Rodzimowierstwo słowiańskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rodzimowierstwo słowiańskie

Historyczna religia Słowian

Bogowie i boginie
Święta i obrzędy
Historia rodzimowierstwa
Organizacje
Postacie
Tematy powiązane
Drewniany posąg Peruna, ustawiony przez ukraińskich rodzimowierców w Kijowie w 2009 roku. Zniszczony w 2012 roku przez nieznanych sprawców.

Rodzimowierstwo słowiańskie, rzadziej słowianowierstwo lub słowiańskie neopogaństwo – współczesna religia oparta na duchowości i mitologii ludów słowiańskich, przez religioznawców klasyfikowana jako religia etniczna[1] oraz nowy ruch religijny[2]. Nie posiada nadrzędnej struktury[3] ani akceptowanej władzy religijnej[4], a także cechuje się sporą różnorodnością w kwestiach wiary i praktyki[5].

W warstwie teologicznej rodzimowierstwo najczęściej przyjmuje panteizm i politeizm – kult licznych bogów i przodków, a także natury postrzeganej przez pryzmat słowiańskiej kultury. Swoje wierzenia i praktyki rodzimowiercy opierają na materiałach historycznych, archeologicznych i etnograficznych dotyczących religii Słowian oraz zachowanych obyczajach lokalnych społeczności, choć zdarzają się odejścia od tej reguły. Niektóre grupy rodzimowiercze adaptują również elementy hinduizmu i historycznej religii wedyjskiej[2], a także wywodzące się z wierzeń dawnych plemion zamieszkujących tereny Słowiańszczyzny przed osadnictwem słowiańskim (lub z tym osadnictwem się przenikającymi), jak ludność germańska, bałtyjska (Prusowie) czy nawet celtycka[6].

Chram Mazowiecki RKP, Noc Kupały (2009)
Ofiarowanie pokarmów w trakcie obchodów Święta Plonów – RKP, 2007
Zawieszka w kształcie topora, rodzimowierczy amulet – symbol boga Peruna

Główne założenia wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Religioznawcy klasyfikują rodzimowierstwo słowiańskie jako religię neopogańską[7][8][9][10], a także jako nowy ruch religijny[11][12][13][14][15]. Ruch nie ma żadnej nadrzędnej struktury[3] ani powszechnie akceptowanego autorytetu religijnego[4], a w swoich ramach dopuszcza różnorodność pod względem wiary i praktyki. Socjolog religii Kaarina Aitamurto wskazuje na to, że rodzimowierstwo słowiańskie jest na tyle heterogeniczne, że można je postrzegać nie jako pojedynczą religię, ale jako „termin nadrzędny obejmujący różne formy religijności”[5].

Religioznawca Aleksiej Gajdukow zdefiniował „neopogaństwo słowiańskie” jako termin odnoszący się do „wszystkich quasi-religijnych, politycznych, ideologicznych i filozoficznych systemów opartych na rekonstrukcji i interpretacji przedchrześcijańskich tradycji słowiańskich”[3]. Inny religioznawca, Adrian Ivakhiv, opisuje słowianowierstwo jako ruch, który „sięga wstecz do przedchrześcijańskich wierzeń i praktyk starożytnych ludów słowiańskich”[16].

Wielu rodzimowierców słowiańskich określa swój system wierzeń jako „religia etniczna”[17][18]; organizacje słowianowiercze były współodpowiedzialne za ustanowienie Światowego Kongresu Religii Etnicznych[17]. Użycie tego terminu wskazuje na nierozerwalny związek religii z określoną grupą etniczną. Niektórzy praktykujący uważają „religię etniczną” za termin równoznaczny z „wiarą rodzimą”; z kolei inni dokonują rozróżnienia między tymi dwoma pojęciami[19]. Jednocześnie niektórzy działacze rodzimowierczy unikają w ogóle nazywania swojego systemu wierzeń „religią” czy też „pogaństwem”[20].

