Pesa Gama

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pesa Gama
Ilustracja
Lokomotywa SU160-005
Producent

Polska Pesa Bydgoszcz

Lata budowy

od 2012

Układ osi

Bo'Bo'

Wymiary
Długość

19 750 mm
19 800 mm

Szerokość

3000 mm

Napęd
Trakcja

elektryczna i/lub spalinowa

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

1435 mm[potrzebny przypis]

Multimedia w Wikimedia Commons

Pesa Gama – rodzina lokomotyw elektrycznych, spalinowych i hybrydowych budowanych od 2012 przez zakłady Pesa Bydgoszcz. Powstało kilkadziesiąt lokomotyw w kilku wersjach, które są eksploatowane m.in. przez PKP Intercity, Koleje Mazowieckie, Pol-Miedź Trans. Najwięcej lokomotyw należy do poolu taborowego Rail Capital Partners.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Po drugiej wojnie światowej w Polsce było trzech głównych producentów lokomotyw. Fablok produkował parowe i spalinowe[1], Cegielski parowe, spalinowe i elektryczne[2] a Pafawag tylko elektryczne[3]. Wszystkie trzy fabryki zakończyły produkcję lokomotyw na polski rynek w latach 90[1][3][4]. Pafawag budował jeszcze dla PKP między 1997 a 2002, już po przejęciu fabryki przez Adtranz, elektryczne EU11 i EU43, które nie trafiły jednak na polskie tory ze względu na problemy finansowe zamawiającego[5].

Kolejna polską nową lokomotywę zaprezentowano dopiero w 2009, kiedy swoją premierę miał elektryczny towarowy Dragon[6]. Został on zbudowany przez Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych[potrzebny przypis], przejęte[potrzebny przypis] przez Newag[7]. Kolejne typy polskich lokomotyw elektrycznych miały swoją premierę w 2012 na targach InnoTrans w Berlinie. Newag zaprezentował tam Griffina, a Pesa Gamę[8]. Oba te przedsiębiorstwa przekonują, że pokazane pojazdy to tylko mała próbka ich oferty[9][8]. Dodatkowo w 2012 powstała w Polsce jeszcze jedna lokomotywa – spalinowa ZPS LM-400.00 dla Metra Warszawskiego[10].

Lokomotywy to kolejny rodzaj pojazdów szynowych budowany przez Pesę. Producent zadeklarował w 2001, że zmienia główną specjalizację z napraw na budowę nowego taboru[11]. Od tego czasu w Bydgoszczy powstawały m.in. spalinowe i elektryczne pasażerskie wagony silnikowe oraz zespoły trakcyjne, tramwaje[12], a także nowe typy wagonów pasażerskich[13] i towarowych[14].

Pierwszy egzemplarz Gamy – Marathon[edytuj | edytuj kod]

Marathon na InnoTrans 2012
Marathon podczas testów w Lotos Kolej

Pierwszym modelem z rodziny Gama jest lokomotywa 111Ed Marathon, która powstała dzięki dofinansowaniu NCBiR w ramach projektu „Uniwersalna lokomotywa elektryczna, wielosystemowa o budowie modułowej, na prędkości powyżej 200 km/h”[15]. Jej budowa rozpoczęła się na początku 2012[16], a premiera odbyła się 18 września na targach InnoTrans 2012 w Berlinie[8]. Pierwsze jazdy próbne odbyły się w październiku 2012 na stacji Bydgoszcz Wschód Towarowa[17], później na liniach do Inowrocławia, Poznania i Zduńskiej Woli Karsznic. Testowano zachowanie lokomotywy przy jeździe luzem i przy różnych obciążeniach aż do 25 listopada 2012[16]. Od 27 listopada 2012 do 3 grudnia 2012 Gama była testowana na torze w Żmigrodzie[18]. Podczas prób osiągnęła prędkość 173 km/h[19], dopuszczona została czasowo do prowadzenia pociągów pasażerskich z prędkością do 160 km/h i towarowych do 140 km/h[20]. Do uzyskania bezterminowego dopuszczenia do eksploatacji konieczne były także jazdy dozorowane u przewoźników kolejowych[21].

11 stycznia 2013 rozpoczęły się jazdy nadzorowane w Lotos Kolej[22], na podstawie umowy dzierżawy z dnia 10 grudnia 2012[23]. 111Ed-001 ciągnęła pierwszy pociąg z Bydgoszczy do Gdańska, a kolejne między Gdańskiem Olszynką a Zduńską Wolą Karsznicami[21]. 21 lutego 2013 przerwano testy lokomotywy i przekazano ją do PKP Intercity[21]. W czasie pierwszego etapu jazd w Lotos Kolej Gama obsłużyła 26 pociągów. Nie zanotowano żadnego defektu. Jednocześnie przewoźnik przygotował listę wykrytych usterek (określonych jako nieznaczne) oraz propozycję usprawnień[24].

28 lutego 2013 Gama Marathon poprowadziła pierwszy pociąg PKP Intercity – TLK Kopernik z Bydgoszczy Głównej do Warszawy Wschodniej[25]. Od 1 do 16 marca 2013 przeznaczono ją do obsługi pociągów TLK i EIC relacji Warszawa – Kraków, Warszawa – Poznań, Warszawa – Gdynia i Warszawa – Wrocław[26][27]. 20 marca 2013 testy przerwano, a lokomotywa wróciła do producenta[28]. Jazdy nadzorowane w PKP Intercity wznowiono 19 kwietnia 2013[29]. Dwa dni później ponownie je przerwano. Lokomotywa została skierowana do producenta do oceny zniszczeń, jakich doznała po potrąceniu człowieka[30].

Z naprawy skierowano ją w maju 2013 ponownie do firmy Lotos Kolej na kontynuację eksploatacji ze składami towarowymi[31]. 111Ed-001 służyła w Lotos Kolej do marca 2014[32]. W późniejszym okresie lokomotywa była testowana również przez Pol-Miedź Trans[32] i Orlen KolTrans[33].

Ostatecznie UTK wydał bezterminowe dopuszczenie do eksploatacji typu 111Ed (z odmianami 111Ea, 111Eb, 111Ec) 10 lipca 2014[34].

8 lipca 2015 pierwszy elektryczny egzemplarz Gamy został zakupiony przez przedsiębiorstwo Lokomotiv[35].

We wrześniu 2017 na targach Trako zaprezentowano Marathona 111Ed-005[36].

Drugi egzemplarz Gamy – wersja spalinowa[edytuj | edytuj kod]

Spalinowa gama na InnoTrans 2014

W lipcu 2014 gotowy był pierwszy egzemplarz spalinowej gamy[37]. Jego konstrukcja była zgodna ze specyfikacją zamówienia PKP Intercity[38]. Lokomotywa została zaprezentowana we wrześniu na targach InnoTrans[39]. W połowie października rozpoczęto testy dynamiczne lokomotywy, a w drugiej połowie miesiąca, pod kontrolą IPS „Tabor”, testy w ruchu na odcinku Rokietnica – Szamotuły[40]. W grudniu 2014 wykonywano m.in. próby obciążeniowe z wagonami PKP Cargo[41] i jazdy testowe z wagonami pasażerskimi PKP Intercity[42]. W 2015 lokomotywa była testowana przez Pol-Miedź Trans[43].

