Wymarłe zwierzęta holocenu
Wymarłe zwierzęta holocenu – gatunki i podgatunki zwierząt wymarłych lub prawdopodobnie wymarłych w holocenie, a w szczególności w epoce określanej jako antropocen, z podaniem obszaru występowania oraz przybliżonej daty wymarcia. W wykazie ujęto gatunki i podgatunki zwierząt ujęte w Czerwonej Księdze IUCN w kategorii EX (extinct – wymarłe) oraz te, które zostały uznane za prawdopodobnie wymarłe na podstawie innych publikacji. Najlepiej rozpoznane zostały gromady ssaków i ptaków. W danych IUCN zgromadzono nazwy 735 zwierząt uznanych za wymarłe po roku 1500 n.e.
Ssaki
[edytuj | edytuj kod]Ssaki z Czerwonej Księgi IUCN
[edytuj | edytuj kod]| Kategoria zagrożenia (CKGZ) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| EX | EW | CR | EN | VU | NT | LC |
.gif){kind=small}
| ||||||
| Kategoria: wymarły | ||||||
Czerwona Księga IUCN w kategorii EX wykazuje 76 gatunków i 30 podgatunków ssaków[1].
Sortowanie alfabetyczne przyciskami w nagłówkach kolumn
| Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Rodzina | Występowanie | Przybliżona data lub okres wymarcia |
|---|---|---|---|---|
| Acerodon lucifer | acerodon dzienny | rudawkowate | Filipiny | 1892 |
| Alcelaphus buselaphus buselaphus | podgatunek nominatywny bawolca krowiego | wołowate | Afryka Północna | 1923 |
| Bettongia gaimardi gaimardi | podgatunek nominatywny kanguroszczurnika tasmańskiego | kanguroszczurowate | Australia | 1910 |
| Bettongia lesueur graii | podgatunek kanguroszczurnika ryjącego | kanguroszczurowate | Australia | 1960 |
| Bettongia penicillata penicillata | podgatunek nominatywny kanguroszczurnika pędzloogonowego | kanguroszczurowate | Australia | 1923 |
| Bettongia pusilla | kanguroszczurnik mały | kanguroszczurowate | Australia | po 1500 r. |
| Boromys offella | grotoszczur karaibski | kolczakowate | Kuba | |
| Boromys torrei | grotoszczur leśny | kolczakowate | Kuba | |
| Bos primigenius | tur | wołowate | Azja, Europa, Afryka | 1627 |
| Brotomys voratus | hispaniolek jadalny | kolczakowate | Dominikana, Haiti | |
| Caloprymnus campestris | kanguroszczurek pustynny | kanguroszczurowate | Australia | 1935 |
| Capra pyrenaica pyrenaica | podgatunek nominatywny koziorożca pirenejskiego | wołowate | Pireneje, Hiszpania | 2000 |
| Cervus schomburgki | barasinga tajska | jeleniowate | Tajlandia | 1932 na wolności, 1938 w niewoli |
| Chaeropus ecaudatus | bandik świnionogi | bandikowate | Australia | 1907, doniesienia z 1920 nie zostały potwierdzone |
| Conepatus leuconotus telmalestes | podgatunek skunksowca białogrzbietego | skunksowate | Stany Zjednoczone | |
| Conilurus albipes | królikoszczur białonogi | myszowate | Australia | przed 1900 |
| Coryphomys buehleri | timoroszczur jaskiniowy | myszowate | Indonezja | |
| Cryptonanus ignitus | skrytek ognistobrzuchy | dydelfowate | Argentyna | 1962 |
| Cryptoprocta spelea | fossa wielka | falanrukowate | Madagaskar | |
| Cuscomys oblativa | kuskoszczur inkaski | szynszyloszczurowate | Peru | |
| Desmodus draculae | wampir olbrzymi | liścionosowate | Wenezuela, Brazylia | |
