Litwy.

Muzyka w dawnym Wilnie

W XIV wieku w Wilnie działał chór katedralny oraz kapela na dworze książęcym. W 1387 powstał cech muzyków. W XVI wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem budowy organów. Przy kościele św. Janów powstała szkoła muzyczna (śpiewu) dla chłopców, w Akademii nauczano śpiewu wielogłosowego. Znakomitą opinią cieszyła się kapela dworska Władysława IV, w której śpiewali włoscy soliści. W 1634 w Wilnie wystawiono pierwszą operę. Była to Il ratto di Helena, której kompozytorem przypuszczalnie był Marco Scacchi.

Organy w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Wilnie, na których grał Stanisław Moniuszko

Poczynając od końca XVIII wieku coraz częściej organizowano publiczne koncerty i przedstawienia operowe. W 1827 powstał pierwszy stały zespół operowy, wystawiający głównie repertuar włoski, a w latach 1835–1844 działał niemiecki zespół operowy.

W latach 1802–1826 w Akademii wileńskiej nauczał Jan Dawid Holland. W latach 1840–1858 główną postacią wileńskiego życia muzycznego był Stanisław Moniuszko. To właśnie w Wilnie wystawiona była po raz pierwszy Halka: w 1848 w wersji estradowej, w 1854 w wersji scenicznej. Miasto odwiedzali wybitni wirtuozi, m.in. Henryk Wieniawski i Antoni Kątski. W 1867 powstała pierwsza szkoła muzyczna.

Wydarzeniem ważnym dla kultury litewskiej było wystawienie w 1906 sztuki teatralnej Biruta z muzyką Mikasa Petrauskasa, uważanej za pierwszą litewską operę narodową. W 1907 w Wilnie zamieszkał na kilka lat Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, który przez Litwinów ceniony jest jako twórca narodowej sztuki litewskiej.

W latach 1919–1939 w Wilnie dominowało środowisko polskich i żydowskich muzyków. Działało Konserwatorium (od 1921) i Żydowski Instytut Muzyki (od 1924). Najbardziej aktywnymi postaciami w środowisku polskim byli: Tadeusz Szeligowski, Stanisław Szpinalski, Witold Rudziński.

Podział administracyjny

Mapa podziału administracyjnego Wilna

Wilno dzieli się na 20 dzielnic (gmin):

• Antokol
• Fabianiszki
• Justyniszki
• Karolinka
• Leszczyniaki
• Nowa Wilejka
• Nowe Miasto
• Nowy Świat
• Ponary
• Poszyłajcie
• Rossa
• Stare Miasto
• Szeszkinia
• Śnipiszki
• Werki
• Wierszuliszki
• Wilcza Łapa
• Zameczek
• Zwierzyniec
• Żyrmuny

Zabytki

Katedra wileńska

Ostra Brama w Wilnie

Wieża Giedymina

Kościół św. Anny

Cerkiew św. Michała i Konstantyna

Kienesa karaimska

Kościół uniwersytecki

W 1994 Stare Miasto w Wilnie zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W Wilnie jest 40 kościołów, z których najbardziej okazały, to barokowy kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu (1668-1676) zawierający ponad 2000 rzeźb oraz kaplica w Ostrej Bramie (Bramie Miednickiej) ze słynnym obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Miasto leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego.

Zabytki gotyckie

• wieża Giedymina
• Kościół św. Anny (XVI w.)
• Kościół św. Franciszka i św. Bernarda (Bernardynów) (XVI w.)
• kościół św. Mikołaja (XV w.)