Gama dwutrakcyjna dla PKP Intercity[edytuj | edytuj kod]

6 października 2016 Pesa i PKP Intercity podpisały list intencyjny odnośnie do testowania lokomotywy elektryczno-spalinowej, którą częściowo za pieniądze Narodowego Centrum Badań i Rozwoju ma wybudować Pesa[44]. Pod koniec września 2017 strony podpisały właściwą umowę odnośnie do współpracy badawczo – rozwojowej w ramach tego projektu[45]. W lutym 2022 rozpoczęły się jazdy testowe gotowej lokomotywy[46].

Gama autonomiczna dla PKP Cargo[edytuj | edytuj kod]

21 maja 2018 Pesa i PKP Cargo podpisały list intencyjny odnośnie do współpracy przy budowie dwunapędowej, częściowo autonomicznej lokomotywy[47]. 19 września podczas targów InnoTrans podpisano właściwą umowę dotyczącą współpracy przy pracach badawczo-rozwojowych związanych z budową lokomotywy[48][49]. Projekt ma objąć:

  • wspólne sporządzenie założeń technicznych i propozycji konfiguracji lokomotywy przez Pesę i PKP Cargo,
  • weryfikację dokumentów w IPS Tabor;
  • rozpoczęcie prac projektowych i badawczych w oparciu o uzgodniony harmonogram,
  • uruchomienie procesu budowy lokomotywy wraz z dokumentacją,
  • eksploatację w PKP Cargo przez pierwsze 12 miesięcy od wyprodukowania[48][49].

Gama 2[edytuj | edytuj kod]

W październiku 2022 zapowiedziano powstanie Gamy 2 - platformy lokomotyw o bardziej zunifikowanych rozwiązaniach ułatwiających produkcję i serwis[50].

Zamówienia[edytuj | edytuj kod]

  • 15 kwietnia 2014 – podpisanie umowy na dostawę 2 lokomotyw elektrycznych typu 111Eb dla Kolei Mazowieckich[51],
  • 17 lipca 2014 – podpisanie umowy na dostawę 10 lokomotyw spalinowych typu 111Db dla PKP Intercity[52],
  • 8 lipca 2015 – sprzedaż pierwszego egzemplarza lokomotywy elektrycznej 111Ed przedsiębiorstwu Lokomotiv oraz podpisanie umowy na dostawę 2 kolejnych lokomotyw[35],
  • 7 lipca 2020 – podpisanie umowy na dostawę 1 lokomotywy elektrycznej typu 111Ed dla spółki Pol-Miedź Trans[53],
  • lipiec 2021 – podpisanie umowy na dostawę 3 lokomotyw elektrycznych dla spółki PCC Intermodal[54],
  • 26 października 2022 – podpisanie umowy na dostawę 16 lokomotyw elektryczno-spalinowych dla PKP Intercity[55].

Do 12 stycznia 2021 PESA wyprodukowała 33 lokomotywy (22 elektryczne oraz 11 spalinowych)[56].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Pesa Bydgoszcz zaprojektowała kilka typów lokomotyw pod wspólną nazwą Gama. Oferowane są pojazdy zasilane z sieci elektrycznej (3 kV DC, 15 kV AC lub 25 kV AC) rozwijające prędkości do 190 km/h w ruchu pasażerskim i do 160 km/h w towarowym oraz lokomotywy spalinowe do prędkości 160 km/h[9]. Sylwetkę zewnętrzną lokomotyw z tej rodziny zaprojektował Bartosz Piotrowski, natomiast kabinę maszynisty Mariusz Gorczyński[57].

Wersje oferowane[edytuj | edytuj kod]

typ rodzaj
(założona moc)		 zasilanie przeznaczenie maksymalna
prędkość
eksploatacyjna		 źródło danych
111DE hybrydowa DC (3 kV) uniwersalna 120 km/h
160 km/h		 [58]
111DEa spalinowo-elektryczna – towarowa 140 km/h [59]
111DEb – uniwersalna 160 km/h
111Ea elektryczna DC (3 kV) towarowa 140 km/h
111Eb DC (3 kV) uniwersalna 160 km/h
111Ec elektryczna +Marathon DC (3 kV) towarowa 140 km/h
111Ed DC (3 kV) uniwersalna 160 km/h
111Ee elektryczna DC (3 kV), AC (15 kV, 25 kV) towarowa 140 km/h
111Ef DC (3 kV), AC (15 kV, 25 kV) uniwersalna 160 km/h
111Eg elektryczna
(6000 kW)		 DC (3 kV) pasażerska 189 km/h
111Eh DC (3 kV), AC (15 kV, 25 kV) pasażerska 189 km/h
111MS elektryczna
(6400 kW)		 DC (1,5 kV, 3 kV), AC (15 kV, 25 kV) pasażerska 200 km/h [60]
towarowa 140 km/h

Wózek 111E[edytuj | edytuj kod]

Wózek 111E

Wózek 111E został zaprojektowany dla lokomotyw rodziny Gama. Konstrukcja składa się z części od poddostawców oraz elementów własnych Pesy, do których zalicza się rama, zestaw kołowy, usprężynowanie I i II stopnia, układy przeniesienia napędu, wsporników piasecznic i odgarniaczy. Wersja podstawowa przewidziana jest do eksploatacji z prędkościami do 160 km/h i pracy w zakresie temperatur otoczenia od -30 °C do +60 °C. Po modyfikacji osprzętu wózki te mogą być eksploatowane z wyższymi prędkościami. Przykładowo zastosowanie przekładni trakcyjnej Duturail RS1 22-4,03[doprecyzuj!] i silników trakcyjnych VEM DKLBZ 4515-1 mocy 1500 kW ma wystarczyć do eksploatacji z prędkościami do 190 km/h i osiągnięcia przez lokomotywę prędkości 216 km/h[59].

