Gdańsk: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
update
Pugno (dyskusja | edycje)
555 edycji
LiveRC: Anulowanie modyfikacji użytkownika 89.206.7.35; cofnięcie do wersji autora MastiBot
Linia 48: Linia 48:
[[Grafika:Pomnik Trzech Krzyzy.JPG|thumb|right|200px|Pomnik Poległych Stoczniowców - ofiar pacyfikacji podczas wydarzeń [[Grudzień 1970|Grudnia 1970]]]]
[[Grafika:Pomnik Trzech Krzyzy.JPG|thumb|right|200px|Pomnik Poległych Stoczniowców - ofiar pacyfikacji podczas wydarzeń [[Grudzień 1970|Grudnia 1970]]]]


'''Gdańsk''', [[język niemiecki|niem.]] ''Danzig'', [[łacina|łac.]] ''Gedania'', ''Dantiscum'', [[Jidysz]] ''דאַנץ'' – ''danc'') – miasto w [[Polska|Polsce]] nad [[Morze Bałtyckie|Morzem Bałtyckim]], założone w [[997]] roku, [[stolica]] [[województwo pomorskie|województwa pomorskiego]] oraz [[archidiecezja gdańska|archidiecezji gdańskiej]]. Gdańsk jest również miastem królewskim i hanzeatyckim, swego czasu najludniejszym i najbogatszym w [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]].
'''Gdańsk''' ([[język kaszubski|kaszb.]] ''Gduńsk'', [[język niemiecki|niem.]] ''Danzig'', [[łacina|łac.]] ''Gedania'', ''Dantiscum'', [[Jidysz]] ''דאַנץ'' – ''danc'') – miasto w [[Polska|Polsce]] nad [[Morze Bałtyckie|Morzem Bałtyckim]], założone w [[997]] roku, [[stolica]] [[województwo pomorskie|województwa pomorskiego]] oraz [[archidiecezja gdańska|archidiecezji gdańskiej]]. Gdańsk jest również miastem królewskim i hanzeatyckim, swego czasu najludniejszym i najbogatszym w [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]].


Obecnie jest jednym z największych polskich miast (szóste pod względem [[miasta w Polsce według liczby ludności|liczby ludności]], 456 658 mieszkańców, i siódme pod względem [[miasta w Polsce według powierzchni|powierzchni]], 262 [[kilometr kwadratowy|km²]]).<ref name="Ludnosc_Polski" />
Obecnie jest jednym z największych polskich miast (szóste pod względem [[miasta w Polsce według liczby ludności|liczby ludności]], 456 658 mieszkańców, i siódme pod względem [[miasta w Polsce według powierzchni|powierzchni]], 262 [[kilometr kwadratowy|km²]]).<ref name="Ludnosc_Polski" />

Wersja z 22:00, 31 maj 2008

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
Herb Gdańska [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Dewiza: Nec temere, nec timide
(Bez strachu, ale z rozwagą)
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Prezydent miasta

Powierzchnia

265,50 [1] km²

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Wiadomości w Wikinews
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Gdańsk w XVII wieku otoczony pierścieniem nowożytnych fortyfikacji miejskich
Kościół NMP i ratusz Głównego Miasta – widok z Grodziska
ul. Długi Targ
Plik:GD022003 ubt.jpeg
Fontanna Neptuna
Plik:GD032003 ubt.jpeg
Ratusz Głównego Miasta w Gdańsku (zbliżenie)
Bastion Żubr – Dolne Miasto
Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte (zbliżenie)
Plik:Spichrze-Danzig.jpg
Spichlerze na Wyspie Spichrzów
Pomnik Poległych Stoczniowców - ofiar pacyfikacji podczas wydarzeń Grudnia 1970

Gdańsk (kaszb. Gduńsk, niem. Danzig, łac. Gedania, Dantiscum, Jidysz דאַנץ – danc) – miasto w Polsce nad Morzem Bałtyckim, założone w 997 roku, stolica województwa pomorskiego oraz archidiecezji gdańskiej. Gdańsk jest również miastem królewskim i hanzeatyckim, swego czasu najludniejszym i najbogatszym w I Rzeczypospolitej.

Obecnie jest jednym z największych polskich miast (szóste pod względem liczby ludności, 456 658 mieszkańców, i siódme pod względem powierzchni, 262 km²).[1]

Gdańsk jest położony u ujścia Motławy do Wisły nad Zatoką Gdańską; wraz z Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto; szerzej wraz z Pruszczem Gdańskim, Redą, Rumią i Wejherowem jest elementem aglomeracji gdańskiej. Ważne centrum kulturalne i naukowe oraz węzeł komunikacyjny Polski.

Historia

 Osobne artykuły: Kalendarium historii Gdańska, Historia Żydów w Gdańsku i Zabytki i inne obiekty turystyczne w Gdańsku.