Zabytki renesansowe

• Zamek Dolny

Zabytki barokowe

• Kaplica św. Kazimierza w katedrze św. Stanisława
• Uniwersytet Wileński
• Kościół pw. Wniebowzięcia NMP (pierwotnie gotycki z pocz. XV w., po zniszczeniach odbudowany w stylu barokowym w latach 1773-1780)
• Kościół św. Michała (Bernardynek)
• monaster Św. Ducha, XVII w.
• Cerkiew i klasztor Bazylianów (XVII w.)
• Kościół Misjonarzy (1695-1730)
• Kościół św. Jakuba i Filipa (1690-1737)
• kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (przebudowany 1738–1749)
• Kościół św. Katarzyny (1622)
• Kościół św. Kazimierza (1604-1616) przebudowany XVII-XIX w.)
• Kościół św. Rafała (XVIII w.)
• Kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu
• Kościół św. Stefana w Wilnie (ok. 1600)
• Kościół św. Teresy (1635-1650)
• Kościół Trynitarzy na Antokolu (1694-1717) cerkiew do 1919 r.
• Kościół Wizytek (1715-1760)
• Kościół Wszystkich Świętych i klasztor karmelitów w Wilnie (1620-1631) rozbudowany XVIII w.)
• Kościół św. Ducha w Wilnie, pierwotnie gotycki, w 2 połowie XVIII w. po zniszczeniu przez pożar wzniesiony na nowo.

Zabytki klasycystyczne

• bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława
• ratusz
• pałac w Werkach
• kościół ewangelicko-reformowany (XVI-XVIII w.)

Zabytki eklektyczne i neostylowe

• Synagoga Chóralna (1903)
• Kościół ewangelicko-augsburski (XIX w.)
• Filharmonia (1899-1902)
• "Zameczek" (1894-1900, J. Januszewski, A. Filipowicz-Dubowik)
• Więzienie na Łukiszkach
• Muzeum Ofiar Ludobójstwa (w Wilnie)

Zabytki modernistyczne sprzed 1939

• Wzgórze Trzech Krzyży (1926, Antoni Wiwulski)
• Dom Towarowy Braci Jabłkowskich (1921-1923, Karol Jankowski, Franciszek Lilpop)
• Osiedle mieszkaniowe na Antokolu inspirowane Bauhausem (1930-1931, F. Wojciechowski)
• Izba Przemysłowo-Handlowa, (1931, Z. Tarasin)
• Dom Akademicki (1931, Aleksander Kodelski)
• Bank Gospodarstwa Krajowego (1936-1938, J. Pańkowski, S. Gałęzowski)
• Gmach PKO (1936-1938, Z. Puget, Juliusz Żórawski, przeb. 1996, A. Nasvytas)
• Ubezpieczalnia Społeczna (1938-1939, S. Murczyński, Jerzy Sołtan)
• Lombard (1938, I. Helman-Zatorska)
• Szkoła (1938-1939, Romuald Gutt)

Inne zabytki

• Meczet (XIX w.) zburzony w latach pięćdziesiątych
• Sobór Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie (1868 - rekonstrukcja i przebudowa budowli średniowiecznej)
• cerkiew św. św. Konstantyna i Michała (pocz. XX w.)
• cerkiew św. Aleksandra Newskiego (pocz. XX w.)
• cerkiew Ikony Matki Bożej "Znak" (XIX-XX w.)
• cerkiew św. Michała Archanioła (XIX w.)
• molenna, XIX w.
• Kienesa karaimska (1922)

Nekropolie

• Cmentarz na Rossie, gdzie pochowana jest matka Józefa Piłsudskiego oraz jego serce
• Cmentarz Bernardyński na Zarzeczu
• Cmentarze na Antokolu
• Cmentarz Piotra i Pawła
• Cmentarz św. Rafała na Pióromoncie
• Cmentarz w Kalwarii
• Cmentarz ewangelicki
• Cmentarz prawosławny
• Cmentarz muzułmański
• Cmentarz karaimski
• Cmentarze żydowskie

Oświata

W mieście Wilnie w składzie okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 128 szkół powszechnych, 14 szkół średnich, 6 szkół zawodowych, 3 seminaria nauczycielskie i 4 kursy. Ogółem w szkołach uczyło się 21 302 dzieci i pracowało 732 nauczycieli.

