5 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie |
1920 |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
5 Pułk Artylerii Ciężkiej (5 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa[1].
Dekretem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z 1 września 1919 wyznaczeni zostali dowódcy wszystkich istniejących wówczas ośmiu pułków artylerii ciężkiej. Dowódcą 5 pułku artylerii ciężkiej został ppłk Michał Kłobukowski[2]. Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała w Jarosławiu[a].
We wrześniu 1919 w składzie Grupy poleskiej walczyła 2 bateria 5 pac dysponująca czterema działami niemieckimi 150 mm[4].
Opracowany w październiku plan rozbudowy artylerii do końca 1919 przewidywał, że z dniem 31 grudnia zakończona zostanie organizacja baterii i dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii. W okresie od października do końca grudnia 1919 bateria zapasowa 5 pułku artylerii ciężkiej miała wystawić baterie 4, 5 oraz dowództwo II dywizjonu[5].
Organizacja i działania 5 pac[edytuj | edytuj kod]
W końcu listopada 1918 powstały we Lwowie baterie artylerii „Basia", „Longinus" i „Iwan"[6]. W styczniu 1919 baterie te połączono w jeden oddział i nadano mu nazwę 4 pułku artylerii ciężkiej. Na jego czele stanął mjr Niepołomski[7]. Bateria „Basia" stała się 1 baterią, „Iwan" – 2 baterią, a „Longinus" – 3 baterią. Jeszcze przed zorganizowaniem pułku, Inspektorat Artylerii zmienił mu numer i oddział stał się 5 pułkiem artylerii, a jego dowództwo objął ppłk Kłobukowski. 15 kwietnia bateria „Iwan" została wyłączona ze składu pułku i skierowana na front śląski, a we Lwowie sformowana została nowa 2 bateria[8][9].
20 kwietnia pułk po raz pierwszy w całości otworzył zmasowany ogień na pozycje ukraińskie[10]. To skuteczne wsparcie ogniowe polskiej piechoty doprowadziło do odrzucenia Ukraińców z krańców Lwowa. Po nawale ogniowej 1 bateria została skierowana do Winnik i wspierała II/39 pp, a od 12 maja bateria współdziałała z pododdziałami 38 pp w rejonie Grzybowie i Zaszkowa, a następnie Jaryczowa i Pikulic. W kolejnych dniach bateria przydzielona została do grupy artylerii por. Dobrowolskiego i wraz z nią wspierała 40 pp w walkach o Przemyślany. 31 maja ostrzeliwała Zborów, a w następnych dniach przegrupowała się przez Tarnopol i Zbaraż do Gontowej, gdzie zajęła stanowiska ogniowe. W tym czasie 2. i 3 bateria przebywały we Lwowie[11][12].
W związku z ofensywą ukraińską 1 bateria wycofała się pod Olszanicę[13]. Tam 24 czerwca wspierała oddziały 5 Dywizji Piechoty, a cztery dni później brała udział w polskiej kontrofensywie. W połowie lipca 1 bateria stanęła w Zbarażu. Tam też przybyło dowództwo dywizjonu 5 pac oraz pluton 3 baterii. Stąd został skierowany do Czabarówki pod Zbruczem z zadaniem wspierania 19 pułku piechoty. W połowie listopada dywizjon przemieścił się do Tarnopola. Stąd 1 bateria skierowana została na przezbrojenie[14]. W styczniu 1920 3 bateria przegrupowała się w rejon Płoskirowa. Tam uczestniczyła w walkach w okolicach Kołoskowa i Deraźni. W marcu na froncie zmieniona została przez 2 baterię, a sama udała się do Lwowa na przezbrojenie. 18 kwietnia 1 i 2 bateria w Międzybożu połączyły się. W tym też czasie 5 pułk artylerii ciężkiej przemianowany został na 5 dywizjon artylerii ciężkiej. W związku z tym bateria zapasowa przeniosła się do Jarosławia[14].
W okresie wyprawy kijowskiej dwubateryjny 5 dywizjon artylerii ciężkiej maszerował przez Latyczów i Winnicę w rejon Niemirowa, gdzie 3 maja uczestniczył w defiladzie[15]. 18 maja otrzymał rozkaz wymarszu do Zmierzynki. Tam załadował się do eszelonów i przerzucony został na front północny. Przez Tarnopol, Lwów, Kowel, Brześć, Wilno dotarł do Łyntup i 2 czerwca, już marszem pieszym, udał się w rejon Głębokiego[16]. Tu 17 czerwca dołączyła do niego 3 bateria. W rejonie Brostkowic dywizjon wspierał macierzystą 5 Dywizję Piechoty[14].
4 lipca ruszyła wieka sowiecka ofensywa Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. 5 dywizjon artylerii ciężkiej rozpoczął działania opóźniające. Cofał się przez Plissę, Lidę, Szczuczyn, Grodno, Białystok i Nurzec. Walczył o wieś Treblinkę przy moście na Bugu, wystrzeliwując na nieprzyjaciela około 1100 pocisków. 12 sierpnia dywizjon znalazł się w Wołominie, a dwa dni później załadowany został w Pruszkowie do wagonów i skierowany rejon Kulikowa oraz Zagłębia Naftowgo. Jego 1 baterię skierowano do Dęblina i przydzielono do dyspozycji dowódcy 14 Dywizji Piechoty[17][18]. 8 września dywizjon już całością sił działał na froncie w okolicach Kędzierzawic i Krasnego. Podczas polskiej ofensywy w Małopolsce Wschodniej uczestniczył w walkach pod Złoczowem, Brodami, Radziwiłłowem, Starym Konstantynowem, kończąc 6 października swój szlak bojowy w Krasiłowie[19][20].
Po zawieszeniu broni 5 dywizjon artylerii ciężkiej skierowany został do Jarosławia, gdzie stopniowo przeprowadzono demobilizację. W sierpniu 1921 skierowany został do Lwowa. W tym czasie MSWojsk. rozwiązało 5 Lwowską Brygadę Artylerii a na jej miejsce utworzyło 6 pułk artylerii ciężkiej, z dowódcą ppłk. Tadeuszem Łodzińskim. Trzonem nowo powstałej jednostki stały się wojenne 5 Lwowski i 12 Kresowy dywizjon artylerii ciężkiej[21][22].
Żołnierze pułku[edytuj | edytuj kod]
| Obsada personalna I/5 pac w 1920[23] | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| Dowódca dywizjonu | kpt./mjr Eugeniusz Dąbrowski |
| Lekarz | por. lek. dr Bernard Rappaport |
| Lekarz wet. | mjr lek. wet. Stanisław Bakun |
| Dowódca 1 baterii | por. Lucjan Jasiński |
| Dowódca 2 baterii | ppor. Eugeniusz Niemczycki |
| mjr Roman Wesołowski | |
| Dowódca 3 baterii | por. Ludwik Stefan Gruber |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 138.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 362.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 367.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 368.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 3.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 3.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 4.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 4.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 4–5.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 6.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 7.
- ↑ a b c Zarzycki 1997 ↓, s. 5.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 9.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 10.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 5–6.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 11.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 6.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 12.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 8.
- ↑ Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
- ↑ Tuliński 2020 ↓, s. 853.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Michał Romanowski: Zarys historji wojennej 6-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Piotr Zarzycki: 6 pułk artylerii ciężkiej "Obrońców Lwowa". Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 54. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-32-2.