W swej historii Gdańsk nosił także nazwy: Gyddanyzc, Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum i Gedanum.

Badania archeologiczne wskazują na istnienie w tym miejscu osady rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku, a w X wieku – grodu obronnego książąt pomorskich. Gdańsk (Gyddanyzc urbs) po raz pierwszy został wymieniony jako miasto w "Żywocie św. Wojciecha" spisanego przez Jana Kanapariusza w 999. Z tekstu tego wynika, że św. Wojciech był w Gdańsku wiosną 997.

Po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami Bolesław III Krzywousty przyłączył Pomorze Gdańskie do Polski. Po objęciu rządów na Pomorzu przez Świętopełka, nastąpił okres uniezależnienia się Pomorza Gdańskiego. W 1242 pod Gdańsk dotarł najazd Krzyżaków w wyniku czego książę Świętopełk musiał oddać Krzyżakom jako zakładnika swojego syna Mściwoja.

Bulla papieska Aleksandra IV przyznała miastu od 1260 prawo organizowania dorocznych jarmarków św. Dominika. Prawa miejskie na prawie lubeckim miasto otrzymało w 1263.

Po zajęciu miasta (1271) przez Brandenburczyków, Mściwój II Pomorski dzięki pomocy Bolesława Pobożnego odzyskał Gdańsk. 15 lutego 1282 w wyniku układu w Kępnie doszło do zwierzchnictwa władcy Wielkopolski nad Pomorzem Gdańskim. W 1306 Władysław I Łokietek mianował starostą gdańskim księcia kujawskiego Kazimierza. W sierpniu 1308 Brandenburczycy opanowali miasto bez grodu obronionego przez sędziego Boguszę. Krzyżacy wezwani przez Łokietka (za radą gdańskich dominikanów) do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków zajęli już w październiku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto. 13 listopada 1308, po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy pod dowództwem Henryka von Plotzke dokonali rzezi mieszkańców. Po otrzymaniu skargi Klemens V powołał komisję w tej sprawie. W 1343 zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego król Kazimierz III Wielki zrzekł się Pomorza Gdańskiego. W tym samym roku prawa miejskie otrzymało Główne Miasto. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki Heinrich IV Dusemer von Arfberg wydał dokument, który zlikwidował resztki działania prawa miejskiego wg wzoru lubeckiego i zastąpił je prawem chełmińskim. W 1361, 1378, 1411 i 1416 wybuchały powstania antykrzyżackie, krwawo tłumione.

W 1410 rada gdańska postanowiła uznać władzę Władysława Jagiełły. Gdańsk uzyskał przywileje m.in. otrzymuje okoliczne osady. Rok później Jagiełło w wyniku traktatu w Toruniu uwolnił Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk dotknęły represje ze strony Krzyżaków. 14 marca 1440 Gdańsk przystąpił do Związku Pruskiego. Po 146 latach 11 lutego 1454 zakończył się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku. 6 marca tego roku król Kazimierz IV Jagiellończyk na wniosek poselstwa Związku Pruskiego, z Janem Bażyńskim na czele, wcielił Gdańsk do Polski, udzielając mu jednocześnie przywileju bicia własnej monety (przywilej ten otrzymał też Toruń). Gdańsk został zwolniony z prawa nabrzeżnego a także dopuszczono przedstawicieli ziem pruskich do elekcji króla Polski.

Gdańsk przystąpił do wojny trzynastoletniej w 1455; gdańszczanie złożyli hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi, a 25 maja 1457 – podobnie jak Toruń – miasto otrzymało tzw. Wielki Przywilej, zapewniający swobodny przywóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli oraz inne przywileje, które miały wynagrodzić miastu wkład w wojnę.

Zawarcie w 1466 pokoju toruńskiego zagwarantowało Pomorzu Gdańskiemu oraz Warmii pozostanie przy Polsce. W traktacie umieszczono zapis, że Gdańsk należy do Polski.

W 1467 król zlikwidował urząd gubernatora i powołał na wzór Korony tytuł capitaneus Prussiae Generalis. Utworzono województwo pomorskie, w którym utworzono urzędy kasztelanów, podkomorzych i sędziów, którzy wchodzili w skład tzw. rady pruskiej, w skład której po dwóch wchodzili też przedstawiciele Gdańska, Elbląga i Torunia. Dla tych miast król powołał też starostów. W 1469 sądy grodzkie i ziemskie upodobniły ustrój Prus do ustroju Korony.

W czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519-1521, w dniach 8 – 10 listopada 1520 posiłkujący krzyżaków niemieccy landsknechci ostrzelali Gdańsk z Biskupiej Górki.