Komunikacja

Wilno stanowi największy węzeł komunikacyjny kraju.

Miasto posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Kownem, Szawlami, Kłajpedą, Kiejdanami, Turmontem, Mariampolem, Szostakowem, Święcianami, Oranami, Trokami i in. Ważniejsze połączenia międzynarodowe to Moskwa, Kaliningrad, Mińsk i Mohylów. Nie istnieje bezpośrednie połączenie kolejowe Wilna z Polską, jednak można dotrzeć pociągiem z przesiadką w Szostakowie.

Dworzec autobusowy zapewnia połączenia bezpośrednie ze wszystkimi ważniejszymi miastami Litwy. Można stąd dotrzeć również m.in. do Warszawy, Gdańska, Suwałk, Rygi, Tallinna, Dyneburga, Mińska, Kijowa, Lwowa, Berlina i in. Głównie przewoźnicy autobusowi to TOKS, Kautra, Eurolines, Busturas, Svirka, Meteorit i in.

Istnieje możliwość zakupu biletu na autobus przez internet. W 2009 wprowadzono połączenia autobusowe z podwyższonym komfortem na linii Wilno – Ryga.

Sport

Wilno jest siedzibą wielu klubów sportowych, m.in. koszykówki – Lietuvos Rytas Wilno, piłki nożnej – FC Vilnius, Vėtra Vilnius, Žalgiris Vilnius.

W Wilnie istnieje też polski klub Polonia Wilno.

W czasach II RP w Wilnie istniały też kluby piłkarskie:

• Śmigły Wilno
• Lauda Wilno
• Strzelec Wilno
• Pogoń Wilno
• Ognisko Wilno
• Makkabi Wilno

Media

Plik:Vilnius TV tower.jpg

Wieża Telewizyjna, zajmowana przez Litewską Telewizję Publiczną

Na terenie Wilna swą działalność prowadzą wszystkie ważniejsze wydawnictwa czasopism i gazet litewskich, a także pisany w języku polskim Kurier Wileński. Swą siedzibę w Wilnie mają także liczne stacje telewizyjne, m.in.:

• LRT,
• LNK,
• Viasat,
• BTV,
• Lietuvos ryto TV,
• MTV Litwa,
• Balticum TV,
• Sport1

i radiowe, m.in.:

• LRT Radijas,
• Radio Centras,
• Radijo Marija,

a także nadawane w języku polskim Radio znad Wilii.

Niektóre osoby związane z miastem

Michał Andriolli (1836-1893), malarz Marek Antokolski August Bécu (1771-1824), lekarz św. Andrzej Bobola (1591-1657), męczennik za wiarę Wojciech Brudzewski (1446-1495), polski astronom, matematyk, filozof, pedagog i dyplomata Teodor Bujnicki (1907-1944), poeta Jan Bułhak (1876-1950), nestor polskiej fotografii Stanisław Cat-Mackiewicz (1896-1966), pisarz Jan Karol Chodkiewicz (1560-1621), polityk i hetman Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911), litewski kompozytor, malarz i grafik Icchak Cukierman (1915-1981) Petras Cvirka (1909-1947), litewski pisarz Ignacy Domeyko (1801-1889), geolog Szymon Dowkont (1793-1864), litewski pisarz, etnograf i historyk Władysław Dziewulski (1878-1962), astronom, pedagog Jan Krzysztof Glaubitz, architekt Filip Golański, teoretyk literatury, krytyk literacki Antoni Gołubiew, pisarz i publicysta Antoni Gorecki (1787-1861), pisarz, poeta Wawrzyniec Gucewicz (1753-1798), architekt Jascha Heifetz (1901-1987), skrzypek Jerzy Hoppen (1891-1969), malarz, grafik, pedagog, historyk sztuki Helena Iwańciów (1905-2003), pedagog Marian Iwańciów (1906-1971), malarz, grafik, pedagog Tekla Iwicka (1814-1888), filantropka Ignacy Iwicki (1825-1881), tłumacz Witold Iwicki (1884-1943), duchowny Czesław Jankowski (1857-1929), polski poeta, krytyk, publicysta, historyk, krajoznawca, działacz społeczny Jakub Jasiński (1761-1794) poeta i generał, wódz powstania kościuszkowskiego na Litwie Stanisław Jasiukiewicz (1921-1973), aktor Mieczysław Karłowicz (1876-1909), kompozytor Święty Kazimierz – (1458-1484), święty Kościoła katolickiego, patron Rzeczypospolitej Obojga Narodów Zygmunt Kęstowicz (1921-2007), aktor Adam Kirkor, pisarz Szymon Konarski (1808-1839), powstaniec Kazimierz Kontrym (1776-1836), pisarz, polityk Faustyna Kowalska (1905-1938), zakonnica, głosicielka kultu Miłosierdzia Bożego Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887), polski pisarz, publicysta, wydawca, historyk, działacz społeczny i polityczny Joachim Lelewel (1786-1861), historyk Józef Łukaszewicz (1863-1928), polski fizyk i geolog Józef Mackiewicz (1902-1985), polski pisarz i publicysta

