Republika Środkowoafrykańska

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Danii.3 (dyskusja | edycje) o 18:29, 19 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Republika Środkowoafrykańska
République centrafricaine
Flaga
 Herb Republiki Środkowoafrykańskiej
Flaga Herb
Dewiza: (fr.) Unité, Dignité, Travail
(Jedność, Godność, Praca)
Hymn:
La Renaissance
La Renaissance
(Odrodzenie)
Położenie Republiki Środkowoafrykańskiej
Język urzędowy

francuski, sango (narodowy)

Stolica

Bangi

Ustrój polityczny

republika

Głowa państwa

prezydent Faustin-Archange Touadéra

Szef rządu

premier Simplice Sarandji

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


622 984 km²
~0%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


4 983 000[1]
9 osób/km²

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


1,93 mld[1] USD
387[1] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


3,37[1] mld dolarów międzynar.
677[1] dolarów międzynar.

Waluta

frank CFA (XAF)

Niepodległość

od Francji
13 sierpnia 1960

Strefa czasowa

UTC +1

Kod ISO 3166

CF

Domena internetowa

.cf

Kod samochodowy

RCA

Kod samolotowy

TL

Kod telefoniczny

+236

Mapa Republiki Środkowoafrykańskiej
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Republika Środkowoafrykańska (fr. République centrafricaine, sango Ködörösêse tî Bêafrîka) – państwo śródlądowe w środkowej Afryce, w dorzeczach rzek Konga i Szari. Graniczy z Kamerunem, Czadem, Sudanem, Sudanem Południowym, Demokratyczną Republiką Konga i Kongiem.

1 grudnia obchodzone jest święto narodowe, Dzień Republiki, w rocznicę proklamowania republiki.

Geografia

 Osobny artykuł: Geografia Republiki Środkowoafrykańskiej.

Krajobraz naturalny

Kraj położony w środkowej części Afryki, prawie całkowicie na wyżynie Azande[2]. Wyżyna obniża się na północy w kierunku jeziora Czad, zmieniając się w płaskie, częściowo zabagnione tereny równinne. W rejonie północno-zachodnim wznosi się masyw Yadé, a na północnym wschodzie Bongo.

  • najniżej położony punkt – rzeka Ubangi 335 m n.p.m.
  • najwyżej położony punkt – góra Ngaoui 1420 m n.p.m.[3]

Naturalną szatę roślinną kraju stanowią na południu wilgotne lasy równikowe zamieszkane przez wiele gatunków małp (m.in. przez goryle)[2] oraz na północy sawanna trawiasta z nielicznymi drzewami, będąca siedliskiem dla bawołów, słoni, antylop, hien[2]. W dolinach rzek znajdują się lasy galeriowe, w których żyją krokodyle i hipopotamy[2].

Klimat

W północnej części kraju panuje klimat równikowy wilgotny i suchy, z występującymi na zmianę porami deszczową i suchą. Reszta kraju znajduje się pod wpływem klimatu równikowego wilgotnego. Na północy kraju ilość opadów w ciągu roku nie przekracza 900 mm[2]. Średnia temperatura waha się od 25–30 °C[2]. Na południu suma opadów waha się od 1500 do 1800 mm[2]. Średnia temperatura waha się od 24–28 °C[2].

Ochrona środowiska

W Republice Środkowoafrykańskiej mieszczą się 3 parki narodowe[2]. W parkach narodowych chroni się głównie żyrafy i goryle nizinne[3].

Historia

Tereny współczesnej Republiki Środkowoafrykańskiej pierwotnie zamieszkiwały ludu Bantu i Pigmeje Binga. Od XVI wieku trwały migracje kolejnych ludów, w tym Baja i Banda. Lokalna ludność ponosiła duże straty wskutek wywozu niewolników, co do dzisiaj ma wpływ na zaludnienie kraju. W połowie XIX wieku część terytorium kraju było zależne od państw Wadaj i Dar Fur. Pod koniec XIX wieku część północno-wschodnią i wschodnią kontrolowały oddziały mahdystów z Sudanu[4]. Od schyłku XIX wieku postępowała penetracja i podbijanie przez ekspedycje francuskie. W 1889 roku utworzono posterunek wojskowy Bangi, który stał się centrum administracyjnym. Pełną kontrolę nad Afryką środkową Francja przejęła około 1911 roku, choć jeszcze w późniejszych czasach dochodziło do walk z tubylcami. Prawo eksploatacji zasobów kolonii należało do wielkich kolonii. Wyzysk i niehumanitarne traktowanie ludności (praca przymusowa) prowokowały zbrojny opór mieszkańców. W 1944 roku kolonia uzyskała ograniczoną autonomię, a w 1946 roku status terytorium zamorskiego Francji[4].

