Bitwa pod Dziuńkowem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
29 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Dziuńkowem[a] | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wyprawa kijowska 1920 roku[2].
Działania armji konnej Budiennego w kampanii polsko – rosyjskiej 1920 r.[3]
Bitwa pod Dziuńkowem – walki polskiego 43 pułku piechoty mjr. Wacława Piekarskiego z oddziałami sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Sytuacja ogólna
[edytuj | edytuj kod]25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[4][5]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. 7 maja, w zasadzie bez walki, Kijów został zdobyty[6], a bezpośrednio po zajęciu miasta dowództwo 3 Armii tworzyło na wschodnim brzegu Dniepru obszerne przedmoście[4]. Zajęcie Kijowa i utworzenie przedmościa zakończyło polską ofensywę na Ukrainie[7].
Po zakończeniu ofensywy większość uczestniczących w niej jednostek polskich zorganizowała obronę punktową obsadzając ważniejsze węzły komunikacyjne i wybrane miejscowości[8]. Front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem. 3 Armia obsadzała odcinek od Prypeci do Skwiry, a od Skwiry do Dniestru biegł front 6 Armii[9]. 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii obsadzała odcinek frontu od Lipowca po Samhorodek[1]. 26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie linie obronne. 13 Dywizja Piechoty zaatakowana została w momencie, gdy jej oddziały znajdowały się częściowo w ruchu, dążąc do poprawy położenia i zajęcia dogodniejszych stanowisk nad rzekami Rosią i Rośką[10][11].
Walki pod Dziuńkowem
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z planem obrony dowódcy 13 Dywizji Piechoty, w trzeciej dekadzie maja 43 pułk piechoty urządził trzy ośrodki oporu. „Dziuńków” obsadził I batalion wzmocniony 4 baterią 13 pułku artylerii polowej por. Kowalskiego, „Rozkopane” – II batalion z 5 baterią i „Nowochwastów” – III batalion z 6 baterią. Dowództwo pułku stacjonowało w Pawłówce. Ośrodki oporu były systematycznie rozbudowywane i otoczone drutem kolczastym[12].
Broniący Dziuńkowa I batalion 43 pułku piechoty kpt. Zygmunta Piątkowskigo liczył 400 żołnierzy, a na wyposażeniu posiadał 12 ciężkich karabinów maszynowych. Miejscowość otaczały dwie linie okopów osłoniętych drutem kolczastym[1][13].
W tym czasie 1 Armia Konna, zgrupowana na linii Talne – Humań – Teplik, szykowała się do uderzenia w kierunku Koziatyna. Nocą z 28 na 29 maja sowiecka kawaleria ruszyła ku pozycjom 13 Dywizji Piechoty[14]. Maszerujące oddziały kozaków Budionnego natknęły się pod Nowo-Żywotowem na pododdziały 50 pułku piechoty. Uderzenie mas kawalerii zmiotło z pozycji I/50 pp ppłk. Leona Juchniewicza[15], a w nierównej walce pod Medówką rozbity został II/50 pp[16][17].
Po rozbiciu batalionów 50 pułku piechoty, dwie brygady sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii zaatakowały Dziuńków. Jedna rozpoczęła natarcie w szyku pieszym, druga zaczęła obchodzić Dziuńków od północy. Działania Kozaków wspierały trzy baterie artylerii i samochody pancerne. Tyraliery spieszonej kawalerii parokrotnie podchodziły do polskich okopów i były odpierane ogniem karabinowym i granatami ręcznymi. Około południa przeciwnik zmusił batalion do wycofania się na drugą linię obrony, zorganizowaną pod samym Dziuńkowem[1][18]. Po południu od północy uderzyła druga brygada 11 Dywizji Kawalerii i wdarła się do miasteczka. Polski kontratak prowadzony przez kpt. Zygmunta Piątkowskiego, a sformowany z żołnierzy rozmaitych służb, zmusił Kozaków do odwrotu. Wieczorem Sowieci przegrupowali siły i po zmroku uderzyli na prawe skrzydło batalionu. Doszło do zażartych walk wręcz. Piechurów wspierali skutecznie taboryci, ordynansi, telefoniści i łącznicy. Po tym ataku Sowieci wycofali się spod Dziuńkowa do rejonu Zbereżówka – Dołholówka[1].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Walki o Dziuńków związały na jeden dzień siły główne sowieckiej 11 Dywizji Kawalerii. Na polu bitwy znaleziono ciała kilkudziesięciu Kozaków i blisko 300 padłych koni. Polacy utracili około 40 poległych i rannych[1].
Sowiecki meldunek sytuacyjny podpisany przez szefa sztabu 11 Dywizji Kawalerii zawiera taką oto ocenę działań[19][18]:
Oddziały całej 11-ej dywizji kawalerji zostały wciągnięte w bój pod Dziunkowem, który trwał przez całą noc 29 maja. Polacy trzymają się bardzo uporczywie; kiedy jazda natarła, została spotkana silnym ogniem karabinowym i zarzucona granatami ręcznemi, których nieprzyjaciel posiadał bardzo dużo. Dywizja kilka razy nacierała, przełamując okopy nieprzyjaciela. Ilość sił nieprzyjaciela, zajmującego Dzionkom, jest obliczona na 2000 bagnetom regularnych wojsk, wspaniale uzbrojonych w karabiny, granaty, przy 13 działach i małej ilości jazdy. W dywizji bardzo dużo strat. Wypróbowawszy wszystkie sposoby i możliwe środki, dywizja nie mogła złamać nieprzyjaciela. Będąc zmęczona okresem ubiegłej doby, została odprowadzona na tyły.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dziunków, miejscowość i stacja na Ukrainie, na południowy wschód od Pohrebyszcza nad rzeką Sarniec u jej ujścia do rzeki Roś[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Odziemkowski 2004 ↓, s. 119.
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓.
- ↑ Biernacki 1924 ↓.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 13.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 183.
- ↑ Stachiewicz 1925 ↓, s. 106.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 275.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 149.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 150.
- ↑ Wyczółkowski 1928 ↓, s. 20.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 38.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 273.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 288.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 109.
- ↑ Sosialuk 1929 ↓, s. 14.
- ↑ a b Biernacki 1924 ↓, s. 39.
- ↑ Wyczółkowski 1928 ↓, s. 22.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budionnego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Piotr Sosialuk: Zarys historii wojennej 50-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
- Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Stefan Wyczółkowski: Zarys historji wojennej 43-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.