Rozwijając rodzimowierstwo słowiańskie, wyznawcy sięgają do źródeł dotyczących historycznej religii ludów słowiańskich, a także elementów zaczerpniętych z późniejszego słowiańskiego folkloru czy pochodzących od społeczności niesłowiańskich[21]. Wśród wpływów zewnętrznych można wyszczególnić przekonania i praktyki zaczerpnięte z hinduizmu, buddyzmu, zaratusztrianizmu, rodzimowierstwa germańskiego[22][23], syberyjskiego szamanizmu[24], a także idee pochodzące z różnych form ezoteryzmu[25][26]. Rzadziej wpływy obejmują także teksty takie jak Księga Welesa, pretendujące do miana oryginalnych źródeł historycznej religii Słowian, lecz identyfikowanych jako falsyfikaty[23]. Wielu rodzimowierców nie uznaje synkretyzmu, zamiast tego obierając wyraźnie antysynkretyczną postawę i podkreślając potrzebę zachowania „czystości” religii, a tym samym utrzymania jej „autentyczności”[27].

Wierzenia ludowe i dwuwierstwo[edytuj | edytuj kod]

Organizując swoje wierzenia i praktyki, rodzimowiercy słowiańscy przyjmują elementy udokumentowanej kultury ludowej, w tym pochodzące z XIX- i XX-wiecznych zapisów etnograficznych[28]. Za takim działaniem stoi argumentacja, że słowiańskie praktyki ludowe reprezentują często tak zwane „dwuwierstwo”, a więc kultywowanie przedchrześcijańskich wierzeń i praktyk równolegle do chrześcijaństwa. Koncepcja ta była szczególnie popularna wśród XIX-wiecznych etnografów będących pod wpływem romantyzmu i zachowała szeroką popularność w całej Europie Wschodniej, choć w ostatnich czasach została poddana krytyce[29]. Ludowe chrześcijaństwo na Słowiańszczyźnie znajdowało się pod wpływem rdzennych wierzeń i praktyk, odkąd zostało ustanowione w średniowieczu; owe wierzenia ludowe zmieniały się znacznie w ciągu wieków[30]. Zgodnie z tym faktem współcześni słowianowiercy deklarują, że ich wiara jest kontynuacją żywej tradycji[31].

Zdaniem Iwachowa, pomimo intensywnych wysiłków chrześcijańskiej administracji chrystianizacja Słowian, a zwłaszcza Rosjan, przebiegała bardzo powoli i doprowadziła do „gruntownej syntezy elementów pogańskich i chrześcijańskich", widocznej na przykład w adaptacjach bogów jako chrześcijańskich świętych (Perun jako święty Eliasz, Weles jako święty Błażej i Jaryło jako święty Jerzy) oraz w nakładaniu się świąt chrześcijańskich na pogańskie[32]. Badaczka rosyjskiej religii ludowej Linda J. Iwanicz przytacza badania etnograficzne dokumentujące istnienie całych wiosek kultywujących wierzenia etniczne jeszcze na przełomie XIX i XX w., czy to w czystej postaci, czy pod powierzchowną osłoną chrześcijaństwa[33]. Według niej przypadek Rosji jest wyjątkowy w porównaniu z Europą Zachodnią, ponieważ Rosja nie miała do czynienia z intelektualnymi wstrząsami renesansu, reformacją, czy innymi ruchami, które poważnie osłabiły duchowość ludową w krajach, których dotyczyły[34]. Z kolei polski historyk Paweł Jasienica podaje przypadek zarejestrowania czysto pogańskiej obrzędowości w 1937 r. na Opolszczyźnie[35].

Symbolika[edytuj | edytuj kod]

Najczęściej używanym symbolem religijnym rodzimowierców słowiańskich jest tak zwane słoneczko (zwane również kołowrotem), będące wariantem podwójnej swastyki[36]. Reprezentuje on całość, ostateczne źródło odnowy, ład kosmiczny i cztery główne kierunki[37]. Według badań Borysa Rybakowa symbole wiru i koła, reprezentowane również przez takie wzory, jak „sześciopłatkowa róża wewnątrz koła” i „znak piorunowy” (gromovoi znak), były nadal rzeźbione w ramach tradycji ludowych północnej Rosji aż do XIX wieku[38]. Współczesny deseń symbolu słoneczka używanego przez rodzimowierców słowiańskich pojawił się już w drzeworytach wyprodukowanych w latach dwudziestych przez Stanisława Jakubowskiego[39].

Wierzenia[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też: bogowie słowiańscy.

