Słowacja: Różnice pomiędzy wersjami

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Wiadomości w Wikinews
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Republika Słowacka
Slovenská republika
Flaga	Herb
	Hymn: Nad Tatrou sa blýska ; (Nad Tatrami się błyska)
Konstytucja	Konstytucja Słowacji
Język urzędowy	słowacki
Stolica	Bratysława
Ustrój polityczny	republika (system parlamentarno-gabinetowy)
Typ państwa	państwo unitarne
Głowa państwa	prezydent Andrej Kiska
Szef rządu	premier Peter Pellegrini
Powierzchnia ; • całkowita	; 49 035 km²
Liczba ludności (2016); • całkowita ; • gęstość zaludnienia; • narody i grupy etniczne	; 5 445 802; 111 osób/km²; Słowacy: 80,7%; Węgrzy: 8,5%; Romowie: 2,0%
PKB (2017); • całkowite ; • na osobę	; 94,9 mld USD; 17 491 USD
PKB (PSN) (2017); • całkowite ; • na osobę	; 178,6 mld dolarów międzynar.; 32 895 dolarów międzynar.
Waluta	1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
Niepodległość	rozpad Czechosłowacji; 1 stycznia 1993
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 – zima; UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	SK
Domena internetowa	.sk
Kod samochodowy	SK
Kod samolotowy	OM
Kod telefoniczny	+421
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Wiadomości w Wikinews
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:33, 12 kwi 2019

Słowacja, Republika Słowacka (słow. Slovensko, Slovenská republika^[6]) – państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Graniczy z Austrią (106,7 km), Polską (541,1 km), Czechami (251,8 km), Ukrainą (97,8 km) oraz Węgrami (654,8 km). Łączna długość granicy lądowej wynosi 1652,2 km^[7]. Do 1993 wchodziła w skład Czechosłowacji. Od 19 stycznia 1993 r. członek ONZ, od 29 marca 2004 członek NATO, od 1 maja 2004 należy do Unii Europejskiej, a od 1 stycznia 2009 – do strefy euro. Stolicą państwa jest Bratysława, położona nad Dunajem przy granicy z Austrią i Węgrami.

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Słowacji.

Położenie i ukształtowanie powierzchni

Słowacja to państwo położone w Europie Środkowej, rozpościerające się na obszarze liczącym 49 034,7 km²^[8]. Terytorium Słowacji pełni funkcję pomostu między wschodem i zachodem, czyli – między byłym Związkiem Radzieckim a Europą Zachodnią oraz między północą a południem, tj. pomiędzy Skandynawią a Bałkanami^[9].

Słowacja znajduje się po południowej stronie wododziałowego łuku Karpat i – w niewielkiej części – na nizinach naddunajskich. Jest krajem górskim, ponieważ 61% jej powierzchni zajmują liczne pasma Karpat Zachodnich, takie jak: Tatry, Białe Karpaty, Małe Karpaty, Niżne Tatry, Rudawy Słowackie, Wielka Fatra, Mała Fatra oraz Karpat Wschodnich, takie jak: Bieszczady i Wyhorlat. Najwyższy punkt Słowacji stanowi tatrzański szczyt górski Gerlach (2655 m n.p.m.). Góry obfitują w rozległe kotliny śródgórskie, z których największe to: Kotlina Koszycka i Kotlina Liptowska. Tereny nizinne zajmują stosunkowo niewielką część powierzchni kraju. Stanowią je trzy niziny: najmniejsza, Nizina Zahorska na południowo-zachodnim skraju państwa, największa, Nizina Naddunajska nad Dunajem, na południu i na południowym wschodzie Nizina Wschodniosłowacka z najniższym punktem powierzchni państwa przy przecięciu rzeki Bodrog z granicą państwa (94,7 m n.p.m.).

Klimat

Słowacja należy do strefy klimatu umiarkowanego. Pogórza północnej Słowacji charakteryzują się klimatem chłodnym^[10], natomiast niziny południowej Słowacji – ciepłym. Między tymi obszarami zaznacza się klimat umiarkowanie ciepły^[11]. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 6 °C do 10 °C (stycznia: od 0 °C do –6 °C; lipca: od 16 °C do 20 °C)^[12]. Ilość opadów jest dostateczna (400–1200 mm rocznie), ale na nizinach zdarzają się susze.

Flora

Lasy, głównie iglaste i mieszane, zajmują około 40% powierzchni kraju, z największymi kompleksami leśnymi w środkowej Słowacji. Na Nizinie Naddunajskiej i na Nizinie Wschodniosłowackiej pierwotnie dominował step i lasostep, ale tereny te już dawno zostały zajęte pod rolnictwo.

Fauna

Świat zwierzęcy Słowacji należy do krainy palearktycznej. Z racji położenia w centrum Europy fauna Słowacji jest typowa dla kontynentalnych terenów Europy Środkowej. Na skutek tego jednak, iż terytorium kraju sięga aż po Dunaj i Nizinę Węgierską, występują w niej liczne elementy panońskie (zwłaszcza stepowe) czy nawet południowoeuropejskie (bałkańskie), natomiast z uwagi na to, że większa część Słowacji ma charakter górzysty i w dużej mierze jest pokryta lasami w faunie tego obszaru występuje szereg gatunków pochodzenia północnego (borealnego).

Spośród kręgowców występują na terenie Słowacji 3 gatunki z rodziny minogowatych. Na 61 stwierdzonych gatunków ryb jest 45 żyjących w wodach płynących, 9 w wodach stojących, 5 w potokach górskich i 2 w zarastających zbiornikach wodnych na bagnach i mokradłach. Do tych ostatnich należy rzadka muławka bałkańska, występująca m.in. na Wyspie Żytniej na Dunaju.

Fauna płazów liczy 18 gatunków. Gady reprezentuje 12 gatunków, wśród nich żółw błotny, największy wąż środkowoeuropejski – wąż Eskulapa, jaszczurka zielona i okularowiec panoński (typowy przedstawiciel fauny bałkańskiej).

