Janowiec (województwo lubelskie)

Janowiec

{{{rodzaj miejscowości}}}
Widok na wieś z Mięćmierza
Państwo	lubelskie
Powiat	puławski
Gmina	Janowiec
Liczba ludności	1000
Strefa numeracyjna	(+48) 81
Kod pocztowy	24-123
Tablice rejestracyjne	LPU
SIMC	0381373
Położenie na mapie brak Brak mapy: lubelskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

{{Polska miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | miejscowość podstawowa = | rodzaj miejscowości = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "flaga wsi", "sekundE", "minutE", "herb wsi", "stopniN", "sekundN", "minutN", "stopniE", "mapa wsi", "dopełniacz wsi" oraz "herb artykuł".

Janowiec – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, w gminie Janowiec, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły oraz trójkąta turystycznego: Puławy - Kazimierz Dolny - Nałęczów, przy ujściu Plewki do Wisły, połączona przeprawą promową z Kazimierzem Dolnym.

Historycznie położony jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej. Miasto w powiecie radomskim w województwie sandomierskim w XVI wieku było własnością kasztelana lubelskiego Andrzeja Firleja. Do 1954 roku siedziba gminy Oblasy.

Miejscowość jest siedzibą gminy Janowiec i znajduje się w granicach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. W Janowcu działa klub piłkarski Serokomla Janowiec.

Nazwy własne miejscowości w dokumentach źródłowych: 1325-8 „Srocomhla”, 1346-58 „Srocomla”, „Grochomla”, „Scrocomla”, „Socrocomla”, Sirocomla, Syrocomla, 1352 Srokomlya, 1361 Svrokomla, 1369 Srocomla, 1373-4 Sirocomla, 1389 „Z(ir)okomla”, 1409 „Syrocomla”, 1412 „Syrokomla”, 1415 „Srokomla”, 1417 „Chirokomla”, 1422 „Syrokomlya”, 1456 „Sirokomlya”, 1457 „Schirokomlya”, 1461 „Szirokola”, 1470-80„ Srokomla” (u Długosza), „Srokomlya”, „Sirokomlya”, „Syrokomla”, 1491 „Serokomla”, 1497 „Sirokomlya“, 1506 „Svrokomla”, 1508 „Srokomlya”, 1510 „Schyrokomla”, 1526, 1530 „Sirokomlia”, 1531 „Serokomlija”, 1537 „Serokomla” [...] exnunc [...] „Janowiec propter arcem ibidem”, 1538 „Serokomla”, 1563 „Szerokomlya”, 1569 „Janowiecz alias Serokomlia”, 1508 „Janowiec”, „Janoviec”, „Janowiecz” (ale: w 1652 „Janowiec olim Szerokomla”, 1721 Janowiec niegdyś Serokomla”)

Historia

Miejscowość w 1325 wymieniana w kronikach pod nazwą Serokomla. Zmiana nazwy na Janowiec (na pamiątkę poprzednich właścicieli) i otrzymanie praw miejskich nastąpiło w 1537 r., na podstawie przywileju otrzymanego od króla Zygmunta Starego.

Pierwszym dziedzicem (zasadźcą) był w latach 1346-61 Jan herbu Syrokomla z Syrokomli podsędek i sędzia ziemi krakowskiej (Urzędnicy małopolscy XII-XV w., Wr. 1990 s.311)
1470-80 jak opisuje Długosz w Syrokomli był murowany kościół parafialny św. Małgorzaty, patronatu Mikołaja Janowskiego herbu Syrokomla, fundacji Bodzanty biskupa krakowskiego.
Z 7 łanów kmiecych dziesięcinę snopową wartości do 5 grzywien dowożą klasztorowi świętoktrzyskiemu. Pleban miejscowy ma w Syrokomli własne role i łąki, z nadania bpa Bodzanty dziesięciny snopowe z Kijan, wcześniej należącą do stołu bpa, na którą ma przywilej od Bodzanty i kapituły krakowskiej oraz dziesięciny snopowe z folwarków w Janowicach, a także Mięćmierzu i Niebrzegowie. Okręg parafialny: Syrokomla, Janowice, Mięćmierz, Przyłęk (Długosz L.B. t.II s.552, t.III s.248, s.257)

1482 plebanem był Jan, w 1483 Stanisław z Wojczyc kanonik i oficjał sandomierski jako sędzia komisaryczny Jana biskupa krakowskiego potwierdza rezygnację Jana plebana Syrokomli z dziesięcin snopowych z gruntu zwanego „Patroszyn” na rzecz opactwa świętokrzyskiego.

