Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
![]() | |
Państwo |
|
---|---|
Typ |
przyrodniczy |
Spełniane kryterium |
IX |
Numer ref. | |
Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
Historia wpisania na listę | |
Wpisanie na listę |
2007 |
Dokonane zmiany |
2011, 2017, 2021 |
Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1] – obiekt przyrodniczy z listy światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][3].
Jest to obiekt seryjny i ponadnarodowy[2][3], obecnie położony na terenie 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch. Obejmuje 94 części składowe[1][a] (obszary), w tym 4 na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Polsce[4][5].
Po raz pierwszy został wpisany na listę światowego dziedzictwa w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”. Potem był powiększany, zmieniano też jego nazwy[2][3].
Lasy bukowe
Obiekt przyrodniczy „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy” obejmuje zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][3]. Wiele z nich to lasy o charakterze zbliżonym do naturalnego, w tym pierwotne, lub plejstoceńskie refugia (ostoje), w których buk przetrwał epokę lodowcową[2][6].
W lasach bukowych dominuje buk zwyczajny (Fagus sylvatica), gatunek endemiczny dla Europy i dlatego lasy bukowe występują wyłącznie na tym kontynencie[2][3]. Z tego powodu lasy te podobnie jak inne lasy liściaste strefy nemoralnej półkuli północnej od setek lat są narażone na ogromną presję ze strony człowieka i stały się rzadkie[2]. Gdyby pozostawiono je nienaruszone, byłyby dominującymi lasami w Europie w stadium klimaksu czyli równowagi biocenozy. Naturalne lasy bukowe stanowią jednak tylko 2.8% lasów (nie licząc Rosji)[3].
Lasy bukowe znacząco zwiększają bioróżnorodność w Europie i dzięki temu należą do najbardziej wartościowych ekosystemów leśnych. Występuje w nich na przykład do 10 tysięcy gatunków zwierząt. Buki preferują klimat wilgotny i dlatego są najliczniejszymi drzewami liściastymi w Europie Środkowej oraz górach Europy Południowej[3].
Historia wpisu na listę
Pierwszą próbę nominacji europejskich lasów bukowych podjęła już w 2003 roku Słowacja. Wycofała się jednak z tego zgodnie z rekomendacją IUCN, sugerującą wspólną nominację z Ukrainą. Nominacja nie była więc rozpatrywana podczas 28. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w 2004 roku[3].
Po raz pierwszy obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO podczas 31. sesji w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”[7][3]. Na 35. sesji w 2011 roku dodano lasy w Niemczech, a obiekt przemianowano na „Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech”[8][3]. Na 41. sesji w 2017 roku dokonano kolejnego rozszerzenia wpisu i obiektowi nadano obecną nazwę, tzn. „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy”[9][3]. Podczas 44. sesji w 2021 roku ponownie rozszerzono wpis[4].
Sesja UNESCO WHC | Obiekt światowego dziedzictwa - zmiany | Przypisy | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
Nr | Rok | Miejsce | Państwa | cz. skład. | Nazwa | |
31 | 2007 | Christchurch | 2 | 10 | Pierwotne karpackie lasy bukowe | [7][3] |
35 | 2011 | Paryż | 3 | 15 | Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech | [8][3] |
41 | 2017 | Kraków | 12 | 78 | Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy | [9][3] |
44 | 2021 | Fuzhou | 18 | 94 | [4][3] |
Polska
Zgodnie z pierwotnym zamierzeniem na 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w lipcu 2017 roku nowy wpis miał obejmować także lasy bukowe w Polsce na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W maju 2017 roku Polska wycofała jednak taki wniosek po konsultacjach społecznych w gminach Cisna i Lutowiska, w których wyrażono "brak zaufania do parku narodowego"[10].
Dopiero 28 lipca 2021 roku, podczas 44 sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny), została dodana grupa składowa[b] (grupa obszarów) o nazwie „Bieszczady”[4]. Położona jest w Bieszczadzkim Parku Narodowym, w jej skład wchodzą cztery fragmenty lasów bukowych obejmujące łącznie 3 471,75 ha (12% jego powierzchni)[2]. Są to[4]:
ID | Część składowa[1][a] | Powierzchnia | Uwagi |
---|---|---|---|
PL-BIES-01 | pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki | 1 506,05 ha | |
PL-BIES-02 | Połonina Wetlińska i Smerek | 1 178,03 ha | doliny potoków Tworylczyk i Hylaty |
PL-BIES-03 | dolina potoku Terebowiec | 201,00 ha | |
PL-BIES-04 | dolina potoku Wołosatka | 586,66 ha |
Pozostałą część głównego kompleksu Bieszczadzkiego Parku Narodowego zajmuje strefa buforowa o powierzchni 24 330,52 ha. Jest ona podzielona na dwie części - podstrefę ochronną (16 931,05 ha) i aktywnie zarządzaną podstrefę ochrony krajobrazu (7 399,47 ha)[4]. Według Ministerstwa Środowiska strefę buforową stanowi granica parku narodowego[1].