W 1949 roku utworzono Ruch Rozwoju Społecznego Czarnej Afryki, organizację działającą na rzecz niepodległości kraju. W 1958 roku w wyniku referendum powstała autonomiczna Republika Środkowoafrykańska w składzie Wspólnoty Francuskiej. Prezydentem republiki został Barthélemy Boganda. W 1959 roku rolę prezydenta i przywódcy rządzącej partii objął David Dacko. W 1960 roku kraj uzyskał pełną niepodległość. Republika utrzymywała wszechstronną współpracę gospodarczą, polityczną i wojskową z Francją. W 1962 roku wprowadzono system jednopartyjny. W 1966 roku miał miejsce zamach stanu w wyniku którego władze objął generał Jean-Bédel Bokassa. W 1976 roku Bokassa proklamował Cesarstwo Środkowoafrykańskie i mianował się cesarzem Bokassą I. Łamanie praw człowieka, morderstwa, a w szczególności masakra na uczestnikach protestów uczniowskich spowodowały wstrzymanie pomocy dla kraju i jego izolację. W 1979 roku Dacko korzystając z pomocy wojsk francuskich przeprowadził pucz który obalił Bokassę[4].

Dacko przywrócił republikę i rządy cywilne. Umożliwił powstanie licznych partii politycznych, zwolnił więźniów politycznych i założył Środkowoafrykański Związek Demokratyczny którego przewodniczącym został. W styczniu 1981 roku wprowadzono nową konstytucję a marcowe wybory prezydenckie wygrał Dacko nieznaczną większością głosów. Wyniki wyborów zaskarżyła opozycja. Na niepokoje społeczne rząd odpowiedział kilkukrotnym wprowadzaniem stanu wyjątkowego i ograniczaniem działalności partyjnej. Pomimo pomocy finansowej Francji utrzymywał się kryzys gospodarczy, który pogarszały klęski żywiołowe i napływ uchodźców z sąsiedniego Czadu[4]. Dacko został obalony 20 września 1981 przez generała André Kolingbę. Kolingba wprowadził dyktaturę monopartyjną (Środkowoafrykańskie Zrzeszenie Demokratyczne) i objął funkcję szefa państwa i rządu. W wyniku nacisków opozycji w 1991 Kolingba zgodził się wprowadzić system wielopartyjny i przeprowadzić wolne wybory oraz zrezygnował z przewodzenia partią[4].

 Osobny artykuł: wybory parlamentarne w Republice Środkowoafrykańskiej w 2005 roku.

Wybory z 1992, które wygrał Kolingba, zostały uznane za nieważne. Wybory w 1993 wygrała opozycja, a prezydentem został Ange-Felix Patasse, który został obalony w 2003 przez François Bozizé. Bozizé zawiesił konstytucję i rozwiązał parlament obiecując równocześnie przeprowadzenie nowych wyborów, które odbyły się w roku 2005. Rządy Bozizé charakteryzowały ciągłe napięcia pomiędzy nim a licznymi rebeliantami[5]. Jednym z pierwszych zadań François Bozizé było wzmocnienie gwardii przybocznej przy osłabieniu rządowej armii (na wzór wielu afrykańskich dyktatorów)[6].

François Bozizé

24 stycznia 2011 roku odbyły się wybory prezydenckie. Głównymi kandydatami byli François Bozizé oraz obalony przez niego w 2003 r. były szef państwa Ange-Felix Patasse[7]. Wybory były przez długi czas przekładane. Kampania wyborcza rozpoczęła się 10 stycznia. Podczas kampanii wyborczej opozycja skarżyła do sąsiedniego Kamerunu o łamanie demokracji. Wybory były obserwowane przez Unię Europejską i Unię Afrykańską[8]. Do wyborów zarejestrowało się 1,8 miliona obywateli[8]. Poważnym problemem był brak kart do głosowania oraz brak nazwisk głosujących przy listach[8].