Przed rozpoczęciem chrystianizacji większość Słowian było politeistami, wierząc w różnorodnych bogów i boginie. Wiara różniła się w zależności od miejsca i czasu – czasami przyjmowano kult bóstw z panteonów innych, sąsiednich grup etnicznych[40]. Współcześni rodzimowiercy w większości również określają się jako politeiści[5][23]; niektórzy praktykujący określają się jako ateiści[41], wierząc, że bogowie i boginie nie są prawdziwymi bytami, lecz raczej symbolami idealnymi[42].

Rodzimowierstwo słowiańskie nie posiada uniwersalnego dla wszystkich wyznawców panteonu bóstw[43]. Różne grupy rodzimowiercze często preferują wybrane przez siebie bóstwa[44]. Bogowie i boginie czczeni przez rodzimowierców patronują określonym elementom rzeczywistości, żywiołom, miejscom i środowiskom[45], jak np. wody, lasy czy domostwa. Bogowie mogą podlegać zmianom funkcjonalnym wśród współczesnych rodzimowierców; na przykład tradycyjny bóg zwierząt gospodarskich i poezji, Weles, jest nazywany bogiem literatury, komunikacji[46] czy też proletariatu[47].

Moralność i etyka[edytuj | edytuj kod]

Etyka słowianowiercza dotyka szerokiego zakresu współczesnych problemów społecznych[20]. Poglądy rodzimowierców słowiańskich opierają się m.in. na solidarności, która jest postrzegana jako nierozerwalnie związana z ich religią[48].

Rodzimowierstwo słowiańskie kładzie nacisk na „tego-światowość” moralności i osądów moralnych, postrzeganych jako dobrowolna i rozważna odpowiedzialność względem innych, wyrastająca ze świadomości wzajemnych powiązań wszystkich rzeczy i ciągłości materii duchowej, nie zaś jako ścisły zestaw zasad. Chociaż niektórzy rodzimowiercy wierzą w życie pozagrobowe, Wyraj, twierdzą, że odpłata za ziemskie uczynki nie jest odłożona na taką przyszłość; jako że bogowie i boginie manifestują się jako zjawiska naturalne oraz w ludziach jako potomkach rodów, rodzimowiercy słowiańscy wierzą, że działania i ich wyniki mają miejsce i wypełniają się w obecnym świecie[49]. Ludzie postrzegani są jako posiadający swoje własne obowiązki wobec uwarunkowań, w jakich egzystują: na przykład prawem rodziców jest dbanie o własne dzieci, prawem przodków bycie czczonymi, a ziemi – troska i uprawa[50]. Według rodzimowierców, sprawiedliwość i prawda muszą zostać zrealizowane w tym życiu; „nadstawienie drugiego policzka”, przeniesienie odpowiedzialności do rzeczywistości pozagrobowej, bierność i zrzeczenie się udziału w sprawach doczesnego świata jest uważane za niemoralne i równoznaczne z przyjmowaniem zła[51]. Innymi słowy, ucieczka od obowiązków związanych z czynnikami mającymi miejsce w istniejących warunkach jest tym samym, co wyparcie się bogów i bogini; niszczy moralność, szkodząc jednostce, społeczeństwu i światu[50].

Rodzimowiercy słowiańscy cenią odpowiedzialność indywidualną jako fundament dla dalszego rozwoju ludzkości[52]. Nacisk kładziony na indywidualność nie jest przy tym stawiany w opozycji do wartości solidarności, ponieważ odpowiedzialność zbiorową postrzega się jako wynikającą ze związania właściwych, wolnych decyzji myślących jednostek. Używając terminologii Émila Durkheima, Aitamurto pisze, że słowianowiercy odrzucają „indywidualizm egoistyczny”, a nie „indywidualizm moralny”[53]. Nierozerwalnie związany z moralnością odpowiedzialnej wspólnoty jest szacunek dla otoczenia i w ogólności świata naturalnego, lub to, co Aitamurto definiuje jako „odpowiedzialność ekologiczna”[54][55].

Rytuały[edytuj | edytuj kod]

Spalenie Morany w trakcie obchodów Jarego Święta, 2010 RKP.