Awifauna Słowacji obejmuje 315 gatunków, z czego 204 gatunki gniazdujące. Spośród nich 127 gatunków związanych jest z biotopami wodnymi, a 124 gatunki z lasami. Wśród gatunków zamieszkujących stepy i rozległe nizinne pastwiska jest jeden z największych i najbardziej zagrożonych ptaków Europy – drop wielki (ok. 300 osobników), gniazdujący m.in. na Wyspie Żytniej.

W stanie dzikim żyje na Słowacji 78 gatunków ssaków, w tym najwięcej (41) – w lasach. Są wśród nich wszystkie największe drapieżniki Środkowej Europy: niedźwiedź brunatny, wilk szary, ryś euroazjatycki, żbik europejski, wydra europejska. Szczególnej ochronie podlegają dwa gatunki wysokogórskie: kozica północna i świstak tatrzański oraz 22 gatunki nietoperzy, a także niektóre inne rzadkie gatunki, jak endemiczna darniówka tatrzańska czy smużka leśna^[13].

Spośród bezkręgowców należy wymienić ponad 3500 gatunków motyli, z czego znaczna część związana jest z występującymi głównie na południu kraju ciepłolubnymi zespołami roślinnymi.

Hydrologia

Osobny artykuł: Rzeki na Słowacji.

Słowacja ma gęstą sieć rzeczną, której 96% należy do zlewni Dunaju (zlewisko Morza Czarnego), a pozostałe 4% – do zlewni Wisły (zlewisko Morza Bałtyckiego). Największe rzeki Słowacji (według przepływu) to: Dunaj, Wag (Váh), Hron, Morawa (Morava), Bodrog, Latorica, Laborec, a najdłuższe – Wag (Váh; 403 km), Hron (284 km), Ipola (Ipeľ; 232 km), Nitra (197 km), Hornad (Hornád; 193 km), Dunaj (172 km).

Największym i zarazem najgłębszym jeziorem jest Wielki Hińczowy Staw (Veľké Hincovo pleso).

Ochrona przyrody

Aktualnie na terenie Słowacji funkcjonują następujące kategorie chronionych obszarów i obiektów przyrodniczych:

Parki narodowe (słow. Národný park; NP)

Osobny artykuł: Parki narodowe na Słowacji.

Według stanu z 2012 r. na Słowacji istniało 9 parków narodowych:

Tatrzański Park Narodowy (TANAP, Tatranský národný park)
Pieniński Park Narodowy (PIENAP, Pieninský národný park)
Park Narodowy „Niżne Tatry” (NAPANT, Národný park Nízke Tatry)
Park Narodowy „Mała Fatra” (Národný park Malá Fatra)
Park Narodowy „Wielka Fatra” (Národný park Veľká Fatra)
Park Narodowy „Słowacki Raj” (Národný park Slovenský raj)
Park Narodowy „Połoniny” (Národný park Poloniny)
Park Narodowy Płaskowyż Murański (Národný park Muránska planina)
Park Narodowy „Kras Słowacki” (Národný park Slovenský kras)

Obszary chronionego krajobrazu (słow. Chránená krajinná oblasť; CHKO)

Są to wielkopowierzchniowe (co najmniej 1000 ha, zwykle znacznie więcej) formy ochrony terenu (nie tylko samej przyrody!) z rozrzuconymi ekosystemami, istotnymi dla zachowania różnorodności biologicznej i stabilności ekologicznej, o charakterystycznym krajobrazie i/lub specyficznymi formami historycznego osadnictwa i działalności ludzkiej. Według stanu z 2012 r. na terenie Słowacji istniało 14 takich obszarów:

Rezerwaty przyrody

(słow. Prírodná rezervácia; PR) Aktualnie (lipiec 2015) na terenie Słowacji istnieje 608 rezerwatów przyrody, z których 231 posiada status Narodowego Rezerwatu Przyrody (słow. Národná Prírodná rezervácia; NPR).

Pomniki przyrody

(słow. Prírodná pamiatka; PP)

Areały chronione

(słow. Chránený areál; CHA)

Historia

Osobny artykuł: Historia Słowacji.

Słowacja w prehistorii

Tereny zachodniej i południowej Słowacji od epoki żelaza zamieszkiwali Celtowie. Do dużego znaczenia doszło plemię Bojów. Budowało ono rozległe grody oppida, np. w miejscu dzisiejszej Bratysławy. Osady te stały się ośrodkami rozwiniętej gospodarki, m.in. wytwarzano w nich monety wzorowane na greckich heksadrachmach.

Wschodnia część kraju kontrolowana była przez Daków, a znajdowała się w orbicie wpływów kulturowych zarówno celtyckich, jak i dackich; Dakowie bowiem osiedlali się pomiędzy Celtami w dorzeczach Bodrogu i Hronu. W późniejszym czasie ziemiami słowackimi zawładnęły plemiona germańskie, wciąż jednakże istniały skupiska celtyckiej ludności na wschodnich peryferiach terytorium. Ówcześnie Germanami z tych ziem byli głównie Markomanowie (na zachodzie) i Kwadowie (południowo środkowa część kraju.)

Słowacja w okresie Cesarstwa Rzymskiego

W latach 20–50 n.e. Kwadowie założyli królestwo, któremu przewodził Vannius – dawny najemnik rzymski. Było ono zależne od iliryjskiego Królestwa Pannoni.

W późniejszych latach rozwój Germanów spowodował wojny markomańskie, podczas których Rzymianie zapuszczali się na ziemie słowackie. W czasie jednej z takich wypraw (ok. 179 r.) legiony rzymskie doszły aż do okolic dzisiejszego Trenczyna, pozostawiając na skale, na której dziś wznosi się trenczyński zamek, wykutą inskrypcję okolicznościową.

V wiek to okres tzw. wędrówek ludów, głównie germańskich, a spowodowanych najściem Hunów na wybrzeże Morza Czarnego. Podówczas okolice Bratysławy i Dunaju zostały zasiedlone przez Herulów.

