3 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1920 |
| Rozformowanie |
1920 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
1 pułk artylerii krakowskiej |
| Kontynuacja | |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Dyneburgiem bitwa nad Berezyną | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
3 pułk artylerii ciężkiej (3 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa[1].
Dekretem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z 1 września 1919 wyznaczeni zostali dowódcy wszystkich istniejących wówczas ośmiu pułków artylerii ciężkiej. Dowódcą 3 pułku artylerii ciężkiej został mjr Stanisław Miller[2]. Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała w Zamościu[a].
Powstanie i działania I dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
W listopadzie 1918 rozpoczęto formowanie w Krakowie 1 pułku artylerii płk. Ledóchowskiego. W okresie walk 1 pułk artylerii krakowskiej dwukrotnie zmieniał nazwę. Najpierw na 1 pułk artylerii ciężkiej, a wobec zdublowania numeru, przemianowano go na 3 pułk artylerii ciężkiej. Jego walczący dywizjon stał sie I/3 pac[4].
Działania na froncie ukraińskim i przeciwczeskim[edytuj | edytuj kod]
- Samodzielne działania baterii I/ 1 krakowskiego pac
20 grudnia koleją do Lwowa przewieziona została 3 bateria por. Łopatkiewicza. Pododdział do końca kwietnia 1919 uczestniczył w obronie miasta. Wobec niego używano kryptonimu „Bereta”[5]. W czasie walk skutecznie wspierał ogniem piechotę, uczestnicząc jednocześnie w wypadach na podlwowskie miejscowości. W końcu kwietnia bateria przetransportowana została do Chyrowa i tam połączyła się z 2 baterią[6].
10 stycznia 1919 na front wyruszyła 2 bateria por. Ferbera[4] i do 22 lutego walczyła w rejonie Chyrowa, Żurawicy, Przemyśla, Sądowej Wiszni. Podczas walk o Gródek Jagielloński przyczyniła się do odblokowania linii kolejowej do Lwowa[7]. W końcu marca została skierowana do Chyrowa[6].
Również w styczniu na front wyruszyło dowództwo dywizjonu wraz z 1 baterią por. Kostrzewskiego. Dowódca dywizjonu kpt. Stanisław Miller został mianowany dowódcą całości artylerii polskiej działającej na Śląsku Cieszyńskim[8]. 25 stycznia bateria strzelała ze stanowisk ogniowych rozmieszczonych w Dębowcu do oddziałów czeskich, które zajęły Cieszyn. Następnego dnia skutecznie powstrzymywała ataki na Skoczów. Po zawieszeniu broni, bateria wraz z dowództwem I dyonu, przegrupowała się w rejon Rawy Ruskiej. Od 4 lutego do końca kwietnia walczyła pod Bełzem, Magierowem i Obroszynem. W początkach maja 1 bateria wspierała piechotę w starciach pod Dobromilem, skąd odmaszerowała do Chyrowa i tam połączyła się z pozostałymi bateriami dywizjonu[6].
- Walki I/3 pac
Od 14 maja I dyon walczył w Małopolsce Wschodniej. Baterie 1. i 2. ze stanowisk koło szosy Chyrów – Dobromil, powstrzymały ataki wojsk ukraińskich, a 3 bateria zniszczyła ukraiński pociąg pancerny i wspierała piechotę w walce o wzgórze 620[9]. 16 maja rozpoczął się pościg za rozbitym wojskiem ukraińskim. Dywizjon dotarł do Stanisławowa, skąd 10 czerwca skierowany został do Lwowa. Tu baterie ponownie zostały rozdzielone na oddzielne kierunki.
14 czerwca 3 bateria walczyła o stację kolejową Potutory. Wiozący ją eszelon został zatrzymany ogniem ukraińskiego oddziału. Bateria na rozkaz kpt. Chmurowicza zajęła SO i ostrzelała sztab ukraińskiego oddziału[10]. Nieprzyjaciel atakował jednak dalej. Artylerzystom przyszedł z pomocą II/9 pułku piechoty Legionów[11]. Kilka dni później „uratowana” bateria wspierała 9 pp Leg. w walkach o górę Łysoń pod Brzeżanami, a następnie w rejonie Rohatyna i Buczacza[12].