W rodzimej wierze rytuałami są przede wszystkim obchody świąt cyklu przemian w przyrodzie, związane z charakterystycznymi dla Europy porami roku. W kluczowych momentach tego cyklu życia przyrody rodzimowiercy obchodzą cztery najważniejsze słowiańskie święta:

Główne święta Słowian[56]:
Nazwa Data późniejsze odpowiedniki
Jare Święto równonoc wiosenna/21 marca Wielkanoc, Gregorianki
Noc Kupały przesilenie letnie/22 czerwca Wigilia św. Jana
Święto Plonów równonoc jesienna/23 września Dożynki
Szczodry Wieczór 21 grudnia-23 grudnia Boże Narodzenie
Szczodre Gody 24 grudnia-30 grudnia

Oprócz wymienionych świąt głównych obchodzone są również inne święta poboczne, m in:

Poboczne święta Słowian:
Nazwa Data Miejsce Odpowiednik chrześcijański
Dziady obchodzone kilka razy w roku
szczególnie w okresie kwietniowym oraz ok. 2 listopada		 Wszyscy[potrzebny przypis] Słowianie Zaduszki[57]
Gromnice[58] 2 lutego Obchodzone przez Słowian zachodnich i wschodnich. Święto Matki Boskiej Gromnicznej
Kamajeżyca[59] 24 marca
Święto Peruna 20 lipca Słowacja, Rosja
Święto Mokoszy 25 listopada Czechy, Rosja, Słowacja Katarzynki[60]

Historia rodzimowierstwa słowiańskiego[edytuj | edytuj kod]

Rodzimowierstwo słowiańskie opiera się głównie na wierzeniach funkcjonujących wśród Słowian przed chrystianizacją. Niektóre prądy rodzimowierstwa czerpią także inspiracje zarówno z późniejszych elementów folkloru ludowego, który swoje źródła miał w obrzędach z czasów pogańskich (np. topienie Marzanny, Noc Kupały itp.), jak również z wcześniejszych obrzędów i wiar pozostałych, dawnych kultur etnicznych na długo przed pojawieniem się chrześcijaństwa. Mogły to być elementy pochodzące od starych kultur celtyckich, zapożyczenia od ludów germańskich i bałtyckich, ze szczególnym uwzględnieniem Prusów, którzy przez długi czas sąsiadowali z plemionami słowiańskimi na północnym wschodzie. Wpływy tych kultur są generalnie akceptowaną zasadą wynikającą z faktu długiego sąsiedztwa i zapożyczania zwyczajów i elementów mitologii religijnej między różnymi kulturami w terenach styku tych kultur[potrzebny przypis].

Czechy[edytuj | edytuj kod]

W 2000 roku z połączenia grup „Rod Jarovíta” i „Rod Mokoše” powstało stowarzyszenie „Rodná víra”, zarejestrowane 13 kwietnia 2001 roku[61].

Polska[edytuj | edytuj kod]

Współczesne posągi na miejscu kultowym w Puszczy Bukowej pod Szczecinem
 Zobacz więcej w artykule Rodzimowierstwo słowiańskie w Polsce, w sekcji Historia.

Serbia[edytuj | edytuj kod]

Rodzimowierstwo w Serbii zaczęło odradzać się w XIX wieku, gdy równolegle z walką o niepodległość i nadejściem romantyzmu nastąpiło zwiększone zainteresowanie ludową kulturą i zwyczajami. Słowiańskie wierzenia, obrzędy i zwyczaje religijne przetrwały wśród Serbów po przyjęciu chrześcijaństwa[62][63][64][65][66]. Prace nad zebraniem legend oraz podań, prowadzone przez Vuka Karadžica[67][68] i innych entuzjastów, takich jak Milos S. Milojević[69] i Jasa Prodanovic[70], przyczyniły się do zachowania znacznej części kultury Serbów, pomimo burzliwych zmian w XIX i XX wieku. Na podstawie zebranych podań ludowych i porównań z tradycji innych narodów słowiańskich[71] powstały pierwsze rekonstrukcje rodzimej wiary Serbów[63][72].