 Osobny artykuł: wojna domowa w Republice Środkowoafrykańskiej.
Rebelianci z 2007 roku

W grudniu 2012 roku została utworzona koalicja Seleka, która miała na celu obalić prezydenta kraju, który nie przeprowadził kluczowych reform. Seleka jest organizacją skupiającą wokół siebie różne formacje, które wcześniej ze sobą walczyły[5]. Przywódcą nowej organizacji został Michel Djotodia[9]. Zapowiedział, że będzie tymczasowo korzystał z prawa absolutnego, a w ciągu trzech lat przeprowadzi wolne wybory[9]. 28 grudnia 2012 roku tymczasowo zawiesiła działalność ambasada Stanów Zjednoczonych[10]. Kilka dni wcześniej ambasada francuska w Bangi została obrzucona kamieniami podczas odbywającej się przed nią demonstracji[10].

11 stycznia 2013 roku zostało podpisane porozumienie pomiędzy Bozizé a rebeliantami. W marcu ponownie rozpoczęła działania rebelianckie[9]. Porozumienie podpisano w Libreville, stolicy Gabonu[11]. 23 marca 2013 roku do Republiki Środkowoafrykańskiej wkroczyli francuscy żołnierze, by zabezpieczyć lotnisko w Bangi[12]. Wcześniej wojska francuskie (przy wsparciu amerykańskich) biernie przyglądały się wydarzeniom, pomagając jedynie ludności cywilnej[13] 24 marca 2013 roku rebelianci walczący z siłami rządowymi wkroczyli do stolicy[5]. Prezydent François Bozizé został zmuszony do ucieczki do Demokratycznej Republiki Konga przez rzekę Ubangi[5][11]. W starciach z rebeliantami zginęło w sumie 6 osób z RŚA i kilkunastu żołnierzy z Republiki Południowej Afryki, którzy przybyli z misją porządkową[14]. Wśród rebeliantów straty wyniosły około 700 ludzi[5]. 24 marca Michel Djotodja ogłosił się prezydentem kraju[9]. Na podstawie porozumienia z 11 stycznia, rząd i premier pozostaną na swoich stanowiskach[11]. Dotodja wprowadził także godzinę policyjną[15]. Przed zdobyciem stolicy, Seleka obawiała się interwencji sąsiadów, a w szczególności z Czadu (Czad miał dobre stosunki z prezydentem Bozizé)[5]. Do Republiki Środkowoafrykańskiej przybyło 600 francuskich żołnierzy, którzy chronią zamieszkałych tam Francuzów[9]. Sam Bozizé wysłał prośbę o pomoc do swoich sąsiadów oraz do Waszyngtonu oraz Paryża[16]. 19 grudnia Czad wysłał wojsko do Republiki Środkowoafrykańskiej w celu stłumienia buntów przeciwko prezydentowi Bozize[17]. W czasie zajmowania stolicy, w ONZ rozpoczęto dyskusje nad opanowaniem sytuacji[18]. Podczas działań Seleki 25 tys. mieszkańców miasta Damara uciekło do pobliskiej dżungli. W okolicach Damary stacjonuje kilkuset żołnierzy międzynarodowej misji Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Środkowej. Ich zadaniem jest powstrzymanie buntowników przed przejęciem władzy w całym kraju.

W wyborach prezydenckich przeprowadzonych 30 grudnia 2015 i 14 lutego 2016 zwyciężył bezpartyjny Faustin-Archange Touadéra, były premier za rządów François Bozizé. W drugiej turze pokonał Aniceta-Georgesa Dologuélé uzyskując 62,71% głosów. 30 marca 2016 Touadéra złożył przysięgę i przejął władzę od władz tymczasowych na czele z Catherine Samba-Panzą[19].

Ustrój polityczny

 Osobny artykuł: Parlament Republiki Środkowoafrykańskiej.

Zgodnie z konstytucją przyjętą w referendum w 2015 roku w Republice Środkowoafrykańskiej obowiązuje system semiprezydencki, w której głową państwa jest prezydent, a na czele rządu stoi premier. Sprawują oni władzę wykonawczą. Władza ustawodawcza jest sprawowana przez dwuizbowy parlament wybierany na 5-letnią kadencję. System prawny kraju oparty jest na systemie francuskim[20].

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Republiki Środkowoafrykańskiej.

Kraj podzielony jest na 14 prefektur, 2 prefektury ekonomiczne i okręg wydzielony Bangi.

