Juliusz II
Giuliano della Rovere | ||
Papież | ||
| ||
Data i miejsce urodzenia | ||
---|---|---|
Data i miejsce śmierci | ||
Miejsce pochówku | ||
Wielki penitencjariusz | ||
Okres sprawowania |
1476 – 1 listopada 1503 | |
Papież | ||
Okres sprawowania |
1503-1513 | |
Wyznanie | ||
Kościół | ||
Nominacja biskupia |
16 października 1471 | |
Sakra biskupia |
1481 | |
Kreacja kardynalska |
16 grudnia 1471 | |
Kościół tytularny |
San Pietro in Vincoli (22 grudnia 1471) | |
Pontyfikat |
1 listopada 1503 |
Data konsekracji |
1481 | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Konsekrator | |||||||||||||||||||
|
Juliusz II (łac. Iulius II, właśc. Giuliano della Rovere; ur. 5 grudnia 1443 w Albisoli, zm. 21 lutego 1513 w Rzymie) – papież w okresie od 1 listopada 1503 do 21 lutego 1513[1].
Życiorys
Wczesne życie
Giuliano della Rovere pochodził z rodu della Rovere i był jednym z pięciorga dzieci Rafaella della Rovere i Teodory di Giovanni Maneroli[2]. Jego kuzynem był kardynał Girolamo Basso della Rovere, a bratem kondotier, Giovanni della Rovere[2]. Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do zakonu franciszkanów[3], którego generałem był wtedy jego stryj Francesco della Rovere, ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych[1]. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej[3]. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.: biskupem Carpentras (1471-1472), biskupem Lozanny (1472-1476), biskupem Katanii (1473-1474), Awinionu (1474-1503; od 1475 arcybiskupem), biskupem Coutances (1476-1477), biskupem Viviers (1477-1478), biskupem Mende (1478-1483), biskupem Bolonii (1483-1502), biskupem Lodeve (1488-1489), biskupem Savony (1499-1502), biskupem Vercelli (1502-1503)[2]. W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473-1486 był opatem Gorze w Lotaryngii. W latach 1471-1479 był kardynałem prezbiterem z tytułem św. Piotra w Okowach[1], 1479-1483 kardynałem biskupem Sabiny i 1483-1503 kardynałem biskupem Ostia e Velletri[2]. W latach 1476-1503 sprawował funkcję legata w Awinionie. W latach 1480-1482 pełnił funkcję legata we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciem Maksymilianem I, a królem Ludwikiem XI[1]. Ponadto w roku 1479 sprawował funkcję Kamerlinga Świętego Kolegium Kardynalskiego[2]. Z pomocą jego protekcji, papieżem wybrany został Innocenty VIII i w tych czasach, della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów[1]. Był jednak zagorzałym wrogiem Aleksandra VI, po którego elekcji, uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas pontyfikatu Borgii[1].
Wybór na papieża
Po śmierci Aleksandra VI, della Rovere nie został wybrany, lecz Pius III po 26 dniach pontyfikatu zmarł[1]. Drugie konklawe z 1503 obradowało zaledwie jeden dzień, po którym wybrało kardynała Giuliano della Rovere nowym papieżem[3]. Juliusz II zapewnił sobie elekcję dzięki symonii[3].
Pontyfikat
Juliusz II dążył do poszerzenia i umocnienia granic Państwa Kościelnego, osłabionego pod rządami Borgiów[1]. Po śmierci zagrażającego mu Cezara Borgii, papież przystąpił do prób odbicia Romanii[1]. Dzięki sojuszowi z Niemcami i Francją udało mu się osiągnąć ten cel niemal całkowicie w 1504 (nie odzyskał jedynie Faenzy i Rimini)[1]. Dwa lata później zajął Perugię i Bolonię, a w marcu 1509 przyłączył się do antyweneckiej koalicji, Ligi z Cambrai[1]. W kwietniu Juliusz nałożył na Wenecję ekskomunikę, a w maju ją sobie podporządkował – nie chciał jednak nadmiernie jej osłabiać, w perspektywie ewentualnej wojny z Turkami[1]. Wkrótce potem oddał w lenno Ferdynandowi Aragońskiemu Neapol, aby zawrzeć pokój, niezbędny do możliwej wojny z Francją[1].
