Bitwa nad Dołhem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
4 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo 15 Armii | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa nad Dołhem – część wielkiej bitwy nad Autą. Walki polskich 11. i 17 Dywizji Piechoty, VII Brygady Rezerwowej i IX Brygady Piechoty z sowiecką 15 Armią w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą
[edytuj | edytuj kod]- Wojsko Polskie
Front Północno-Wschodni gen. Stanisława Szeptyckiego w składzie 1. i 4 Armia dysponujący około 70 tys. żołnierzami i 460 działami[2][3].
- Ugrupowanie obronne
1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza dysponowała 34 000 żołnierzy i 186 działami. Ugrupowana była w sposób następujący[4]:
- na lewym skrzydle, w przesmyku między Dźwiną i jeziorem Jelnia rozwinęła się grupa ppłk. Jerzego Sawa-Sawickiego w składzie 33 pułk piechoty, dywizjon 18 pułku ułanów i 3 baterie artylerii.
- Grupa gen. Lucjana Żeligowskiego w składzie 8. i 10 Dywizja Piechoty broniła się w centrum ugrupowania i osłaniała kierunek Hermanowicze – Wilno.
- prawe skrzydło armii stanowiła Grupa gen. Władysława Jędrzejewskiego w składzie 7 Brygada Rezerwowa i IX Brygada Piechoty.
Na południe od linii kolejowej Połock – Mołodeczno zajmowała stanowiska 4 Armii gen. Szeptyckiego. Jej północne skrzydło tworzyła Grupa gen. Jana Rządkowskiego w składzie 1 Dywizja Litewsko–Białoruska i 11 Dywizja Piechoty.
- Armia Czerwona
Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego liczył około 150–160 tys. żołnierzy i 772 działa[2][b]
- Plan natarcia
Plan Tuchaczewskiego zakładał dwustronne oskrzydlenie polskiej 1 Armii gen. Zygadłowicza, okrążenie jej i zniszczenie w rejonie Łużki – Głębokie[7][8].
W tym celu:
- 4 Armia Jewgienija Siergiejewa w składzie 12., 18. i 3 Dywizja Strzelców oraz 164 BS z 3 Korpusem Kawalerii Gaja w składzie 10. i 15 DK miała nacierać między Dźwiną a Dzisną, przez Dryhucze – Szarkowszczyznę – Hermanowicze i rozbić lewe skrzydło polskiej 1 Armii.
- 3 Armia Władimira Łazarewicza w składzie 5., 6., 21. i 56 Dywizja Strzelców otrzymała zadanie uderzyć od południa przez Dokszyce – Parafianowo i rozbić prawe skrzydło wojsk gen. Zygadłowicza.
- 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 11., 15., 16., 33. i 54 Dywizja Strzelców miała wykonać w centrum uderzenie pomocnicze, wiązać oddziały polskie walką i uniemożliwić przerzucenie odwodów na zagrożone skrzydła[2][9].
- 16 Armia miała sforsować Berezynę z 5 na 6 lipca i nacierać w kierunku Ihumenia[3].
Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski[10].
Przebieg bitwy
[edytuj | edytuj kod]4 lipca 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczęły natarcie[4]. Znajdująca się w centrum sowieckiego ugrupowania 15 Armia Korka uderzyła na centrum i lewe skrzydło polskiej 1 Armii gen. Zygadłowicza oraz na lewe skrzydło 4 Armii gen. Szeptyckiego[11]. Okopów nad Szoszą, na zachodnim brzegu jezior Szo i Dołhego do Kamionki broniła 11 Dywizja Piechoty gen. Ignacego Ledóchowskiego[c][12].
Na północ od Kamionki, wzdłuż jezior Dołhego i Świadowo, przez folwark Górki oraz wzdłuż Auty do Spihalszczyzny broniła się Grupa gen. Jędrzejewskiego. Od południa sąsiadem 11 Dywizji Piechoty była 1 Dywizja Litewsko-Białoruska.