Lista prefektur (w nawiasie ich stolice):

Miasto stołeczne:

Specjalne strefy ekonomiczne:

Demografia

Wzrost liczby mieszkańców od uzyskania niepodległości na wykresie

Populacja kraju zwiększyła się od czasu odzyskania niepodległości niemal 5-krotnie. W 1960 kraj liczył 1 232 000 mieszkańców, a w 2017 roku populacja liczy ponad 5,6 mln mieszkańców[21]. Na ludność kraju składa się ponad 80 grup etnicznych, każda posługująca się własnym językiem. Największymi grupami etnicznymi są: Banda (19,7%), Gbaya (16,3%), Sango (10,3%), Mandjia (6,2%), Fulani (5,6%), Bokoto (3,6%), Ngbaka (3,4%), pozostali: 34,9%[22].

Największymi miastami są Bangi, Bouar, Bambari oraz Bimbo.

Gospodarka

Centrum handlowe w Bangi
 Osobny artykuł: Gospodarka Republiki Środkowoafrykańskiej.

Pomimo faktu, że kraj posiada duże walory turystyczne i bogactwa naturalne, Republika Środkowoafrykańska jest słabo rozwiniętym krajem rolniczym, jednym z najuboższych na świecie[23]. ONZ zalicza ten kraj do grupy jednych z najsłabiej rozwiniętych państwa świata (tzw. LDC – Least Developed Countries)[24]. 75% społeczeństwa utrzymuje się z uprawy roli i leśnictwa, a rolnictwo generuje 58% PKB szacowanego na 1,7 mld USD. PKB na jednego mieszkańca wynosi 700 USD (według siły nabywczej)[25], jednak na najbogatsze 20% społeczeństwa przypada 65% dochodu. Większość eksportu szacowanego na 77 mln USD stanowią nieprzetworzone surowce: diamenty oraz drewno (na które przypada ok. 80% wartości całego eksportu)[26][27]. Głównymi partnerami handlowymi są Belgia i Francja. W 2016 roku 58% PKB kraju przypadało na rolnictwo, 30% na usługi, a 12% na przemysł[28].

W Wskaźniku Wolności Gospodarczej na rok 2017 Republika Środkowoafrykańska zajęła 151. miejsce (za Kamerunem i przed Papuą Nową Gwineą)[29].

Rolnictwo

Plantacja rolnicza na północy kraju

W rolnictwie pracuje ponad 75% zawodowo czynnej ludności Republiki Środkowoafrykańskiej[30]. Uprawiane są m.in.: herbata, kukurydza, bawełna, kawa, orzechy arachidowe, sorgo oraz proso[31].

W 2015 roku 77% wartości eksportu przypadało na drewno i produkty drewniane, które pozyskuje się z lasów deszczowych rosnących na południu kraju[30].

Przemysł

Najważniejszą gałęzią środkowoafrykańskiego przemysłu jest górnictwo diamentów. Pozostały przemysł skoncentrowany jest w Bangi i obejmuje głównie produkcję piwa, mydła, tekstyliów i obuwia[3]. Rozwój przemysłu ogranicza źle zorganizowany transport oraz biurokracja[31].

Republika Środkowoafrykańska posiada liczne złoża uranu, diamentów, złota[5] i ropy naftowej[14]. Większość złóż została przyznana za czasów Bozizé wielu czołowym politykom z Afryki[5]. Uran nie jest wydobywany[3]. Diamenty znajdują się w pobliżu Bangi oraz w Berbérati[3]. W Berbérati wydobywa się rocznie około 300 000 karatów diamentów[3].

Konwój dostarczający żywność – widać tutaj zły stan dróg

Dzięki dużym zasobom wodnym na północy kraju, większość energii elektrycznej wytwarzana jest w elektrowniach wodnych[30], ale mimo to większość miejscowości w państwie jest odcięta od prądu[3].

Transport

Lotnisko w Bangi
Rzeka Ubangi stanowiąca ważny szlak komunikacyjny kraju

W Bangi znajduje się międzynarodowy port lotniczy[3]. Regularne kursy lotnicze odbywają się tylko w jeden dzień tygodnia, gdy przylatuje samolot z Paryża[3]. Republika Środkowoafrykańska posiada około 24 tys. km dróg, z czego przez cały rok jest przejezdne ok. 5000 z nich[2]. Tylko 240 km dróg jest utwardzonych[3]. Jedną z najważniejszych arterii komunikacji jest rzeka Ubangi[2]. Główny port rzeczny mieści się w stolicy[2]. Republika Środkowoafrykańska nie posiada kolei[3].