W XIX wieku i na początku XX wieku niektórzy politycy, tacy jak Jaša Tomić[73] czerpali inspiracje ideowe z religii słowiańskiej. W drugiej połowie XX wieku niektóre znane osoby zaczęły wspominać w swoich wypowiedziach religię Słowian w afirmatywnym tonie, jak np. Dragoš Kalajić[74] czy Vojislav Šešelj[75][76]. Jednocześnie serbscy pisarze, poeci i malarze wykorzystywali w swych pracach motywy rodzimowiercze. Wśród nich są Desanka Maksimović („Latopis potomków Paruna”), Vasko Popa (zbiór poezji pt. „Vusča so”), Ljubivoje Jovanovic i inni.

Na początku XXI wieku pojawiły się publikacje poruszające temat słowiańskiej religii, jak również kilka wydawnictw regularnie publikujących w obszarze zagadnień związanych z rodzimowierstwem słowiańskim[77][78][79].

Z inicjatywy pisarza Dragana Jovanovicia, jednego ze zwolenników powrotu religii słowiańskiej w Serbii[80], 25 czerwca 2011 roku w miejscowości Mokre koło Bela Palanka po raz pierwszy od czasów Nemaniczów wzniesiono posąg Świętowita[81]. Na części terenów wiejskich w Serbii dochodzi do odbudowy i ponownego uprawiania pewnych rytuałów słowiańskiej religii[82][83][84].

22 grudnia 2012 rozpoczęło działalność Stowarzyszenie rodzimowierców Serbii „Staroslavci”[85].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Cytaty w Wikicytatach
 Wiadomości w Wikinews