Wersje produkowane[edytuj | edytuj kod]

Typ Długość Szerokość Wysokość Układ osi Masa służbowa Maksymalny nacisk osi Średnica kół Maksymalna
prędkość
eksploatacyjna 		Maksymalna
siła pociągowa 		Liczba
silników
trakcyjnych 		Typ i moc silników trakcyjnych Typ silnika spalinowego Moc maksymalna Podstawowe zasilanie Źródło danych
111Db 19 800 mm 3 000 mm 4 300 mm Bo'Bo' 84 t 206 kN 1250 mm
(nowe)		 140/160 km/h
(towarowe/pasażerskie)		 275 kN
(startu)		 4 VEM (AC)
(570 kW)		 MTU
16V 4000 R84
(2400 kW)		 ? diesel [39][61][62]
111Eb 19 800 mm 3 000 mm 4 150 mm Bo'Bo' 160 km/h – 5600 kW 3 kV DC [63]
111Ed 19 800 mm 3 000 mm 4 232 mm Bo'Bo' 82 t ≤196 kN 1250/1170 mm
(nowe/zużyte)		 140/160 km/h
(towarowe/pasażerskie)		 300 kN 4 VEM
DKLBZ 4514-4A
(1400 kW)		 Caterpillar
C15 ACERT
(403 kW)		 5600 kW 3 kV DC [64][9][16][8]
111DE 19 750 mm Bo'Bo' 86 t 1250 mm 120 km/h
160 km/h		 4 Cummins
QSK60
(2013 kW)		 2800 kW (DC)
1560 kW (diesel)		 3 kV DC i diesel [65][58]

111Ed Marathon[edytuj | edytuj kod]

Kabina maszynisty (111Ed)
Napęd i hamulce[edytuj | edytuj kod]
Przedział maszynowy (111Ed)

Lokomotywa jest 4-osiową jednostką elektryczną o mocy 5600 kW, zasilaną napięciem 3 kV DC z sieci napowietrznej poprzez odbierak prądu produkcji Stemmanna. Dodatkowo zamontowano pomocniczy silnik spalinowy mocy 403 kW (Caterpillar C15 ACERT)[21], sprzęgnięty z prądnicą prądu przemiennego[8] o mocy 420 kW (prod. EMIT)[16]. Napęd składa się z podzespołów kilku producentów, w tym Eniki z Łodzi[16] i Ingeteam. Od drugiego z wymienionych przedsiębiorstw pochodzą dwa przekształtniki trakcyjne typu TR0700 chłodzone cieczą i cztery falowniki[21] (po jednym na silnik[16]). Przy jeździe na silniku spalinowym maksymalna prędkość eksploatacyjna wynosi 40 km/h[66] (w czasie testów bez wagonów udało się uzyskać 76 km/h[67]). Moc z silnika elektrycznego przenoszona jest przez jednostopniową przekładnię (prod. Henschel Antriebstechnik Kassel)[68]. Maksymalna siła pociągowa wynosi 300 kN, także przy jeździe na silniku spalinowym. Pojemność zbiornika paliwa to 900 l[16]. Proces przestawienia się pojazdu z zasilania elektrycznego na spalinowe trwa 5 minut[69].

Napęd lokomotywy umożliwia hamowanie elektrodynamiczne z odzyskiwaniem energii do sieci trakcyjnej lub jej wytracaniem w opornikach. Ponadto zainstalowano hamulce pneumatyczny i elektropneumatyczny (tablica pneumatyczna produkcji Instytutu Pojazdów Szynowych „Tabor”). Tarcze hamulcowe (na zestawach kołowych) zaciskane są przez cylindry produkcji Knorr-Bremse mocowane do ramy wózka. Każdy wózek ma po dwa (zamontowane po przekątnej) sprężynowe hamulce postojowe[21].

W przerwie jazd w PKP Intercity wprowadzono kilka zmian dotyczących napędu. Zmodyfikowano podgrzewanie silnika CAT przed rozruchem oraz zmieniono oprogramowanie tempomatu[70].

W egzemplarzach dla Rail Capital Partners silnik CAT został zastąpiony przez jednostkę Volvo[71].

Pudło[edytuj | edytuj kod]

Szkielet jednostki jest zbudowany z wysoko wytrzymałej stali, ściany boczne i dach wykończone są profilami i blachami aluminiowymi[16]. Pierwotna długość lokomotywy ze zderzakami wynosiła 19,5 m[64]. W marcu i kwietniu 2013 pojazd został nieznacznie przebudowany przez producenta, ponieważ wystające części lokomotywy uszkadzały mostki przejściowe wagonów PKP Intercity[72] typu 159A[73].

Na obu końcach lokomotywy znajdują się urządzenia cięgłowo-zderzne. Zainstalowane są sprzęgi śrubowe, przewody hamulcowe i zasilające, gniazda sterowania wielokrotnego oraz sprzęgi do ogrzewania wagonów. Do manewrowania maszynista dysponuje, oprócz luster bocznych i kamer czołowych, dodatkowymi kamerami skierowanymi bezpośrednio na sprzęg[21].

Zawieszenie[edytuj | edytuj kod]

Gama ma dwa stopnie usprężynowienia zawieszenia. Pierwszym są sprężyny śrubowe, drugim sprężyny typu flexicoil. Dodatkowo zastosowano pionowe, poziome i skośne tłumiki zmniejszające drgania między wózkiem a pudłem i zapobiegające wężykowaniu[21].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Wytrzymałość konstrukcji spełnia wymagania normy EN 12663. Lokomotywa jest ponadto wyposażona w wymienialne elementy odkształcające się w czasie kolizji i ma przewidzianą strefę zgniotu, dzięki czemu spełnia wymagania normy EN 15227 i ma zapewnić zwiększone bezpieczeństwo maszynistów[9]. Lokomotywa opcjonalnie może także mieć system ETCS[74].

Wyposażenie socjalne[edytuj | edytuj kod]
Wyposażenie socjalne (111Eb)

W lokomotywie znajduje się klimatyzacja z opcją ogrzewania produkcji Konvekty[21], lodówka, kuchenka mikrofalowa i toaleta w systemie zamkniętym produkcji TM Technischer Gerätebau. Wnętrze lokomotywy było projektowane we współpracy ze Związkiem Zawodowym Maszynistów Kolejowych w Polsce[16].

111Eb[edytuj | edytuj kod]

Lokomotywa elektryczna typu 111Eb jest zbieżna konstrukcyjnie z pierwszym przedstawicielem rodziny Gama typu 111Ed, jednak nie jest ona wyposażona w dodatkowy agregat prądotwórczy. Ponadto w porównaniu z pierwowzorem jest ona wyposażona w nieco zmieniony pulpit maszynisty. Kokpit po lewej stronie ma dodatkową konsolę z radiotelefonem i przyciskami sterowania, natomiast na prawym słupku pulpitu umieszczono mikrofon radiotelefonu[75].

Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]

Eksploatacja lokomotyw Pesa Gama
Państwo Właściciel Przewoźnik Typ Seria Liczba Źródło danych
 Polska PKP Intercity 111Db SU160 10 [76]
0 z 16 [55]
Cargounit różni 111Eb 2 [77][78][35][79]
111Ed 1 z 11 (31) [80][81]
Koleje Mazowieckie 111Eb 2 [63][82]
Rail Capital Partners różni 111Ed 39 [83][84][77][85][86][87][88][89]
111Eo 2 [88]
Pol-Miedź Trans 111Ed 1 [90][91]
PCC Intermodal 111Eo 3 [54][92][93]
Orion Rail 111Eo 1 [94]
Pesa różni 111Db 1 [43]
PKP Intercity 111DE 1 [95][58]

PKP Intercity[edytuj | edytuj kod]

Lokomotywy spalinowe[edytuj | edytuj kod]

SU160-001 na stacji Rzeszów Główny

W 2014 PKP Intercity zamówiło 10 lokomotyw w wersji spalinowej. Lokomotywy zamówiono do obsługi tras: Ełk – Korsze, Ełk – Suwałki, Rzeszów – Zamość, Rzeszów – Zagórz, Krzyż – Gorzów Wielkopolski i Piła – Krzyż[96]. Później postanowiono, że lokomotywy będą również obsługiwać trasę Rzeszów – Lublin[97].