Następnym krokiem papieża było osłabienie Francuzów i w tym celu zaatakował on Ferrarę (1510), której ostatecznie nie udało mu się jednak zdobyć, choć zdołał podbić Modenę[1]. W odpowiedzi, król Ludwik XI, w porozumieniu ze zbuntowanymi kardynałami zwołał sobór w Pizie (1 września 1511), który zebrał się w październiku i podjął decyzję o usunięciu papieża z urzędu[1]. Juliusz, obawiając się suspensy, na 19 kwietnia 1512 zwołał sobór laterański V[3]. Jednak jeszcze zanim to nastąpiło zawiązał w 1511 roku Ligę Świętą wraz z Wenecją, Hiszpanią i Anglią[1]. Wprawdzie wojska Ligi poniosły klęskę w bitwie pod Rawenną w kwietniu 1512, to po przybyciu posiłków ze Szwajcarii, Francuzi musieli na stałe wycofać się z Włoch, a papież przyłączył do Państwa Kościelnego Parmę[1].
W sprawach kościelnych, papież sprzeciwiał się symonii, pomimo że sam został wybrany w ten sposób[3]. W 1504 roku wydał bullę, w której zakazywał symonii[3]. Utworzył także pierwsze biskupstwa w Ameryce Południowej, a na soborze laterańskim potępił schizmatyków z Pizy[1]. W 1506 roku, w czasie wojen o panowanie we Włoszech, Juliusz II sprowadził najemników ze Szwajcarii, z których potem uformowała się Gwardia Szwajcarska[4].
Życie prywatne
Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epoki renesansu. Miał co najmniej jedną córkę z Lukrezią Normanni[5]:
- Felice della Rovere[4] (ur. ok. 1483, zm. 27 września 1536), od 1505 żona Gian Giordano Orsiniego (zm. 1517)[5]
Wielu autorów (Pastor, Kelly) twierdzi, że Juliusz II był ojcem jeszcze dwóch innych nieślubnych córek, Giulii i Clarice. Nie udało się jednak znaleźć potwierdzenia tej informacji w źródłach współczesnych. Jako pierwszy informację tę podał dziewiętnastowieczny historyk i genealog Pompeo Litta, który prawdopodobnie błędnie zidentyfikował wnuczki Juliusza II jako jego córki[6][7].
Śmierć
Wyczerpujące kampanie wojenne oddziaływały niekorzystnie na zdrowie papieża[8]. Po Bożym Narodzeniu 1512 nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka[8]. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień, jego stan nie ulegał już znacznym poprawom[8]. Juliusz zmarł w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, z powodu malarii, 21 lutego 1513[1][8].
Ocena
Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek „Il terrible”)[1][3]. Okazał się być dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym[1]. Większość współczesnych Juliuszowi historyków i kronikarzy uważało go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed „francuskimi barbarzyńcami”[8].
Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwa Philip Schaff stwierdził, że Juliusz II odbudował wizerunek Stolicy Piotrowej, nadszarpnięty za pontyfikatu Aleksandra VI[4]. Stało się tak głównie dzięki brakowi skandali wewnętrznych (pomimo że papież miał co najmniej jedno nieślubne dziecko)[4]. Zdaniem Schaffa, poważnym błędem papieża był brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego[4].
Związany z Medyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk, Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny[8]. Badacz historii papiestwa Ludwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą[8]. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwoliło, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie[8]. Zdaniem historyka, papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasów Innocentego III[8]. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego, przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za „zbawcę papiestwa”[8].