Lista części składowych
„Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1]” jest obiektem seryjnym i ponadnarodowym[2][3].
Poniżej znajduje się lista części składowych[1][a] (obszarów) wpisanych do tego obiektu w latach 2007, 2011, 2017 i 2021:[4][3][11][12][13][6][14][2][5]:
* Części składowe wpisane na listę wcześniej, w przypadku których w 2021 roku zmieniono tylko granice[3][14][5].
Na 44 sesję Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny) nominowano 36 nowych części składowych[14]. Obiekt powiększono o 15 spośród nich, a w przypadku 6-u wpisanych w latach poprzednich zmieniono granice[5]. Zmiana granic części składowej Stużyca – Góry Bukowskie (Stužica – Bukovské vrchy) połączona była z odłączeniem części składowej Udava[2][5]. Liczba obszarów powiększyła się więc o 16 (15 nowych + Udava)[5].
W 2017 roku było łącznie 78 części składowych z 12 państw[3], w 2021 roku są już 94 obszary z 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch[4][5]. Po raz pierwszy pojawiły się Bośnia i Hercegowina, Czechy, Francja, Macedonia Północna, Polska i Szwajcaria. Nie ma z kolei Czarnogóry i Serbii wymienionych na liście nominacji[4][14].
Część składowa Falascone wcześniej wpisana była jako Foresta Umbra[14].
Łączna powierzchnia części składowych obiektu wynosi 98 125,15 ha, otulin 294 720,87 ha (razem 392 846,02 ha).
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Pradawne_i_pierwotne_lasy_bukowe_Karpat_i_innych_region%C3%B3w_Europy_-_mapa.jpg/450px-Pradawne_i_pierwotne_lasy_bukowe_Karpat_i_innych_region%C3%B3w_Europy_-_mapa.jpg)
Regiony leśne buka
Wyróżnia się 12 regionów leśnych buka[3][6][2][15][c]:
- alpejski
- atlantycki
- bałtycki
- euksyniczny
- iliryjski
- karpacki
- mezyjsko-bałkański
- pannoński
- pirenejsko-iberyjski
- polońsko-podolsko-mołdawski
- subatlantycko-hercyński
- środkowośródziemnomorski
Części składowe omawianego obiektu reprezentują 10 spośród nich[4]. Najwięcej lasów bukowych występuje w regionie karpackim. Z tego powodu nazywany jest on często ojczyzną buka. Z kolei plejstoceńskie refugia w regionie iliryjskim były najważniejszymi ostojami dla ekspansji postglacjalnej tego gatunku[2][15][16].
Galeria
-
Havešová
-
Stužica
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Bukowe lasy Bieszczad na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO [online], Ministerstwo Środowiska, 29 lipca 2021 [dostęp 2021-08-04] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p ‘Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe’ as extension to the existing Natural World Heritage Site ‘Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe’ (1133ter). IUCN, January 2020, seria: Nomination Dossier to the UNESCO for the Inscription on the World Heritage List. [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Ivana Jovanović, Aleksandar Dragišić, Dragana Ostojić, Biljana Krsteski. BEECH FORESTS AS WORLD HERITAGE IN ASPECT TO THE NEXT EXTENSION OF THE ANCIENT AND PRIMEVAL BEECH FORESTS OF THE CARPATHIANS AND OTHER REGIONS OF EUROPE WORLD HERITAGE SITE. „NATURE CONSERVATION”. 69 (1-2), s. 15-32, 2019. [dostęp 2021-08-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe [online], UNESCO [dostęp 2021-07-29] (ang.).
- ↑ a b c d e f g ANCIENT AND PRIMEVAL BEECH FORESTS OF THE CARPATHIANS AND OTHER REGIONS OF EUROPE; BOSNIA AND HERZEGOVINA, CZECHIA, FRANCE, ITALY, MONTENEGRO, NORTH MACEDONIA, POLAND, SERBIA, SLOVAKIA, SWITZERLAND – ID N° 1133quater. W: IUCN World Heritage Evaluations 2021 (WHC/21/44.COM/INF.8B2.ADD); ADDENDUM: IUCN Evaluations of nominations of natural and mixed properties to the World Heritage List; IUCN REPORT FOR THE WORLD HERITAGE COMMITTEE, extended 44th Session, 16-31 JULY 2021, Fu zhou (CHina) / online. IUCN, May 2021, s. 5–26. (ang.).
