Nikaragua: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Odplewiacz (dyskusja | edycje) m drobne redakcyjne, int. |
→Historia: drobne redakcyjne |
||
| Linia 98: | Linia 98: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Wschodnie wybrzeże Nikaragui odkrył w [[1502]] [[Krzysztof Kolumb]]. Już wkrótce tereny te stały się obszarem hiszpańskiej kolonizacji. W [[1524]] hiszpański zdobywca [[Francisco Hernández de Córdoba (założyciel Nikaragui)|Francisco Hernández de Córdoba]] założył miasta [[Granada]] oraz [[León (miasto w Nikaragui)|Leon]]. W [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek]]u Nikaraguę nawiedzali piraci, którzy usytuowali się na wschodnim wybrzeżu. |
|||
W [[1811]] w Granadzie zrodził się pierwszy nikaraguański ruch niepodległościowy. Doprowadził on do ogłoszenia niepodległości kraju w [[1821]], który wraz z częścią Gwatemali wszedł w skład meksykańskiego cesarstwa [[Iturbide]], a od [[1823]] w skład [[Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej|Stanów Zjednoczonych Ameryki Środkowej]]. Mimo że niepodległość od Hiszpanii ogłoszono [[15 września]] [[1821]], Nikaragua stała się uznawaną przez społeczność międzynarodową niezależną republiką dopiero [[25 czerwca]] [[1850]]. |
W [[1811]] w Granadzie zrodził się pierwszy nikaraguański ruch niepodległościowy. Doprowadził on do ogłoszenia niepodległości kraju w [[1821]], który wraz z częścią Gwatemali wszedł w skład meksykańskiego cesarstwa [[Iturbide]], a od [[1823]] w skład [[Zjednoczone Prowincje Ameryki Środkowej|Stanów Zjednoczonych Ameryki Środkowej]]. Mimo że niepodległość od Hiszpanii ogłoszono [[15 września]] [[1821]], Nikaragua stała się uznawaną przez społeczność międzynarodową niezależną republiką dopiero [[25 czerwca]] [[1850]]. |
||
| Linia 104: | Linia 104: | ||
Nikaragua stanowiła ważny strategicznie obszar, stąd też liczne interwencje mocarstw światowych: brytyjska w połowie XIX wieku i amerykańskie na początku XX wieku. Destabilizację kraju pogłębiał trwający od początków republiki konflikt między ugrupowaniami konserwatystów (właścicieli plantacji kawy i trzciny cukrowej) a liberałami (rzemieślnikami i drobnymi właścicielami ziemskimi). |
Nikaragua stanowiła ważny strategicznie obszar, stąd też liczne interwencje mocarstw światowych: brytyjska w połowie XIX wieku i amerykańskie na początku XX wieku. Destabilizację kraju pogłębiał trwający od początków republiki konflikt między ugrupowaniami konserwatystów (właścicieli plantacji kawy i trzciny cukrowej) a liberałami (rzemieślnikami i drobnymi właścicielami ziemskimi). |
||
W latach [[1934]]-[[1979]] krajem rządził reżim wojskowy, na czele którego stanął najpierw [[Anastasio Somoza García]], a później jego synowie. Mieli oni poparcie |
W latach [[1934]]-[[1979]] krajem rządził reżim wojskowy, na czele którego stanął najpierw [[Anastasio Somoza García]], a później jego synowie. Mieli oni poparcie USA. W [[1961]] zrodził się [[Sandiniści|Front Wyzwolenia Narodowego im. Sandino]] (w skrócie FSLN), nazwany tak na cześć [[Augusto Sandino|Augusta Sandino]], przywódcy antyamerykańskiej partyzantki z lat 20. i 30. |
||