W podobnym do Pastora tonie, wypowiadał się Ferdinand Gregorovius[9]. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jak Aleksander VI)[9]. Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze[9].
Mecenat artystyczny
Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych[4]. Wspierał m.in. Michała Anioła, Donato Bramantego, Rafaela Santiego[3]. To za jego pontyfikatu i na jego zlecenie, Michał Anioł namalował freski zdobiące sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej[3]. Portrety Juliusza II występują w National Gallery w Londynie (malowany przez Rafaela), w Galerii Uffizi we Florencji (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano zamek kamieniecki[10]. 18 kwietnia 1506 papież osobiście położył kamień węgielny pod nową Bazylikę św. Piotra[1].
W kulturze masowej
Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża Aleksandra VI) w serialu Rodzina Borgiów zagrał amerykański aktor Colm Feore[11], a w filmie „Konklawe” (2006) – Matthias Koeberlin[12]. Z kolei w „Udręce i ekstazie” (1965) na podstawie powieści Irvinga Stone’a w rolę papieża Juliusza II wcielił się Rex Harrison[13]. Ponadto, postać to pojawia się też w powieści Maria Puzo „Rodzina Borgiów”.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 356-358. ISBN 83-06-02633-0.
- ↑ a b c d e Della Rovere, Giovanni. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-04-25]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 128-129. ISBN 83-7006-437-X.
- ↑ a b c d e f The Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521. W: Philip Schaff: History of the Christian Church. T. VI: From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517. Christian Classics Ethereal Library. (ang.).
- ↑ a b Caroline P. Murphy: The Pope’s Daughter. Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-518268-2.
- ↑ Ivan Cloulas: Jules II. Le pape terrible. Paryż: 1990, s. 127. ISBN 978-2-213-02346-5.
- ↑ por. Frederic Baumgarten, Julius II: prince, patron, pastor, w: James Corkery,Thomas Worcester: TThe Papacy Since 1500: From Italian Prince to Universal Pastor. Cambridge University Press, 210, s. 12.
- ↑ a b c d e f g h i j Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. VI. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1901, s. 432-454.
- ↑ a b c Ferdinand Gregorovius: History of the City of Rome in the Middle Ages. T. VIII. Londyn: George Bell & Sons, 1902, s. 117-119. (ang.).
- ↑ Aleksander Rasszczupkin, „Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim”, Kamieniec Podolski 2003, str. 19
- ↑ The Borgias Episodes. TV.com. [dostęp 2012-05-06]. (ang.).
- ↑ The Conclave (2006). IMDb. [dostęp 2013-04-16]. (ang.).
- ↑ Udreka i ekstaza (1965). IMDb. [dostęp 2013-04-16]. (ang.).
Bibliografia
- Pope Julius II. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-04-23]. (ang.).
- Paweł Janowski, Stanisław Wilk, Laterański Sobór V, 18 sobór powszechny zwołany przez papieża Juliusza II, 1512-1517, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin 2004, t. X, kol. 532-535 (pierwsze w języku polskim tak szerokie opracowanie tego Soboru).
Linki zewnętrzne
- {{{tytuł}}} [online], catholic-hierarchy.org (ang.).
- ISNI: 0000000121326761
- VIAF: 51697938
- ULAN: 500281862
- LCCN: n80030746
- GND: 118714090
- LIBRIS: hftx37l12k83l5m
- BnF: 119549219
- SUDOC: 027528081
- SBN: BVEV026043
- NLA: 61543043
- NKC: jn20000700841
- DBNL: juli018
- BNE: XX1183372
- NTA: 070167656
- BIBSYS: 90798945
- Open Library: OL4773367A
- PLWABN: 9810574053605606
- NUKAT: n99008158
- J9U: 987007263502705171
- CANTIC: a10473749
- BLBNB: 000186007
- LIH: LNB:V*125009;=BD
- RISM: people/50042005
- WorldCat: lccn-n80030746