Ziemiami słowackimi władały królestwa Germanów aż do II połowy VI wieku

. Wtedy to obszary najbardziej zasiedlone wyludniły się na skutek wojny Gepidów, których ośrodkiem były ziemie na zach. od łuku Karpat, z Longobardami, których ośrodkiem była wtedy Panonia.

Średniowiecze

W VIII wieku na terenach dzisiejszej Słowacji powstało Księstwo Nitrzańskie. W 833 roku zostało podbite przez Mojmira I i odtąd aż do 906 roku obszar ten wraz z Czechami i Morawami tworzył państwo wielkomorawskie. W państwie tym działali m.in. św. Cyryl i Metody. Był to, oprócz XX wieku, jedyny okres w historii kraju, gdy był on związany administracyjnie z Czechami. W latach 1003–1018 i chwilowo w 1031 roku, tereny Słowacji należały do Polski, po czym około 1031 roku zostały podbite przez Królestwo św. Stefana^[a]^[14]. Od tego czasu stanowiły integralną część Węgier, tworząc jego północne komitaty (tzw. Górne Węgry, węg. Felvidék). Północ kraju zamieszkana była przez ludność pochodzenia słowiańskiego, południe zaś stanowiło obszar intensywnej kolonizacji szlachty węgierskiej^[14]. Na przełomie XIII/XIV wieku, w okresie osłabienia władzy królewskiej, Słowacją rządzili suwerenni magnaci – zachodnią Słowacją rządził Mateusz Czak, który władał 14 węgierskimi powiatami, wschodnią Słowacją rządził magnat Amadej Aba, a środkową István Ákos. Ich władzę ograniczył po długich walkach król Karol Robert. Wielkorządcą Górnych Węgier, był w okresie późnego średniowiecza magnat polskiego pochodzenia, Ścibor ze Ściborzyc, w którego posiadaniu była połowa zachodniej Słowacji.

Słowacja w rękach Habsburgów

W 1526 roku, wraz z przejściem Węgier pod władanie dynastii Habsburgów Słowacja stała się częścią monarchii habsburskiej^[14]. Status Słowacji w obrębie monarchii habsburskiej pozostawał niezmieniony nawet po reformie konstytucyjnej z 1867 roku, kiedy nadal stanowiła część Węgier i nie posiadała autonomii. Idée fixe ówczesnych panslawistów słowackich i czeskich było utworzenie w ramach państwa Habsburgów federacji ludów słowiańskich obejmującej Czechów, Słowaków, Rusinów oraz Słoweńców, mającej być przeciwwagą dla wpływów niemiecko-węgierskich w CK Monarchii (choć wielu Słowaków uważało się za „słowiański szczep węgierski” i ich celem było jedynie uzyskanie szerszej autonomii w węgierskiej części Austro-Węgier).

Osobny artykuł: Czechosłowakizm.

Pomysły te nie zostały jednak zrealizowane z powodu niechęci Węgrów do dzielenia się władzą aż do czasu rozkładu wspólnego państwa w 1918 roku.

Czechosłowacja

Zobacz więcej w artykule Czechosłowacja, w sekcji Historia.

Słowacja połączyła się wówczas – niezupełnie dobrowolnie i świadomie – z Czechami tworząc Czechosłowację. Do terytoriów zamieszkanych przez większość słowacką włączono też sporo terenów, gdzie Węgrzy byli większością lub jedyną narodowością – praktycznie cały południowy pas państwa był etnicznie węgierski, również stolica – Bratysława – zamieszkana była przez wielonarodowościową społeczność, wśród której Słowacy stanowili mniejszość. Było to złamanie zasady samostanowienia narodów głoszonej na konferencji w Wersalu – realnym powodem był fakt, że etnicznie słowackie ziemie były w większości mało urodzajne i górzyste, natomiast pas naddunajski obfitował w urodzajne gleby. Węgrzy nigdy się nie pogodzili z utratą ziem zamieszkanych przez rodaków, co było przyczyną napiętych stosunków czechosłowacko-węgierskich w okresie międzywojennym^[14]. W 1919 roku na Słowacji powstała istniejąca jedynie kilka tygodni Słowacka Republika Rad.

Pierwsza Republika Słowacka

Osobny artykuł: Pierwsza Republika Słowacka.

Po układzie monachijskim z jesieni 1938 uzyskała szeroką autonomię w ramach Czechosłowacji (własny rząd cieszący się szerokimi kompetencjami)^[14]. W latach 1939–1945 formalnie pozostawała niepodległym państwem (Pierwsza Republika Słowacka na czele z księdzem Jozefem Tiso i Vojtechem Tuką), w rzeczywistości uzależniona była jednak od III Rzeszy. Musiała się jednak zrzec na korzyść Węgier swych terytoriów na południu – z Koszycami włącznie (były to ziemie zamieszkane w większości przez Węgrów oraz Rusinów – Ruś Zakarpacka).

Osobny artykuł: Atak słowacki na Polskę.

Słowacja wzięła udział w ataku na Polskę w 1939 roku jako sojusznik III Rzeszy^[14]. 1 września 1939 roku premier ksiądz Josef Tiso wydał swoim oddziałom rozkaz zaatakowania Polski bez uprzedniego wypowiedzenia jej wojny, co motywował rzekomym zagrożeniem Słowacji przez armię polską. Armia słowacka pod dowództwem Ferdinanda Čatloša^[15] zaatakowała Polskę o godzinie 5.00 siłą trzech dywizji w kierunkach: podhalańskim, nowosądeckim i bieszczadzkim^[16]. Po upadku Polski w nagrodę Słowacja uzyskała kilkanaście wsi na Spiszu i na Orawie. Wojsko słowackie brało udział również w wojnie niemiecko-sowieckiej 1941-45. 29 sierpnia 1944 wybuchło słowackie powstanie narodowe, które trwało kilka miesięcy. Po jego stłumieniu przez wojska niemieckie z końcem października dowództwo powstania przeniosło się w Niżne Tatry, gdzie na początku listopada 1944 r., w zamknięciu Doliny Łomnistej, utworzono siedzibę Sztabu Głównego wojsk powstańczych. Również większość jednostek powstańczych wycofała się w góry, a dalsze walki partyzanckie trwały do końca wojny.