- ↑ a b c d “Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe” as extension to the existing Natural World Heritage Site “Primeval Beech Forests of the Carpathians and the Ancient Beech Forests of Germany” (1133bis). IUCN, January 2017, seria: NOMINATION DOSSIERto the UNESCO for the Inscription on on the World Heritage List. [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
- ↑ a b 8B. NOMINATIONS OF PROPERTIES TO THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 31 COM 8B.16. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Thirty-first session; Christchurch, New Zealand; 23 June-2 July 2007. Cz. WHC-07/31.COM/24: DECISIONS ADOPTED AT THE 31st SESSION OF THE WORLD HERITAGE COMMITTEE (CHRISTCHURCH, 2007). Paris: UNESCO, 31 July 2007, s. 145–146. (ang.).
- ↑ a b 8B. Nominations to the World Heritage List; CHANGES TO NAMES OF PROPERTIES INSCRIBED ON THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 35 COM 8B.13. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 35 COM: Thirty-fifth session; Paris, UNESCO Headquarters; 19-29 June 2011. Cz. WHC-11/35.COM/20: DECISIONS ADOPTED BY THE WORLD HERITAGE COMMITTEE AT ITS 35th SESSION (UNESCO, 2011). Paris: UNESCO, 7 July 2011, s. 182–183. (ang.).
- ↑ a b 8B. NOMINATIONS TO THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 41 COM 8B.7. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 41 COM: Forty-first session; Krakow, Poland; 2–12 July 2017. Cz. WHC/17/41.COM/18: Decisions adopted during the 41st session of the World Heritage Committee (Krakow, 2017). Kraków: UNESCO, 12 July 2017, s. 188–189. (ang.).
- ↑ klm/ wos/ ksi/ itm/ aszw/ (PAP), Kolejne lasy bukowe Karpat na Liście światowego dziedzictwa UNESCO [online], DZIEJE.PL, 7 lipca 2017 [dostęp 2021-08-04] .
- ↑ WHC-07/31.COM/8B; Item 8B of the Provisional Agenda: Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Thirty first Session; Christchurch, New Zealand; 23 June – 2 July 2007. Paris: UNESCO, 11 May 2007. (ang.).
- ↑ WHC-11/35.COM/8B; Item 8 of the Provisional Agenda: Establishment of the World Heritage List and of the List of World Heritage in Danger; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 35.COM: Thirty-fifth session; Paris, UNESCO Headquarters; 19 – 29 June 2011. Paris: UNESCO, 6 May 2011. (ang.).
- ↑ WHC/17/41.COM/8B; Item 8 of the Provisional Agenda: Establishment of the World Heritage List and of the List of World Heritage in Danger; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 41.COM: Forty first session; Krakow, Poland; 2 12 July 2017. Paris: UNESCO, 19 May 2017. (ang.).
- ↑ a b c d e WHC/21/44.COM/8B; Item 8 of the Provisional Agenda: Establishment of the World Heritage List and of the List of World Heritage in Danger; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Extended forty-fourth session; Fuzhou (China) / Online meeting; 16 – 31 July 2021. Paris: UNESCO, 4 June 2021. (ang.).
- ↑ a b c P. Ibisch: European World Heritage Beech Forests. Research and Development project of German Federal Agency for Nature Conservation - Final Project Report. Eberswalde, Germany: Hochschule für nachhaltige Entwicklung Eberswalde (FH), 2014. [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
- ↑ Donatella Magri i in.. A new scenario for the Quaternary history of European beech populations: palaeobotanical evidence and genetic consequences. „New Phytologist”. 171 (1), s. 199–221, 2006. DOI: 10.1111/j.1469-8137.2006.01740.x. [dostęp 2021-08-07]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe [online], UNESCO [dostęp 2021-07-29] (ang.).
- Buczyny z BdPN na liście światowego dziedzictwa UNESCO [online], Bieszczadzki Park Narodowy, 31 lipca 2021 [dostęp 2021-08-06] . – mapa
- Nationalpark Hainich , UNESCO: Deutsche Buchenwälder sind Weltnaturerbe [online], www.weltnaturerbe-buchenwaelder.de [dostęp 2011-06-26] (niem.).
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Albanii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Belgii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Bośni i Hercegowinie
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Austrii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Bułgarii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Chorwacji
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Czechach
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO we Francji
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Hiszpanii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Niemczech
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Polsce
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Rumunii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO na Słowacji
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Słowenii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Szwajcarii
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO na Ukrainie
- Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO we Włoszech
- Lasy
- Lasy w Niemczech
- Geografia Albanii
- Geografia Austrii
- Geografia Belgii
- Geografia Bośni i Hercegowiny
- Geografia Bułgarii
- Geografia Chorwacji
- Geografia Czech
- Geografia Francji
- Geografia Hiszpanii
- Geografia Macedonii Północnej
- Geografia Niemiec
- Geografia Polski
- Geografia Rumunii
- Geografia Słowacji
- Geografia Słowenii
- Geografia Szwajcarii
- Geografia Ukrainy
- Geografia Włoch