Bitwa pod Ciechanowcem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
1–3 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Ciechanowcem | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Fr. Zach. (Bug) | ||
| Wynik |
odwrót wojsk polskich | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Bitwa pod Ciechanowcem – walki polskiej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej z sowieckimi 56., 21. i 27. Dywizjami Strzelców w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą[edytuj | edytuj kod]
W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[1]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich[2]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę[3].
Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie zaczęły wycofanie na linię Bugu[4][5].
Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4 Armia oraz Grupa Poleska do 5 sierpnia będą bronić linii Narew – Orlanka oraz Leśna – Brześć, aby umożliwić przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia na lewe skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand[6].
Podczas odwrotu polskiej 1 Armii na linię Bugu, Grupa gen. Jana Rządkowskiego w składzie 1 Dywizja Litewsko-Białoruska, 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty i podgrupa płk. Michała Żymierskiego otrzymała zadanie obrony linii rzek Nurzec – Mianka – Tłoczewka[7].
W tym samym czasie oddziały sowieckich 27. i 56 Dywizji Strzelców, prowadząc pościg równoległy, także sforsowały rzekę i odrzuciły polską 15 Wielkopolską Dywizję Piechoty. Wycofanie się związków taktycznych 4 Armii za Bug groziło oskrzydleniem Grupy gen. Rządkowskiego. Wobec groźby oskrzydlenia, 1 sierpnia gen. Rządkowski nakazał dalszy odwrót swoich wojsk drogą Olendy – Pobikry na linię Krynki – Grodzisk. Czołowe oddziały sowieckiej 56 Dywizji strzelców wyprzedziły polską dywizję i zajęły wsie Twarogi, Żale i Wypuchy[8][9].
Walki pod Ciechanowcem[edytuj | edytuj kod]
31 sierpnia 1920 1 Dywizja Litewsko-Białoruska otrzymała zadanie zorganizować obronę w rejonie Oleksin – Brańsk[7]. W tym czasie dowódca sowieckiej 3 Armii Władimir Łazarewicz skierował swoją 21 Dywizję Strzelców na Ciechanowiec, a dwie brygady 56 Dywizji Strzelców z Grannego, wzdłuż lewego brzegu Bugu, ku ujściu Nurca do Bugu. Sowieckie zgrupowanie miało zadanie zamknięcia polskich 1 D L-B i 17 wielkopolskiej Dywizji Piechoty w widłach między Nurcem a Bugiem[7].
W odpowiedzi gen. Jan Rządkowski zarządził odwrót na Ciechanowiec. Pod Wypychami i Twarogami napotkano kolumny sowieckiej 56 Dywizji Strzelców. II Brygada L-B rozbiła w Twarogach sowieckie oddziały blokujące odwrót[10]. Nocą z 1 na 2 sierpnia dywizja L-B przeszła w Ciechanowcu na zachodni brzeg Nurca[11]. Rano jej II Brygada obsadziła odcinek frontu od ujścia Nurca do Ciechanowca, a dalej po Kuczynę obronę zorganizowała I Brygada[7]. Jej miński pułk bronił przepraw koło Ciechanowca. I batalion wileńskiego ps znajdował się w Nowodworach, II batalion i sztab pułku w Wielkich Żebrach, a III batalion w Kuczynie[12].
2 sierpnia sowiecka 21 Dywizja Strzelców zaatakowała jednocześnie miński pułk strzelców broniący przeprawy w Ciechanowcu i broniony przez II batalion grodzieńskiego pułku strzelców Zaszkowo. Grodzieński batalion odparł atak 186 pułku strzelców, ale w drugim natarciu szwadron kawalerii 21 Dywizji Strzelców przeprawił się przez Nurzec w luce między I i II batalionem grodzieńskiego ps i wykonał szarżę na tyły stanowisk polskich. Od czoła ponownie zaatakował 186 ps i zmusił II batalion do odwrotu[7]. Dowódca II Brygady L-B ppłk Kazimierz Rybicki zorganizował siłami batalionu i kompanii technicznej pułku nowogródzkiego kontratak. Przy wsparciu czterech baterii artylerii, piechota polska do wieczora odzyskała Zaszkowo[13]. Taktyczny sukces niewiele poprawił położenie grupy gen. Rządkowskiego. Sowiecka 168 Brygada Strzelców sforsowała Bug pod Grannem, a 166 BS na pokonała rzekę na wschód od ujścia Nurca i opanowała Białobrzegi. Tym samym zagrożone zostało prawe skrzydło grupy[7].
W tym też czasie i lewe skrzydło grupy gen. Rządkowskiego zostało odsłonięte. Atakujące polską 8 Dywizję Piechoty sowieckie oddziały z 5., 6. i 11 Dywizji Strzelców zmusiły polskie oddziały do wycofania się na południowy zachód. Nowy dowódca grupy gen. Aleksander Osiński wydał rozkaz odwrotu za Bug. Wieczorem 3 sierpnia 1 Dywizja Litewsko-Białoruska przeszła Bug pod Myśliborami i Nurcem[14]. W ariergardzie szedł wileński pułk strzelców. Po zaciętych walkach pod Tymiankami, nad ranem następnego dnia i on przekroczył Bug[7].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 3 sierpnia 1920 donosił[15]:
Między Narwią a Bugiem na linji Zambrowa, Jabłonki i Ciechanowca uporczywe walki. Pod Ciechanowcem w brawurowym kontrataku 1-sza dywizja Litewsko-białoruska wzięła 200 jeńców. 8 karabinów maszynowych i tabor jednego z pułków piechoty bolszewickiej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ a b c d e f g Odziemkowski 2004 ↓, s. 79.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 419.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 318.
- ↑ Materiały do historii T.I/1 1935 ↓, s. 234.
- ↑ Materiały do historii T.I/1 1935 ↓, s. 281.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 322.
- ↑ Materiały do historii T.I/1 1935 ↓, s. 283.
- ↑ Materiały do historii T.I/1 1935 ↓, s. 232.
- ↑ Pomarański 1920 ↓, s. 270.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.