W 1525 miał miejsce tumult, wystąpienie luterańskiego pospólstwa i plebsu przeciwko burmistrzowi Eberhardowi Ferberowi, które obaliło stary magistrat. 17 kwietnia 1526 król Zygmunt wkroczył do Gdańska na czele 8 000 wojska, rozkazał ściąć buntowników i rozszerzył uprawnienia swojego burgrabiego, któremu nadał wyższe kompetencje niż burmistrzowi.

Król Zygmunt August specjalnym dekretem tolerancyjnym dla Gdańska z 1557 roku uspakaja nastroje społeczne i kładzie kres walkom religijnym w mieście. Dekret tolerancyjny był pierwszym tego rodzaju aktem prawnym w Europie. Wprowadzono też unifikację monetarną.

16 grudnia 1577 Stefan Batory potwierdził przywileje miasta i rozszerzając tolerancję religijną na inne wyznania.

Gdańsk stał się schronieniem dla obcokrajowców prześladowanych w swoich krajach za przekonania religijne wśród których były osoby wybitne i uzdolnione.

28 listopada 1627 na redzie gdańskiej rozegrała się bitwa morska. 3 maja 1660 zawarcie pokoju w Oliwie zakończyło okres potopu szwedzkiego.

W latach 1700-1721 – podczas wielkiej wojny północnej Gdańsk był niejednokrotnie zagrożony przez obce wojska.

Gdańsk opowiedział się za królem Stanisławem Leszczyńskim, stając się w Rzeczypospolitej głównym punktem oporu jego zwolenników przed interwencją rosyjską w czasie wojny o sukcesję polską. Od lutego do września 1734, był oblegany przez Rosjan i częściowo zniszczony przez ostrzał artyleryjski.

Prusy zajęły w 1772 niektóre majątki Gdańska oraz Nowy Port. Rozbiór Polski dał Prusom kontrolę dostępu do Gdańska, z jednej strony od granic Torunia do granic Gdańska na Wiśle oraz z drugiej strony przez zajęcie Nowego Portu. 23 stycznia 1793 Prusy dokonały zaboru Gdańska.

Po zdobyciu miasta przez wojska napoleońskie dowodzonymi przez marszałka Franciszka Józefa Lefèbvre'a. 9 lipca 1807 na mocy postanowień traktatu w Tylży, utworzono pierwsze Wolne Miasto Gdańsk, zależne od Francji. Od lutego 1814 Gdańsk ponownie znalazł się pod panowaniem Prus, co zostało potwierdzone na kongresie wiedeńskim w 1815 (m. in. ustalono przebieg nowych granic). Do połowy XIX wieku nastąpił ogólny upadek miasta. Po 1850, gdy utworzono połączenia kolejowe (Bydgoszcz – 1852, Szczecin i Berlin – 1870, Warszawa – 1877), stopniowo sytuacja miasta się poprawiała. Środki wyasygnowane przez Królestwo Prus na rozwój ekonomiczny, zniesienie ceł tranzytowych (co miało rozwinąć stosunki handlowe), a także budowa nowych stoczni i fabryk, okazały się jednak niewystarczające – Gdańsk nie mógł się dynamicznie rozwijać bez wykorzystania zaplecza gospodarczego Polski.

W Gdańsku tradycyjnie dominującą rolę odgrywała kultura i język niemiecki. Mimo to, szczególnie wskutek industrializacji miasta i napływu ludności wiejskiej, w XIX i na początkach XX wieku istniał tu silny ośrodek polskości. W mieście działały różne organizacje i stowarzyszenia, m. in. utworzona w 1849 organizacja polityczna Liga Polska, Towarzystwo Ludowe "Jedność" (od 1884), Towarzystwo Śpiewacze "Lutnia" (od 1891), Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" (od 1894). W 1901 na utworzono w Gdańsku największy na Pomorzu polski bank spółdzielczy, w 1906 Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Wydawano również polskie czasopisma i druki, w XIX wieku wychodziło ich ponad 150, od 1891 ukazywała się w języku polskim "Gazeta Gdańska", oraz od 1908 gazeta "Gryf". Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (11 listopada 1918) i utworzeniu II Rzeczypospolitej, powołano polską Radę Ludową, w dniu 14 listopada 1918 przekształconą w Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej na Prusy Królewskie (zlikwidowany w sierpniu 1919).

Od 1920 Gdańsk ponownie stał się Wolnym Miastem (wg postanowień traktatu wersalskiego z 1919), w którym uprawnienia polityczne i gospodarcze Polski były systematycznie bojkotowane przez władze miasta, zamieszkanego w zdecydowanej większości przez ludność niemiecką. Według szacunków w 1923 ludność polska mogła stanowić 15% mieszkańców miasta. W 1925 na terenie Wolnego Miasta została utworzona Archidiecezja gdańska. W 1933, po dojściu nazistów do władzy i utworzeniu III Rzeszy, rozpoczęły się prowokacje antypolskie oraz prześladowania działaczy i organizacji polskich. W latach 30. rozwinęła się znacznie gmina żydowska w Gdańsku, w 1939 liczyła ona 9 000 osób (ok. 8 000 wyemigrowało przed wybuchem II wojny światowej, reszta zginęła w obozach niemieckich).