Adam Mickiewicz (1798-1855), polski poeta, działacz i publicysta polityczny Czesław Miłosz (1911-2004), poeta, nagroda Nobla Ludwik Narbutt (1832-1863), powstaniec Teodor Narbutt (1784-1864), historyk Aleksandra Naumik Sandøy (1951 -), polska i norweska piosenkarka Tymon Niesiołowski (1882-1965), polski malarz, grafik i pedagog. Maurycy Orgelbrand (1826-1904), polski księgarz i wydawca Samuel Orgelbrand (1810-1868), polskich drukarz i wydawca Bohdan Paczyński (1940-2007), astronom Jerzy Passendorfer (1923-2003), reżyser Shimon Peres, polityk Józef Piłsudski (1867-1935), polityk, wojskowy Emilia Plater (1806-1831), kobieta powstaniec listopadowy Ignacy Potocki (1750-1809), polski polityk, działacz patriotyczny, publicysta i pisarz, marszałek wielki litewski, oficer napoleoński Edward Römer Ryszard Ronczewski (1930-), aktor, reżyser Ferdynand Ruszczyc (1870- 1936), malarz, grafik, pedagog Lew Sapieha (1557-1633), hetman wielki litewski, kanclerz wielki litewski, marszałek sejmu, podkanclerzy litewski, wojewoda wileński Maciej Kazimierz Sarbiewski, SI, (1595-1640), poeta, Kazimierz Siemienowicz polsko-litewski generał, inżynier wojskowy i artylerzysta Piotr Skarga (1536-1612), teolog, pisarz, pierwszy rektor Akademii Wileńskiej Irena Sławińska (1913-2004), teatrolog Juliusz Słowacki, poeta Chaim Soutine, malarz Abraham Suckewer (1913-2010), żydowsko-polski poeta i pisarz, tworzący w języku jidysz Władysław Syrokomla (1823-1862), poeta, pisarz, tłumacz Antoni Szacki (1902-1992), pułkownik Wojska Polskiego Tadeusz Szeligowski (1896-1963), kompozytor Jan Szyttler (1763-1850), kucharz Ludomir Sleńdziński, malarz, rzeźbiarz, pedagog Jędrzej Śniadecki (1768-1838), chemik, biolog, filozof Józef Świętorzecki (1876-1936), generał Eustachy Tyszkiewicz (1814-1873), historyk Zygmunt Vogel (1764-1826), malarz Chaim Weizmann (1874-1952), przywódca ruchu syjonistycznego, przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej, pierwszy prezydent Izraela, chemik Jan Kazimierz Wilczyński (1806-1885), archeolog Antoni Wiwulski (1877-1919), architekt Eliasz ben Salomon Zalman, Gaon z Wilna (1720-1797), żydowski kabalista i matematyk Tomasz Zan (1796-1855), poeta