W międzyczasie u północno-wschodnich granic Słowacji rozpoczęła się jedna z największych operacji II wojny światowej na froncie wschodnim, tzw. operacja dukielsko-preszowska. Brała w niej udział 1 Brygada Czechosłowacka. W dniu 6 października żołnierze 2 batalionu tej brygady w rejonie Barwinka przekroczyli przedwojenną granicę polsko-czechosłowacką i wyzwolili pierwszą słowacką miejscowość – Vyšný Komárnik. Walki, które w pierwotnym zamyśle miały doprowadzić do połączenia się wojsk radzieckich i czechosłowackich z oddziałami powstańczymi, trwały do końca listopada i kosztowały sam tylko I Czechosłowacki Korpus Armijny 6,5 tys. zabitych i rannych.

Drugą ogromną operacją na terenie Słowacji podczas II wojny światowej były walki o przełamanie frontu między Tatrami a Niżnymi Tatrami oraz wyzwolenie Liptowskiego Mikułasza, jakie toczyły się od 2 lutego do 4 kwietnia 1945 r.

Słowacja powojenna

W 1945 tereny Słowacji wróciły do federacji z Czechami na tych samych zasadach co przed 1938^[14]. W 1968 w wyniku reform „praskiej wiosny” rozszerzono autonomię Słowacji (duży wpływ na to miał przywódca państwa Alexander Dubček, sam z pochodzenia Słowak). Pokojowy podział Czechosłowacji na dwa suwerenne państwa nastąpił 1 stycznia 1993.

Ustrój polityczny i dzieje najnowsze

Osobny artykuł: Ustrój polityczny Słowacji.

Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno-gabinetowych. Na czele państwa stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych (od 1999) na kadencję pięcioletnią. Ratyfikuje on umowy międzynarodowe, wysyła i przyjmuje ambasadorów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Jego kompetencje w polityce wewnętrznej są ograniczone: nominowanie premiera i rządu, oraz inicjatywy ustawodawczej, możliwość rozwiązania parlamentu przed terminem w określonych konstytucyjnie sytuacjach. Prezydent nie posiada prawa weta. Prezydent dzieli się władzą wykonawczą z premierem, który stoi na czele gabinetu posiadającego poparcie większości jednoizbowego parlamentu – 150-osobowej Rady Narodowej Republiki Słowackiej. Zarówno rząd, jak i prezydent w drodze specjalnej procedury referendalnej mogą zostać odwołani przez społeczeństwo, co jak na Europę Środkową jest rozwiązaniem nader oryginalnym.

Podstawy prawne funkcjonowania systemu partyjnego Słowacji

Podstawy prawne tworzenia i działalności partii politycznych zawarte są w art. 29 Konstytucji Republiki Słowackiej, w ustawie o zrzeszaniu się w partiach i ruchach politycznych, a także w wybranych postanowieniach ustawy o wyborach do Słowackiej Rady Narodowej. Finansowanie partii uregulowane jest w ustawie o ograniczeniu wydatków partii i ruchów politycznych na propagandę przed wyborami do Rady Narodowej. Partie i ruchy polityczne na Słowacji są jedynymi podmiotami politycznymi, które umożliwiają obywatelom tego państwa zdobycie mandatów parlamentarnych.

1998-2002

Na czele rządu Słowacji stał od 1998 Mikuláš Dzurinda – chrześcijański demokrata. W latach 1998–2002 przewodniczył szerokiej antymecziarowskiej koalicji socjalistów, chadeków i mniejszości węgierskiej. Głównym celem ówczesnego rządu było poprawienie fatalnego wizerunku Słowacji po kilkuletnich rządach Vladimíra Mečiara oraz integracja z UE i NATO. Funkcję prezydenta pełnił w latach 1999–2004 Rudolf Schuster, w kwietniu 2004 Słowacy zdecydowali się powierzyć ten urząd Ivanowi Gašparovičowi, byłemu współpracownikowi (do 2000) Vladimíra Mečiara, przewodniczącemu Rady Narodowej w latach (1992-1998).

2002-2006

W 2002 Mikuláš Dzurinda stanął na czele bardziej jednorodnej ideowo koalicji centroprawicowej (centroprawicowa Słowacka Unia Chrześcijańska i Demokratyczna (SDKÚ), chadecki Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny (KDH), Partia Węgierskiej Koalicji (SMK) i (do 2005) liberalny Sojusz Nowego Obywatela (ANO)). Opozycję stanowiły populistyczno-lewicowy Kierunek – Socjalna Demokracja (Kierunek) z byłym działaczem komunistycznym Robertem Fico na czele, Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS) Vladimíra Mečiara, Słowacka Partia Narodowa (SNS) kierowana przez Jána Slotę oraz Słowacka Partia Komunistyczna (KSS).

Za drugiej jego kadencji udało się, pomimo obstrukcyjnych działań podejmowanych przez prezydenta Rudolfa Schustera m.in.: wejść do NATO i UE oraz przeprowadzić śmiałe reformy gospodarcze (m.in. podatek liniowy CIT, PIT i VAT na poziomie 19%, niskie koszty zatrudnienia pracowników, ograniczenie wydatków socjalnych, prywatyzacja większości państwowych przedsiębiorstw, komercjalizacja służby zdrowia i państwowego szkolnictwa). Rząd Mikuláša Dzurindy był pierwszym rządem w Europie Środkowej, który wybrano na ponowną kadencję.

2006-2010

W latach 2006–2010 funkcję premiera pełnił Robert Fico, popierany przez lewicowo-nacjonalistyczną koalicję Partii Ludowej – Ruchu dla Demokratycznej Słowacji, Słowacką Partię Narodową oraz zwycięski Kierunek – Socjalna Demokracja, którego jest przewodniczącym.

W 2009 Słowacja przystąpiła do strefy euro^[17].

Pomimo zwycięstwa Smeru w wyborach parlamentarnych w 2010 r., Fico nie zdołał utworzyć kolejnego rządu.