W połowie maja 2015 PKP IC rozpoczęło jazdy testowe pierwszej dostarczonej lokomotywy z wagonami pasażerskimi bez pasażerów[98], a 16 czerwca rozpoczął jej normalną eksploatację[99]. Pod koniec lipca przewoźnik eksploatował już 3 lokomotywy[100]. W pierwszych tygodniach użytkowanie przebiegało z pewnymi problemami: podczas upałów dochodziło do przegrzewania się jednego z elementów przetwornicy pomocniczej, a także układ antypoślizgowy nie działał prawidłowo[100]. Dostawy lokomotyw zakończono z końcem października[76]. Dzięki zakupowi lokomotywy przewoźnik mógł zaprzestać wypożyczania lokomotyw SU46 od PKP Cargo[101].

Na początku stycznia 2016 część spalinowozów eksploatowanych przez przewoźnika uległa awariom związanym z silnymi mrozami i została wyłączona z użytku, przez co PKP Intercity zmuszone było uruchomić autobusową komunikację zastępczą na odcinkach Rzeszów – Zagórz, Rzeszów – Zamość, Stróże – Zagórz, Krzyż – Gorzów Wielkopolski i Piła – Gorzów Wielkopolski[102]. Później komunikacja zastępcza była uruchomiana również na odcinku Ełk – Korsze[103]. Żeby ograniczyć utrudnienia związane z niedostępnością lokomotyw, Pesa użyczyła PKP IC własny prototypowy spalinowóz (111Db-001)[104][105] a PKP IC wypożyczył od České dráhy 5 dodatkowym lokomotyw spalinowych[106]. Według przedstawicieli Pesy jedną z przyczyn awarii było niewłaściwe paliwo[107], jednakże po wykonaniu ekspertyzy nie stwierdzono uchybień[108]. Ze względu na niedyspozycyjność lokomotyw przewoźnik zamierza naliczyć Pesie kary finansowe[109].

23 stycznia 2016 o godzinie 23:00, w związku z kolejnymi awariami mającymi miejsce od 20 stycznia, przewoźnik podjął decyzję o wycofaniu wszystkich lokomotyw serii SU160, jednakże 2 godziny później decyzja ta została wycofana[110]. Trzy dni później w kabinie maszynisty jednego z egzemplarzy pojawił się dym. Po tym zdarzeniu Urząd Transportu Kolejowego nieoficjalnie zapowiedział weryfikację i kontrolę tych lokomotyw[108].

Na początku kwietnia 2016 podano, że wskaźnik dostępność spalinowych gam wynosi 58,64% (zgodnie z podpisaną umową powinna wynosić 99,5%), jednakże około 60% wyłączeń wynikało z siły wyższej lub błędów ludzkich (kolizje ze zwierzętami i wykolejenie na stacji Białystok)[106].

W wakacje 2016 PKP IC po raz kolejny zmuszone było wprowadzić komunikację zastępczą do Zagórza i Zamościa w związku z brakiem dostępnych gam[111]. W lipcu na odcinku Rzeszów – Zamość komunikacja zastępcza została uruchomiona za 46 z 124 zaplanowanych połączeń[112]. W styczniu 2017 na Podkarpaciu po raz kolejny większość pociągów prowadzonych trakcją spalinową zostało odwołanych ze względu na wyłączenia gam z ruchu[113].

10 grudnia 2017, wraz z wprowadzeniem nowego rozkładu jazdy, gamy rozpoczęły obsługę odcinka Zamość – Hrubieszów[114]. W styczniu i lutym 2018 na Podkarpaciu ponownie wystąpiły problemy z dostępnością gam, przez co przewoźnik zmuszony był odwołać kilkadziesiąt połączeń. Według szefa zespołu PR producenta najczęstszymi przyczynami wyłączeń z ruchu były kolizje, uszkodzenia sprzęgła wynikające z eksploatacji po torowiskach o złym stanie technicznym oraz problemy z eksploatacją silników w okresie zimowym[115].

Pod koniec października 2018 w ruchu było 5 lokomotyw, 3 były wyłączone ze względu na uszkodzenia silników, a 2 ze względu na naprawy powypadkowe[116]. Według producenta przyczyną problemów z silnikami jest wada seryjna[117].

Lokomotywy hybrydowe[edytuj | edytuj kod]

26 października 2022 podpisano umowę na dostawę 16 lokomotyw elektryczno-spalinowych wraz z utrzymaniem[55].

Industrial Divison/Cargounit[edytuj | edytuj kod]

W maju 2015 pierwszy egzemplarz elektrycznej Gamy będący własnością Pesy rozpoczął eksploatację w Ecco Rail. 8 lipca[35] lokomotywa ta została zakupiona przez Lokomotiv, ale użytkownik pojazdu nie uległ zmianie[78]. Tego samego dnia[35] zamówiono również kolejne 2 lokomotywy typu 111Ed[118]. Ostatecznie w 2016 dostarczone zostały elektrowozy w wersji 111Eb[77]. 1 września 2017 spółka Industrial Divison kupiła wszystkie 31 lokomotyw posiadanych przez spółkę Lokomotiv, w tym 3 gamy[79]. Dnia 28 października 2022 roku zamówiono 10 lokomotyw z opcją zakupu dodatkowych dwudziestu[80].

Koleje Mazowieckie[edytuj | edytuj kod]

111Eb-001 na stacji Warszawa Wschodnia

15 kwietnia 2014 podpisano umowę na dostawę 22 wagonów piętrowych Sundeck i dwóch lokomotyw Gama dla Kolei Mazowieckich[51]. Zgodnie z treścią zamówienia Pesa była zobowiązana dostarczyć do sierpnia 2015 20 wagonów środkowych, 2 sterownicze i 2 lokomotywy elektryczne o mocy 5600 kW i prędkości maksymalnej 160 km/h. Część dostarczonych wagonów miała zostać wykorzystana do wydłużenia zakupionych wcześniej składów push-pull, a część do stworzenia dwóch nowych składów[51][63].