1 września 1939 salwa z okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte rozpoczęła II wojnę światową. 1 września miała miejsce bohaterska obrona Poczty Polskiej w Gdańsku, a w dniach 1-7 września trwała obrona Westerplatte. W czasie wojny miały miejsce masowe zbrodnie niemieckie na inteligencji i członkach polskich organizacji, m. in. egzekucje w Piaśnicy Wielkiej (ok. 10-12 000 ofiar), ofiary zbrodni popełnionych na terenie Gdańska wywożono na cmentarz na Zaspie (ok. 14 000 ofiar). Od września 1939 w Gdańsku znajdował się obóz przejściowy (niem. Durchgangslager) dla Polaków, następnie 3 podobozy obozu koncentracyjnego Stutthof, 2 filie obozu jenieckiego w Malborku (Stalag XX B), oraz 14 obozów pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości – skierowanych do pracy m. in. w stoczniach gdańskich przestawionych na produkcję zbrojeniową dla Kriegsmarine (np. łodzi podwodnych).

W latach II wojny światowej Gdańsk stanowił silny ośrodek polskiej konspiracji. W mieście oraz rejonie Pomorza działała Armia Krajowa oraz Tajna Organizacja Wojskowa "Gryf Pomorski" (utworzona w lipcu 1941). Organizacja zajmowała się dywersją i działaniami zbrojnymi przeciwko okupantowi, przeprowadzając ok. 100 akcji bojowych, m. in. w sierpniu 1943 zaatakowano lotnisko niemieckie w Rumi, a w listopadzie 1943 kolejne w Strzebielinie.

Pod koniec marca 1945 wojska radzieckie i polskie przystąpiły do szturmu na miasto, które Niemcy zamienili w twierdzę. Na osobisty rozkaz Adolfa Hitlera dowództwo niemieckiej 2. Armii odmówiło kapitulacji. 30 marca 1945 miasto zostało zdobyte. Po ustaniu działań wojennych Gdańsk został zniszczony przez wojska sowieckie w 55%, natomiast posiadające bezcenne walory architektoniczne i urbanistyczne śródmieście aż w 80%. W rezultacie II wojny światowej Gdańsk został ponownie przyznany Polsce. Pozostała w mieście ludność niemiecka uległa wysiedleniu. Od 1946 Gdańsk był siedzibą województwa gdańskiego.

Podczas wydarzeń Grudnia 1970, rozpoczął się strajk w Stoczni Gdańskiej. Doszło do walk ulicznych i starć z organami bezpieczeństwa, a w efekcie do podpalenia gmachu KW Polska Zjednoczona Partia Robotnicza w czasie trwającego wiecu protestacyjnego. Milicja i wojsko użyło broni przeciwko demonstrantom, zatrzymano ok. 3 000 ludzi, byli zabici i ranni (co najmniej 44 zabitych).

31 sierpnia 1980 podpisano porozumienia sierpniowe kończące falę protestów robotniczych i strajków. Porozumienie gwarantowało m.in. powstanie pierwszych niezależnych związków zawodowych. Wydarzenia te przyjmuje się jako początek procesu obalenia systemu komunistycznego we Europie Wschodniej. Rok później w Hali Olivii odbył się krajowy Zjazd "Solidarności".

W 1983 gdańszczanin Lech Wałęsa został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. Do dnia dzisiejszego Wałęsa mieszka w Gdańsku, na ulicy Polanki.

W 1987 do Gdańska z wizytą przybył Jan Paweł II. W 1992 diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. W 1995 doszło do katastrofy budowlanej budynku mieszkalnego przy al. Wojska Polskiego. W 1997 uroczyście obchodzono 1000-lecie Gdańska.

W 2005 uroczyście obchodzono 25-lecie powstania NSZZ Solidarność. Wśród wielu konferencji, wystaw i pokazów, na terenie Stoczni Gdańskiej odbył się koncert Jean Michela Jarre'a, który zgromadził ponad 100 tys. widownię. 22 maja 2006 wybuchł pożar w kościele św. Katarzyny.

Zmiana liczby ludności

 Osobny artykuł: Ludność Gdańska.
Data 1650 1725 1753 1793 1875 1914 1929 1946 1955 1970 1980 1990 2000 2004 2006 2007 2008
Populacja 70 000 53 000 45 000 36 000 98 000 175 000 256 400 118 000 242 900 365 600 456 700 464 600 456 600 459 072 458 053 456 658 456 913
Gdańsk Wrzeszcz

Znani gdańszczanie

 Osobny artykuł: Honorowy Obywatel Miasta Gdańska.

Kultura

 Osobny artykuł: Kultura w Gdańsku.

