Przejdź do zawartości

Bitwa pod Czerwoną

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bitwa pod Czerwoną
Wojna polsko-bolszewicka
Ilustracja
Czas

11 czerwca 1920

Miejsce

pod Czerwoną[a]

Terytorium

Ukraińska Republika Ludowa

Przyczyna

ofensywa Frontu Płd.-Zach.

Wynik

zwycięstwo Sowietów

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Aleksander Karnicki[b] Siemion Timoszenko
Fiodor Morozow
Siły
Dywizja Jazdy:
4 Brygada Jazdy
5 Brygada Jazdy
3 Brygada Jazdy
1 Armia Konna:
6 Dywizja Kawalerii
11 Dywizji Kawalerii
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[3]
Gen. Tadeusz Kutrzeba
Wyprawa kijowska 1920 roku[4]
Mieczysław Biernacki,
Działania armji konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r.[5]

Bitwa pod Czerwoną – walki polskiej Dywizji Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego z oddziałami sowieckich 6. i 11 Dywizji Kawalerii ze składu 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

[edytuj | edytuj kod]

Po spektakularnym sukcesie wojsk polskich na Ukrainie i zajęciu 7 maja 1920 Kijowa, front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem[6][7][8].

Armia Czerwona wykorzystała zastój na reorganizację sił i przygotowanie ofensywy. W rejon działań przybyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego. 26 maja rozpoczęła się sowiecka ofensywa na Ukrainie, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej przełamały trwale polski front na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego[9][10]. Pod Samhorodkiem i w rejonie Ozierny powstała luka szerokości około dziesięciu kilometrów[11]. W ciągu kilku godzin 11 Dywizja Kawalerii opanowała rejon Różyna, 4 Dywizja Kawalerii Jahniatyna, a 14 DK Karabczyjowa[12][13].

 Osobny artykuł: bitwa pod Samhorodkiem.

Walki pod Czerwoną

[edytuj | edytuj kod]

Po przerwaniu frontu polskiego pod Samhorodkiem i Ozierną główne siły 1 Armii Konnej kierowały się na Różyn i Pawołoczę[14].

Polska Dywizja Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego otrzymała rozkaz opóźniania marszu kawalerii przeciwnika[14]. 8 czerwca starła się z dywizjami Budionnego.

 Osobny artykuł: bitwa pod Wernyhorodkiem.

W kolejnych dniach Siemion Budionny realizował swoją własną koncepcję walki. Zamierzał on rozbić oddziały polskie w rejonie Koziatyna oraz na linii Koziatyn – Żytomierz i wykonać głęboki zagon na tyły polskie w kierunku na Starokonstantynów. O swoich planach nie tylko nie poinformował dowódcy Frontu Południowo-Zachodniego - Aleksandra Jegorowa, ale nie wykonał też jego rozkazu i nie zamknął drogi odwrotu na Korosteń wojskom polskim wycofującym się spod Kijowa[1].

11 czerwca sowieckie 6. i 11 Dywizja Kawalerii rozpoczęły marsz w kierunku Czerwonej[15]. Sowieci spodziewali się na przedpolach spotkać tylko polską 4 Brygadę Jazdy w składzie 4., 14. i 8 pułk ułanów oraz 4 dywizjon artylerii konnej. W rzeczywistości 4 BJ stanowiła centrum polskiego zgrupowania, a do walki weszły też 5 Brygada Jazdy, w składzie 1., 16 pułki ułanów, 2 pułk szwoleżerów i 5 dak, oraz 3 Brygada Jazdy, w składzie 2., 5., 12 pułk ułanów i 3 dak[1].

W tym czasie dywizja polska maszerowała dwoma kolumnami brygadowymi: z rejonu Kaszperówki, przez Browki i Czerwoną, na Zabarę i Andruszówkę kierowała się 4 Brygada Jazdy; z rejonu Chałaimgródka, przez Pawełki na Werbów posuwała się 5 Brygada Jazdy. Odwodowa 3 Brygada Jazdy maszerowała z rejonu Białopola na Browki, na lewym skrzydle ugrupowania marszowego[16].

Do pierwszych starć doszło na linii LebiedyńceNiechworoszcz – Czerwona, gdzie działające z rejonu Białopole – Browki – Chałaimgródek przednie straże jazdy polskiej napotkały ubezpieczenia sowieckich dywizji. Po kilku godzinach walk ubezpieczeń, na sowiecką kawalerię, zajmującą pozycje obronne na linii Małe Maszkowce – Zabara – Niechworoszcz – Pawełki – Lebiedyńce, a wspieraną przez trzy baterie 6 dywizjonu konnego i przez 15 oddział samochodów pancernych, uderzyła całością sił polska Dywizja Jazdy[16].

Uderzenie polskich brygad jazdy zmusiło obie sowieckie dywizje kawalerii do przejścia do obrony. Pomimo energicznych działań jazdy polskiej, prowadzonych w szyku pieszym i konnym oraz wspieranych silnym ogniem artylerii, nie udało się Polakom uzyskać przewagi[1].

Już po kilku godzinach walki Sowieci przeszli do natarcia, a wykorzystując przewagę liczebną oraz działania samochodów pancernych wyrzucili Polaków za Hujwę i zajęli rejon Pawełki – Lebiedyńce. Polacy cofnęli się w kierunku na Browki, odsłaniając skrzydło lewej kolumny walczącej pod Kotówką. Wykorzystując ten moment, jazda sowiecka przeszła do natarcia na całym froncie. Jedna kolumna obeszła przez Niechworoszcz i Opanasówkę skrzydło i tyły brygady polskiej, uderzając na nią samochodami pancernymi z jednoczesnym atakiem z kierunku Czerwonej[17].

Rysujące się zagrożenie lewego skrzydła zmusiło polskiego dowódcę dywizji do wydania rozkazu odwrotu[1]. Polacy wycofali się przez Browki na Kaszperówkę, gdzie początkowo koncentrowała się cała Dywizja Jazdy, przechodząc dalej do rejonu NepedówkaGórowceWerbołozy[17]. Odwrót zabezpieczały szwadrony 14 pułku ułanów: spieszony 1. i 4 szwadron oraz 3. w szyku konnym. Walki były niezwykle krwawe. W 14 pułku ułanów poległ między innymi porucznik Władysław Buderacki[18]. Po wykonaniu zadania 14 p.uł. wycofał się do Napadówki[18].

Bilans walk

[edytuj | edytuj kod]

Polskiej Dywizji Jazdy nie udało się pod Czerwoną powstrzymać działań rajdowych dwóch dywizji kawalerii armii Siemiona Budionnego. Sowieckie dywizje wykonały swoje zadania[17].

  1. miejscowość na Ukrainie nad Pustochą[1]. W literaturze przedmiotu występuje zarówno nazwa „Czerwona“ jak i „Czerwone”.
  2. Według Wyszczelskiego w bitwie pod Czerwoną Dywizją Jazdy dowodził nie gen. Aleksander Karnicki, a gen. Jan Sawicki[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]