Bazylika Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa w Poznaniu
![]() | |||||||||||||||||
bazylika mniejsza, kolegiata kościół farny, kościół parafialny | |||||||||||||||||
![]() Kościół farny w Poznaniu od ulicy Podgórnej | |||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||
Adres |
Gołębia 1a | ||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||
Parafia |
Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa w Poznaniu | ||||||||||||||||
Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 29 czerwca 2010 | ||||||||||||||||
Wezwanie |
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa | ||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne |
27 czerwca, 22 lipca | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Poznania ![]() | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ![]() | |||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||
Strona internetowa |
Bazylika kolegiacka Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa w Poznaniu (także pod nazwą: Fara Poznańska, od niem. Pfarre, Pfarrei, Pfarrkirche czyli probostwo, parafia) – barokowy kościół farny i zarazem kolegiacki pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa Męczennika w Poznaniu, należący do parafii MB Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny, znajdujący się przy ul. Gołębiej, w jej południowej pierzei, u wylotu ul. Świętosławskiej.
29 czerwca 2010 Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, na mocy szczególnych pełnomocnictw udzielonych przez papieża Benedykta XVI, podniosła kościół do tytułu i godności bazyliki mniejszej. Od 2017 wielkopostny kościół stacyjny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1570 biskup Adam Konarski sprowadził do Poznania jezuitów, oddając im kościół pw. św. Stanisława Biskupa. W 1651 rozpoczęto budowę nowego kościoła, którego plany przysłano przypuszczalnie z Rzymu (tradycyjnie za autora projektu podaje się Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego - rektora Kolegium Jezuickiego w Poznaniu i teoretyka architektury). Początkowymi pracami (do 1652) kierował Tomasz Poncino. Szwedzka okupacja (1655-1660) przerwała prace. Po wznowieniu prac budową kierowali Bartłomiej Nataniel Wąsowski, Wojciech Przybyłkowicz i Jan Poradowski. W latach 1696-1701 przy budowie nawy głównej i fasady współpracował z nimi Jan Catenazzi. W 1705 kościół został konsekrowany przez biskupa Hieronima Wierzbowskiego, choć był jeszcze nieukończony. W latach 1727-1732 Pompeo Ferrari zbudował ołtarz główny i główny portal.
Po kasacie zakonu w 1773 i zniszczeniu w 1780 dotychczasowej fary, kościół, na polecenie biskupa Ignacego Raczyńskiego, został przejęty w 1798 przez parafię farną. W drugiej połowie XIX wieku wybito osobne wejścia do naw bocznych, a w latach 1913-1915 przeprowadzono gruntowną renowację pod kierunkiem Mariana Andrzejewskiego. Polichromie odnowił Antoni Procajłowicz. Po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1939 kościół został ograbiony, a wnętrze stało się magazynem. Odbudowany został w latach 1948-1950. Prace renowacyjne rozpoczęte w 1990 nadal trwają.
- Zobacz też kategorię:
Opis elewacji[edytuj | edytuj kod]
Bogato zdobioną różową fasadę z podwójnymi białymi pilastrami ograniczają z obu boków dwie niskie, nie wystające ponad korpus kościoła wieże, zwieńczone miedzianymi hełmami, między którymi znajduje się szczyt o charakterystycznych dla okresu baroku bocznych spływach. Fasada i wieże dzielone są na kondygnacje przez gzymsy. Nad bogatym barokowym portalem znajduje się wnęka z figurą św. Ignacego Loyoli - założyciela zakonu, trzymającego w ręce gorejące serce, zaś u jego stóp orła - symbol Chrystusa walczącego z wężem - symbolem szatana. Pod nim medalion z łacińską inskrypcją: Domus Domini porta coeli (dom Boga i brama do nieba, Rdz 28,17). Po obu bokach mniejsze wnęki z wyobrażeniami św. Wojciecha i św. Stanisława Kostki po lewej oraz św. Stanisława biskupa i św. Alojzego Gonzagi. Powyżej znajdują się jeszcze dwie figury świętych: św. Franciszka Borgiasza i św. Franciszka Ksawerego.