W grudniu 2014 gotowe było pudło elektrycznej gamy typu 111Eb[119]. W połowie stycznia 2015 producent zadeklarował, że pierwsza lokomotywa zostanie ukończona do końca tamtego miesiąca[120]. Na początku września 2015 jedna z lokomotyw była zestawiona z wagonami w skład, którego testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Żmigrodzie zaplanowano na koniec tego miesiąca, drugi egzemplarz natomiast był wówczas w trakcie uruchamiania. Termin realizacji zamówienia został przesunięty na I dekadę grudnia 2015[121]. Pod koniec września na gdańskich targach Trako zaprezentowano lokomotywę 111Eb-001[122], a 6 października rozpoczęto jej testy ze składem Sundecków w Żmigrodzie[123]. 18 grudnia przewoźnik odebrał jedną z dwóch zamówionych lokomotyw i poinformował wówczas, że przewozy pojazdami z tego zamówienia chce rozpocząć w styczniu 2016[124]. 30 grudnia odebrany został drugi egzemplarz[125]. Eksploatację lokomotyw rozpoczęto 31 stycznia 2016[82].

3 stycznia 2019 lokomotywa 111Eb-002 została wyłączna z ruchu ze względu na usterkę szafy wysokiego napięcia, a 22 stycznia lokomotywa 111Eb-001 z powodu zaniku komunikacji magistrali danych WTB. Lokomotywa 111Eb-001 wróciła do przewoźnika po naprawie na przełomie lutego i marca[126].

Rail Capital Partners[edytuj | edytuj kod]

16 maja 2016 PESA i zarządzany przez Polski Fundusz Rozwoju Fundusz Inwestycji Infrastrukturalnych podpisały umowę wspólników dotyczącą spółki Rail Capital Partners – nowego poolu taborowego. Pesa ma w niej 51% udziałów, a II – pozostałe 49%. Zaplanowano, że spółka ma mieć 8 lokomotyw Gama w wersji 111Ed w przeciągu 2 lat[83]. Na początku maja 2017 na stanie poolu były 2 lokomotywy, pierwsza z nich weszła do ruchu w marcu, a druga w maju 2017. Druga z lokomotyw trafiła do spółki Pol-Miedź Trans[84]. Na początku sierpnia dysponowała 4 lokomotywami[77], które pod koniec września były użytkowane przez Kolprem, Pol-Miedź Trans i Orlen KolTrans[71][127]. 21 maja 2018 PKP Cargo podpisało z RCP miesięczną umowę dzierżawy jednej z 111Ed[128]. Z początkiem lipca lokomotywa 111Ed-004, które wcześniej służyła w Orlenie, rozpoczęła miesięczny testy w Zakładzie Południowym PKP Cargo[129].

W lipcu 2019 roku Rail Capital Partners zamówił dodatkowo dwanaście lokomotyw[86]. W maju 2020 została przekazana pierwsza Gama zamówiona przez RCB celem wydzierżawienia spółce AlzaCargo[130]. Ostatni elektrowóz przeznaczony dla poolu taborowego został dostarczony pod koniec sierpnia 2021 roku i tym samym spółka dysponowała 29 Gamami[86].

Pol-Miedź Trans[edytuj | edytuj kod]

7 lipca 2020 roku lokomotywa z silnikiem dojazdowym została zamówiona przez Pol-Miedź Trans[53]. Pod koniec lipca 2021 roku lokomotywa została przekazana[90][91]. Natomiast pod koniec października 2022 podpisana została umowa ze spółką SIM Factor na dostawę symulatora Gamy w wersji 111Ed[131].

PCC Intermodal[edytuj | edytuj kod]

W lipcu 2021 przewoźnik zamówił trzy elektrowozy[54]. 7 października 2022 pierwsza lokomotywa (111Eo-006) została przekazana, a dzień później poprowadziła pociąg[92]. W tym samym miesiącu dostarczono dwie dodatkowe lokomotywy[93].

Orion Rail Logistics[edytuj | edytuj kod]

W kwietniu 2023 roku jedna lokomotywa została wyprodukowana dla przewoźnika Orion Rail Logistics[94].