Turystyka

Turyści przyjeżdżają do Republiki Środkowoafrykańskiej głównie dla safari[2]. Polscy turyści potrzebują wiz, by dostać się do Republiki Środkowoafrykańskiej[31]. Przy wjeździe do kraju należy okazać dowód szczepień przeciwko żółtej febrze[31].

Bariery rozwoju gospodarczego

Istotnymi ograniczeniami rozwoju są[25]:

  • brak dostępu do morza,
  • niestabilna sytuacja polityczna,
  • zły stan infrastruktury transportowej,
  • przemyt,
  • niewykwalifikowana siła robocza.

Ochrona zdrowia

Szacunki ONZ mówią, że około 11% populacji w wieku od 15 do 49 lat jest nosicielem wirusa HIV[32] Jedynie 3% populacji ma dostęp do terapii antyretrowirusowej, w porównaniu do 17% w pobliskim Czadzie[33].

Szkolnictwo

Klasa szkolna w Republice Środkowoafrykańskiej

Edukacja w Republice Środkowoafrykańskiej jest darmowa, a obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku 6–14 lat[34]. Wśród mężczyzn w wieku 15–24 lat wskaźnik alfabetyzacji wynosi 72,3%, a wśród kobiet w tym samym przedziale wiekowym 59,1%[35]. Wśród dorosłych ponad połowa to analfabeci[36].

Uniwersytet Bangi jest jedyną instytucją szkolnictwa wyższego w kraju działający od 1969 roku[3].

Poważnym problemem jest bardzo rozpowszechniona praca dzieci. Według UNICEF 63,5% dzieci w wieku od 5 do 14 lat jest zmuszanych do pracy. Zjawisko jest bardzo szczególnie widoczne w wiejskich regionach. Dzieci pracują w rolnictwie, górnictwie diamentów, pomocy domowej, hodowli bydła, a także utrzymaniu dróg.[37]

Analfabetyzm w kraju wynosił 49% w 2004 roku[3]. Do 2012 roku poziom analfabetyzmu spadł do około 45%[38].

Religia

 Osobne artykuły: Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Republice Środkowoafrykańskiej i Świadkowie Jehowy w Republice Środkowoafrykańskiej.

Struktura religijna w 2010[39][40][41]:

Media

Republika Środkowoafrykańska posiada jeden kanał telewizyjny, który nadaje transmisje przez kilka godzin dziennie[3]. Telewizja i telefony komórkowe działają tylko w stolicy[3].