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20170707165302/http://www.svevlad.org.rs/rodoved_files/petrovic_qualification%20_of_slavic_rodnovery_in_scientific_literature.pdf
  2. ↑ a b Aitamurto 2016 ↓, s. 13.
  3. ↑ a b c Gaidukov 2013 ↓, s. 316.
  4. ↑ a b Shizhenskii i Aitamurto 2017 ↓, s. 120.
  5. ↑ a b c Aitamurto 2016 ↓, s. 65.
  6. ↑ Ratomir Wilkowski. Rozważania o wizerunku rodzimowierstwa na przykładzie. „Gniazdo. Rodzima wiara i kultura”. 2(7)/2009, 2009. ISSN 2081-9072. 
  7. ↑ Lesiv 2013a ↓, s. 6–7.
  8. ↑ Shnirelman 2013 ↓, s. 62.
  9. ↑ Skrylnikov 2016 ↓.
  10. ↑ Shizhenskii i Aitamurto 2017 ↓, s. 115.
  11. ↑ Shnirelman 2002 ↓, s. 197.
  12. ↑ Laruelle 2008 ↓, s. 284.
  13. ↑ Dostálová 2013 ↓, s. 165.
  14. ↑ Gaidukov 2013 ↓, s. 315.
  15. ↑ Shnirelman 2013 ↓, s. 62, 73.
  16. ↑ Ivakhiv 2005c ↓, s. 209.
  17. ↑ a b Simpson i Filip 2013 ↓, s. 34–35.
  18. ↑ Shnirelman 2017 ↓, s. 105.
  19. ↑ Simpson i Filip 2013 ↓, s. 35.
  20. ↑ a b Shnirelman 2000 ↓, s. 18.
  21. ↑ Lesiv 2013b ↓, s. 128.
  22. ↑ Laruelle 2008 ↓, s. 289.
  23. ↑ a b c Shnirelman 2017 ↓, s. 90.
  24. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 32.
  25. ↑ Shnirelman 2017 ↓, s. 88.
  26. ↑ Radulovic 2017 ↓, s. 71.
  27. ↑ Lesiv 2013b ↓, s. 141.
  28. ↑ Simpson 2017 ↓, s. 78.
  29. ↑ Lesiv 2013b ↓, s. 134.
  30. ↑ Lesiv 2013b ↓, s. 132–133.
  31. ↑ zobacz Marcin Sadowski. Polityka jedności w rodzimowierstwie polskim. „Gniazdo. Rodzima wiara i kultura”. 1/2 (14/15), 2015. ISSN 2081-9072. 
  32. ↑ Ivakhiv 2005c ↓, s. 212–214.
  33. ↑ Ivanits 1989 ↓, s. 4.
  34. ↑ Ivanits 1989 ↓, s. 3.
  35. ↑ Paweł Jasienica: Świt słowiańskiego jutra. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1954, s. 124.
  36. ↑ Pilkington i Popov 2009 ↓, s. 282.
  37. ↑ Leeming 2005 ↓, s. 369: Svastika.
  38. ↑ Ivanits 1989 ↓, s. 14, 17.
  39. ↑ Stanisław Jakubowski: Prasłowiańskie motywy architektoniczne. Dębniki, Kraków: Orbis, 1923. Ilustracje prac Jakubowskiego
  40. ↑ Shnirelman 2017 ↓, s. 89.
  41. ↑ Shnirelman 2017 ↓, s. 102.
  42. ↑ Shizhenskii i Aitamurto 2017 ↓, s. 109.
  43. ↑ Laruelle 2008 ↓, s. 289–290.
  44. ↑ Laruelle 2008 ↓, s. 290.
  45. ↑ Aitamurto 2006 ↓, s. 204.
  46. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 66.
  47. ↑ Dodatek A: Jak odczytywać mity?. W: Jarowoj Mazowszanin: Wiecznica. Mitologia Słowiańska. Warszawa: 2017, s. 30. ISBN 978-83-940180-7-8.
  48. ↑ Aitamurto 2008 ↓, s. 4.
  49. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 188.
  50. ↑ a b Aitamurto 2016 ↓, s. 79.
  51. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 96.
  52. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 142.
  53. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 116.
  54. ↑ Aitamurto 2016 ↓, s. 138.
  55. ↑ Simpson 2013 ↓, s. 120.
  56. ↑ Kalendarz Słowiański. Welesowy Jar. [dostęp 2015-12-22].
  57. ↑ М.: Международные отношения. W: Н. И. Толстог (red.): Славянские древности: Этнолингвистический словарь. T. Т. 2.. Институт славяноведения и балканистики РАН, 1999, s. 246—247; 697. ISBN 5-7133-0982-7.
  58. ↑ Radosław Stryjewski: GROMNICA – ŚWIĘTO PERUNA, BOGA OGNIA. Fundacja Multiocalenie, 2.02.2014. [dostęp 2015-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
  59. ↑ ru:Комоедица (праздник)
  60. ↑ Święto Mokoszy i Doli. Gromada Swarga. [dostęp 2015-12-22]. (pol.).
  61. ↑ Kdo jsme. Rodná víra. [dostęp 2017-04-23]. (cz.).
  62. ↑ Jovanović, B. (1992). Srpska knjiga mrtvih. Gradina. ISBN 86-7130-145-1.
  63. ↑ a b Čajkanović, Veselin, „Mit i religija u Srba“, Srpska književna zadruga, kolo LXIV knjiga 443, priredio Vojislav Đurić, Beograd, 1973.
  64. ↑ Mal, Josip (1940). Slovenske mitološke starine. Ljubljana: Glasnik muzejskega društva za Slovenijo. Letnik, XXI. str. 2.
  65. ↑ Ivica Todorović, Rezultati savremenih istraživanja narodne religije Srba – opšti presek, Glasnik Etnografskog instituta SANU (sveska 56, br. 1. str. 53–70), Etnografski institut SANU, Beograd, 2008.