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

  • 2013 – nagroda Dobry Wzór 2013 w kategorii Sfera publiczna[132]
  • 2013 – nagroda specjalna ministra gospodarki Wzór Roku 2013 dla najlepszego produktu zaprojektowanego przez polskiego projektanta i wyprodukowanego przez polskiego przedsiębiorcę[57]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Paweł Terczyński. Lokomotywy serii SM42. „Świat Kolei”. 5/2013, s. 22. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  2. ↑ H.Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych – Historia. fpspoznan.pl. [dostęp 2013-09-17]. (pol.).
  3. ↑ a b Paweł Terczyński. Pafawag – kronika produkcji. „Świat Kolei”. 10/2005, s. 18. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  4. ↑ Paweł Terczyński. Lokomotywa elektryczna serii EU07 (303E). „Świat Kolei”. ŚK 10/2002, s. 11–12. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  5. ↑ Ryszard Rusak. Od Pafawagu do Bombardiera. 60 lat Państwowej Fabryki Wagonów Pafawag we Wrocławiu.. „Świat Kolei”. ŚK 10/2005. s. 16. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  6. ↑ Paweł Korcz. TRAKO 2009. „Świat Kolei”. 11/2009, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  7. ↑ O firmie – Historia [online], Newag S.A. [dostęp 2014-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-07] (pol.).
  8. ↑ a b c d e Dariusz Kalinowski, Ryszard Rusak. Targi InnoTrans 2012. „Świat Kolei”. 10/2012, s. 12–15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  9. ↑ a b c d Lokomotywy. pesa.pl. [dostęp 2012-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-24)].
  10. ↑ Metro kupiło „kanciastą lokomotywę” dla Inspiro. rynek-kolejowy.pl, 2012-12-12. [dostęp 2013-08-29].
  11. ↑ PESA – historia firmy. pesa.pl. [dostęp 2015-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-11)]. (pol.).
  12. ↑ Paweł Terczyński: Atlas Lokomotyw 2007. Wyd. III. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 17. ISBN 978-83-920757-7-6. (pol.).
  13. ↑ Ryszard Piech: Stary prawie jak nowy. InfoRail.pl, 2011-03-29. [dostęp 2013-09-17]. (pol.).
  14. ↑ Paweł Terczyński: Atlas wagonów towarowych. Poznań: Kolpress, 2011, s. 46,112,120,131,197. ISBN 978-83-933257-1-9.
  15. ↑ Cała gama lokomotyw. „Kreatorzy innowacji”. 2013, s. 24–25. ncbir.pl. (pol.). 
  16. ↑ a b c d e f g h i Páté ročni období – část druhá. „Železniční magazín”. 11/2012, s. 32–33. M-presse plus. (cz.). 
  17. ↑ mg: Pierwsze jazdy próbne Gama Marathon. Rynek Kolejowy, 2012-10-12. [dostęp 2012-10-12]. (pol.).
  18. ↑ Gama On Test. railvolution.net, 2012-12-05. [dostęp 2012-12-15]. (ang.).
  19. ↑ PESA: Gama pojechała 173 km/h. InfoRail.pl, 2013-01-17. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  20. ↑ Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu kolejowego 111Ed. „Elektroniczna baza świadectw dopuszczenia typu do eksploatacji”. T/2012/0895, 2012-12-18. utk.gov.pl. 
  21. ↑ a b c d e f g h i Dariusz Kalinowski. Lokomotywa elektryczna z pomocniczym napędem spalinowym typu 111Ed. „Świat Kolei”. 7/2013, s. 12–16. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  22. ↑ Maraton PESY już na szlaku. InfoRail.pl, 2013-01-15. [dostęp 2013-01-15]. (pol.).
  23. ↑ WYROK z dnia 18 marca 2014 r., t. KIO 408/14, uzp.gov.pl, s. 4 (pol.).
  24. ↑ PESA: Lotos Kolej sprawdził Gamę. Zero defektów. kurier-kolejowy.pl, 2013-02-21. [dostęp 2013-02-21]. (pol.).
  25. ↑ Gama Marathon Passenger Debut. railvolution.net, 2013-03-02. [dostęp 2013-03-06]. (ang.).
  26. ↑ PKP Intercity S.A. przetestuje pierwszą polską lokomotywę z serii Gama. intercity.pl. [dostęp 2013-03-06].
  27. ↑ Harmonogram pracy Gamy. InfoRail.pl, 2013-03-05. [dostęp 2013-03-06]. (pol.).
  28. ↑ ARR: Gama jednak bez usterki. kurier-kolejowy.pl, 2013-03-22. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  29. ↑ PKP Intercity: Gdzie pojedzie Gama w kwietniu?. InfoRail.pl, 2013-04-19. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  30. ↑ Gamę czeka krótka pauza. Rynek Kolejowy, 2013-04-23. [dostęp 2013-05-03]. (pol.).
  31. ↑ Gama ponownie na testach w Lotosie. kurier-kolejowy.pl, 2013-05-21. [dostęp 2013-05-21]. (pol.).
  32. ↑ a b J. Chiżyński. 111Ed-001 na testach w PMT. „Świat Kolei”. 4/2014, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  33. ↑ [PL] Orlen Koltrans evaluates the Gama Marathon. railcolor.net, 2014-06-24. [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-19)]. (ang.).
  34. ↑ Wykaz świadectw dopuszczenia do eksploatacji wydanych w 2014 roku. utk.gov.pl, 2017-01-10. [dostęp 2018-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (pol.).
  35. ↑ a b c d e Lokomotiv kupił Gamę i chce jeszcze dwie. rynek-kolejowy.pl, 2015-07-08. [dostęp 2015-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-08)].
  36. ↑ Tabor kolejowy na targach TRAKO 2017. kurier-kolejowy.pl, 2017-09-26. [dostęp 2017-10-01]. (pol.).
  37. ↑ Gama spalinowa jest gotowa – w sierpniu badania. kurier-kolejowy.pl, 2014-07-09. [dostęp 2014-07-10]. (pol.).
  38. ↑ Pierwsza Gama nie dla PKP Intercity. rynek-kolejowy.pl, 2014-04-17. [dostęp 2014-04-17]. (pol.).
  39. ↑ a b InnoTrans: PESA pokazała spalinową GAMĘ w barwach PKP Intercity. inforail.pl, 2014-09-24. [dostęp 2014-09-24]. (pol.).
  40. ↑ First GAMA Diesel Starts Dynamic Testing. railvolution.net, 2014-10-22. [dostęp 2014-10-25]. (ang.).
  41. ↑ jm: Spalinowa Gama w PKP Cargo? Tylko na próbach. Rynek Kolejowy, 2014-12-15. [dostęp 2014-12-22]. (pol.).
  42. ↑ Spalinowa Gama poprowadziła wagony pasażerskie. Rynek Kolejowy, 2014-12-16. [dostęp 2014-12-22]. (pol.).
  43. ↑ a b Już trzy spalinowe Gamy w eksploatacji. rynek-kolejowy.pl, 2015-06-18. [dostęp 2015-06-18].
  44. ↑ Startuje Luxtorpeda 2.0. Pesa zbuduje dwutrakcyjną lokomotywę. rynek-kolejowy.pl, 2016-10-06. [dostęp 2016-10-08].
  45. ↑ PKP IC, Pesa oraz IPS Tabor stworzą nową lokomotywę. kurier-kolejowy.pl, 2017-09-27. [dostęp 2018-01-05]. (pol.).
  46. ↑ Pesa rozpoczęła jazdy testowe elektryczno-spalinowej lokomotywy Gama [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  47. ↑ Pesa ma opracować autonomiczną lokomotywę dla PKP Cargo. I zmodernizować Gagariny. rynek-kolejowy.pl, 2018-05-21. [dostęp 2018-10-14].