| Dicerorhinus sumatrensis lasiotis | podgatunek nosorożca sumatrzańskiego | nosorożcowate | Bangladesz, Mjanma, Indie | druga połowa XX w., możliwe, że przetrwał w Mjanmie |
| Dusicyon australis | wilczak falklandzki | psowate | Falklandy | 1876 |
| Equus ferus ferus | tarpan | koniowate | Europa | 1879 |
| Equus hemionus hemippus | kułan syryjski | koniowate | Bliski Wschód | 1927 |
| Equus quagga quagga[2] | zebra kwagga | koniowate | Afryka Południowa | ok. 1870 na wolności, 12 sierpnia 1883 roku w niewoli |
| Gazella bilkis | gazela jemeńska | wołowate | Jemen | 1985 |
| Geocapromys columbianus | nocohutia kolumbijska | hutiowate | Kuba | |
| Geocapromys thoracatus | nocohutia wyspowa | hutiowate | Honduras | |
| Geomys pinetis goffi | podgatunek goffera południowowschodniego | gofferowate | Stany Zjednoczone | 1955 |
| Hexolobodon phenax | pseudohutia podstępna | hutiowate | Dominikana, Haiti | |
| Hippopotamus lemerlei | hipopotam malgaski | hipopotamowate | Madagaskar | |
| Hippopotamus madagascariensis | hipopotam magadaskarski | hipopotamowate | Madagaskar | |
| Hippotragus leucophaeus | antylopowiec modry | wołowate | Afryka Południowa | 1800 |
| Hydrodamalis gigas | syrena morska | diugoniowate | arktyczne wody wokół Wyspy Beringa | 1768 |
| Isolobodon montanus | eremohutia górska | hutiowate | Dominikana, Haiti | |
| Lagorchestes asomatus | filander szczątkowy | kangurowate | Australia | 1932 |
| Lagorchestes hirsutus hirsutus | podgatunek nominatywny filandra kosmatego | kangurowate | Australia | |
| Lagorchestes leporides | filander zajęczy | kangurowate | Australia | 1890 |
| Lagostrophus fasciatus albipilis | podgatunek filanderka pręgowanego | kangurowate | Australia | |
| Leporillus apicalis | zającoszczur mniejszy | myszowate | Australia | 1933 |
| Macropus greyi | kangur rączy | kangurowate | Australia | 1924 na wolności, 1937 w niewoli |
| Macrotis leucura | wielkouch mniejszy | wielkouchowate | Australia | 1931 (1950 ?) |
| Megalomys desmarestii | wielkoryżak martynikański | myszowate | Martynika | początek XX w. |
| Megalomys luciae | wielkoryżak karaibski | myszowate | Saint Lucia | |
| Monachus tropicalis | mniszka karaibska | fokowate | Morze Karaibskie | 1973 |
| Neovison macrodon | wizon morski | łasicowate | Stany Zjednoczone | prawdopodobnie 1860 |
| Nesophontes hypomicrus | ryjek hispaniolski | ryjkowate | Dominikana, Haiti | |
| Nesophontes micrus | ryjek antylski | ryjkowate | Haiti, Kuba | |
| Nesophontes paramicrus | ryjek drobny | ryjkowate | Haiti | |
| Nesophontes zamicrus | ryjek haitański | ryjkowate | Haiti | |
| Nesoryzomys darwini | galapagosek Darwina | chomikowate | Ekwador | 1930 |
| Nesoryzomys indefessus | galapagosek reliktowy | chomikowate | Ekwador | |
| Notomys amplus | skakuszka krótkoogonowa | myszowate | Australia] | 1896 |
| Notomys longicaudatus | skakuszka długoogonowa | myszowate | Australia | 1901 |
| Notomys macrotis | skakuszka wielkoucha | myszowate | Australia | 1843 |
| Notomys mordax | skakuszka kąsająca | myszowate | Australia | prawdopodobnie przed 1846 |