Opis wnętrza[edytuj | edytuj kod]
Trzynawowe, bazylikowe z transeptem, który nie wystaje poza nawy boczne. Prezbiterium po stronie południowej zakończone prostą ścianą. Pozorne sklepienie nawy głównej (27 m wysokości), transeptu i prezbiterium kolebkowe z lunetami. Nawy boczne i galerie nad nimi posiadają sklepienia krzyżowe.
Na sklepieniu nawy głównej w każdym przęśle znajdują się trzy sceny z życia św. Stanisława biskupa autorstwa Karola Dankwarta z Nysy (XVIII wiek). W transepcie artysta uwiecznił po stronie zachodniej sceny z życia św. Stanisława Kostki, a po wschodniej św. Ignacego Loyoli. Na przecięciu nawy głównej i transeptu znajdowała się niegdyś apoteoza Trójcy Świętej. Po jej zniszczeniu zastąpiono ją iluzoryczną kopułą namalowaną w 1949 przez Stanisława Wróblewskiego.
Przepiękna dekoracja sztukatorska pochodząca z około 1700 jest dziełem Jana Bianco (renowacja przez zespół Jana Żoka). Nad kompozytowymi kapitelami szesnastu, wykonanych ze sztucznego czerwonego marmuru, kolumn (nie pełnią one żadnej funkcji podporowej) znajdują się 2,5 m figury apostołów i czterech Ojców Kościoła, a nad nimi silnie załamujący się gzyms spod którego wychylają się główki aniołków, w otoczeniu wijących się pnączy, akantu, owoców i kwiatów oraz rogów obfitości. Utrzymana w tym samym stylu dekoracja pokrywa wolne połacie sklepienia i ram malowideł. Nad oknami loggi i arkadami prowadzącymi do kaplic znajdują się parami putta.
Ołtarz główny wykonany według projektu Pompeo Ferrari w swojej centralnej części zawiera obraz "Wskrzeszenie Piotrowina przez św. Stanisława biskupa" pędzla Szymona Czechowicza. Po jego lewej stronie znajduje się rzeźbiarskie powtórzenie motywu z obrazu, zaś po prawej św. Stanisław Kostka odtrąca siedmiogłową bestię. Całość ograniczają proste kolumny dźwigające falujące belkowanie i unoszące się nad nim alegorie wiary i nadziei (kobiety z krzyżem i kotwicą). Ołtarze boczne wykonane są na wzór ołtarzy z kościoła św. Ignacego w Rzymie. Pomiędzy spiralnymi kolumnami znajdują się obrazy św. Ignacego Loyoli, spisującego regułę zakonu jezuitów, oraz św. Stanisława Kostki, przyjmującego komunię z rąk anioła.
Wewnątrz znajdują się również barokowe portrety i epitafia oraz ołtarze poświęcone św. Tadeuszowi Judzie i św. Piusowi X.
Wieniec kaplic[edytuj | edytuj kod]
- kaplica św. Jana Franciszka Regis znajduje się tu figura świętego przesłonięta przez obraz św. Maksymiliana Marii Kolbego. Niegdyś rozdawano tu ubogim chleb.
- kaplica św. Rozalii o patronce informują namalowane na sklepieniu łacińskie napisy trzymane przez anioły, natomiast w ołtarzu jej obraz został zastąpiony MB Częstochowską.
- kaplica św. Męczenników Jezuickich znajduje się tu pełna ekspresji średniowieczna rzeźba „Chrystusa Bolesnego” (z 1430[3]). Reźba przedstawia typ ikonograficzny Vir Dolorum[4]. Została tu ona przeniesiona z dawnej fary. Złudzenie optyczne sprawia, że znajdujący się na obrazie w ołtarzu jezuici umęczeni w Japonii zdają się w jej kierunku modlić.
- kaplica św. Franciszka Ksawerego uwagę zwracają tu rzeźby Jozuego i św. Tomasza Apostoła
- kaplica św. Krzyża w ołtarzu obraz Chrystusa w koronie cierniowej z XVII wieku. Powyżej późnogotycki krucyfiks naturalnej wielkości z klęczącą u jego stóp Marią Magdaleną. Na sklepieniu iluzoryczna kopuła.