Gdańsk jest jednym z największych ośrodków kulturalnych w północnej Polsce. Działa tu kilka teatrów, siedem kin, Opera, i filharmonia. Dla turystów równie ważna jest możliwość zwiedzania ogromnej ilości muzeów, dokumentujących burzliwą przeszłość miasta. Gdańsk to również ważny ośrodek chóralny z bogatą przeszłością w którym aktywnie działa kilka grup. Prestiż miasta dodatkowo podnoszą różnego rodzaju festiwale i imprezy począwszy od Festiwalu Szekspirowskiego, przez Jarmark św. Dominika aż po Festiwal Dobrego Humoru.

Gospodarka

Gdańsk jest jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych w rejonie Morza Bałtyckiego. Już pierwsze przekazy dowodzące istnienia miasta, jak "Żywota Święty Wojciecha" z 997, mówią o grodzie, mieście; ówczesny Gdańsk musiał być więc ludną osadą. Gród prowadził działalność handlowo-targową, z rybołówstwem, zbieractwem bursztynu i portem morskim. W 1235 roku Gdańsk otrzymał prawa miejskie w wyniku silnego rozwoju za czasów Świętopełka. Najwyższe stosunki handlowe Gdańsk utrzymywał z Lubeką, skąd przywożono sól oraz sukno, a wywożono zboże i drewno.

W następnym okresie pomimo zdobycia Gdańska przez Krzyżaków w 1309 miasto dalej się rozwijało, aż do roku 1390 kiedy nastąpił spór pomiędzy Polską i zakonem. Wcześniej Gdańsk stał się członkiem Hanzy, pośredniczył w handlu zagranicznym Polski pobierając tzw. funtowe. Do gdańskiego portu przybijało coraz więcej statków, powstały wielkie spichlerze oraz wielki żuraw wybudowany w 1367. Gdańsk prześcignął inne miasta dolnej Wisły jak Elbląg, Toruń czy Chełmno. Stał się również przodującym miastem w Hanzie.

Po zakończeniu wojny i podpisaniu pokoju toruńskiego nastąpił okres związku z Polską. Gdańsk uzyskał liczne przywileje: szeroką autonomię w dziedzinie finansowej, administracyjnej i sądowniczej. Przyznano prawo wydawania statutów tzw. wilkierzy – przepisów normujących życie miejskie, przede wszystkim handlowe. Ponadto Gdańsk otrzymał prawo bicia własnej monety w złocie i srebrze. W tym czasie Gdańsk wprowadził nowe cło, palowe, w celu zwiększenia swoich dochodów. Nastąpił złoty okres rozwoju gospodarczego miasta. Gdańsk stał się monopolistą w handlu zagranicznym Polski, pośrednicząc w transakcjach eksportowo-importowych. Prowadził wówczas wymianę handlową na dużą skalę, handlował z niemieckimi miastami hanzeatyckimi: Hamburgiem, Lüneburgiem, Wismarem, Rostockiem, duńskimi i szwedzkimi, skąd sprowadzano: śledzie, futra, żelazo i wywożono: sól, piwo, wino, owoce południowe i towary przemysłowe. Podobne transakcje Gdańsk zawierał na wschodnim wybrzeżu Bałtyku z Rewlem, Parnawą, Dorpatem, Rygą i Nowogrodem. Duże znaczenie miały kontakty kupców z Brugią, dokąd wywozili: zboże, drewno, futra, ołów, miedź węgierską, żelazo szwedzkie i przywozili: sukno flandryjskie, wino, oliwę, owoce południowe. Następnie przenieśli swoje kontakty handlowe do Antwerpii i Amsterdamu. Również handlowano z Anglią, Francją oraz Hiszpanią i Portugalią. Udział Gdańska w ogólnym handlu w rejonie Bałtyku osiągnął 30%.

Eksport zboża przez Gdańsk w latach 1490-1793 (1 łaszt = ok 2400 kg pszenicy lub 2200 kg żyta)

Na początku XVII wieku Gdańsk pod względem wielkości dorównał Lubece. Na krótko przed potopem Gdańsk, liczący 77 000 mieszkańców, stał u szczytu rozkwitu. Następne lata obniżyły wartość handlu, Europa Zachodnia zmniejszała zapotrzebowanie na zboże z Gdańska, liczne wojny zniszczyły miasto, w końcu doszło do zaborów i utraty samodzielności. W celu odwrócenia złej koniunktury Gdańsk utworzył Izbę Handlową, oddano na cele giełdy towarowej Dwór Artusa, utrzymywano swoich agentów handlowych w stolicach większych państw i chętnie przyjmowano obcych agentów i konsulów innych państw.

W połowie XVII wieku zatrudnienie znajdowało 8000 robotników, natomiast w efekcie recesji w połowie XVIII wieku zaledwie kilkuset. Następował zmierzch miasta. W XIX wieku życie gospodarcze miasta tkwiło w zastoju.

