Bitwa pod Bohusławiem

Bitwa pod Bohusławiem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	22 maja 1920
Miejsce	pod Bohusławiem
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	wyprawa kijowska
Wynik	nierozstrzygnięta
Strony konfliktu
Polska Rosyjska FSRR
Siły
Dywizja Jazdy 6 Dywizja Piechoty 44 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 

Bitwa pod Bohusławiem – walki polskiej Dywizji Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego i 6 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckiej 44 Dywizji Strzelców toczone w okresie II fazy operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód. Za wewnętrznymi skrzydłami 2 i 3 Armii była ześrodkowana Dywizja Jazdy gen. Jana Romera.

Po stronie sowieckiej broniły się 12 Armia Siergieja Mieżeninowa w składzie 7., 44. i 58 DS oraz 17 DK, która osłaniała kierunek kijowski i białocerkiewski, a na lewym skrzydle 14 Armia Ijeronima Uborewicza w składzie 21., 41., 45. i 60 DS oraz 8 DK broniąca kierunku Żmerynka-Bracław.

W drugiej fazie polskiej ofensywy na Ukrainie Dywizja Jazdy nocą z 2 na 3 maja zajęła Białą Cerkiew. Tu otrzymała zadanie osłony południowego skrzydła 3 Armii maszerującej na Kijów i północnego skrzydła 2 Armii. Dywizja miała osiągnąć rejon Karapysze - Mironówka, a równocześnie prowadzić rozpoznanie na Kaniów i Czerkasy. 6 maja oddziały Dywizji Jazdy walczyły pod Olszanicą i Kahorlikiem, a 8 maja zajęły Szubówkę.

Przygotowując ofensywę na Ukrainie, dowództwo sowieckie wydzieliło z 12 Armii grupę Jakira, złożoną z dwóch dywizji i brygady piechoty oraz brygady kawalerii. Szykowała się ona do uderzenia przez Białą Cerkiew na Chwastów, na prawe skrzydło polskiej 3 Armii.

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
Dywizja Jazdy	gen. Aleksander Karnicki	2 Armia
⇒ 5 Brygada Jazdy		Dywizja Jazdy
→ 1 pułk ułanów	płk Stefan Dziewicki	5 BJ
→ 16 pułk ułanów	mjr Wilhelm Światołdycz-Kisiel
→ 2 pułk szwoleżerów
⇒ 4 dywizjon artylerii konnej
6 Dywizja Piechoty (6 DS?)
pociąg pancerny „Paderewski”
Armia Czerwona
44 Dywizja Strzelców	komdyw. Iwan Dubowoj	Grupa Jony Jakira
⇒ 130 Bohuńska BS		44 DS
⇒ 131 Taraszczańska BS
→ 391 pułk strzelców

Walki pod Bohusławiem

17 maja 1920 Dywizja Jazdy gen. Aleksandra Karnickiego stała w rejonie Rokitna. W związku z napływającymi informacjami o marszu 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego na front ukraiński i oznakami postępującej koncentracji sił nieprzyjaciela, dowództwo polskiej 2 Armii nakazało prowadzenie intensywnych działań rozpoznawczych, celem ustalenia sowieckich zamiarów.

22 maja dowódca Dywizji Jazdy zarządził wypad na Bohusław. Jego celem było zniszczenia zgrupowanych tam oddziałów Armii Czerwonej i rozpoznanie sytuacji taktycznej w tym rejonie. W tym celu zorganizowany został silny oddział wypadowy składający się z trzech grup. Grupa A, w składzie batalion 6 Dywizji Piechoty, pociąg pancerny „Listowski", dywizjon 2 pułku szwoleżerów i pluton artylerii, miała uderzyć na Bohusław od północy i zachodu. Grupa B, w składzie dwie kompanie 6 DP, szwadron 2 pułku szwoleżerów i pluton artylerii konnej, miała zająć Koropysze i stanowić odwód. Grupa C, w składzie trzy szwadrony 9 pułku ułanów i pluton artylerii konnej, miała stanowić oddział obejścia i odciąć odwrót przeciwnikowi uchodzącemu z Bohusławia.

W godzinach rannych grupy wypadowe ruszyły do działania. Maszerując na wschód wyparto z Koropysz i Pustowójtów trzy sotnie jazdy i pododdziały 391 pułku strzelców. We wczesnych godzinach popołudniowych 9 pułk ułanów zdobył Bohusław, biorąc 11 jeńców ze 130 BS, i zdobył trzy ckm-y. 3 szwadron pułku szarżował na uciekające tabory i zarąbał około 50 czerwonoarmistów z brygady Kotowskiego. Jednak na skutek opóźnienia się Grupy A, 500 strzelców z czterema działami wycofało się w kierunku Olchowca. Co prawda 9 pułk ułanów ścigał  wycofujące się sowieckie pododdziały, ale został omyłkowo ostrzelany przez nadciągającą artylerię Grupy A i po stracie trzech ułanów zawrócił.

Bilans walk

Wypad, mimo zaangażowania dużych sił, nie przyniósł oczekiwanych efektów. Zawiodło współdziałanie. Rozpoznano jedynie ugrupowanie 44 Dywizji Strzelców, a zeznania nielicznych jeńców nie poszerzyły wiedzy dowództwa polskiego o zamiarach Armii Konnej.

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Kazimierz Kosiarski: Zarys historii wojennej 16-go pułku ułanów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Jan Tatara: Zarys historji wojennej 9-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Aleksander Wojciechowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku ułanów krechowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.