Miasto miało w założeniach (wykorzystując dogodne położenie leżącej naprzeciw przeprawy wiślanej z Mięćmierza wsi Serokomli) obsługiwać i czerpać spodziewane zyski z ważnego w XVI w. szlaku handlu wołami prowadzącego z Rusi przez Małopolskę na Śląsk. Ostatecznie, zamierzenia Piotra Firleja – starosty radomskiego i założyciela miasta – nigdy nie miały się spełnić. Po Firlejach Janowiec przeszedł w ręce Tarłów a następnie Lubomirskich. W latach 1610-1613 z fundacji rodu Tarłów powstał kościół św. Cecylii ze szpitalem i wikariatem. W 1655 r. Jerzy Lubomirski potwierdził stare i nadał nowe przywileje miastu. Z czasów potopu szwedzkiego datuje się ograbienie miasteczka i zniszczenie zamku (wkrótce odbudowanego). W 1732 r. król August II rozszerzył dotychczasowe przywileje dla Janowca. Wiek dziewiętnasty to stopniowy upadek gospodarczy miasteczka, które w latach 1812-1813 przegrało spory z właścicielami zamku o prawo do korzystania z pastwisk i lasów. W 1820 r. właściciele zamku rozebrali ratusz, a w 1869 r. władze carskie po rewizji miast pozbawiły Janowiec praw miejskich. W okresie międzywojennym Janowiec należał do Gminy Oblasy. W latach 1929-1931 proboszczem janowieckim był ks. dr Władysław Chrzanowski (1886-1933), działacz społeczny, oświatowy i polonijny oraz poseł na sejm konstytucyjny (1919-1921, pierwszy po odzyskaniu niepodległości).

Latem 1940 roku grupa należąca organizacyjnie do Komendy Obrońców Polski pod dowództwem dr Koperskiego "Szymka" zaatakowała pod Janowcem oddział niemieckiej żandarmerii. Akcja miała zapobiec wykryciu przez Niemców tajnego magazynu broni. W 1941 r. miejscowość została spacyfikowana przez hitlerowców, zginęło wtedy 210 mieszkańców. Po wojnie została odbudowana.

29 lipca 1944 został utworzony przyczółek przez Rosjan. Rejon ciężkich walk do stycznia 1945. Z przyczółka dnia 14 stycznia 1945 atakowały oddziały 33 Armii, 68 Armii i 7 Korpus Kawalerii Gwardii wsparte czołgami (9 i 11 korpus pancerny).

9 czerwca 1985 roku wieś została odznaczona Krzyżem Partyzanckim.

Podczas powodzi w czerwcu 2010 wezbrane wody Wisły przerwały wał przeciwpowodziowy. W wyniku tego zdarzenia zalana została niżej położona część Janowca.

Hejnał Janowca został skomponowany przez Mateusza Pospieszalskiego jako fragment utworu Moje miejsce na ziemi.

Zabytki

Zamek

• zamek wybudowany w I połowie XVI wieku przez Mikołaja Firleja i jego syna – Piotra Firleja, obecnie oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym;
• kościół wybudowany ok. 1350 roku w stylu gotyckim, znacznie przebudowany w XVI wieku w stylu renesansowym, wewnątrz nagrobek Firlejów dłuta Santi Gucciego z Florencji;
• zespół dworski złożony z budynków przeniesionych z pobliskich terenów Lubelszczyzny; w skład zespołu wchodzą:
  • barokowy dwór zbudowany w latach 1760–1770 przez Wierzbickich, przeniesiony do Janowca z miejscowości Moniaki, wewnątrz znajduje się ekspozycja wnętrz domu ziemiańskiego oraz pokoje gościnne;
  • drewniany spichlerz z przełomu XVIII i XIX w. przeniesiony z Podlodowa, z ekspozycją etnograficzną;
  • stodoła z końca XIX wieku przeniesiona ze wsi Wylągi;
  • lamus z końca XIX wieku przeniesiony ze wsi Kurów.

Turystyka

Szlaki turystyczne

• Szlak Renesansu Lubelskiego

Zobacz też

• Zamek w Janowcu
• Cmentarz żydowski w Janowcu
• Miejscowości o podobnych nazwach: Janowiec, Janowiec Kościelny, Janowiec Wielkopolski, Janowiec-Jastrząbki, Janowiec-Leśniki, Janowiec-Wieś.
• Mikołaj Piaskowski

Bibliografia

• Marta Sapała, Anna Olej- Kobus, Krzysztof Kobus- "Super Polska", Wydawnictwo Carta blanca, 2008;
• ks. dr Władysław Chrzanowski "Przewodnik po Janowcu", 1930, wznowiony w 2010, ISBN 978-83-923065-5-9;
• cykl wydań "Notatnika Janowieckiego" z lat 1995-2010, prowadzone przez Towarzystwo Przyjaciół Janowca nad Wisłą, ISSN 1426-627X;
• Michał Pawlikowski, "Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886-1933", Strzałków 2011, ISBN 978-83-933262-0-4.
• Józef Gacki: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. Wyd. Wydawnictwo Jedność. Kielce 2006. ISBN 83-7442-389-7.{{Cytuj książkę}} Nieznane pola: "czasopismo".

Linki zewnętrzne

• Janowiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 429 .
• Serwis Informacyjny Gminy Janowiec
• Historia Żydów w Janowcu na portalu Wirtualny Sztetl
• Janowiec - galeria zdjęć