2010-2012

W lipcu 2010 władzę w kraju przejęła koalicja czterech partii prawicowych, a stanowisko premiera zajęła Iveta Radičová. Rząd Radičovej nie dotrwał do końca kadencji parlamentu. W styczniu 2011 zmieniono podstawową stawkę VAT na 20%^[18]. W październiku 2011 przegrał głosowanie nad wotum zaufania połączone z głosowaniem nad akceptacją programu Europejskiego Funduszu Stabilizacji Finansowej. W konsekwencji, w marcu 2012 odbyły się wcześniejsze wybory parlamentarne, w których większość mandatów uzyskał SMER^[19]. 4 kwietnia 2012 na czele nowego rządu stanął ponownie Robert Fico.

Zobacz też (ustrój polityczny)

Prawa człowieka

Osobny artykuł: Prawa człowieka na Słowacji.

Departament Stanu USA w 2010 roku donosił:

Rząd na ogół respektuje prawa swoich obywateli, jednak pojawiły się problemy w niektórych obszarach. Znaczące problemy praw człowieka zawierały nadal doniesienia o złym traktowaniu przez policję Romów i długotrwałe przetrzymywanie w areszcie; ograniczaniu wolności religii, obawach o uczciwość sądownictwa, korupcji w krajowym rządzie, samorządzie terytorialnym i publicznej służbie zdrowia, przemocy wobec kobiet i dzieci; handlu kobietami i dziećmi; społecznej dyskryminacji i przemocy wobec Romów i innych mniejszości^[20].

Prawa człowieka są zagwarantowane w Konstytucji Słowacji z 1992 roku i przez wiele międzynarodowych przepisów podpisana przez Czechosłowację i Słowację w latach 1948 i 2006 r.^[21]

Podział administracyjny

Osobny artykuł: podział administracyjny Słowacji.

Słowacja jest państwem unitarnym. Dzieli się na 8 krajów i 79 powiatów. Kraje dzielą się na powiaty (okresy), a te na gminy (obce) miejskie lub wiejskie. Jednostki administracyjne szczebla krajowego i gminnego są również jednostkami samorządu terytorialnego.

Lp.	Nazwa polska	Nazwa słowacka	Stolica	Powierzchnia (w tys. km²)	Ludność (2001 rok)^[22]	Ludność (2011 rok)^[22]
1	Kraj bratysławski	Bratislavský kraj	Bratysława	2,03	599 012	602 436
2	Kraj trnawski	Trnavský kraj	Trnawa	4,15	551 003	554 741
3	Kraj trenczyński	Trenčiansky kraj	Trenczyn	4,5	605 582	594 328
4	Kraj nitrzański	Nitriansky kraj	Nitra	6,34	713 422	689 867
5	Kraj żyliński	Žilinský kraj	Żylina	6,79	692 332	688 851
6	Kraj bańskobystrzycki	Banskobystrický kraj	Bańska Bystrzyca	9,46	662 121	660 563
7	Kraj preszowski	Prešovský kraj	Preszów	8,99	789 968	814 527
8	Kraj koszycki	Košický kraj	Koszyce	6,75	766 012	791 723

Mapa podziału administracyjnego

Siły zbrojne

Osobny artykuł: Słowackie Siły Zbrojne.

Słowacja, z racji braku dostępu do morza, dysponuje dwoma rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi oraz siłami powietrznymi^[23]. Uzbrojenie sił lądowych Słowacji składało się w 2014 roku z: 30 czołgów, 530 opancerzonych pojazdów bojowych, 16 dział samobieżnych, 26 zestawów artylerii holowanej oraz 26 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych^[23]. Słowackie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 12 myśliwców, 27 samolotów transportowych, 9 samolotów szkolno-bojowych oraz 17 śmigłowców^[23].

Wojska słowackie w 2014 roku liczyły 13,5 tys. żołnierzy zawodowych (brak rezerwistów). Według rankingu Global Firepower (2014) słowackie siły zbrojne stanowią 71. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 1 mld dolarów (USD)^[23].

Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko słowackie.

Demografia

Zmiana liczby ludności Słowacji w latach 1993–2010 (w milionach)

Liczba mieszkańców: 5 397 036 (2011)^[24]
Średnia gęstość zaludnienia: 110 os./km²
Przyrost naturalny: 0,15% (2005)
Skład etniczny:
- Słowacy: 80,7%
- Węgrzy: 8,5%
- Romowie: 2,0%
- Czesi: 0,6%
- Pozostali (Ukraińcy, Rusini, Niemcy, Polacy, Żydzi, Morawianie): 8,2%
Średnia długość życia:
- mężczyźni: 71 lat (2005)
- kobiety: 79 lat (2005)

Zmiany demograficzne na Słowacji według spisów 1950–2011^[25]^[26]

Narodowość	Spis 1950		Spis 1961		Spis 1970		Spis 1980		Spis 1991		Spis 2001		Spis 2011
Narodowość	populacja	%	populacja	%	populacja	%	populacja	%	populacja	%	populacja	%	populacja	%
Słowacy		86,6		85,3		85,5	4 317 008	86,5	4 519 328	85,7	4 614 854	85,8	4 352 775	80,7
Węgrzy		10,3		12,4		12,2	559 490	11,2	567 296	10,8	520 528	9,7	458 467	8,5
Romowie¹		–		–		–	–	–	75 802	1,4	89 920	1,7	105 738	2,0
Czesi		1,2		1,1		1,0	57 197	1,1	59 326	1,1	44 620	0,8	30 367	0,6
Rusini		1,4		–		0,9		0,7	17 197	0,3	24 201	0,4	33 482	0,6
Ukraińcy		1,4		–		0,9		0,7	13 281	0,3	10 814	0,2	7430	0,1
Inni		0,5		1,2		0,4		0,4	22 105	0,4	74 518	1,4	408 777	7.5
Suma	3 442 317		4 174 046		4 537 290		4 991 168		5 274 335		5 379 455		5 397 036
¹ Przed 1991 Romowie nie byli uznawani za odrębną grupę etniczną

Największe miasta

Osobny artykuł: Miasta na Słowacji.