| Onychogalea lunata | pazurogon księżycowy | kangurowate | Australia | lata 60. XX w. |
| Aegialomys galapagoensis galapagoensis | podgatunek nominatywny pacyficzka galapagoskiego | myszowate | Ekwador | 1835 |
| Oryzomys nelsoni | ryżniak wyspowy | myszowate | Meksyk | |
| Ourebia ourebi kenyae | oribi kenijski | wołowate | Kenia | |
| Panthera leo leo | lew berberyjski | kotowate | Afryka Północna | 1942 |
| Panthera leo melanochaitus | lew przylądkowy | kotowate | Południowa Afryka | 1858 lub w 1865 |
| Panthera tigris balica | tygrys balijski | kotowate | Bali, Indonezja | notowany w 1937, prawdopodobnie wyginął w latach 1940–1950 |
| Panthera tigris sondaica | tygrys jawajski | kotowate | Jawa | 1976 |
| Panthera tigris virgata | tygrys kaspijski | kotowate | Azja południowo-zachodnia | 1970 |
| Perameles bougainville fasciata | podgatunek jamraja zachodniego | jamrajowate | Australia | 1930 |
| Perameles eremiana | jamraj pustynny | jamrajowate | Australia | 1943 |
| Peromyscus pembertoni | myszak jasnostopy | myszowate | Meksyk | |
| Peromyscus polionotus decoloratus | podgatunek myszaka plażowego | myszowate | Stany Zjednoczone | 1946 |
| Phacochoerus aethiopicus aethiopicus | guziec przylądkowy | świniowate | południowa Afryka | 1871 |
| Phyllonycteris major | liściolot portorykański | liścionosowate | Portoryko | przed 1500 n.e. |
| Plagiodontia ipnaeum | domingohutia nizinna | hutiowate | Dominikana, Haiti | |
| Potorous platyops | kanguroszczur szerokolicy | kanguroszczurowate | Australia | 1875 |
| Prolagus sardus | sarduszka bezogonowa | sarduszkowate | Sardynia, Włochy | 1800 |
| Pteropus brunneus | rudawka ciemna | rudawkowate | Australia | |
| Pteropus pilosus | rudawka owłosiona | rudawkowate | Palau | prawdopodobnie przed 1874 |
| Pteropus subniger | rudawka maskareńska | rudawkowate | Mauritius, Reunion | ok. 1860–1870 |
| Pteropus tokudae | rudawka guamska | rudawkowate | Guam | 1968 |
| Quemisia gravis | wielkohutia krętozębna | gigahutiowate | Dominikana, Haiti | |
| Rattus macleari | szczur płaczliwy | myszowate | Wyspa Bożego Narodzenia | |
| Rattus nativitatis | szczur ospały | myszowate | Wyspa Bożego Narodzenia | |
| Ratufa indica dealbata | podgatunek wiewióry dekańskiej | wiewiórkowate | Indie | po 1940 |
| Rhizoplagiodontia lemkei | haitohutia górska | hutiowate | Haiti | |
| Sigmodon arizonae arizonae | podgatunek nominatywny bawełniaka arizońskiego | myszowate | Stany Zjednoczone | 1932 |
| Sigmodon fulviventer goldmani | podgatunek bawełniaka płowobrzuchego | myszowate | Stany Zjednoczone | |
| Solenodon marcanoi | almik hispaniolski | almikowate | Dominikana | |
| Spelaeomys florensis | jaskinioszczur olbrzymi | myszowate | Indonezja | przed 1500 n.e. |
| Sphiggurus pallidus | ursonowate | prawdopodobnie Indie | ||
| Sus cebifrons cebifrons | świnia cebuańska | świniowate | Filipiny | |
| Synaptomys cooperi paludis | chomikowate | Stany Zjednoczone | 1946 | |
| Synaptomys cooperi relictus | chomikowate | Stany Zjednoczone | 1968 | |
