Polska służba uzbrojenia w wojnie polsko-bolszewickiej
Polska służba uzbrojenia w wojnie polsko-bolszewickiej – organizacja i działania służby uzbrojenia w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Służba uzbrojenia w okresie wojny polsko-bolszewickiej zapewniała zaopatrzenie zarówno wojsk operacyjnych, jak i tyłowych w broń i amunicję. Na szczeblu armii znajdował się park uzbrojenia armii, kompanie parkowe, a także warsztaty uzbrojenia o numerze takim samym jak macierzysta armia. Dysponowano także specjalnymi pociągami amunicyjnymi. W związku taktycznym znajdowały się parki uzbrojenia oraz warsztaty uzbrojenia. W oddziałach i pododdziałach nie było przedstawicieli tej służby. Uzbrojenie i amunicja dostarczane były do oddziałów przez czołówki wystawiane przez parki uzbrojenia dywizji[1].
Organy naczelne służby uzbrojenia
[edytuj | edytuj kod]W ramach Departamentu Techniczno-Artyleryjskiego Ministerstwa Spraw Wojskowych[a], w grudniu 1918 utworzono Sekcję Zaopatrywań kierowaną przez płk. Władysława Ostromęckiego. Posiadała ona wydziały: broni ręcznej i pocisków, ładunków, naboi oraz chemiczny. W tym samym czasie powstała też Sekcja Broni, na czele z ppłk. Eugeniuszem Mireckim i z wydziałami: armat, broni ręcznej, broni białej i przyrządów pomocniczych oraz wozów specjalnych. Kolejna sekcja to Sekcja Amunicji z ppłk. Ottokarem Brzeziną i wydziałami: pocisków i naboi armatnich, ładunków i naboi do broni ręcznej oraz min i bomb ręcznych. Zadaniem tych komórek było dostarczanie armii uzbrojenia, amunicji i innego wyposażenia[3]. Przy Departamencie Artylerii powstał także Wydział Statystyczny zajmujący się ewidencją uzbrojenia i amunicji oraz nadzorem nad ich konserwacją[4]. W lutym 1920 nastąpiła reorganizacja MSWojsk. Wówczas powstał między innymi Departament Uzbrojenia kierowany przez gen. Antoniego Kaczyńskiego z sekcjami: zaopatrzenia ppłk. Bronisława Żuka, broni ppłk. Eugeniusza Mireckiego i amunicyjnej ppłk. Brzeziny. Departament współpracował z Oddziałem IV Zaopatrzenia i Komunikacji sztabu MSWojsk. ppłk. Franciszka Fabrego[b] i Oddziałem I Operacyjno-Mobilizacyjnym płk. Rudolfa Pricha[5].
Struktura departamentu
[edytuj | edytuj kod]Struktura departamentu w latach 1918–1920[6]
| Departament Techn-Artyleryjski listopad 1918 |
Departament Artyleryjski marzec 1919 |
Departament V Uzbrojenia luty 1920 | |
|---|---|---|---|
| Sekcje | Ogólna (kancelaria) | Ogólna (kancelaria) | Organizacyjno-inspekcyjna |
| Zaopatrzenia | Zaopatrzenia | Zaopatrzenia | |
| Broni | Broni | Broni | |
| Amunicji | Amunicji | Amunicji | |
| Naukowo- Doświadczalna | Chemiczna | ||
| Inspekcja odbiorcza | |||
| Wydział surowców | |||
| Biuro techniczne |
Służba uzbrojenia w strukturach polowych
[edytuj | edytuj kod]Wraz z powstaniem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w jego składzie znalazł się Oddział IV Techniczny zajmujący się sprawami uzbrojenia oraz technicznego zapatrzenia. W marcu 1919, po reorganizacji naczelnych władz wojskowych i utworzeniu Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa WP, sprawy uzbrojenia wojsk operacyjnych znalazły się w gestii Oddziału IV „Główne Kwatermistrzostwo”[c]. Od grudnia 1919 był to Oddział IV Materiałowy podległy II zastępcy, Głównemu Kwatermistrzowi. W strukturach kwatermistrzostwa frontu znajdowała się Sekcja Uzbrojenia, zaś w sztabie armii w jego Oddziale IV także Sekcja Uzbrojenia[5].
- Oddziały służby uzbrojenia
Na szczeblu ND WP występował rezerwowy Park Uzbrojenia Armii, kompanie parkowe oraz Warsztaty Uzbrojenia Armii, a na szczeblu frontu (armii) znajdowały się parki uzbrojenia[d] oraz kompanie parkowe i warsztaty uzbrojenia o numerze jak macierzysta armia. W dywizjach piechoty i brygadach jazdy znajdowały się parki uzbrojenia dywizji (brygady) oraz warsztaty uzbrojenia[e]. Niektóre dywizje piechoty dysponowały etatowymi pociągami amunicyjnymi. W oddziałach i pododdziałach nie było etatowych przedstawicieli tej służby. Uzbrojenie i amunicja dostarczane były do oddziałów przez czołówki wystawiane przez dywizyjne parki uzbrojenia[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od grudnia 1918 w oficjalnych dokumentach Departament Techniczno-Artyleryjski ujmowany był jako Departament Artyleryjski[2].
- ↑ Oddział IV Zaopatrzenia i Komunikacji odpowiadał za zakupy uzbrojenia i amunicji w kraju i za granicą oraz sprawował pieczę nad krajowym przemysłem wojennym. Administrował też zdobycznym uzbrojeniem i wyposażeniem oraz pozostałym po państwach zaborczych poprzez Sekcję Zdobyczy Wojennych[5].
- ↑ W drugiej połowie 1920 Oddziałem IV Materiałowym kierował ppłk Stanisław Kwaśniewski.
- ↑ W skład parku uzbrojenia armii wchodziły 2–3 kompanie parkowe, a w skład parku uzbrojenia dywizji 2–3 plutony parkowe[7].
- ↑ Armijne i dywizyjne parki uzbrojenia zostały rozwiązane w 1921[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wyszczelski 2014 ↓, s. 40.
- ↑ Gibasiewicz 2017 ↓, s. 55.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 181.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 181-182.
- ↑ a b c d Wyszczelski 2006 ↓, s. 182.
- ↑ Gibasiewicz 2017 ↓, s. 56-57.
- ↑ Gibasiewicz 2017 ↓, s. 53.
- ↑ Gibasiewicz 2017 ↓, s. 54.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Andrzej Gibasiewicz. Organizacja służby uzbrojenia w Wojsku Polskim w latach 1918–1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (260), 2017. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne. ISSN 1640-6281.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Lech Wyszczelski: Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku. Od odzyskanej niepodległości do tragicznego września. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Spółka Akcyjna, 2014. ISBN 978-83-11-13061-6.