W tym samym czasie 1 bateria wspierała ogniem 30 pułk piechoty w rejonie Przemyślan, a jej zadaniem była obrona przepraw na Narajówce. 2 bateria walczyła pod Tarnopolem, Zborowem i Złoczowem[13].
W ostatnich dniach czerwca baterie połączyły się w Brzeżanach i stąd wyruszono w pościg za rozbitym wojskiem ukraińskim. 17 lipca dywizjon dotarł do Husiatyna[14].
Walki na froncie polsko-bolszewickim[edytuj | edytuj kod]
W końcu sierpnia 1919 dywizjon został przerzucony w rejon Wilna, a następnie pod Dyneburg[15]. Walki w tym rejonie trwały do końca grudnia, a 2 bateria uczestniczyła w operacji wyzwalania Dyneburga i Inflant Polskich. Pozostałe baterie stały w odwodzie w okolicach Krasławki. Od 14 maja dywizjon walczył nad Berezyną. Tam wspierał pułki 3 Dywizji Piechoty Legionów[14].
- Walki na Ukrainie
W połowie czerwca I/3 pac został przerzucony na Ukrainę i wykorzystany do walki z kawalerią Siemiona Budionnego[16]. Walczył między Słuczem a Horyniem, pod Równem i nad Styrem. Pozostawiany kilkakrotnie bez osłony piechoty oddział przebijał się samodzielnie przez otaczające go oddziały bolszewickie[17]. Przez dwa dni bronił Włodzimierza Wołyńskiego, a następnie walczył o Torczyn. Stąd wycofał się do Tyszowiec. Podczas walk odwrotowych poniósł tak duże straty, że 1 baterię przekształcono w kolumnę amunicyjną, a 3 bateria, z powodu całkowitego braku amunicji, została wycofana z frontu. Jednocześnie I/3 pac został przemianowany na 3 dywizjon artylerii ciężkiej. 13 sierpnia pozostawała na froncie tylko 2 bateria. Walczyła między innymi pod Masłomęczą, przyczyniając się do rozbicia pułku czerwonej kawalerii[18].
- Dywizjon w ofensywie
2 bateria wspierała piechotę 3 DPLeg. w ramach ofensywy znad Wieprza. Pod Ossowem, ogniem na wprost, przyczyniła się do rozbicia dwóch pułków piechoty i pułku sowieckiej kawalerii.
W końcu sierpnia dowództwo 3 dac z 2 baterią przegrupowały się do Brześcia. Tu przybyły też przezbrojone w 75 mm armaty pozostałe baterie[19]. W dniach od 3 do 8 września dywizjon walczył w rejonie Czeremcha – Makówka. Następnie wziął udział w walkach pod Juszkowem, Banderami, Bachurami, Brzostowicą, Ignatowiczami, Zebrami[20].
W końcu września dywizjon walczył jeszcze pod Smorgoniami, kończąc szlak bojowy w rejonie Nowoświęciany – Dukszty[21].
9 października 3 dywizjon artylerii ciężkiej został załadowany na transporty kolejowe i przegrupował się do stałego miejsca dyslokacji[20]. 18 października przybył do Chełma Lubelskiego i wkrótce został przemianowany na I dywizjon „pokojowego” 2 pułku artylerii ciężkiej. Zgodnie z rozkazem DOGen. Lublin L.dz. 1713/Org. bateria zapasowa 3 dac dała zaczątek dowództwu pułku, kadrze baterii zapasowej 2 pac i kadrę pododdziału łączności pułku[22].
Powstanie i działania II dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1919 bateria zapasowa 3 pułku artylerii ciężkiej z Lublina, sformowała 4 baterię uzbrojoną w cztery francuskie 155 mm haubice. W końcu marca 1920 bateria przemianowana została na 2 baterię 16 pułku artylerii ciężkiej. Dowódcą został por. Mikucki, a bateria przewieziona została do Torunia[23].
Baterie II dywizjonu 3 pułku artylerii ciężkiej formowały się w okresie najcięższych walk na froncie wojny polsko-bolszewickiej. W końcu lipca 1920 w Zamościu została zorganizowana 4 bateria, a w Zajezierzu 5 bateria. 1 sierpnia utworzono we Lwowie baterię alarmową 12 pac, która później stała się 6 baterią 3 pac[24].
