Bój pod Nową Rudą
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
25–26 września 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
okolice Nowej Rudy | ||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bój pod Nową Rudą – część operacji niemeńskiej; walki Grodzieńskiego pułku strzelców z sowiecką 63 Brygadą Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna[edytuj | edytuj kod]
Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego[2]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim[3][4], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą[5], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza[6]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[7].
Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka – Odelsk – Krynki – Grodno – Grodek – Kamieniec Litewski[8]. Stąd Tuchaczewski zamierzał przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego[9]. Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia[10].
10 września, na odprawie w Brześciu ścisłych dowództw 2 i 4 Armii, Józef Piłsudski nakreślił zarys planu nowej bitwy z wojskami Frontu Zachodniego. Rozpoczęły się prace sztabowe nad planem bitwy niemeńskiej. Pomyślana ona była jako pewna kontynuacja operacji warszawskiej, przy założeniu, że jej celem będzie ostateczne rozgromienie wojsk rosyjskiego Frontu Zachodniego[10]. Myślą przewodnią było związanie głównych sił przeciwnika w centrum poprzez natarcie w kierunku na Grodno i Wołkowysk. Jednocześnie północna grupa uderzeniowa, skoncentrowana na lewym skrzydle 2 Armii, miała szybkim marszem przeciąć skrawek terytorium litewskiego i wyjść na głębokie tyły oddziałów Armii Czerwonej, zaangażowanych w bój o Grodno i Wołkowysk[9].
Po uchwyceniu przepraw na Niemnie przez północną grupę uderzeniową w Druskienikach i ześrodkowaniu wojsk w rejonie Bastuny – Marcińkańce, 24 września 1 Dywizja Litewsko-Białoruska ruszyła w kierunku Porzecza[11][12]
Walki pod Nową Rudą[edytuj | edytuj kod]
Po zdobyciu stacji Porzecze 1 Dywizja Litewsko-Białoruska rozdzieliła się na dwie kolumny: I Brygada L-B kontynuowała marsz w kierunku wschodnim, a II Brygada skierowała się na południowy wschód z Zapurza przez Hłuszniewo – Nową Rudę na Jeziory, z zadaniem obejścia od północy broniących się w Grodnie oddziałów sowieckiej 3 Armii Władimira Łazariewicza[13]. Dowódca II Brygady płk. Kazimierz Rybicki ugrupował swoją kolumnę w sposób następujący: w pierwszym rzucie pułk grodzieński, ubezpieczający się od czoła swoim I batalionem; za nim maszerował pułk nowogródzki, z III dywizjonem litewsko-białoruskiego pułku artylerii polowej, a szwadron ułanów grodzieńskich osłaniał prawe skrzydło brygady[14].
25 września II Brygada Litewsko-Białoruska natknęła się pod Nową Rudą na spieszącą z pomocą załodze Grodna sowiecką 63 Brygadę Strzelców i dywizyjny 21 pułk kawalerii[12]. I batalion przyjął ugrupowanie bojowe, uderzył na przeciwnika i początkowo odnosił sukcesy w walce. Jednak zupełna nieznajomość topografii terenu i ciemna noc spowodowały, że sowiecki kontratak zepchnął polskie kompanie w nadbrzeżne szuwary jeziora Kalnica. Teren nie sprzyjał także atakującym i tym sposobem polski batalion uniknął zagłady[14]. Zdezorientowana 63 Brygada Strzelców skierowała się na północ[14].
Dowódca II batalionu pułku grodzieńskiego błędnie ocenił, że I batalion został zniszczony, rozwinął się jednak w tyralierę i wspierany ogniem III dywizjonu artylerii zaatakował wioskę. Posiadający przewagę liczebną Sowieci odparli atak i uderzyli z całą mocą na II batalion, który znalazł się w sytuacji krytycznej. W tym momencie – z szuwarów – na sowieckie skrzydło i tyły uderzył I batalion. Po kilkugodzinnej walce toczonej „na bagnety” Sowieci atakowani z kilku stron wycofali się w nieładzie w okoliczne lasy[12].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Zwycięstwo pod Nową Rudą Polacy okupili stratą dwudziestu poległych i około sześćdziesięciu rannych. Straty sowieckie to około dwustu poległych i rannych oraz trzystu jeńców[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
- ↑ Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 168.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
- ↑ Żeligowski 1990 ↓, s. 116.
- ↑ Wyszczelski 2003 ↓, s. 60.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ a b Wyszczelski 1995 ↓, s. 286.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 88.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 285.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 42.
- ↑ a b c Dąbrowski 1928 ↓, s. 43.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.}
- Jerzy Dąbrowski: Zarys historii wojennej 81-go pułku Strzelców Grodzieńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
- Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1990.