  66. ↑ Rіdna Vіra v Serbії. svevlad.org.rs. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]., Lozko G. S., Probudžena Eneя. Єvropeйsьkiй etnorelіgійniй renesans, : Div, Harkіv. (2006). str. 192–198.. ISBN 966-8504-20-8 (ukrajinski)
  67. ↑ Karadžić, Vuk Stefanović, „Život i običaji naroda srpskoga“, u nakladi Ane udove V. S. Karadžića, Beč, 1867.
  68. ↑ „Sabrana dela Vuka Karadžića“, Prosveta — Nolit, Beograd. 1987. ISBN 86-07-00117-5. ISBN 86-07-00120-5
  69. ↑ M. S. Milojević, „Pesme i običaji ukupnog naroda srpskog“, Beograd, tom 1. 1869., tom 2. 1870.
  70. ↑ Jaša Prodanović, „Naša narodna književnost“, Grafički institut „Narodna misao“, Beograd, 1932.
  71. ↑ M. S. Milojević, „Običaji velikorusa“, prevod sa ruskog, Beograd, 1869.
  72. ↑ Vasiljev, Spasoje, „Slovenska mitologija“, Srbobran, 1928.
  73. ↑ Tomić, Jaša (2007). Kritika Stanojevićeve „Istorije srpskog naroda“. Novi Sad: reprint: Jaša Tomić, Filozofsko-kritički spisi. Kritika Stanojevićeve „Istorije srpskog naroda“., Prometej. ISBN 978-86-515-0076-6.
  74. ↑ Dragoš Kalajić, „Ustajte na desnu nogu“, Pogledi, broj 268, septembar 2005.
  75. ↑ Vojislav Šešelj, „Ideologija srpskog nacionalizma“, Velika Srbija. 2002. ISBN 86-83451-22-4. str. 184–185, 634.
  76. ↑ Vojislav Šešelj, „Osramoćen Vidovdan“, Velika Srbija, broj 1640, 29. jun 2001.
  77. ↑ Rastko Kostić (2009). Pad Arkone ili sumrak slovenskog paganizma. Beograd: Atos. str. 179—203. ISBN 978-86-904569-3-2.
  78. ↑ „Sunce- starešina slovenskog naroda“, zbornik radova „Konferencije o slovenskom nasleđu“, EEKC „Sfera“, Novi Sad. 2007. ISBN 978-86-85539-05-3. str. 98–103.
  79. ↑ Milenko Bodirogić, „Srpska mitologija“ — „Vile i zmajevi“, Orfelin izdavaštvo, Novi Sad, „Prognana bića“, Orfelin izdavaštvo, Novi Sad. 2010. ISBN 978-86-6039-004-4., „Buntovnici“, Orfelin izdavaštvo, Novi Sad. 2012. ISBN 978-86-6039-005-1.
  80. ↑ Dragan Jovanović, „Vraćam se u staroverce“, intervju, Budimpešta, 16. jul 2009.
  81. ↑ Kumir na Ravništu, RTS, 25. jun 2011.
  82. ↑ dr Mirjana Zakić, „Rekonstrukcija lazaričkog ophoda u Srbiji“, Sunce — starešina slovenskog naroda, zbornik radova „Konferencije o slovenskom nasleđu“, EEKC „Sfera“, Novi Sad. 2007. ISBN 978-86-85539-05-3. str. 98-103.
  83. ↑ Sanja Radinović, Mirjana Zakić, „Cosmological Ideas of Circle and Spiral in Female Initiation Rites — Lazarice and Kraljice — of Southeastern Serbia“, 39. ICTM World Conference, Vienna, 4-11 July 2007.
  84. ↑ Snežana Lazić, Dodole u Nišu donele kišu, RTV5, 13. juli 2012.
  85. ↑ Претрага удружења - Пословни подаци, pretraga.apr.gov.rs [dostęp 2021-03-26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Kaarina Aitamurto. Russian Paganism and the Issue of Nationalism: A Case Study of the Circle of Pagan Tradition. „The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies”. 8 (2), s. 184–210, 2006. 
  • Kaarina Aitamurto. Egalitarian Utopias and Conservative Politics: Veche as a Societal Ideal within Rodnoverie Movement. „Axis Mundi: Slovak Journal for the Study of Religions”. 3, s. 2–11, 2008. 
  • The Russian-Language Internet and Rodnoverie. W: Alexey Gaidukov: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto i Scott Simpson (red.). Durham: Acumen, 2013, s. 315–332. ISBN 978-1-844656622.
  • Multiple Nationalisms and Patriotisms among Russian Rodnovers. W: Roman Shizhenskii, Kaarina Aitamurto: Cosmopolitanism, Nationalism, and Modern Paganism. Kathryn Rountree (red.). New York: Palgrave Macmillan, 2017, s. 109–132. ISBN 978-1-137-57040-6.
  • Kaarina Aitamurto: Paganism, Traditionalism, Nationalism: Narratives of Russian Rodnoverie. London and New York: Routledge, 2016. ISBN 978-1472460271.
  • Mariya Lesiv: The Return of Ancestral Gods: Modern Ukrainian Paganism as an Alternative Vision for a Nation. Montreal and Kingston: McGill-Queen's University Press, 2013a. ISBN 978-0773542624. (ang.).