Bydgoszczą w 1852 stopniowo sytuacja gospodarcza się poprawiała. W 1870 dodatkowo utworzono nowe połączenia kolejowe ze Szczecinem i Berlinem, a w 1877 z Warszawą. W 1873 powstała pierwsza linia tramwaju konnego do Oliwy.

Nie pomagały nawet środki Prus przeznaczane na podniesienie handlu. Gdańsk bez zaplecza gospodarczego Polski nie miał warunków do rozwoju. Starano się jednak różnymi środkami poprawić niekorzystną sytuację – w 1870 utworzono nowe połączenia kolejowe ze Szczecinem i Berlinem, a w 1877 z Warszawą. W 1873 powstała pierwsza linia tramwaju konnego do Oliwy. Po kolejnych decyzjach z końca XIX wieku, znoszących cła tranzytowe, nastąpił stopniowy rozwój eksportu (głównie zboża i drewna), towarzyszyła temu rozbudowa gdańskiego portu i rozbudowa przemysłu (stocznie, fabryki i zakłady naprawy taboru kolejowego).

W latach 1871-1897 założono pierwszą sieć kanalizacyjną, następnie rozpoczęto budowę Instalacja wodnaów. W 1853 wybudowano gazownię, w latach 1897 elektrownię, a w okresie od 1895-1896 pierwsze elektryczne linie tramwajowe. W połowie XIX wieku rozwijała się także nauka, w 1849 w Gdańsku działało 46 szkół elementarnych i 8 szkół średnich, w 1904 otwarto politechnikę.

Dopiero koniec I wojny światowej oraz powstanie Wolnego Miasta Gdańska z wolną Polską umożliwiło wejście w kolejną fazę rozwoju miasta.

Liczba statków wchodzących do/wychodzących z portu w Gdańsku:

Biorąc pod uwagę tonaż statków wzrósł on w 1930 o 322% w stosunku do roku 1912. Przed wojną 1914-1918, podrzędny port, mniejszy od portu Brema, Szczecin, Ryga, Kopenhaga czy Sztokholm, wysunął się na pierwsze miejsce wśród portów nad Bałtykiem. Dopiero przyczyny polityczne, znaczny wpływ Republiki Weimarskiej na Wolne Miasto Gdańsk, spowodowały podjęcie decyzji o budowie portu w Gdyni, który do II wojny światowej prześcignął port w Gdańsku. II wojna światowa, której początek miał miejsce właśnie tu na Westerplatte doprowadziła w rezultacie do walk o miasto na wiosnę 1945 roku. Zniszczenie miasta nie było wynikiem walk o nie, lecz akcji regularnego wypalania oraz burzenia dokonanego przez Armię Czerwoną.

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta, istniejący przemysł sprzed wojny został odtworzony i rozbudowany. Odbudowano Port Gdańsk wewnętrzny oraz powstał nowy port zewnętrzny zwany Portem Północnym. Zostały odbudowane stocznie. Pojawiły się nowe gałęzie przemysłu jak: precyzyjny, elektroniczny i informatyka.

Plik:Portgdansk.jpg
Port w Gdańsku
Większe firmy Porty i stocznie

Handel

W Gdańsku znajdują się następujące obiekty handlowe i zabytkowe:

Centra handlowe Hipermarkety Supermarkety budowlane Sklepy typu cash and carry Markety elektroniczne

W budowie:

Komunikacja i transport

Układ drogowy

Drogi krajowe i wojewódzkie w Gdańsku

Gdańsk leży na skrzyżowaniu ważnych drogowych szlaków komunikacyjnych. W mieście spotykają się trasy europejskie E28 (trasa europejska), E75 (trasa europejska) oraz E77 (trasa europejska). Na terenie Gdańska rozpoczyna się droga krajowa Droga krajowa nr 1, krzyżują się ponadto drogi Droga krajowa nr 7 oraz S6. Sieć drogową uzupełnia 6 dróg wojewódzkich.

Gdańsk posiada obwodnicę tranzytową północ-południe w klasie drogi ekspresowej (Obwodnica Trójmiasta S6), omijającą centrum miasta od zachodu. Po otwarciu autostrady A1, obwodnica stanowić będzie jej przedłużenie. Jednym z problemów transportowych Gdańska jest brak bezpośredniego połączenia portu gdańskiego z obwodnicą – najkrótsza trasa wiedzie przez centrum miasta. W związku z tym, na najbliższe lata planuje się budowę dwóch tras umożliwiających wyprowadzenie ruchu tego typu z centrum – południowej obwodnicy Gdańska oraz Trasy Sucharskiego.