| Thomomys mazama tacomensis | gofferowate | Stany Zjednoczone | przed 1960 | |
| Thylacinus cynocephalus | wilkowór tasmański | wilkoworowate | Tasmania | 1936 |
| Uromys imperator | myszowate | Wyspy Salomona | od 1960 nie zanotowano wystąpień | |
| Uromys porculus | myszowate | Wyspy Salomona | 1990 | |
| Ursus arctos nelsoni | niedźwiedź meksykański | niedźwiedziowate | Ameryka Północna | |
| Zalophus japonicus | uszanka japońska | uchatkowate | Korea – pojedyncze osobniki widywano do około 1974–1975 | 1954 |
Pozostałe ssaki
[edytuj | edytuj kod]Ssaki nieujęte w danych IUCN lub ujęte w innej kategorii:
| Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Rodzina | Występowanie | Przybliżona data lub okres wymarcia |
|---|---|---|---|---|
| †Alces alces caucasicus | łoś kaukaski | jeleniowate | Kaukaz | 1810 |
| †Bison bonasus caucasicus | żubr kaukaski | krętorogie | północno-zachodni Kaukaz | 1927 |
| †Bison bonasus hungarorum | żubr węgierski | krętorogie | południowe Karpaty | 1790 |
| †Canariomys tamarani | myszowate | |||
| †Canis lupus deitanus | wilk hiszpański | psowate | ||
| †Canis lupus hattai | wilk samurajski | psowate | Hokkaido | 1889 |
| †Canis lupus hodophilax | karłowaty wilk japoński | psowate | Japonia | 1905 |
| †Canis rufus floridianus | podgatunek wilka rudego | psowate | ||
| †Capra pyrenaica lusitanica | podgatunek koziorożca pirenejskiego | krętorogie | Portugalia | 1892 |
| †Cervus canadensis canadensis | wapiti kanadyjski | jeleniowate | Ameryka Północna | 1896 |
| †Cervus elaphus merriami | podgatunek jelenia szlachetnego | jeleniowate | ||
| †Crateromys paulus | myszowate | obecnie w kategorii CR, prawdopodobnie wymarły | ||
| †Diceros bicornis longipes | podgatunek nosorożca czarnego | nosorożcowate | zachodni Sudan, Czad, Republika Środkowej Afryki i wschodnia Nigeria | obecnie w kategorii CR, prawdopodobnie wymarły po 2000 |
| †Lipotes vexillifer | baji chiński | delfiny słodkowodne | Chiny | prawdopodobnie wymarły w 2004 |
| †Megaloceros giganteus | jeleń olbrzymi | jeleniowate | kraina palearktyczna | ok. 5700 p.n.e. |
| †Myotragus balearicus | krętorogie | Majorka, Minorka, Hiszpania | ok. 3000 p.n.e. | |
| †Panthera onca arizonensis | podgatunek jaguara | kotowate | ||
| †Procolobus badius waldronae | podgatunek gerezanki rudej | makakowate | obecnie w kategorii CR, prawdopodobnie wymarły, w 2004 niepotwierdzone doniesienie o ponownym odkryciu | |
| †Rhinoceros sondaicus inermis[3] | podgatunek nosorożca jawajskiego | nosorożcowate | Sundarban, Indie, Bangladesz | przed 1925 |
| †Ursus arctos crowtheri | niedźwiedziowate | Afryka Północna | 1870 | |
| †Xenothrix mcgregori | Pitheciidae |
Ptaki
[edytuj | edytuj kod]
Czerwona Księga IUCN w kategorii EX (ang. Extinct) wykazuje 156 gatunków ptaków (stan z początku 2017; w niektórych przypadkach klasyfikacja danego taksonu jako gatunku lub podgatunku jest sporna):
Gady
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej Księdze IUCN odnotowano 30 gatunków wymarłych gadów[1]
| Nazwa systematyczna | Nazwa zwyczajowa | Rodzina | Występowanie | Ostatnie stwierdzenie[4] |