  • Russian Neopaganism: From Ethnic Religion to Racial Violence. W: Victor A. Shnirelman: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto (editor), Scott Simpson (editor). Durham: Acumen, 2013, s. 62–71. ISBN 978-1-844656622. (ang.).
  • Pavel Skrylnikov. The Church Against Neo-Paganism. „Intersection”, 20 July 2016. [zarchiwizowane z adresu 7 July 2017]. (ang.). 
  • Victor A. Shnirelman. "Christians! Go home": A Revival of Neo-Paganism between the Baltic Sea and Transcaucasia (An Overview). „Journal of Contemporary Religion”. 17 (2), s. 197–211, 2002. DOI: 10.1080/13537900220125181. (ang.). 
  • M. Laruelle. Alternative Identity, Alternative Religion? Neo-Paganism and the Aryan Myth in Contemporary Russia. „Nations and Nationalism”. 14 (2), s. 283-301, 2008. (ang.). 
  • Czech Neopagan Movements and Leaders. W: Anna-Marie Dostálová: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto (red.), Scott Simpson (red.). Durham: Acumen, 2013, s. 164–181. ISBN 978-1-844656622. (ang.).
  • The Revival of Ukrainian Native Faith. W: Adrian Ivakhiv: Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. Michael F. Strmiska (editor). Santa Barbara: ABC-Clio, 2005c, s. 209–239. ISBN 978-1851096084. (ang.).
  • Selected Words for Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. W: Scott Simpson, Mariusz Filip: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto (editor), Scott Simpson (editor). Durham: Acumen, 2013, s. 27–43. ISBN 978-1-844656622. (ang.).
  • Polish Rodzimowierstwo: Strategies for (Re)constructing a Movement. W: Scott Simpson: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto (red.), Scott Simpson (red.). Durham: Acumen, 2013, s. 112–127. ISBN 978-1-844656622.
  • Obsessed with Culture: The Cultural Impetus of Russian Neo-Pagans. W: Victor A. Shnirelman: Cosmopolitanism, Nationalism, and Modern Paganism. Kathryn Rountree (red.). New York: Palgrave Macmillan, 2017, s. 87–108. ISBN 978-1-137-57040-6. (ang.).
  • Victor A. Shnirelman. Perun, Svarog and Others: Russian Neo-Paganism in Search of Itself. „The Cambridge Journal of Anthropology”. 21 (3), s. 18–36, 2000. (ang.). 
  • Ukrainian Paganism and Syncretism: "This Is Indeed Ours!". W: Mariya Lesiv: Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe. Kaarina Aitamurto (red.), Scott Simpson (red.). Durham: Acumen, 2013b, s. 128–145. ISBN 978-1-844656622. (ang.).
  • Nemanja Radulovic. From Folklore to Esotericism and Back: Neo-Paganism in Serbia. „The Pomegranate: The International Journal of Pagan Studies”. 19 (1), s. 47–76, 2017. DOI: 10.1558/pome.30374. (ang.). 
  • Only Slavic Gods: Nativeness in Polish Rodzimowierstwo. W: Scott Simpson: Cosmopolitanism, Nationalism, and Modern Paganism. Kathryn Rountree (red.). New York: Palgrave Macmillan, 2017, s. 65–86. ISBN 978-1-137-57040-6. (ang.).
  • Linda J. Ivanits: Russian Folk Belief. M. E. Sharpe, 1989. ISBN 978-0-7656-3088-9. (ang.).
  • Understanding Neo-paganism in Russia: Religion? Ideology? Philosophy? Fantasy?. W: Hilary Pilkington, Anton Popov: Subcultures and New Religious Movements in Russia and East-Central Europe. George McKay (editor). Peter Lang, 2009, s. 253–304. ISBN 978-3-03911-921-9. (ang.).
  • David Leeming: The Oxford Companion to World Mythology. Sydney: Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-028888-4. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Religioznawstwo
Religie
Ludzie
Miejsca
Rytuały
Pojęcia

Religia Słowian
Bóstwa
Demony i duchy
Postacie mitologiczne i legendarne,
bohaterowie bylin
Inne
Miejsca kultu
Osoby związane z kultem i mitologią
Święta i obrzędy
Obiekty kultowe

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Historyczność bóstwa kontrowersyjna.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rodzimowierstwo_słowiańskie&oldid=71458839”