1 Pułk Artylerii Górskiej (II RP)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie |
1926 |
| Tradycje | |
| Święto |
26 maja[1] |
| Rodowód |
3 Pułk Artylerii Górskiej |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Henryk Trzos |
| Ostatni |
ppłk art. Karol Podonowski |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
1 Pułk Artylerii Górskiej (1 pag) – oddział artylerii górskiej Wojska Polskiego II RP.
Formowanie pułku[edytuj | edytuj kod]
25 stycznia 1919 roku w Starym Sączu kapitan Henryk Trzos działając na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego WP i szefa 10 Inspektoratu Artylerii przystąpił do formowania 3 pułku artylerii górskiej[2][a]. Dopiero w marcu tego sformowano 1. baterię pod dowództwem por. Kazimierza Stefczyka i 2. baterię pod dowództwem por. Tadeusza Stefczyka[3]. Obie baterie były formowane już w Nowym Sączu i uzbrojone w austriackie armaty polowe. Następnie sformowana została 3. bateria pod dowództwem por. Jana Mangolda i dowództwo I dywizjonu, na którego czele stanął kpt. Henryk Trzos. W czerwcu zorganizowany został II dywizjon pod dowództwem kpt. Karola Janeczka. Na dowódców baterii wyznaczeni zostali: 4. – kpt. Adam Zając, 5. – por. Tytus Sobota i 6. – por. Stefan Jaśkiewicz[3].
12 lipca 1919 roku na podstawie rozkazu Departamentu I Ministerstwa Spraw Wojskowych L. 2015/Org. oddział przemianowany został na 1 pułk artylerii górskiej. Jednocześnie wyznaczono Nowy Targ jako garnizon pułku. Z powodu braku kwater pododdziały rozlokowane zostały w Szaflarach (1 bateria), Białym Dunajcu (2 bateria) i Ludźmierzu (3 bateria)[3]. W grudniu 1919 r. oddział przezbrojony został w austriackie 10 cm haubice górskie wzór 1916. W maju tego roku sformowany został III dywizjon w składzie 7 i 8 baterii. 12 sierpnia tego roku dyon został rozformowany[3].
Walki pułku w 1920 roku[edytuj | edytuj kod]
- Działania bojowe I dywizjonu
W czerwcu 1919 jego 1 bateria wchodziła w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”)[4]. W okresie od 11 marca do 20 kwietnia 1920 r. 1 bateria walczyła z bolszewikami nad Berezyną, w składzie 9 Dywizji Piechoty.
W okresie od 25 kwietnia do 14 czerwca I dywizjon, bez 3 baterii, wspierał oddziały Grupy płk Józefa Rybaka biorące udział w wyprawie kijowskiej (I Brygada Górska w składzie: 1 i 2 pułk Strzelców Podhalańskich, 41 Suwalski pułk piechoty i VII Brygada Jazdy). 8 maja w Kijowie do dywizjonu dołączyła 3 bateria, która dzień wcześniej przemianowana została na 5 baterię. 14 czerwca nad rzeką Irsza (lewy dopływ rzeki Teterew) rozbita została 5 bateria. Jej resztki odesłane zostały następnie z frontu do kraju. W tym samym czasie I dywizjon wraz z I Brygada Górską podporządkowany został gen. ppor. Andrzejowi Galicy, dowódcy nowo utworzonej Dywizji Górskiej. W składzie dywizji toczył dywizjon walki odwrotowe, między innymi 30 lipca w Brześciu. W okresie od 16 do 24 sierpnia wziął udział w Bitwie Warszawskiej. 10 września w Białymstoku dołączyła do dywizjonu zreorganizowana 5 bateria[5]. Od 20 września dywizjon walczył w bitwie niemeńskiej. 15 grudnia powrócił do Nowego Targu.
- Działania bojowe II dywizjonu
II dywizjon (3, 4 i 6 baterie) w sierpniu 1920 r. wspierał oddziały 8 Dywizji Piechoty walczące w bitwie warszawskiej, a w następnym miesiącu wraz z dywizją przetransportowany został do Małopolski Wschodniej.
16 września pod Dytiatynem 4 bateria pod dowództwem kpt. Adama Zająca stoczyła walkę z oddziałami 8 Dywizji Kozaków. W trwającym 6 godzin boju zginął dowódca baterii, dwóch oficerów (por. Władysław Świebodzki i por. Franciszek Wątroba) oraz około 50 podoficerów i kanonierów. Dowódca 8 Dywizji Piechoty, płk Stanisław Burhardt-Bukacki w rozkazie Nr 121/20 napisał „na dowód też uznania tego męstwa i poświęcenia przedstawiono baterię 4-ą 1-go pułku artylerii górskiej, jako «baterię śmierci» do Krzyża Virtuti Militari”. Nazwa baterii została oficjalnie zatwierdzona rozkazem Naczelnego Wodza[5]. Po zakończeniu działań wojennych II dywizjon powrócił do Suchej.