Lp.	Miasto	Ludność (31.12.2014)	Kraj	Bratysława Koszyce Nitra Bańska Bystrzyca
1	Bratysława^[27]	419 678	kraj bratysławski
2	Koszyce	239 464	kraj koszycki
3	Preszów	90 187	kraj preszowski
4	Żylina	81 155	kraj żyliński
5	Bańska Bystrzyca	79 027	kraj bańskobystrzycki
6	Nitra	78 033	kraj nitrzański
7	Trnawa	65 713	kraj trnawski
8	Martin	56 053	kraj żyliński
9	Trenczyn	55 857	kraj trenczyński
10	Poprad	52 316	kraj preszowski
11	Prievidza	47 574	kraj trenczyński
12	Zwoleń	43 047	kraj bańskobystrzycki

Gospodarka

Ekonomiczne dane statystyczne na rok 2005
– PKB (PSN) • tys. na mieszkańca • PKB • tys. na mieszkańca • wzrost PKB	96,35 mld USD 17,7 USD 30,7 mld USD 7,9 USD 5,5%
waluta:	euro = 100 eurocentów EUR
struktura zatrudnienia:	• rolnictwo 5,8% • przemysł 29,3% • usługi 64,9%
udział % w PKB	• rolnictwo 5,5% • przemysł 28,4% • usługi 65,9% • budownictwo 9,0%
budżet: • dochody • wydatki	22,7 mld USD 23,2 mld USD
inflacja:	4,4%
dług publiczny:	36,1% PKB
dług zagraniczny:	26,54 mld USD
rezerwy złota i dewizy:	15,5 mld USD
siła robocza:	2,629 mln ludzi
bezrobocie:	10,2%
inwestycje	27,6% PKB
tempo wzrostu produkcji przemysłowej	7,8%
źródła energii:	– paliwa kopalne bd • energia wodna bd • energia atomowa bd
elektryczność: • produkcja • konsumpcja	30,57 mld kWh 24,8 mld kWh
ropa naftowa: • produkcja • konsumpcja	3808 bar/d 71 400 bar/d
gaz ziemny: • produkcja • konsumpcja	165 mln m³ 6,72 mld m³
import:	41,84 mld USD
import (najważniejsi partnerzy)	Niemcy: 25,1% Czechy: 19,3% Rosja: 10,5% Austria: 6,1% Polska: 4,7% Węgry: 4,6 Włochy: 4,5%
eksport:	39,64 mld USD
eksport (najważniejsi partnerzy)	Niemcy: 26,2% Czechy: 14,1% Austria: 7,1% Włochy: 6,7% Polska: 6,3% Węgry: 5,7

Osobny artykuł: Gospodarka Słowacji.

W 2015 r. Słowacja była 19. gospodarką Unii Europejskiej pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 71. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego – 19. gospodarką UE i 63. gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Słowacji wyniósł 22 000 PPS (76,7% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 14 398 euro (50,1% średniej UE).

Turystyka

W 2013 roku kraj ten odwiedziło 1,653 mln. turystów (8,2% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 2,556 mld dolarów^[28].

Kultura

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO:

Bańska Szczawnica – średniowieczne miasto górnicze
Vlkolínec – skansen architektury ludowej
Zamek Spiski i okoliczne zabytki
Bardejów – średniowieczne miasto obronne we wschodniej Słowacji, dobrze zachowany zespół miejski z dzielnicą żydowską (synagoga z XVIII wieku)
Drewniane kościoły w słowackich Karpatach

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa przyrody UNESCO:

Obiekty wpisane na listę dzieł dziedzictwa ustnego i niematerialnego UNESCO:

fujara – najbardziej typowy słowacki instrument muzyczny

Religia

Osobny artykuł: Religia na Słowacji.

Podział wyznaniowy na Słowacji w 2011 roku:

Kościół katolicki: 62% (3 347 277 wiernych)
Kościół greckokatolicki: 3,8% (206 871)
Kościół Ewangelicki Konfesji Augsburskiej: 5,9% (316 250)
Kościół Reformowany: 1,8% (98 797)
Kościół Prawosławny: 0,9% (49 133)
Świadkowie Jehowy: 0,3% (17 222)
mniejsze kościoły protestanckie i inni: 1,3%
Bezwyznaniowi: 13,4% (725 362)
Niesprecyzowani: 10,6% (571 437)

Zobacz też

Uwagi

↑ Nie jest jasne, w którym momencie Słowacja odpadła od Polski. W historiografii przyjmowane są przede wszystkim dwa możliwe przedziały czasowe: 1007-1009 i 1030-1031, z czego drugi przeważa w nowszych pracach (Labuda G.,Granice południowe Polski w X i XI wieku, czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245) w Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, s. 212–239). Spotkać można też daty 1018 i 1029.