Główną osią drogową miasta jest główna arteria komunikacyjna Trójmiasta, przebiegająca równolegle do linii kolejowej przez najważniejsze części miasta – Śródmieście, Wrzeszcz i Oliwę (leżące na tzw. Dolnym Tarasie). Dzielnice Górnego Tarasu, położone w zachodniej części miasta, posiadają znacznie gorszą sieć drogową, opierającą się głównie na drogach dojazdowych do obwodnicy (ul. Świętokrzyska, Trasa W-Z, ul. Słowackiego, ul. Spacerowa).

Transport publiczny

 Osobne artykuły: Tramwaje w Gdańsku i Autobusy w Gdańsku.

Kręgosłup transportu publicznego w aglomeracji trójmiejskiej stanowi Szybka Kolej Miejska, której pociągi kursują od Tczewa przez Gdańsk, Sopot, Gdynię, do Rumi, Redy, Wejherowa i Słupska, na odcinku Gdańsk-Gdynia z częstotliwością do 7-8 minut w szczycie, po własnym torowisku wydzielonym z sieci PKP Polskie Linie Kolejowe.

Transport miejski w Gdańsku zarządzana jest przez Zarząd Transportu Miejskiego (ZTM Gdańsk), zaś przewozy realizują Zakład Komunikacji Miejskiej sp. z o.o. (ZKM Gdańsk), na którego stanie znajdują się 222 autobusy i 260 wagonów tramwajowych i PKS Gdańsk sp z o.o. ,GRYF Kartuzy oraz PKS Wejherowo. Na zlecenie ZTM funkcjonuje 75 linii autobusowych stałych dziennych, 10 linii nocnych i 4 linie sezonowe (łączna długość 767,7 km) oraz 10 linii tramwajowych (łączna długość 116,7 km). W Gdańsku funkcjonują także przewoźnicy prywatni (m.in. P.A. Gryf, Roki-Trans, Angelus, Planetobus i in.), którzy zapewniają głównie komunikację z okolicznymi miejscowościami.

W ramach wakacyjnej komunikacji turystycznej, miasta Gdańsk, Sopot, Gdynia, Hel i Jastarnia postanowiły o uruchomieniu (od 2006 roku) usługi Tramwajów Wodnych. Promy kursują na pięciu liniach, łącząc ze sobą powyższe miasta. Pasażerowie posiadający rowery, mogą je (za dodatkową opłatą) zabrać ze sobą na pokład. Zarówno w sezonie 2007, jak i obecnym (2008) wszystkie linie obsługują promy Żeglugi Gdańskiej.

W roku 2007, miasto Gdańsk wspólnie z trzynastoma gminami sąsiadującymi, utworzyło Metropolitarny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej. Jednym z pierwszych postanowień MZKZG była decyzja o wdrożeniu biletu metropolitalnego. Obecnie (pierwszy etap integracji) nie umożliwia on jednak podróżowania wszystkimi środkami komunikacji, działającymi na obszarze MZKZG. Uniemożliwia to zróżnicowanie taryf u operatorów, działających na terenie Związku.

Transport lotniczy i żegluga

Znajdujący się w granicach miasta, w dzielnicy Matarnia, port lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy jest czwartym pod względem wielkości ruchu pasażerskiego portem lotniczym w Polsce. W 2006 roku obsłużył ponad 1,2 mln pasażerów na ponad 20 liniach krajowych i międzynarodowych.

Z Długiego Pobrzeża regularnie odbywają się rejsy białej floty, obsługiwanej przez przedsiębiorstwo Żegluga Gdańska, głównie na trasach wycieczkowych po porcie, na Westerplatte oraz do Sopotu i Gdyni. W Gdańsku Nowym Porcie znajduje się ponadto terminal pasażerski, z którego odpływają promy do Nynäshamn (Szwecja) linii Polferries.

Zabytki i inne obiekty turystyczne w Gdańsku

 Osobny artykuł: Zabytki i inne obiekty turystyczne w Gdańsku.
Gdańsk widziany z wieży Bazyliki Mariackiej

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie, a znaczna część zabytków ruchomych uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu. Pod koniec średniowiecza Gdańsk stał się najważniejszym ośrodkiem artystycznym na Pomorzu. Również w okresie renesansu i baroku działali tutaj wybitni twórcy, np. Willem, Abraham i Izaak van den Blocke, Antoni van Obberghen, Andreas Schlüter.

Najważniejsze zabytki Gdańska znajdują się na Głównym Mieście (Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa, Dom Uphagenów) i Starym Mieście (Wielki Młyn, Ratusz Starego Miasta, kościół św. Katarzyny), główne znajdują się wzdłuż Drogi Królewskiej reprezentacyjnej ulicy Gdańska – Długiej. Na Głównym Mieście znajduje się również Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP największa średniowieczna świątynia z cegły w Europie. Do 1939 roku istniała Wielka Synagoga.