Pierwsza linia obrony wzmocniona została zasiekami z drutu kolczastego. Druga linia wyznaczona została wzdłuż Mniuty, jezioro Plissa i Świlicy. W rejonie Królewszczyzna – Hołubicze, znajdowała się 17 Dywizja Piechoty stanowiąca odwód Frontu[12].
Sowiecka 15 Armia wzmocniona kombinowaną grapą kawalerii, rozpoczęła natarcie o 2.00 ogniowym przygotowaniem. Około 4.00 uderzyła na froncie od jeziora Szo do jeziora Żado. Jej 33 Dywizja Strzelców nacierała na stanowiska polskie położone w przesmyku na północ od Jeziora Dołhego, a 11 DS na dwa bataliony 48 pułku piechoty broniące przesmyku na południe od tego jeziora. Artyleria sowiecka zniszczyła okopy pierwszej linii i przerwała łączność. 48 pp wycofał się za Soszę, ponosząc wysokie straty.
Brygada Kozaków Kubańskich nacierała wzdłuż toru kolejowego i przerwała front pod folwarkiem Górki i wyszła na tyły 38 pułku piechoty. Ten stracił jednak połowę stanu osobowego i wycofał się w kierunku Plissy. Na krótko kontratakiem III/40 puku piechoty, zdołano chwilowo powstrzymać napór przeciwnika. Sytuacja taktyczna zmusiła do odwrotu także 39 pułk piechoty. Postępujące za nim oddziały 4 Dywizji Strzelców zagroziły tyłom VII Brygady Rezerwowej.
Odwrót 38 i 48 pułków piechoty spowodował powstanie piętnastokilometrowej luki w polskim froncie między grapami generałów Jędrzejewskiego i Rządkowskiego[12].
Około 13.00 Sowieci wznowili natarcie. Broniąca linii Plissa – Zadroże IX Brygada Piechoty została częściowo rozbita, a 39 pułk piechoty stracił większość ciężkiej broni. Również VII Brygada Rezerwowa poniosła wysokie straty, a oddziały sowieckiej 15 Armii przerwały drugą linię polskiej obrony nad Mniutą. W godzinach wieczornych załamała się także obrona 11 DP nad Soszą[12].
Dopiero o 17.00 przeszła do przeciwnatarcia odwodowa 17 Dywizja Piechoty z zadaniem odzyskania pierwszej linii obrony nad Autą i w przesmykach koło Jeziora Dołhego. Dywizja odrzuciła pod Uściem czołowe oddziały 33 Dywizji Strzelców, a pod Dajlidowem czoło 11 Dywizji Strzelców. Z powodu braku łączności z sąsiadami, oporu przeciwnika i ciemności utrudniających walkę w lesistym terenie, o północy dowódca 17 DP wstrzymał natarcie i wycofał dywizję za Mniutę.
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Walki oddziałów polskich zakończyły się ich klęską. Nie zdołano utrzymać pierwszej linii obrony. Wobec ogromnej przewagi nieprzyjaciela gen. Zygadłowicz zrezygnował z odzyskania pierwszej linii i 5 lipca skupił wysiłki na osłonie rejonu Głębokie – Parafianowo[13].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Położone na Białorusi, na północny wschód od Głębokiego, obecnie rejon głębocki (biał. Глубокский район)[1]
- ↑ Michaił Tuchaczewski podaje stan walczących Frontu Zachodniego: 160 118 żołnierzy w tym „bagnetów” 80 942 i 10 521 „szabel”[5]. Całość wojsk polskich przed jego Frontem ocenia na 86 400 „bagnetów” i 8600 „szabel”[6].
- ↑ 11 Dywizja Piechoty wchodziła w skład grupy gen. Rządkowskiego. Stanowiła zarazem lewe skrzydło 4 Armii.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 96.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 20.
- ↑ a b Waligóra 1928 ↓, s. 249.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 21.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 209.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 208.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 17.
- ↑ Laskowski (red.) 1931 ↓, s. 161.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 172.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 47.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 104.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 97.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 105.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.