Bitwa pod Lidą (VII 1920)
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
16–17 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa pod Lidą – walki polskich 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i 11 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckimi w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą
[edytuj | edytuj kod]W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[1]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę[4], a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk[5].
Działania wojsk
[edytuj | edytuj kod]Dzień 14 lipca rozstrzygnął los obrony na pozycji okopów poniemieckich. Wobec sytuacji na lewem skrzydle 1 Armii, jej dowództwo nakazało odwrót na nową linię obrony, mającą na celu osłonę Lidy[6]. Jeszcze tej samej nocy I Brygada Litewsko-Białoruska odeszła na linię Jachimowszczyzna - Magience – Zaleskowszczyzna. II Brygada L-B pozostała chwilowo nadal na swym odcinku[7]. W ciągu nocy nacisk nieprzyjaciela wzdłuż linii kolejowej Lida – Mołodeczno stale wzrastał. Także oddziały 11. i 5 Dywizji Piechoty cofały się. Nad ranem 16 lipca I Brygada L-B zajęła odcinek od Kiewry do Dunaju, a II Brygada Zbójsk - Pawłowicze - Honczary. Grodzieński pułk strzelców, z dwiema bateriami artylerii, znajdował się w odwodzie dywizji[8]. Przez cały dzień dywizja toczyła zacięte walki z atakującym nieprzyjacielem. Około 13.00 oddział czerwonoarmistów uderzył na tyły III batalionu Wileńskiego pułku strzelców. Batalion zaczął odchodzić na zachód, a w ślad za nim reszta pułku zaczęła wycofywać się na wzgórza, na wschodniej stronie wsi Dziamonty. Aby przywrócić poprzednie położenie, dowódca dywizji nakazał grodzieńskiemu i wileńskiemu pułkowi wykonać kontrataki. Wesprzeć uderzenie miał także nowogródzki pułk[9]. Kontrataki polskie okazały się jednak nieskuteczne, a dowódca dywizji nakazał odwrót na linię rzeki Gawii, Wieczorem odeszły pułki wileński i grodzieński, ale pułk miński nie zdążył połączyć się z resztą dywizji i wycofał się do Wielkich Kniazikowiec. Tam, razem z 11 Dywizją Piechoty przeszedł do obrony.
17 lipca cofające się oddziały 1 Armii próbowały ustabilizować front na linii Gawii i Niemna, osłaniając zarazem Lidę, gdzie znajdowały się duże składy zaopatrzenia[10]. 1 Dywizja Litewsko-Białoruska obsadziła stanowiska nad Gawią do Małych Kniazikowiec, a dalej, po Nową Żyżmę, zorganizowała obronę 11 Dywizja Piechoty. Wyczerpana walkami 11 DP miała być zluzowana przez 17 Dywizję Piechoty. Niestety, w wyniku klęski tej ostatniej pod Gieranonami, nad Gawię dotarły tylko niektóre bataliony XXXIV Brygady Piechoty i resztki XXXIII BP[11].
W tym dniu pułki wileński i grodzieński broniły linii Gawii. W lewo utrzymywano łączność z 17 Dywizją Piechoty, która nad ranem zluzowała 11 DP. Ta ostatnia odeszła do odwodu w rejon Lidy[12]. W tym czasie Sowieci sforsowali Gawię na odcinku XXXIV Brygady Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Nacierające od rana oddziały bolszewickie odrzuciły polskie pułki z linii Gawii. Oddziały polskie cofnęły się na przedpola Lidy[13]. Cofnęła się również z Kniazikowiec 17 Dywizja Piechoty. Wprowadzone do walki sowieckie drugie rzuty podjęły walkę z ariergardami polskimi. Do południa oddziały dywizji litewsko-białoruskiej zostały odrzucone w okolice Dokudowa. Podczas walk, wycofujący się z Kniazikowiec przez Białundzie miński pułk dążył pod Biskupce, by połączyć się z macierzystą dywizją. Nie dochodząc do Biskupiec, napotkał przednie straże przeciwnika. Te uderzyły, spychając pułk miński do Wielkiego Błota. Kontratakując, pułk wyszedł z potrzasku, dołączył do straży tylnej 17 DP i maszerował wzdłuż linii kolejowej na Lidę[12].
W tym czasie nowogródzki pułk przeprawił się w bród na południowy brzeg Niemna, przemaszerował swobodnie wzdłuż południowego jego brzegu, w okolicy Pudzina przeprawił się z powrotem na północny brzeg i już koło Dokudowa wziął udział w walce z nieprzyjacielem. Wileński pułk, pozostający dotychczas w odwodzie, obsadził linię rzek Dzitwy i Lidziejki na odcinku od Bieniewicz do Klebaniec.
W południe miński pułk nawiązał kontakt z macierzystą dywizją i zajął pozycje w Klebancach, łącząc w Ogrodnikach ugrupowanie obronne 1 DL-B z 17 DP. Po południu nieprzyjaciel znowu nacierał, z zamiarem odrzucenia Polaków od linii rzeki Dzitwy. Skutecznie bronił się pułk wileński, wspierany ogniem I dywizjonu artylerii dywizyjnej. Dopiero w południe, w okolicy Borawicz i Nowosiółek przeniknęły patrole kawalerii sowieckiej, stwarzając zagrożenie dla walczących pododdziałów.
W tym czasie broniąca odcinka Dajnów – Bołcinikiele 8 Dywizja Piechoty została zmuszona do odwrotu na Grodno[13]. W tym położeniu postanowiono utrzymać Lidę tylko przez czas niezbędny dla ukończenia ewakuacji zapasów i taboru kolejowego. Oddziały polskie wycofały się z Lidy nocą z 17 na 18 lipca, obsadzając pozycje nad Niemnem i Dzitwą[14].
W ciągu 18 i 19 lipca 1 Dywizja Litewsko-Białoruska wycofała się drogą Bielica- Żełudok w rejon Mostów. Kontaktu z nieprzyjacielem nie było[15].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Oddziałom 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej nie udało się powstrzymać Sowietów w ich marszu na zachód[13]. Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 18 lipca 1920 donosił: W rejonie Lidy toczą się zażarte walki. Lida została przez nieprzyjaciela zajęta[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 174.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 97.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 277.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 280.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 281.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 283.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 209.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 229.
- ↑ a b Waligóra 1928 ↓, s. 284.
- ↑ a b c Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 210.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 230.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 285.
- ↑ Pomarański 1920 ↓, s. 261.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.