Bitwa pod Berezą
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
15–16 września 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Berezą | ||
| Przyczyna |
polska ofensywa jesienna | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa pod Berezą – walki polskiej 14 Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego z oddziałami sowieckich 17. i 19 Dywizji Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[1]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim[2][3], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą[4], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza[5]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[6].
Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka – Odelsk – Krynki – Grodno – Grodek Kamieniec Litewski[7]. Stąd Tuchaczewski zamierzał w przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego[8].
Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armie[9]. 4 Armia gen. Leonarda Skierskiego została przerzucona z rejonu Łomży na wschód. Dywizje obsadziły front wzdłuż linii kolejowej Bielsk – Brześć – Włodawa. 14 Dywizja Piechoty obsadziła front od Wilamowicz do Brześcia. Po ściągnięciu posiłków z głębi Rosji bolszewicy uzyskali przewagę na odcinku frontu polskiej 4 Armii. Generał Skierski postanowił uprzedzić uderzenie sowieckie na Brześć[10]. 14 Wielkopolska Dywizja Piechoty rozpoczęła działania w kierunku na Kobryń[11].
Walki pod Berezą
[edytuj | edytuj kod]Realizując swoje plany wznowienia operacji zaczepnej, Sowieci koncentrowali dywizje do uderzenia. 14 września 14 Dywizja Piechoty stacjonowała na pozycjach w rejonie Charki, Tewle, Stryhowo (gmina Stryhowo). 56 pułk piechoty ugrupowany był następująco: II batalion, sztab pułku i 5 bateria w Andronowie; I batalion i 6 bateria w folwarku Legaty; III batalion i 4 kompania karabinów maszynowych w Legatach; 9 kompania wraz z 3 kompanią karabinów maszynowych rozmieściła swoje placówki na ubezpieczeniu w Imieninach. 11 kompania stacjonowała w Dubowie, a 4 bateria w Guśkach[12].
15 września Sowieci uderzyli na pozycje obronne 56 pułku piechoty, wspierane trzema bateriami 14 pułku artylerii polowej. Główne uderzenie skierowane było na 9 kompanię por. Kaczmarka. Zła ocena sytuacji, dokonana przez polskiego dowódcę, skutkowała wysokimi stratami w plutonie wysłanym na rozpoznanie. Na pomoc 9 kompanii dowódca pułku ściągnął pozostałe kompanie III batalionu[13].
Z Berezy w kierunku polskich stanowisk ruszyły tyraliery 57 Brygady Strzelców. Brygada niedawno otrzymała uzupełnienie, a w jej pułkach służyli głównie komuniści i ochotnicy z Moskwy i Piotrogrodu. Mimo ognia polskich sześciu baterii artylerii i grupy ogniowej złożonej z obsług ckm-ów trzech kompanii, pomimo wysokich strat, przeciwnik uparcie szedł do przodu. Jego natarcie zostało załamane dopiero około 100 m od polskich okopów. Wtedy do kontrataku przeszli Polacy. III/56 pp zajął Berezę, a w rejonie Laskowa stanął II/55 pp[13][14].
Kilka godzin później sytuacja odwróciła się. Z lasów położonych 700 m na wschód od Berezy sowieci wyprowadzili swój kontratak. Wykorzystując fałdy terenowe i ogień własnej artylerii, podeszli na odległość około 150 m od polskich stanowisk i ruszyli do szturmu. Po krótkiej walce opanowali Berezę. Równocześnie zaatakowane zostały pozycje 57 pułku piechoty. Ten ugiął się pod naporem czerwonoarmistów i oddał wieś Bosiacz[13].
Na zagrożone kierunki dowódca 14 DP gen. Konarzewski wysłał swoje odwody. Pod Bosiacz pomaszerował II/56 pp wzmocniony 5 baterią 14 pap, a do folwarku Imieniny został ściągnięty I/56 pułku piechoty. Następnego dnia nieprzyjaciel uderzył pod Laskowem i wyparł ze stanowisk II/55 pp. Dwa plutony 7/55 pp zostały oderwane od reszty batalionu i zajęły stanowiska w kierunku północnym na Laskowo, nadal utrzymując łączność z 9/56 pp w rejonie cmentarza[12]. Co prawda kontratakiem siłami I/55 pp odzyskano miejscowość, ale straty, szczególnie w kadrze oficerskiej, były wysokie. Atakował też II/56 pp. Jego siły główne uderzyły od zachodu na Bosiacz, a 6 kompania obeszła wieś od północy, kompletnie zaskakując przeciwnika. Po krótkiej walce zmuszono czerwonoarmistów do odwrotu. O 7.00 Berezę atakował już cały 56 pułk piechoty: I batalion nacierał od południa, III od zachodu. Wsparcie ogniowe zapewnił III dywizjon 14 pułku artylerii polowej. Atak I batalionu przełamał obronę sowiecką i zmusił nieprzyjaciela do odwrotu[13].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]W walkach pod Berezą obie strony poniosły ciężkie straty. 19 Brygada Strzelców przestała praktycznie istnieć[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
- ↑ Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1930 ↓, s. 116.
- ↑ Wyszczelski 2003 ↓, s. 60.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 286.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 188.
- ↑ Łapiński 1928 ↓, s. 25.
- ↑ a b Siuda 1928 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d e Odziemkowski 2004 ↓, s. 31.
- ↑ Jasionek 1928 ↓, s. 20.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Stefan Jasionek: Zarys historii wojennej 55-go Poznańskiego pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Jerzy Łapiński: Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Stanisław Siuda: Zarys historji wojennej 56-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.