- kaplica MB Nieustającej Pomocy historia kultu cudownego obrazu Matki Boskiej w poznańskiej farze sięga XVII wieku, jednak w XIX wieku obraz zaginął. Dzisiejszy obraz pochodzi z 1952, którego autorem jest Władysław Ukleja, został koronowany 11 października 1961 roku przez arcybiskupa Antoniego Baraniaka jako pierwszy w Polsce po II wojnie światowej[5].
- kaplica Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu o współczesnym wystroju wnętrza. Jest najstarszą kaplicą wieczystej adoracji w Poznaniu - powstała w 1937 r. z okazji odbywającego się w Poznaniu Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego ku czci Chrystusa Króla. Uroczystego poświęcenia kaplicy dokonał kardynał August Hlond w dniu 27 czerwca 1937 r.[6].
- kaplica św. Józefa
- kaplica św. Michała Archanioła
- kaplica św. Alojzego Gonzagi
- kaplica św. Franciszka Borgiasza
Organy[edytuj | edytuj kod]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Organy zostały zamówione z inicjatywy proboszcza Walentego Zientkiewicza, aby zastąpić dotychczasowy mały i często się psujący instrument. Zaprojektowane i zbudowane przez najlepszego organmistrza Europy końca XIX wieku - Friedricha Ladegasta z Weissenfels w Saksonii. Projekt i wykonanie zajęły mistrzowi cztery lata (1872-1876), a organy oddano do użytku 26 lipca 1876. Kosztowały 24 tys. marek (połowę kwoty - 4000 talarów - podarowała anonimowa starsza kobieta). Drewniana szafa pochodzi z poznańskiego zakładu Józefa Zeylanda (wyk. 1875, snycerz - Teodor Gloger i stolarz Synoracki) według projektu Oscara Mothesa. Podczas pierwszej wojny światowej wymontowano piszczałki cynowe, które w dwudziestoleciu międzywojennym zastąpiono cynkowymi (remont wykonała firma Alberta Polcyna). Po II wojnie światowej wyremontował je Bronisław Cepka z Popowa koło Wronek. Na szczęście oba remonty nie zmieniły samej konstrukcji. W latach 2000-2001 na podstawie zachowanego projektu Ladegasta oraz projektu szafy przywrócono organom ich pierwotną świetność. Remontu dokonały Firma Alexander Schuke z Poczdamu i Firma Organmistrzowska Marka Cepki z Popowa. Cynkowe piszczałki zastąpiono wykonanymi z 98% angielskiego stopu cyny (pozostałe składniki stopu to ołów, antymon, bizmut, srebro i arsen) Drewniane wykonano z drewna szlachetnych odmian dębu i modrzewia oraz jodły syberyjskiej, wymieniając również elementy skórzane. Przywrócono także pierwotną kolorystykę szafy.
Obecnie organy mają 43 głosy, trzy klawiatury ręczne (manuały) i pedał (klawiaturę nożną). Na zespół brzmieniowy składa się ponad 2600 piszczałek cynowych i drewnianych - najdłuższe mają ponad 5 m długości (kryty głos 32-stopowy), a najkrótsze to pojedyncze centymetry. Traktura gry i registracji instrumentu - mechaniczna, dla II manuału zastosowano wspomaganie dźwignią Barkera[7]. Niektórzy specjaliści oceniają barwę ich dźwięku wyżej, niż sławniejszych organów w Oliwie czy Leżajsku.
W każdą sobotę (a w sezonie letnim codziennie od poniedziałku do soboty), o godzinie 12:15, odbywają się koncerty organowe z udziałem znakomitych wykonawców. Wstęp wolny, dochód z koncertów przeznaczony jest na renowację fary. Po koncertach można zwiedzać podziemia kościoła. Dodatkowo w okresie letnim, w czwartkowe wieczory, odbywają się Staromiejskie Koncerty Organowe[8].