W [[1978]] został zamordowany skrytobójczo wydawca opozycyjnej gazety „La Prensa” Pedro Chamorro. Wydarzenie to doprowadziło do intensyfikacji wystąpień przeciwko dyktaturze. FSLN stanęło na czele walki zbrojnej przewodząc dwa razy powstaniom w [[1978]] i [[1979]]. Sandiniści połączyli się z liberalno-demokratyczną opozycją i wystąpili razem przeciwko Somozie w czerwcu [[1979]]. Powstanie doprowadziło w lipcu [[1979]] do obalenia długoletniej dyktatury klanu Somozów. |
W [[1978]] został zamordowany skrytobójczo wydawca opozycyjnej gazety „La Prensa” Pedro Chamorro. Wydarzenie to doprowadziło do intensyfikacji wystąpień przeciwko dyktaturze. FSLN stanęło na czele walki zbrojnej przewodząc dwa razy powstaniom w [[1978]] i [[1979]]. Sandiniści połączyli się z liberalno-demokratyczną opozycją i wystąpili razem przeciwko Somozie w czerwcu [[1979]]. Powstanie doprowadziło w lipcu [[1979]] do obalenia długoletniej dyktatury klanu Somozów. |
||
Wersja z 16:26, 11 lip 2012
| |||||
| Dewiza: (hiszpański) En Dios Confiamos | |||||
| Hymn: Salve a tí | |||||
| |||||
| Język urzędowy | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
| Głowa państwa | |||||
| Szef rządu | |||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
| Liczba ludności (2006) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
| Waluta |
córdoba (NIO) | ||||
| Niepodległość | |||||
| Strefa czasowa |
UTC -6 | ||||
| Kod ISO 3166 |
NI | ||||
| Domena internetowa | |||||
| Kod samochodowy |
NIC | ||||
| Kod samolotowy |
YN | ||||
| Kod telefoniczny |
+505 | ||||
| |||||
Nikaragua
 Ustrój i polityka Nikaragui Ustrój polityczny
Konstytucja
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
Samorząd terytorialny
Partie polityczne
Wybory
Polityka zagraniczna
|
Nikaragua (Nicaragua, Republika Nikaragui – República de Nicaragua) – państwo w Ameryce Środkowej, położone między Hondurasem na północy, a Kostaryką na południu. Na zachodzie na długości 320 km oblewają ją wody Oceanu Spokojnego, a na wschodzie na długości 480 km – wody Morza Karaibskiego.
Geografia
Wschodnie wybrzeże Nikaragui ma charakter wybrzeża lagunowego. Nadmorska nizina, miejscami zabagniona, nosi nazwę Wybrzeża Moskitów. Dalej ku zachodowi ciągnie się wyżyna, którą przecina kilka pasm górskich. Najwyższe z nich, Cordillera Isabelia ze szczytem Mogotón, osiąga wysokość 2438 m n.p.m. Krawędź tej wyżyny, równoległa do wybrzeża pacyficznego, stanowi północno-wschodnią ścianę rowu tektonicznego. W jego zagłębieniu znajdują się dwa wielkie jeziora – Nikaragua i Managua. Za rowem tektonicznym, wzdłuż wybrzeża, ciągnie się rząd 40 wulkanów, z których najwyższy jest El Viejo – 1780 m n.p.m. Najbardziej znanym wulkanem jest Momotombo (1258 m n.p.m.) nad jeziorem Managua, który uznawany jest za symbol Nikaragui. Inny interesującym wulkanem jest Concepción (1258 m n.p.m.), który wznosi się na wyspie Ometepe na środku jeziora Nikaragua.
W Nikaragui panuje wilgotny i gorący klimat równikowy, ze średnimi miesięcznymi temperaturami przekraczającymi 25 °C. Na wyżej położonych terenach środkowej Nikaragui temperatury są średnio o 10 °C niższe. Wschodnie wybrzeża karaibskie przyjmują o wiele więcej opadów (2000-6000 mm) niż zachodnie wybrzeża pacyficzne (do 1500 mm). Dlatego też na wschodzie występują bogate wilgotne lasy równikowe, a na zachodzie uboższa sawanna.