- Walki odosobnionych baterii
11 sierpnia 4 i 5 baterie przewiezione zostały do Warszawy, a już 13 sierpnia walczyły w rejonie stacji kolejowej Pustelnik. W ciągu następnych trzech dni baterie skutecznie wspierały piechotę na kierunku radzymińskim. Po zakończeniu walk na przedmościu warszawskim 4 i 5 baterie skierowane zostały na odcinek Serock – Zegrze, gdzie stacjonowały do połowy września[25]. W okresie bitwy niemeńskiej 4 bateria przydzielona została do 3 Dywizji Piechoty Legionów, a 5 bateria do Dywizji Górskiej. Ta ostatnia walczyła o Kuźnicę, a następnie brała udział w zdobyciu Grodna. 4 bateria wspierała piechotę w walkach o Brzostowice i Horbacze, a 26 września osłaniała przeprawę piechoty przez Niemen w rejonie Mostów. Po zakończeniu bitwy niemeńskiej obie baterie wzięły udział w pościgu wojsk polskich. Rozejm zastał 4 baterię w rejonie Nowo-Święcian, a 5 baterię w Olkiewiczach. 6 bateria cały czas pozostawała we Lwowie[26][27].
1 litewsko-białoruski dywizjon artylerii ciężkiej[edytuj | edytuj kod]
W związku z „buntem gen. Żeligowskiego” i jego 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej oraz odzyskaniem Wilna, w listopadzie skierowano tam 4 baterię, a 26 grudnia cały II dywizjon przemianowano na 1 litewsko-białoruski dywizjon artylerii ciężkiej. Dywizjon wszedł w skład Wojsk Litwy Środkowej[26]. Później 1 litewsko-białoruski dac, został przemianowany na 19 dywizjon artylerii ciężkiej. Z niego to 31 października 1921 utworzono II dywizjon „pokojowego” 3 pułku artylerii ciężkiej[28].
Żołnierze pułku[edytuj | edytuj kod]
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko | Okres | Uwagi |
|---|---|---|---|
| dowódca pułku | płk Ledóchowski | 1918 – IV 1919 | dowódca 1 „krakowskiego” pap |
| mjr Stanisław Muller | IV 1919 – | ||
| dowódca I dywizjonu | mjr Stanisław Muller | 1918 – IV 1919 | |
| kpt. Jan Chmurowicz | IV 1919 – | ||
| adiutant dywizjonu | ppor. Angermann | ||
| dowódca 1 baterii | por. Kostrzewski | 1918 – | |
| por. Konopka | |||
| ppor. Józef Ostafin | |||
| dowódca 2 baterii | por. Ferber | 1918 – | |
| por. Adam Ulmann | |||
| oficer baterii | ppor. Gintel | ||
| oficer baterii | ppor. Władysław Wiatr | ||
| dowódca 3 baterii | por. Łopatkiewicz | ||
| por. Józef Kossarek | był IX 1920 | ||
| oficer baterii | ppor. Józef Taborski | 1919 | † 29 VI 1919 pod Brzeżanami |
| oficer baterii | ppor. Stanisław Hubicki | † |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 138.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 362.
- ↑ a b Gintel 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 6.
- ↑ a b c Zarzycki 1999 ↓, s. 3.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 7.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 8.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 9.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 10.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 11.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 3–4.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 12.
- ↑ a b Zarzycki 1999 ↓, s. 4.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 13.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 16.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 17.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 4–5.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 19.
- ↑ a b Zarzycki 1999 ↓, s. 5.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 9.
- ↑ Baran 1930 ↓, s. 7.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 5.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 5–6.
- ↑ a b Zarzycki 1993 ↓, s. 6.
- ↑ Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
- ↑ Zarzycki 1993 ↓, s. 7.
- ↑ Gintel 1929 ↓, s. 5–22.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Baran: Zarys historii wojennej 8-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Jan Gintel: Zarys historji wojennej 2-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Piotr Zarzycki: 3 Pułk Artylerii Ciężkiej im. Króla Stefana Batorego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 28. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-25-3.
- Piotr Zarzycki: 2 Pułk Artylerii Ciężkiej Ziemi Chełmskiej im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 111. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-97-7.