Ważniejsze rody

Ważniejsze rody mieszkające w Wilnie i jego okolicach:

• Chodkiewiczowie (herbu Gryf z Mieczem)
• Giedroyciowie (herbu Hippocentaurus)
• Mackiewiczowie (herbu Machwicz)
• Massalscy (herbu Masalski Książę III)
• Mickiewiczowie (herbu Poraj)
• Nałęczowie (herbu Nałęcz)
• Potoccy (herbu Pilawa)
• Pacowie (herbu Pilawa)
• Sapiehowie (herbu Lis)
• Rodowiczowie (herbu Rudnica)
• Stefanowiczowie (herbu Syrokomla)
• Sołtanowiczowie (herbu Rozstrzał)
• Syrokomlowie (herbu Syrokomla)
• Tyszkiewiczowie (herbu Leliwa)

Wilno z lotu ptaka

Panorama Wilna

• 
  Nowoczesne centrum miasta o poranku
• 
  Pałac Prezydencki
• 
  Plac Ratuszowy
• 
  Jedno z osiedli mieszkaniowych
• 
  Rozległe blokowiska
• Sejm litewski
  Sejm litewski
• 
  Fragment Starego Miasta
• 
  Plac Katedralny
• 
  Śnipiszki - nowoczesna dzielnica Wilna
• 
  Centrum finansowe
• 
  Stare Miasto
• Europa Tower na pierwszym planie
  Europa Tower na pierwszym planie
• 
  Szereg kamienic
• 
  Starówka wileńska
• 
  Nowoczesna architektura Wilna

Plik:Vilnius skyline at night.Lithuania.JPG

Centrum Finansowe Wilna nocą

Miasta partnerskie

• Aalborg (Dania)
• Ałmaty (Kazachstan)
• Astana (Kazachstan)
• Budapeszt (Węgry)
• Bruksela (Belgia)
• Chicago (Stany Zjednoczone)
• Dniepropetrowsk (Ukraina)
• Donieck (Ukraina)
• Duisburg (Niemcy)
• Edynburg (Wielka Brytania)
• Erfurt (Niemcy)
• Gdańsk (Polska)
• Joensuu (Finlandia)
• Kanton (Chińska Republika Ludowa)
• Kijów (Ukraina)
• Kiszyniów (Mołdawia)
• Kraków (Polska)
• Łódź (Polska)
• Madison (Stany Zjednoczone)
• Mińsk (Białoruś)
• Moskwa (Rosja)
• Oslo (Norwegia)
• Pawia (Włochy)
• Petersburg (Rosja)
• Reykjavík (Islandia)
• Pireus (Grecja)
• Ryga (Łotwa)
• Salzburg (Austria)
• Strasburg (Francja)
• Sztokholm (Szwecja)
• Tajpej (Republika Chińska)
• Tallinn (Estonia)
• Tbilisi (Gruzja)
• Warszawa (Polska)

Współpraca miast bez umowy

• Bratysława (Słowacja)
• Dublin (Irlandia)
• Irkuck (Rosja)
• Lublana (Słowenia)
• Nikozja (Cypr)
• Tirana (Albania)
• Toronto (Kanada)
• Valletta (Malta)

Zobacz też

• Góra Trzykrzyska
• Kurier Wileński
• Wilno – polska osada w Kanadzie
• Polskie Radio Wilno
• Prospekt Giedymina w Wilnie
• Vilnius (stacja kolejowa)
• Garnizon Wilno
• Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Wilnie
• 3 Korpus Armijny Imperium Rosyjskiego
• "Elektrit"
• Park Europy
• Metro w Wilnie
• Wieża w Wilnie
• Wieżowiec Europa w Wilnie

Linki zewnętrzne

• partyzanci w Wilnie, w jęz. ang.
• partyzanci w Wilnie, w jęz. ang.
• Wilno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 492 .
• Filmy o Wilnie
• Virtual Historical Vilnius, w jęz. lit. i ang.