|---|---|---|---|---|
| Alinea luciae | Scynkowate | Saint Lucia | 1889 | |
| Bolyeria multocarinata | Bolyeriidae | Round Island (Mauritius) | 1975 | |
| Chelonoidis abingdonii | żółw olbrzymi z Pinty | Testudinidae | Pinta | 2012 |
| Chelonoidis niger | żółw słoniowy | Testudinidae | Floreana | 1850 |
| Chioninia coctei | Scynkowate | Republika Zielonego Przylądka | 1912 | |
| Cyclura onchiopsis | legwan nosorogi | Iguanidae | Navassa |
- Cuora yunnanensis
- Cylindraspis indica
- Cylindraspis inepta
- Cylindraspis peltastes
- Cylindraspis triserrata
- Cylindraspis vosmaeri
- Gallotia auaritae
- Hoplodactylus delcourti
- Leiocephalus eremitus
- Leiocephalus herminieri
- Leiolopisma mauritiana
- Macroscincus coctei
- Pelusios seychellensis
- Phelsuma gigas
- Tachygia microlepis
- Tetradactylus eastwoodae
- Typhlops cariei
Płazy
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej Księdze IUCN odnotowano 34 gatunki wymarłych płazów[1]:
- Adenomus kandianus (Sri Lanka)
- Atelopus ignescens
- Atelopus longirostris
- Atelopus vogli
- Bufo periglenes – ropucha złota, 1989
- Craugastor chrysozetetes
- Craugastor milesi
- Cynops wolterstorffi (Chiny)
- Discoglossus nigriventer – ropuszka czarnobrzucha (Jezioro Huleh, Izrael)
- Nannophrys guentheri (Sri Lanka)
- Philautus adspersus (Sri Lanka)
- Philautus dimbullae (Sri Lanka)
- Philautus eximius (Sri Lanka)
- Philautus extirpo (Sri Lanka)
- Philautus halyi (Sri Lanka)
- Philautus hypomelas (Sri Lanka)
- Philautus leucorhinus (Sri Lanka)
- Philautus malcolmsmithi (Sri Lanka)
- Philautus nanus (Sri Lanka)
- Philautus nasutus (Sri Lanka)
- Philautus oxyrhynchus (Sri Lanka)
- Philautus rugatus (Sri Lanka)
- Philautus stellatus (Sri Lanka)
- Philautus temporalis (Sri Lanka)
- Philautus travancoricus (Sri Lanka)
- Philautus variabilis (Sri Lanka)
- Philautus zal (Sri Lanka)
- Philautus zimmeri (Sri Lanka)
- Phrynomedusa fimbriata
- Plethodon ainsworthi
- Rana fisheri
- Rheobatrachus silus
- Rheobatrachus vitellinus
- Taudactylus diurnus
Ryby
[edytuj | edytuj kod]Czerwona Księga IUCN w kategorii EX wykazuje 80 gatunków ryb promieniopłetwych (Actinopterygii)[1], m.in.:
- Barbus microbarbis
- Coregonus johannae
- Hoplotilapia retrodens
- Priapella bonita – dobrotka pasiasta
- Salmo pallaryi
- Tristramella magdelainae
- 30 gatunków z rodzaju Haplochromis
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ IUCN klasyfikuje Dromaius minor, uznawany niekiedy za odrębny gatunek, razem z D. ater
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d 2008 IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2008-10-30]. (ang.).
- ↑ M.A. Hack, R. East, D.I. Rubenstein, Equus quagga ssp. quagga, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-13] (ang.).
- ↑ Rookmaaker, L.C., Records of the Sundarbans rhinoceros (Rhinoceros sondaicus inermis) in India and Bangladesh, 1997, Pachyderm (format pdf) (en).
- ↑ a b Maas, P.H.J: Globally Extinct Birds. The Sixth Extinction, 2 stycznia 2017. [dostęp 2017-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 lutego 2021)].