Do ważnych miejsc w Gdańsku należy również Westerplatte, Twierdza Wisłoujście oraz Oliwa, gdzie znajduje się zespół katedralny.

Zabytki Gdańska znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego (zobacz link w artykule "Europejski Szlak Gotyku Ceglanego").

Polityka i administracja

Gdańsk jest stolicą i największym miastem Województwa Pomorskiego. Administracja miasta to nie tylko Urząd Miejski, ale również wiele innych podmiotów organizacyjnych podległych władzom miasta. Należą do nich m.in. takie jednostki jak: Zarząd Dróg i Zieleni, Zarząd Transportu Miejskiego, Straż Miejska, Biuro Rozwoju Gdańska (planowanie przestrzenne), Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Miejski Dom Kultury. Ponadto Miastu podlega ponad 200 placówek oświatowych.

Posłowie

 Osobny artykuł: Radni miasta Gdańska w kadencji 2006-2010
UWAGA: sugestia rozszerzonej treści w nieistniejącym artykule - trzeba poprawić link.

Posłowie do Parlamentu Europejskiego z Gdańska

Posłowie na Sejm z okręgu gdańskiego

Okręg obejmuje obszary powiatów: gdańskiego, kwidzyńskiego, malborskiego, nowodworskiego, starogardzkiego, tczewskiego, sztumskiego oraz miast na prawach powiatu: Gdańsk i Sopot. Liczba posłów wybieranych w tym okręgu wyborczym wynosi 12.

Podział administracyjny

 Osobne artykuły: Jednostki morfogenetyczne Gdańska i Dzielnice Gdańska.

Gdańsk, decyzją Rady Miasta, podzielony jest na 30 jednostek zwanych dzielnicami. Mieszkańcy dzielnic mają prawo tworzyć jednostki pomocnicze gminy – Rady Osiedli. W Gdańsku działa 10 Rad Osiedli. Utworzono je w dzielnicach Brzeźno, Kokoszki, Krakowiec-Górki Zachodnie, Letnica, Młyniska, Olszynka, Osowa, Rudniki, Strzyża oraz Wyspa Sobieszewska. Szablon:Dzielnice Gdańska

Edukacja

Wyższe uczelnie

Gmach główny Politechniki Gdańskiej

W Gdańsku i jego najbliższych okolicach swą siedzibę ma kilkanaście uczelni wyższych. Studiuje na nich około 60.000 studentów, co czyni z Gdańska jeden z najważniejszych ośrodków akademickich w Polsce.

Organizacje regionalne i naukowe

  • Instytut Bałtycki zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi wybrzeża krajów nadbałtyckich i gospodarką morską, stosunkami polsko-niemieckimi i polsko-skandynawskimi.
  • Gdańskie Towarzystwo Naukowe
  • Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
  • Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa w Gdańsku

System stypendialny

Od 2005 roku Gdańsk jest pierwszym miastem w Polsce, które przyznaje stypendia na studia zagraniczne. Stypendium Naukowe im. Gabriela Daniela Fahrenheita jest przeznaczone dla absolwentów matury międzynarodowej oraz wybitnych maturzystów w celu pokrycia kosztów studiów na zagranicznych uczelniach.

Sport

Stadion Lechii

Gdańskie kluby sportowe

  • Polonia Gdańsk powołany 27 września 1945 roku – początkowo nosił nazwę "NIT". Pierwsze mecze rozgrywano na wyspie Ostrów, a "dojazd" na żużlowe boisko odbywał się łodzią.
    • sekcja piłki nożnej mężczyzn (V liga w sezonie 2006/07)
  • Trefl Gdańsk – męska drużyna siatkarska z Gdańska powstała w 2005 roku z inicjatywy właściciela firmy Trefl S.A. – Kazimierza Wierzbickiego.
    • sekcja siatkówki mężczyzn (I liga w sezonie 2007/08)
  • SMS Gdańsk – zespół piłki ręcznej mężczyzn (I liga w sezonie 2006/07)

Kościoły i Związki Wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Kościoły ewangelikalne:

Inne:

Nazwę Gdańsk nosiły lub noszą

Gdańsk (holownik śrubowy śródlądowy)

Gdańsk
Historia Gdańska
Dzielnice Gdańska
Atrakcje
Kultura w Gdańsku
Edukacja
Religia
Komunikacja
Sport

Flaga Gdańska

Miasta partnerskie

Panorama miasta

Panorama Gdańska ze szczytu Bastionu Jerozolimskiego na Grodzisku
Panorama Gdańska ze szczytu Bastionu Jerozolimskiego na Grodzisku
  1. ↑ a b c d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007. (GUS), [1]

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Województwo pomorskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Szablon:Miasta wojewódzkie Szablon:Związek Miast Nadwiślańskich Szablon:Nowa Hanza Szablon:ESK 2016 Szablon:Unia Metropolii Polskich

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gdańsk&oldid=12768011”