Dwór w Leszczkowie
| ||
 Około 1935. | ||
| Państwo |  Ukraina
| |
| Miejscowość | Leszczków (Ukraina) | |
| Typ budynku | dwór | |
| Styl architektoniczny | klasycyzm | |
| Rozpoczęcie budowy | 2 poł. XVIII wieku | |
| Ukończenie budowy | 2 poł. XVIII wieku | |
| Ważniejsze przebudowy | lata 20 XX wieku | |
| Zniszczono | 1944 | |
| Pierwszy właściciel | Kasper i Michał Świeżawscy | |
| Kolejni właściciele | Feliks Obertyński, Wacław Obertyński, A. Hulimka, Stanisław Łomnicki, Stefania Łomnicka, Karolina z Kraińskich i Roman Żurowscy | |
| Obecny właściciel | w 1951 r. przekazane ZSRR[1] | |
Położenie na mapie Ukrainy   Leszczków (dwór) | ||
 50°27′37,8720″N 24°06′17,4204″E/50,460520 24,104839
| ||
Leszczków – dwór klasycystyczny z drugiej połowy XVIII wieku, znajdował się około jednego kilometra na zachód od wsi Leszczków, powiat sokalski, województwo lwowskie. W 1935r. do dworu należało 352 ha gruntów: 269 ha rola, 47 ha lasy, 20 ha łąki, 7 ha pastwiska, 5 ha ogrody, 3 ha grunty pobudowane, nieurodzajne 0,7 ha, 0,3 ha jeziora i stawy[2]. Właściciele Leszczkowa posiadali dodatkowo połowę zalesionych przez siebie majątków Skrzynka (460 ha), Delastowice (64 ha) i Wócina (44 ha) położonych w pobliżu Dąbrowy Tarnowskiej[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dwór został wybudowany przez Kaspra Świeżawskiego, herbu Paprzyca i jego syna Michała w drugiej połowie XVIII wieku (zmarli niemal równocześnie przed 1793r.[4]) W pierwszej połowie XIX wieku właścicielem został Feliks Obertyński, członek Stanów Galicyjskich w latach 1817-1845. Dwór po nim odziedziczył jego syn Wacław. Około 1857r. majątek został sprzedany A. Hulimce. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku majątek ziemski należał do Stanisława Łomnickiego, a przed pierwszą wojną światową do Stefanii Łomnickiej. 11 września 1919r. majątek został kupiony przez Romana Żurowskiego i Karolinę z Kraińskich Żurowską[5] od grupy żydowskich finansistów, którzy weszli w posiadanie majątku, gdy Łomniccy nie wywiązali się ze swoich zobowiązań i nie wykupili wystawionych weksli[6]. Na terenie majątku ziemskiego znajdował się młyn, gorzelnia i XVIII wieczny spichlerz[7]. Przy dworze Żurowscy wybudowali fabrykę samodziałów (rozbudowana w latach 1935-1937 po pożarze; wybuchł 24 grudnia 1934r.), która dzięki wysokiej jakości swoich produktów z czystej wełny cieszyła się uznaniem w II RP[8]. W 1944r. wojska niemieckie, wycofując się przed nacierającą Armią Czerwoną, podpalili dwór, złożywszy w nim wcześniej nadmiar amunicji. Zabudowania dworskie zostały doszczętnie zniszczone. Ocalał tylko XVIII-wieczny spichlerz i budynek gospodarczy tzw. oficyna południowa[9].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Dwór był parterowy o planie prostokąta z skrzydłem północnym przylegającym pod katem prostym, kryty dość wysokim, czterospadowym dachem gontowym. Od strony podjazdu miał portyk o czterech szeroko rozstawionych kolumnach. Na osiach skrajnych portyku stały jeszcze dwie kolumny przyścienne. Portyk wieńczył okazały trójkątny przyczółek z niewielkim okulusem. Gładko tynkowane elewacje budynku dekorowane były jedynie szerokimi pilastrami, umieszczonymi pomiędzy oknami oraz w narożnikach. Po prawej stronie dworu, równolegle do jego północnego skrzydła, stała oficyna o planie prostokąta krótkiego, również opilastrowana i pokryta dachem z gontu, w której mieściły się pomieszczenia kuchenne i pralnia. Żurowscy połączyli dwór z tą oficyną i dobudowali nowe skrzydło od strony południowej. Po przebudowie dwór uzyskał plan podkowy. W 1936r. zainstalowano wodę bieżącą, łazienkę i wc.[9] Przed dworem rozciągał się ogromny kolisty, nie zadrzewiony gazon z klombami kwiatowymi, po bokach i od tyłu park krajobrazowy[10]. Od strony południowej ciągnęła się stara aleja lipowa biegnąca w kierunku wschód-zachód. Na południe od alei znajdowały się dwa ziemne tarasy. Na górnym rosły truskawki, poziomki i pośrodku aleja kwiatów. Na dolnym hodowano róże cukrowe i warzywa. Na samym dole górki znajdowała się łąka i staw[11].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951r.
- ↑ Arkusz posiadłości gruntowej. Tab 413, Nr porządkowy 98, woj. Lwów, pow. Sokal, gmina Leszczków, Bełz dnia 20 października 1935r.
- ↑ Sąd Rejonowy w Dąbrowie Tarnowskiej, Wydział Ksiąg Wieczystych, DKO 658/92, 659/92 i 657/92.
- ↑ B. Sokalski, Powiat Sokalski, s. 334, Lwów 1899. W kościele w miasteczku Waręż (7 km od Leszczkowa) znajdował się nagrobek obu wymienionych Świeżawskich, wykonany w 1793r.
- ↑ Wyciąg Hipoteczny Ldz. 7508 12 września 1919, obj.wyk.hip.L.413 ks.gr., archiwum rodziny Żurowskich.
- ↑ Stanisław Adam Żurowski, Pamiętnik, s. 76, Dział Rękopisów ZNiO.
- ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, s. 3.
- ↑ Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, Dział Rękopisów.
- ↑ a b Klementyna Żurowska, Z Leszczkowa w świat, (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012r.
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 81, ZNiO, 1995r.
- ↑ Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat, (w przygotowaniu do druku) Kraków 2012r.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- B. Sokalski, Powiat Sokalski, Lwów 1899.
- Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, 1966.
- Stanisław Adam Leliwa Żurowski, Wspomnienia z lat minionych, 1888-1967, ZNiO, dział rękopisów, Pol. 1967-1969. K. II, 316. Mf BN.
- Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 6, s. 80-81, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995.
- Klementyn Żurowska, Z Leszczkowa w świat, Kraków, 2014 r.