Lata 1921-1925[edytuj | edytuj kod]
22 marca 1921 sformowany został ponownie III dywizjon[6]. Na stanowisko dowódcy dywizjonu został wyznaczony kpt. Kazimierz Stefczyk. W skład dywizjonu włączono 1. i 3. baterię, które zostały przemianowane na 7. i 8. Na miejsce postoju wyznaczono Nowy Targ. Tam też została zorganizowana 6. bateria. 20 października III dywizjon został przemianowany na I dywizjon 2 pułku artylerii górskiej. 7 lutego 1922 roku dywizjon został przeniesiony do Sambora. W tym czasie dywizjon podlegał dowódcy 1 pułku artylerii górskiej. 26 maja 1922 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz w sprawie sformowania 2 pułku artylerii górskiej w Przemyślu[1].
14 marca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zezwolił żołnierzom pułku nosić swastyki na kołnierzach kurtek i płaszczy, jako odznakę ogólną dywizji górskich[7].
W 1925 roku na podstawie rozkazów Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz L. 2200/og.org.mob./25 w sprawie rozformowania 1 pułku artylerii górskiej. 23 września tego roku ministerstwo wydało rozkaz L. 10915/Org., w którym nakazano przeniesienie 4. baterii „Śmierci” do 2 pag w Przemyślu z równoczesną likwidacją dotychczasowej 4. baterii 2 pag. 1 kwietnia 1926 roku 2 pułk artylerii górskiej przemianowany został na 1 pułk artylerii górskiej i dyslokowany do Stryja (II dywizjon pozostał w Przemyślu). 30 kwietnia 1926 roku do Przemyśla przybyła 4. bateria „Śmierci”[8].
4 lutego 1926 roku, w związku z rozformowaniem 1 pag, ogłoszono przeniesienie oficerów rezerwy i oficerów pospolitego ruszenia do innych oddziałów artylerii. W grupie tych oficerów był między innymi mjr rez. Karol Hallenburg, młodszy brat Józefa[9]. 19 kwietnia ogłoszono przeniesienie 16 oficerów zawodowych pułku do innych oddziałów artylerii[10].
Żołnierze pułku[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy pułku
- kpt. Henryk Trzos (od 12 I 1919[2])
- płk Franciszek Meraviglia-Crivelli[11] (od 12 V 1919[2])
- mjr Rudolf Lemme (od 12 III 1920[2])
- płk Antoni Heinrich (14 VIII 1920 – 1 VI 1924[12])
- ppłk art. Karol Podonowski (od VII 1924[13])
- Zastępcy dowódcy pułku
- mjr art. Karol Janeczek (p.o. IV 1923[14][15] – 1 III 1924[16][17])
- mjr / ppłk art. Stefan II Wierzbicki (1 III 1924[16][18] – V 1925[19])
- ppłk art. Michał Stepek (1 VI 1925 – I 1926)
Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[20]
- plut. Franciszek Góralik
- kpr. Antoni Jędrzejczak
- pchor. Wacław Kaliciński
- por. Zygmunt Kazimierz Karasiński
- st. ogn. Józef Lewkiewicz
- kan. Józef Mazurkiewicz
- pchor. Leszek Nycz
- plut. Józef Ocytko
- pchor. Wincenty Rutkowski
- por. Kazimierz Stefczyk
- por. Władysław Świebodzki
- por. Józef Szychowski
- por. Franciszek Wątroba
- por. Adam Wierciak
- por. Edmund Wilczkiewicz
- plut. Antoni Wrzesień
- kpt. Adam Zając
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W listopadzie 1918 w Nowym Targu sformowany został 1 Pułk Artylerii Górskiej, a w styczniu 1919 w Krakowie 3 Pułk Artylerii Wałowej, przemianowany w marcu tego roku na 2 Pułk Artylerii Górskiej. W czerwcu 1919 r. oba pułki zostały połączone w 6 Pułk Artylerii Polowej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zarzycki 1992 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d Lewandowski 1929 ↓, s. 3.
- ↑ a b c d Zarzycki 1992 ↓, s. 3-4.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 142.
- ↑ a b Zarzycki 1992 ↓, s. 5-8.
- ↑ Lewandowski 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 11 z 14 marca 1922 roku, poz. 157.
- ↑ Zarzycki 1992 ↓, s. 10.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 50.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 19 kwietnia 1926 roku, s. 117.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 138.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924 roku, s. 311.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 62 z 3 lipca 1924 roku, s. 367.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 27 kwietnia 1923 roku, s. 274.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 775.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 13 marca 1924 roku, s. 118.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 697.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 695.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 31 maja 1925 roku, s. 294.
- ↑ Lewandowski 1929 ↓, s. 23.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Jan Lewandowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii górskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Motorowej. T. 22. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-12-1.