Wulkany w Nikaragui:
- Azul
- Apoyeque
- Casita
- Cerro el Ciguatepe
- Cerro Negro
- Concepción
- Chiltepe
- El Chonco
- Cosigüina
- El Hoyo
- Las Lajas
- Maderas
- Masaya
- Mombacho
- Momotombito
- Momotombo
- Las Pilas
- Rota
- San Cristóbal
- Santa Clara
- Telíca
- Zapatera
Historia
Wschodnie wybrzeże Nikaragui odkrył w 1502 Krzysztof Kolumb. Już wkrótce tereny te stały się obszarem hiszpańskiej kolonizacji. W 1524 hiszpański zdobywca Francisco Hernández de Córdoba założył miasta Granada oraz Leon. W XVII i XVIII wieku Nikaraguę nawiedzali piraci, którzy usytuowali się na wschodnim wybrzeżu.
W 1811 w Granadzie zrodził się pierwszy nikaraguański ruch niepodległościowy. Doprowadził on do ogłoszenia niepodległości kraju w 1821, który wraz z częścią Gwatemali wszedł w skład meksykańskiego cesarstwa Iturbide, a od 1823 w skład Stanów Zjednoczonych Ameryki Środkowej. Mimo że niepodległość od Hiszpanii ogłoszono 15 września 1821, Nikaragua stała się uznawaną przez społeczność międzynarodową niezależną republiką dopiero 25 czerwca 1850.
Nikaragua stanowiła ważny strategicznie obszar, stąd też liczne interwencje mocarstw światowych: brytyjska w połowie XIX wieku i amerykańskie na początku XX wieku. Destabilizację kraju pogłębiał trwający od początków republiki konflikt między ugrupowaniami konserwatystów (właścicieli plantacji kawy i trzciny cukrowej) a liberałami (rzemieślnikami i drobnymi właścicielami ziemskimi).
W latach 1934-1979 krajem rządził reżim wojskowy, na czele którego stanął najpierw Anastasio Somoza García, a później jego synowie. Mieli oni poparcie USA. W 1961 zrodził się Front Wyzwolenia Narodowego im. Sandino (w skrócie FSLN), nazwany tak na cześć Augusta Sandino, przywódcy antyamerykańskiej partyzantki z lat 20. i 30.
W 1978 został zamordowany skrytobójczo wydawca opozycyjnej gazety „La Prensa” Pedro Chamorro. Wydarzenie to doprowadziło do intensyfikacji wystąpień przeciwko dyktaturze. FSLN stanęło na czele walki zbrojnej przewodząc dwa razy powstaniom w 1978 i 1979. Sandiniści połączyli się z liberalno-demokratyczną opozycją i wystąpili razem przeciwko Somozie w czerwcu 1979. Powstanie doprowadziło w lipcu 1979 do obalenia długoletniej dyktatury klanu Somozów.
Koalicja opozycji utworzyła wspólny rząd zapowiadając reformy polityczne i społeczne. Szybko doszło do rozłamu i powstania opozycji skupionej wokół gazety „La Prensa” i wdowy po Pedro Chamorro – Violecie Chamorro. W 1984 wybory parlamentarne wygrał FSLN, a prezydentem został sandinistowski przywódca Daniel Ortega Saavedra. Sandiniści głosili pluralizm polityczny, politykę niezaangażowania i mieszaną gospodarkę, co podkreślili w konstytucji z 1987. Lewicowy FSLN łączył doktrynę marksizmu z teologią wyzwolenia. Sandiniści utrzymywali bliskie kontakty z Kubą i blokiem wschodnim. USA finansowały i udzielały wszechstronnej pomocy wszelkim przeciwnikom FSLN. CIA z byłych członków Gwardii Narodowej Somozy zorganizowała antyrządowe grupy zbrojne zwane Contras. Niewypowiedziana wojna USA przeciwko Nikaragui trwała od 1981 do 1989. W jej trakcie zginęło 40 tys. ludzi, głównie cywili zamordowanych przez Contras. Schyłek zimnej wojny przyczynił się do porozumienia między walczącymi stronami w sierpniu 1989. W wolnych wyborach w 1990 zwyciężyła popierana przez USA kandydatka antysandinistowskiej Narodowej Unii Opozycyjnej (UNO) Violeta Chamorro. Również w wyborach parlamentarnych zwolennicy prezydenta zwyciężyli nad sandinistami Ortegi.