Przypisy

↑ Zákon Národnej rady Slovenskej republiky o štátnom jazyku Slovenskej republiky. [w:] Ministerstvo kultúry Slovenskej republiky, Štátny jazyk [on-line]. [dostęp 2010-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)]. (słow.).
↑ Prvá hlava. Prvý oddiel. Základné ustanovenia. Čl.6. [w:] Ústava Slovenskej republiky [on-line]. Bratislava: Kancelária Národnej rady Slovenskej republiky. Organizačný odbor, ISBN 80-89052-20-7, 2004. [dostęp 2010-01-27]. (słow.).
↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-05-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Dane z ostatniego spisu ludności z 2011 roku. Štatistický úrad SR: Population by nationality – 2011, 2001, 1991. [dostęp 2012-07-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego za rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, October 2017. [dostęp 2018-03-30]. (ang.).
↑ Slovensko. Základné údaje. [w:] Úrad vlády Slovenskej republiky [on-line]. [dostęp 2010-01-27]. (słow.).
↑ Štatistické údaje o štátnych hraniciach. minv.sk. [dostęp 2013-12-12]. (słow.).
↑ Mestská a obecná štatistika. [w:] Štatistický úrad Slovenskej republiky [on-line]. [dostęp 2009-07-25]. (słow.).
↑ Tibor Blážik: Slovensko ako spojnica sever-juh a východ-západ. Acta Facultatis Rerum Naturalium Universitatis Comenianae. Bratislava: 1996, seria: Geographica, nr 39.
↑ Martin Votruba: Upper Liptov Climate. [w:] Slovak Studies Program [on-line]. University of Pittsburgh. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
↑ Martin Votruba: Slovakia’s Weather. [w:] Slovak Studies Program [on-line]. University of Pittsburgh. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).
↑ Róbert Čeman (red.): Slovenská republika. Zemepisný atlas. Bratislava: Mapa Slovakia Plus s.r.o., 2005, s. 4–19. ISBN 80-8067-138-9.
↑ Ponec Jozef, Mihálik Štefan: Prírodné rezervácie na Slovensku, wyd. Vydavateľstvo Osveta, Martin 1981, s. 18–20.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Słowacja. Historia. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-01-02]. (pol.).
↑ Agresja słowacka na Polskę w 1939 roku, Oblicza Historii nr 03/2004.
↑ Charles K. Kliment, Břetislav Nakládal: Germany’s First Ally. Schiffer Publishing, 1998. ISBN 0-7643-0589-1. (ang.) (wydanie czeskie: 2003, ISBN 80-206-0596-7).
↑ Slovensko vstúpilo do eurozóny a vymenilo korunu za euro. sme.sk, 2009-01-01. [dostęp 2015-07-18]. (słow.).
↑ Stawki VAT w UE. http://www.vatlive.com/vat-rates/european-vat-rates/eu-vat-rates/.
↑ Wyniki wyborów na Słowacji. http://slowacja-dokumentacja.pl/2012/03/wyniki-wyborow/.
↑ U.S. Dept. of State, 2009 Human Rights Report: Slovakia, March 11, 2010.
↑ Ministerstwo Spraw Zagranicznych Słowacji.
↑ ^a ^b Dane z ostatniego spisu ludności z 2011 roku. Štatistický úrad SR: Development in the number of inhabitants – 2011, 2001, 1991, 1980, 1970. [dostęp 2012-07-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Slovakia. Global Firepower. [dostęp 2014-08-28]. (ang.).
↑ Spis powszechny 2011.
↑ Demografické údaje zo sèítania ¾udu 1921.
↑ Population and Housing Census. Resident population by nationality.
↑ Największe miasto Słowacji pod względem liczby mieszkańców (433 tys. mieszkańców w 2014), http://visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1230&p1=6465 (Strona Główna Bratysławy).
↑ UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition. UNWTO, 2014. s. 8. [dostęp 2015-02-17]. (ang.).

Bibliografia

Antoni Wrzosek: Czechosłowacja. W: Antoni Wrzosek (red.): Geografia Powszechna. T. III: Europa (bez ZSSR). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
Henryk Batowski: Rozpad Austro-Węgier 1914-1918. Sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982, wydanie II poprawione i uzupełnione. ISBN 83-08-00581-0.
Michał Parczewski, Sylwester Czopek (red.): Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Instytut Archeologii UJ w Krakowie, 1996, seria: Materiały z konferencji – Rzeszów 9-11 V 1995. ISBN 83-905798-1-2.
Michał Jagiełło: Słowacy w polskich oczach. Obraz Słowaków w piśmiennictwie polskim. T. I, II. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Podhalańska Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, 2005. ISBN 83-7009-451-1.
Leszek Engelking: Słowacja. W: J. Tyszkiewicz: Słownik Historyczny Europy Środkowo-Wschodniej. T. I: Państwa Grupy Wyszehradzkiej. Warszawa: Stowarzyszenie Wschód-Zachód, 2006.
Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek. Książka i Wiedza, Warszawa, seria: 2005. ISBN 83-05-13401-6.
Jerzy Tomaszewski: Czechy i Słowacja. Warszawa: Trio, 2006. ISBN 83-7436-040-1.
Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska: Słowacja. Przewodnik Pascala. Bielsko-Biała: Pascal, 2006. ISBN 83-7304-679-8.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona internetowa Narodowego Centrum Turystyki Słowacji

Szablon:Czechosłowacja timeline

[uwaga1-14] Nie jest jasne, w którym momencie Słowacja odpadła od Polski. W historiografii przyjmowane są przede wszystkim dwa możliwe przedziały czasowe: 1007-1009 i 1030-1031, z czego drugi przeważa w nowszych pracach (Labuda G.,Granice południowe Polski w X i XI wieku, czyli castrum Trecen w dokumentach biskupstwa wrocławskiego (1155, 1245) w Studia nad początkami państwa polskiego, tom II, s. 212–239). Spotkać można też daty 1018 i 1029.

[zakon-1] Zákon Národnej rady Slovenskej republiky o štátnom jazyku Slovenskej republiky. [w:] Ministerstvo kultúry Slovenskej republiky, Štátny jazyk [on-line]. [dostęp 2010-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)]. (słow.).

[Ústava_SR-2] Prvá hlava. Prvý oddiel. Základné ustanovenia. Čl.6. [w:] Ústava Slovenskej republiky [on-line]. Bratislava: Kancelária Národnej rady Slovenskej republiky. Organizačný odbor, ISBN 80-89052-20-7, 2004. [dostęp 2010-01-27]. (słow.).

[3] The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-05-12] (ang.).

[SOSR10-4] Dane z ostatniego spisu ludności z 2011 roku. Štatistický úrad SR: Population by nationality – 2011, 2001, 1991. [dostęp 2012-07-21]. (ang.).

[IMF-5] Dane dotyczące PKB na podstawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego za rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, October 2017. [dostęp 2018-03-30]. (ang.).

[Úrad_vlády_SR-6] Slovensko. Základné údaje. [w:] Úrad vlády Slovenskej republiky [on-line]. [dostęp 2010-01-27]. (słow.).

[minv.sk-7] Štatistické údaje o štátnych hraniciach. minv.sk. [dostęp 2013-12-12]. (słow.).