  48. ↑ a b Pesa z umową na budowę dwunapędowej, częściowo autonomicznej lokomotywy dla PKP Cargo. rynek-kolejowy.pl, 2018-09-19. [dostęp 2018-10-23].
  49. ↑ a b PKP Cargo, Pesa i IPS Tabor. Na czym polega nowy projekt?. rynek-kolejowy.pl, 2018-09-24. [dostęp 2018-10-23].
  50. ↑ Pesa: Nadchodzi Gama 2 [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  51. ↑ a b c Pesa z umową na piętrusy dla Kolei Mazowieckich [online], rynek-kolejowy.pl, 15 kwietnia 2014 [dostęp 2014-04-16] (pol.).
  52. ↑ PKP Intercity GAMA Diesel Contract Signed. railvolution.net, 2014-09-10. [dostęp 2014-11-11].
  53. ↑ a b Adrian Izydorek, Pesa dostarczy lokomotywę Gama Marathon dla Pol Miedź Trans [online], NaKolei.pl, 7 lipca 2020 [dostęp 2021-07-30].
  54. ↑ a b c Bartłomiej Supernak, PCC Intermodal zamówił w Pesie trzy elektrowozy Gama [online], inwestycje.pl, 9 lipca 2021 [dostęp 2021-07-09].
  55. ↑ a b c Pesa podpisała umowę na hybrydowe lokomotywy dla PKP Intercity [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  56. ↑ Pesa chce podwoić sprzedaż Gam i przygotowuje hybrydę [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-01-12] (pol.).
  57. ↑ a b Wzór Roku 2013 [online], iwp.com.pl [dostęp 2016-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-12].
  58. ↑ a b c Piotr Michalak, Wojciech Jakuszko, Innowacyjna uniwersalna lokomotywa dwunapędowa, „Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji w Krakowie”, 2 (119), Kraków: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej. Oddział w Krakowie, 2019, s. 149–158, ISSN 1231-9171, OCLC 648909227.
  59. ↑ a b Marek Sobaś, Tomasz Antkowiak, Dariusz Kalinowski. Wózek lokomotywy typu 111E. „Pojazdy Szynowe”. 4/2013, s. 29–43. Instytut Pojazdów Szynowych „Tabor”. ISSN 0138-0370. (pol.). 
  60. ↑ Lokomotywy multisystemowe. pesa.pl. [dostęp 2015-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-02)]. (pol.).
  61. ↑ Krzysztof Dyl, Ignacy Góra. Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu kolejowego 111Db. „Elektroniczna baza świadectw dopuszczenia typu do eksploatacji”. T/2015/0003, 2015-02-26. utk.gov.pl. (pol.). 
  62. ↑ 111Db GAMA
  63. ↑ a b c Jakie piętrusy i Gamy dla Kolei Mazowieckich?. rynek-kolejowy.pl, 2014-04-16. [dostęp 2014-04-16]. (pol.).
  64. ↑ a b Poznaliśmy bydgoski elektrowóz Maraton. kurier-kolejowy.pl, 2012-09-18. [dostęp 2012-09-19]. (pol.).
  65. ↑ Jaka będzie dwutrakcyjna lokomotywa Gama z Pesy?. rynek-kolejowy.pl, 2016-10-06. [dostęp 2016-10-08].
  66. ↑ Dariusz Kalinowski. 111Ed na próbach z pociągami PKP Intercity. „Świat Kolei”. 4/2013, s. 4. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  67. ↑ jm: Gama jechała 76 km/h na silniku spalinowym. Rynek Kolejowy, 2013-03-28. [dostęp 2013-06-06]. (pol.).
  68. ↑ Marek Graff. Testy lokomotywy Gama Marathon. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2013, s. 13. Emi-press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  69. ↑ Dwunapędowa Gama – nowy model obsługi trakcyjnej w przewozach intermodalnych. kurier-kolejowy.pl, 2015-12-09. [dostęp 2015-12-17]. (pol.).
  70. ↑ RW, AB: Co się zmieniło w lokomotywie Gama?. kurier-kolejowy.pl, 2013-05-14. [dostęp 2013-07-23]. (pol.).
  71. ↑ a b Jakub Madrjas: Trako: Biało-czerwona Gama rozpędza spółkę Pesy i PFR. rynek-kolejowy.pl, 2017-09-28. [dostęp 2017-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-29)]. (pol.).
  72. ↑ AB: Gama powraca na tory i nie rysuje wagonów. kurier-kolejowy.pl. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  73. ↑ jm: Gama „przytarła” wagon PKP IC. UTK: To się zdarza. Rynek Kolejowy, 2013-03-22. [dostęp 2013-04-20]. (pol.).
  74. ↑ Pierwsze jazdy próbne Gama Marathon. rynek-kolejowy.pl, 2012-10-12. [dostęp 2013-10-08].
  75. ↑ Dariusz Kalinowski. Tabor szynowy na targach Trako 2015. „Świat Kolei”. 10/2015, s. 12–19. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  76. ↑ a b Wszystkie Gamy dla Intercity dostarczone. rynek-kolejowy.pl, 2015-10-30. [dostęp 2015-10-30].
  77. ↑ a b c d Dostawy lokomotywy elektrycznych zrealizowane przez polskich producentów. inforail.pl, 2016-08-01. [dostęp 2017-09-02].
  78. ↑ a b Locomotiv kupuje Gamę Marathon. rynek-kolejowy.pl, 2015-07-07. [dostęp 2015-07-07].
  79. ↑ a b Industrial Division powiększa swój tabor o kolejne 36 lokomotyw. rynek-kolejowy.pl, 2017-09-08. [dostęp 2017-11-01].
  80. ↑ a b Kolejowy Portal, Pesa dostarczy CARGOUNIT do 30 lokomotyw Gama Marathon [online], Kolejowy Portal, 28 października 2022 [dostęp 2022-12-31].
  81. ↑ Cargounit, Tabor [online], Cargounit [dostęp 2022-12-31].
  82. ↑ a b Jakub Madrjas: Pierwsze piętrowe Sundecki Pesy już na torach. rynek-kolejowy.pl, 2016-02-01. [dostęp 2016-02-01].
  83. ↑ a b RCP: Osiem Gam Marathon w ciągu dwóch lat. rynek-kolejowy.pl, 2016-05-16. [dostęp 2017-05-09].
  84. ↑ a b Co z poolem taborowym Pesy i PFR?. rynek-kolejowy.pl, 2017-05-09. [dostęp 2017-05-09].
  85. ↑ Pesa dostarczyła RCP pierwszą lokomotywę Gama w ramach projektu intermodalnego [online], www.rynek-kolejowy.pl, 2 października 2020 [dostęp 2022-01-02] (pol.).
  86. ↑ a b c Kurier Kolejowy, Wszystkie lokomotywy dla RCP dostarczone. PESA terminowo kończy kolejny kontrakt. [online], Kurier Kolejowy, 31 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-31].
  87. ↑ NaKolei, Pierwsza lokomotywa Pesy we flocie CTL Logistics! Druga Gama trafi do przewoźnika na początku 2023 roku [online], NaKolei, 27 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-31].
  88. ↑ a b Łukasz Piotrowski, [PL] Rail Capital Partners fleet update: new vehicles, new customers [online], Railcolor News, 27 grudnia 2022 [dostęp 2023-05-01] (ang.).
  89. ↑ Konstantin Planinski, [PL] In the picture: Unmarked Pesa Gama for Rail Capital Partners on tests [online], Railcolor News, 11 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-01] (ang.).
  90. ↑ a b Redakcja, Pesa przekazała lokomotywę Gama Marathon z silnikiem dojazdowym dla PMT [online], NaKolei, 30 lipca 2021 [dostęp 2021-07-30].
  91. ↑ a b Kurier Kolejowy, Lokomotywa Gama Marathon z Pesa dla Pol Miedź Trans przekazana! [online], Kurier Kolejowy, 30 lipca 2021 [dostęp 2021-07-30].