5 listopada 2006, po prawie 17 latach pozostawania w opozycji, Daniel Ortega niespodziewanie łatwo wygrał wybory prezydenckie. Sukces ten zawdzięcza przyjęciu znacznie bardziej pragmatycznego, a mniej radykalnego programu społeczno-gospodarczego oraz pojednaniu z wieloma przeciwnikami politycznymi. Dodatkowe wsparcie uzyskał ze strony Kościoła katolickiego, dzięki poparciu stanowiska episkopatu w sprawie zakazu aborcji.
Ustrój polityczny
Nikaragua jest wielopartyjną republiką z jednoizbowym parlamentem, w którym zasiada 92 deputowanych.
Podział administracyjny
Podział administracyjny Nikaragui obejmuje 15 departamentów (departamentos) i 2 regiony autonomiczne (región autónoma):
Departamenty:
- Boaco,
- Carazo,
- Chinandega,
- Chontales,
- Esteli,
- Granada,
- Jinotega,
- León,
- Madriz,
- Managua,
- Masaya,
- Matagalpa,
- Nueva Segovia,
- Rio San Juan,
- Rivas.
Regiony autonomiczne:
Społeczeństwo
Większość ludności Nikaragui, około 3/4, stanowią Metysi, potomkowie Indian i Europejczyków. Resztę stanowią osoby o białym lub czarnym kolorze skóry oraz Indianie. Językiem urzędowym jest hiszpański. Na wschodzie kraju znaczna część ludności (ok. 150 tys.) posługuje się miejscowym językiem miskito oraz dialektem języka angielskiego[1]. Tym ostatnim posługują się głównie przybysze z wysp karaibskich o czarnym kolorze skóry.
Religia
Według spisu ludności z 2005 większość Nikaraguańczyków (ok. 58,5%) to wyznawcy katolicyzmu (widać jednak wyraźny spadek - w 1995 odsetek wyznawców katolicyzmu wynosił 73%), liczni są również protestanci (21,6% - wzrost o około 5% w stosunku do 1995), z czego większość to zielonoświątkowcy. Mniejsze kościoły (protestanckie i inne) to: Zbory Boże (3,6%), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (1,7%), Bracia morawscy (1,5%), Kościół Boży (1,3%), Konwencja Baptystyczna (0,8%), Misyjny Zielonoświątkowy Kościół Boży (0,8%), Kościół Bożych Proroctw (0,7%), Mormoni (0,4%), Świadkowie Jehowy (0,4%). Pozostali to bezwyznaniowcy (15,7%).
Gospodarka
Nikaragua to nadal dość słabo rozwinięty kraj, w którym dominuje rolnictwo, głównie wielkie plantacje bawełny i kawy. Ponadto uprawia się kukurydzę, ryż, rośliny strączkowe, warzywa, tytoń i banany.
Choć wnętrze Nikaragui kryje wiele surowców mineralnych, to na uwagę zasługuje jedynie eksploatacja złota i rud miedzi. Przemysł przetwórczy jest również słabo rozwinięty.
Sieć kolejowa i drogowa są słabo rozwinięte i obejmują głównie zachodnią część kraju. Tutaj też przebiega Droga Panamerykańska. Ważną rolę odgrywa transport wodny (m.in. na obu jeziorach) i lotniczy.
Zadłużenie tego państwa w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 1350 dolarów, czyli wartość średniego zarobku za okres 4 lat. Politycy tego kraju, na czele z prezydentem, manifestują duże niezadowolenie i poczucie niesprawiedliwości w związku z wysokością odsetek, na których spłatę państwo przeznacza 50% dochodu. Organizacje międzynarodowe zdecydowały jednak, że zredukowanie zadłużenia Nikaragui w ramach inicjatywy HIPC nastąpiło w 2004.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- CIA World Factbook (po angielsku)
- Artykuł o A. Sandino Nowy Robotnik
- Somoza - Artykuł o klanie nikaraguańskich dyktatorów Aorta Magazine