Dyspozycja[edytuj | edytuj kod]
Manuał I | Manuał II | Manuał III | Pedał |
---|---|---|---|
Oberwerk | Hauptwerk | Schwellwerk | |
1. Principal 8' | 1. Principal 16' | 1. Aeoline 16' | 1. Pr. Baß 8' |
2. Quintatön 16' | 2. Principal 8' | 2. Harm. aeth. 3 fach | 2. Subbaß 16' |
3. Salicional 8' | 3. Bordun 16' | 3. Piccolo 2' | 3. Violon 16' |
4. Rohrflöte 8' | 4. Flöte 8' | 4. Salicional 4' | 4. Cello 8' |
5. Fl. travers. 8' | 5. Gambe 8' | 5. Octavfl. 4' | 5. Baßflöte 8' |
6. Octave 4' | 6. Doppelfl. 8' | 6. Liebl. Ged. 8' | 6. Naßat 5 1/3' |
7. Naßat 2 2/3' | 7. Octave 4' | 7. Fl. dolce 8' | 7. Octave 4' |
8. Fl. minor 4' | 8. Gemshorn 4' | 8. Liebl. Ged. 16' | 8. Posaune 16' |
9. Waldflöte 2' | 9. Quinte 2 2/3' | 9. Viola d'amour 8' | 9. Pr. baß 16' |
10. Progr. harm. 2-4 fach | 10. Octave 2' | 10. Untersatz 32' | |
11. Oboe 8' | 11. Mixtur 5 fach | ||
12. Cornett 3 fach | |||
13. Trompete 8' |
Legendy[edytuj | edytuj kod]
Z organami wiąże się historia pewnej zjawy. Otóż według opowieści zdarza się niekiedy, że podczas prac związanych z organami, na balkonie (na który jest się bardzo trudno dostać), pojawia się pewna nikomu nieznana, ubrana na czarno kobieta. Pojawia się znikąd i tak samo znika. Jest to ponoć duch tajemniczej ofiarodawczyni, który dogląda swojego podarunku.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- kościół Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia w Poznaniu - obecny kościół jezuicki
- probostwo farne w Poznaniu
- rozruchy religijne w Poznaniu (1546) - rozpoczęte od kazań w tym kościele
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2010-05-01] .
- ↑ Polskie Wirtualne Centrum Organowe - Bazylika kolegiacka św. Stanisława BM parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny (Fara). [dostęp 2015-11-13].
- ↑ Alfred Brosig: Reżba gotycka 1400-1450. Poznań: Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka, 1928, s. 54.
- ↑ Joanna Grzelachowska: Konserwacja rzeźby "Chrystus Bolesny" z Fary Poznańskiej. Kronika Miasta Poznania 1995 4. Wydawnictwo Miejskie Poznań, s. 271. ISSN 0137-3552.
- ↑ Konrad Kazimierz Czapliński: Sanktuaria w Polsce. Katowice: Videograf II, 2001, s. 84 -86. ISBN 83-7183-185-4.
- ↑ Jubileusz kaplicy Wieczystej Adoracji. „Przewodnik Katolicki”. nr 27, s. B11, 8.07.2012. ISSN 0137-8384.
- ↑ Poznań – Kościół Św. Marii Magdaleny (fara) (pol.). Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2009-06-05].
- ↑ Poznań ( Bazylika Kolegiacka św. Stanisława Biskupa parafii NMP Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny (Fara)), musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-29] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Architektura I Rzeczypospolitej (województwo poznańskie)
- Kolegiaty w Polsce
- Kościoły rzymskokatolickie w Poznaniu
- Zabytkowe kościoły w Poznaniu
- Architektura barokowa w Poznaniu
- Świątynie pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy
- Świątynie pod wezwaniem św. Marii Magdaleny
- Dawne klasztory i kościoły jezuickie w Polsce
- Bazyliki w Poznaniu
- Stare Miasto (Poznań)
- Zabytkowe klasztory katolickie w województwie wielkopolskim
- Sanktuaria maryjne w archidiecezji poznańskiej
- Kościoły farne w Polsce