  92. ↑ a b Kurier Kolejowy, Przedwczoraj przekazana, wczoraj nowa lokomotywa PCC Intermodal wyruszyła z Gliwic do Gdańska [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2022-11-11].
  93. ↑ a b Łukasz Piotrowski, [PL] All Pesa Gama locomotives for PCC Intermodal delivered [online], Railcolor News, 25 października 2022 [dostęp 2023-05-01] (ang.).
  94. ↑ a b Railcolor News, [PL] New Pesa Gama locomotive for Orion Rail Logistics [online], Railcolor News, 17 kwietnia 2023 [dostęp 2023-05-01] (ang.).
  95. ↑ NaKolei, Pesa ma gotową hybrydową lokomotywę! Prototyp już po pierwszych jazdach testowych [online], NaKolei, 17 lutego 2022 [dostęp 2022-02-18].
  96. ↑ Tak wygląda spalinowa Gama dla PKP Intercity. kurier-kolejowy.pl, 2014-09-04. [dostęp 2014-09-04]. (pol.).
  97. ↑ PKP Intercity zmienia zastosowanie spalinowych Gam. kurier-kolejowy.pl, 2015-07-13. [dostęp 2015-07-13]. (pol.).
  98. ↑ PKP IC testuje już nowe Gamy. kurier-kolejowy.pl, 2015-05-13. [dostęp 2015-05-14]. (pol.).
  99. ↑ Spalinowa Gama już w trasie. rynek-kolejowy.pl, 2015-06-16. [dostęp 2015-06-16].
  100. ↑ a b Gamy IC z chorobami wieku dziecięcego. rynek-kolejowy.pl, 2015-07-29. [dostęp 2015-08-05].
  101. ↑ Dostępność spalinówek, a raczej jej brak. inforail.pl, 2016-04-08. [dostęp 2016-04-23].
  102. ↑ Stadler i Pesa tłumaczą przyczyny awarii swoich pojazdów. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-04. [dostęp 2016-01-04].
  103. ↑ Michał Szymajda: Zamiast pociągu pojedzie Krzyś. Męczarnia z komunikacją zastępczą trwa. rynek-kolejowy.pl, 2016-02-01. [dostęp 2016-02-03].
  104. ↑ Spalinowe lokomotywy Gama wracają na tory. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-07. [dostęp 2016-01-07].
  105. ↑ 111Db-001 z TLK „Staszic” [Lublin]. 2015-01-16. [dostęp 2015-01-17].
  106. ↑ a b MIB: Komunikacja zastępcza za unieruchomione Gamy kosztowała 200 tys. zł. rynek-kolejowy.pl, 2016-04-08. [dostęp 2016-04-23].
  107. ↑ Pesa: Za część awarii lokomotyw Gama odpowiadało niewłaściwe paliwo. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-14. [dostęp 2016-01-14].
  108. ↑ a b Łukasz Kuś, Jakub Madrjas: Dym w Gamie i kolejne kłopoty. UTK zajmie się lokomotywami IC [aktualizacja]. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-26. [dostęp 2016-01-27].
  109. ↑ Łukasz Kuś: PKP Intercity naliczają kary. inforail.pl, 2016-01-21. [dostęp 2016-01-24].
  110. ↑ Łukasz Kuś: PKP Intercity wycofało z eksploatacji lokomotywy Gama. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-24. [dostęp 2016-01-24].
  111. ↑ Znów problem z Gamami. Nie kursują pociągi IC do Zagórza i Zamościa. rynek-kolejowy.pl, 2016-08-03. [dostęp 2016-08-08].
  112. ↑ Komunikacja zastępcza za Gamy była, ale wcale nie za często. inforail.pl, 2016-09-29. [dostęp 2016-09-30].
  113. ↑ Podkarpackie Gamy wrócą na tory jeszcze w styczniu. rynek-kolejowy.pl, 2017-01-18. [dostęp 2017-01-19].
  114. ↑ Spore problemy z realizacją połączeń PKP Intercity do Hrubieszowa. rynek-kolejowy.pl, 2017-12-24. [dostęp 2017-12-27].
  115. ↑ Połączenia (bez)nadziei. Pół setki pociągów odwołanych w miesiąc. rynek-kolejowy.pl, 2018-02-16. [dostęp 2018-02-17].
  116. ↑ W PKP Intercity jeździ tylko 5 z 10 spalinowych SU160 Gama. rynek-kolejowy.pl, 2018-10-31. [dostęp 2018-11-01].
  117. ↑ Producent powinien był wymienić silniki lokomotyw Gama?. rynek-kolejowy.pl, 2019-01-14. [dostęp 2019-01-14].
  118. ↑ Michał Szymajda. Lokomotiv chwali i kupuje elektryczne Gamy. „Rynek Kolejowy”. 10/2015, s. 180. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  119. ↑ Pierwsze pudło Gamy dla Kolei Mazowieckich odebrane. Rynek Kolejowy, 2015-01-09. [dostęp 2015-01-09]. (pol.).
  120. ↑ AB: Pierwszy push-pull Pesy powstanie za 3 miesiące. kurier-kolejowy.pl, 2015-01-19. [dostęp 2015-12-20].
  121. ↑ ms: Dostawa lokomotyw i wagonów piętrowych dla KM z lekkim opóźnieniem. rynek-kolejowy.pl, 2015-09-04. [dostęp 2015-09-05].
  122. ↑ jm: Pociągi już na torach Trako! Zobacz zdjęcia. rynek-kolejowy.pl, 2015-09-21. [dostęp 2015-09-23].
  123. ↑ KM Double Deck Carriages On Test At Źmigród. railvolution.net, 2015-10-07. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
  124. ↑ Koleje Mazowieckie: Pierwsze piętrowe wagony Sundeck odebrane przez Koleje Mazowieckie. rynek-kolejowy.pl, 2015-12-18. [dostęp 2015-12-18].
  125. ↑ Koleje Mazowieckie: Wszystkie wagony piętrowe Sundeck i lokomotywy Gama odebrane przez KM. rynek-kolejowy.pl, 2015-12-30. [dostęp 2015-12-30].
  126. ↑ Gamy Kolei Mazowieckich uziemione od ponad miesiąca. rynek-kolejowy.pl, 2019-02-28. [dostęp 2019-02-28].
  127. ↑ Orlen KolTrans chce wycofać ET22. W zamian nowoczesne lokomotywy. inforail.pl, 2018-02-12. [dostęp 2018-02-09].
  128. ↑ PKP Cargo wydzierżawiło Gamę Marathon od Pesy i PFR. rynek-kolejowy.pl, 2018-05-21. [dostęp 2018-10-14].
  129. ↑ Gama rozpoczęła testy w PKP CARGO [online], inforail.pl, 6 lipca 2018 [dostęp 2018-10-14].
  130. ↑ Kurier Kolejowy, Pierwsza Gama Marathon dla AlzaCargo przekazana [online], Kurier Kolejowy, 20 maja 2021 [dostęp 2021-05-21].
  131. ↑ SIM Factor dostarczy symulator Gamy do Pol-Miedź Transu [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  132. ↑ Dobry Wzór 2013 w Sferze Publicznej [online], iwp.com.pl [dostęp 2016-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-12].
Pojazdy produkowane przez grupę Pesa (Pesa Bydgoszcz i Pesa Mińsk Mazowiecki)
Produkcja
Elektryczne zespoły trakcyjne
Elektryczne wagony silnikowe
Spalinowe zespoły trakcyjne
Spalinowe wagony silnikowe
Wagony sterownicze
Wagony doczepne
Lokomotywy
Tramwaje
Modernizacje
Elektryczne zespoły trakcyjne
Lokomotywy spalinowe
Lokomotywy wodorowe
Tramwaje

Pojazdy trakcyjne eksploatowane w Polsce
Lokomotywy elektryczne
Lokomotywy spalinowe
Lokomotywy parowe[B]
Elektryczne wagony i zespoły trakcyjne
Spalinowe zespoły trakcyjne
Autobusy szynowe
Spalinowe wagony silnikowe
Parowozy wąskotorowe[B]
Spalinowozy wąskotorowe
Wąskotorowe spalinowe
wagony silnikowe
  1. ↑ Kursywą zaznaczone serie wycofane z ruchu liniowego.
  2. ↑ a b Wymienione tylko ważniejsze serie.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pesa_Gama&oldid=72247128”