Republika Środkowoafrykańska w kulturze

Stosunki dyplomatyczne oraz nielegalne interesy konsulatów (oraz przyczyny braku lub nadmiaru przedstawicieli) opisuje paradokumentalny film dziennikarza Mads-a Brügger-a The Ambassador z 2011 roku[42].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e World Economic Outlook, April 2018 [online], www.imf.org [dostęp 2018-04-18] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Afryka. W: Heike Barnitzke, Michael Elser, Gesa Bock, Norbert Pautner: Oxford, Wielka Encyklopedia Geografii. T. 4: Afryka, Australia i Oceania. Bielsko-Biała: Oxford Educational, 2005. ISBN 83-7425-138-7.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Republika Środkowoafrykańska. „Atlas Świat w zasięgu ręki”. Deagostini. (pol.). 
  4. ↑ a b c d e Republika Środkowoafrykańska. Historia. encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2015-08-25]. (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h swiat.newsweek.pl: Republika Środkowoafrykańska: Rebelianci wkraczają do stolicy, prezydent ucieka. 2013-03-24. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  6. ↑ konflikty.wp.pl: Obalenie prezydenta Republiki Środkowoafrykańskiej to „libijski rykoszet”. 2013-03-28. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  7. ↑ konflikty.wp.pl: Wybory zaplanowane, ale czy się odbędą?. 2011-01-20. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  8. ↑ a b c konflikty.wp.pl: Republika Środkowoafrykańska: wybory w kraju chaosu. 2011-01-24. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  9. ↑ a b c d e konflikty.wp.pl: Przywódca rebeliantów Michel Dotodja zapowiada zawieszenie konstytucji. 2013-03-26. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  10. ↑ a b konflikty.wp.pl: Ambasada USA zawiesza pracę w Republice Środkowoafrykańskiej. 2012-12-28. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  11. ↑ a b c konflikty.wp.pl: Rep. Środkowoafrykańska: przywódca rebeliantów mianował się prezydentem. 2013-03-25. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  12. ↑ konflikty.wp.pl: Francja wysłała żołnierzy do Republiki Środkowoafrykańskiej. 2013-03-23. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  13. ↑ konflikty.wp.pl: Rebelia w Republice Środkowoafrykańskiej. Prezydenta bronią obce wojska. 2012-12-27. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  14. ↑ a b Armia RPA broniła prywatnych interesów prezydenta? Przelewali krew za ropę, diamenty i uran. 2013-04-15. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  15. ↑ kosciol.wiara.pl: Republika Środkowoafrykańska po przewrocie. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  16. ↑ konflikty.wp.pl: Rebelia w Republice Środkowoafrykańskiej – los prezydenta Bozizego wisi na włosku. 2013-01-05. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  17. ↑ konflikty.wp.pl: Czad wysyłał wojska na odsiecz prezydentowi Republiki Środkowoafrykańskiej. 2012-12-19. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  18. ↑ konflikty.wp.pl: Rebelianci opanowali pałac prezydencki w stolicy Republiki Środkowoafrykańskiej. 2013-03-24. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  19. ↑ RCA: le nouveau président Faustin-Archange Touadéra a prêté serment, rfi.fr, 2016-03-30.
  20. ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-09-06] (ang.).
  21. ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-09-07] (ang.).
  22. ↑ Joshua Project Countries – Central African Republic – People Groups.
  23. ↑ World Development Indicators | DataBank [online], databank.worldbank.org [dostęp 2017-09-06].
  24. ↑ List of Least Developed Countries (as of May 2016). [dostęp 3 lipca 2017].
  25. ↑ a b encyklopedia.pwn.pl: Republika Środkowoafrykańska. Gospodarka. [dostęp 2013-04-23]. (pol.).
  26. ↑ Where did the Central African Republic export to in 2015? | The Atlas Of Economic Complexity [online], atlas.cid.harvard.edu [dostęp 2017-09-07] (ang.).
  27. ↑ What did the Central African Republic export in 2015? | The Atlas Of Economic Complexity [online], atlas.cid.harvard.edu [dostęp 2017-09-07] (ang.).
  28. ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-09-07] (ang.).
  29. ↑ Central African Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption [online], www.heritage.org [dostęp 2017-09-07].
  30. ↑ a b c Central African Republic – Economy | history – geography, „Encyclopedia Britannica” [dostęp 2017-09-06] (ang.).
  31. ↑ a b c d luanda.msz.gov.pl: Republika Środkowoafrykańska. [dostęp 2013-04-24]. (pol.).
  32. ↑ [1] | Unaids.org dostęp 2010-06-27.
  33. ↑ http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2006/2006_GR_ANN3_en.pdf.
  34. ↑ Bureau of International Labor Affairs (ILAB) – U.S. Department of Labor [online], 17 kwietnia 2011 [dostęp 2017-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2011-04-17].
  35. ↑ Statistics, „UNICEF” [dostęp 2017-09-06] (ang.).
  36. ↑ Statistics, „UNICEF” [dostęp 2017-09-06] (ang.).
  37. ↑ „Central African Republic”. Findings on the Worst Forms of Child Labor (2001).
  38. ↑ [2] Central African Republic – Statistics UNICEF; dostęp 2012-01-15.
  39. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-04-05].
  40. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-04-05].
  41. ↑ Global Mapping International, Operation World [online], 2010 [zarchiwizowane z adresu 2017-02-11].
  42. ↑ The Ambassador (2011) – IMDb.

Linki zewnętrzne

  • Afrykańscy Pigmeje Kultura i fotografie pierwszych mieszkańców Afryki (Republika Środkowoafrykańska)
Państwa Afryki
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym
Integralne części państw
położonych poza Afryką

  1. ↑ Obecnie okupowana przez Maroko.
  2. ↑ Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.
Dawne kolonie i protektoraty Francji
Ameryka
Afryka
Azja
Australia i Oceania
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Unia Afrykańska
Strefa franka CFA
Zachodnioafrykański frank CFA
Środkowoafrykański frank CFA

Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Środkowoafrykańska&oldid=53251198”