[ŠÚ_SR-8] Mestská a obecná štatistika. [w:] Štatistický úrad Slovenskej republiky [on-line]. [dostęp 2009-07-25]. (słow.).

[Slovensko_ako_spojnica-9] Tibor Blážik: Slovensko ako spojnica sever-juh a východ-západ. Acta Facultatis Rerum Naturalium Universitatis Comenianae. Bratislava: 1996, seria: Geographica, nr 39.

[Slovak_Studies_Program_1-10] Martin Votruba: Upper Liptov Climate. [w:] Slovak Studies Program [on-line]. University of Pittsburgh. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).

[Slovak_Studies_Program_2-11] Martin Votruba: Slovakia’s Weather. [w:] Slovak Studies Program [on-line]. University of Pittsburgh. [dostęp 2010-06-11]. (ang.).

[SR.Zemepisný_atlas-12] Róbert Čeman (red.): Slovenská republika. Zemepisný atlas. Bratislava: Mapa Slovakia Plus s.r.o., 2005, s. 4–19. ISBN 80-8067-138-9.

[Ponec_Jozef-13] Ponec Jozef, Mihálik Štefan: Prírodné rezervácie na Slovensku, wyd. Vydavateľstvo Osveta, Martin 1981, s. 18–20.

[pwn-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Słowacja. Historia. Encyklopedia PWN. [dostęp 2016-01-02]. (pol.).

[Agresja-16] Agresja słowacka na Polskę w 1939 roku, Oblicza Historii nr 03/2004.

[Kliment-17] Charles K. Kliment, Břetislav Nakládal: Germany’s First Ally. Schiffer Publishing, 1998. ISBN 0-7643-0589-1. (ang.) (wydanie czeskie: 2003, ISBN 80-206-0596-7).

[ekonomika.sme.sk-18] Slovensko vstúpilo do eurozóny a vymenilo korunu za euro. sme.sk, 2009-01-01. [dostęp 2015-07-18]. (słow.).

[VAT-19] Stawki VAT w UE. http://www.vatlive.com/vat-rates/european-vat-rates/eu-vat-rates/.

[wybory-20] Wyniki wyborów na Słowacji. http://slowacja-dokumentacja.pl/2012/03/wyniki-wyborow/.

[state-21] U.S. Dept. of State, 2009 Human Rights Report: Slovakia, March 11, 2010.

[mzv-22] Ministerstwo Spraw Zagranicznych Słowacji.

[SOSR1-23] Dane z ostatniego spisu ludności z 2011 roku. Štatistický úrad SR: Development in the number of inhabitants – 2011, 2001, 1991, 1980, 1970. [dostęp 2012-07-21]. (ang.).

[Global-24] Slovakia. Global Firepower. [dostęp 2014-08-28]. (ang.).

[portal.statistics.sk-25] Spis powszechny 2011.

[sodb.infostat.sk-26] Demografické údaje zo sèítania ¾udu 1921.

[portal.statistics.sk2-27] Population and Housing Census. Resident population by nationality.

[ŠÚ_SR,_2-28] Największe miasto Słowacji pod względem liczby mieszkańców (433 tys. mieszkańców w 2014), http://visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1230&p1=6465 (Strona Główna Bratysławy).

[mkt.unwto.org-29] UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition. UNWTO, 2014. s. 8. [dostęp 2015-02-17]. (ang.).

[30] Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.

[31] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.

[32] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy, ponownie jako część Unii od 1 grudnia 2009

[33] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[A]

[B]

[A]

[B]

Państwa	Albania Andora Austria Belgia Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Kazachstan Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rosja Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Watykan Węgry Wielka Brytania Włochy
Terytoria zależne	Gibraltar (Wielka Brytania) Guernsey (Wielka Brytania) Jan Mayen (Norwegia) Jersey (Wielka Brytania) Svalbard (Norwegia) Wyspa Man (Wielka Brytania) Wyspy Owcze (Dania)
Podmioty o ograniczonym uznaniu międzynarodowym	Naddniestrze^[A] Kosowo^[B]

Państwa członkowskie	Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Włochy
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE	Azory (port.) Gujana Francuska (fr.) Gwadelupa (fr.) Madera (port.) Majotta (fr.) Martynika (fr.) Reunion (fr.) Saint-Martin^[A](fr.) Wyspy Kanaryjskie (hiszp.)
Oficjalni kandydaci	Albania Czarnogóra Islandia Macedonia Północna Mołdawia Serbia Turcja Ukraina
Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci	Bośnia i Hercegowina Gruzja Kosowo Maroko
Byłe państwa członkowskie UE	Wielka Brytania (1973–2020)
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE	Algieria (1958–1962 jako de iure część Francji) Grenlandia (1973–1985) Saint-Pierre i Miquelon (1976–1985 jako departament zamorski Francji) Saint-Barthélemy^[B] (1.12.2009–31.12.2011)

Członkowie UGiW i UE	Austria Belgia Chorwacja Cypr Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Portugalia Słowacja Słowenia Włochy
Członkowie UGiW spoza UE	Andora Monako San Marino Watykan
Pozostałe państwa i terytoria spoza UE	Czarnogóra Kosowo

Państwa członkowskie	Albania Belgia Bułgaria Czarnogóra Chorwacja Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Islandia Kanada Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Stany Zjednoczone Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy
Kandydaci	Bośnia i Hercegowina
Struktura	Rada Północnoatlantycka Grupa Planowania Nuklearnego Sekretarz Generalny Sekretariat Międzynarodowy Zgromadzenie Parlamentarne Komitet Wojskowy Międzynarodowy Sztab Wojskowy Sojusznicze Dowództwo Operacji Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji Sojusznicze Dowództwo Sił Połączonych NATO w Brunssum

Państwa członkowskie	Albania Andora Armenia Austria Azerbejdżan Belgia Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Cypr Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Gruzja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Węgry Wielka Brytania Włochy
Kandydaci	Białoruś
Obserwatorzy	Izrael Japonia Kanada Meksyk Stany Zjednoczone Stolica Apostolska
Byli członkowie Rady Europy	Rosja